1. GAÕY MAÂM CHAØY
Roslyn Eva RN. Mid.
Graduate Certificate
of Orthopaedics.
1

2. GAÕY MAÂM CHAØY
 Maâm
chaøy laø
vuøng chòu taûi löïc
cuûa cô theå.
 Gaõy
xöông vuøng
naøy aûnh höôûng
ñeán ñoä vöõng, cöû
ñoäng vaø truïc cuûa
khôùp goái.
2

3. GAÕY MAÂM CHAØY
 Phaùt
hieän sôùm vaø
ñieàu trò thích hôïp
laø yeáu toá quyeát
ñònh giuùp giôùi haïn
maát chöùc naêng vaø
giaûm nguy cô beán
chöùng.
3

4. GIAÛI PHAÃU HOÏC KHÔÙP
GOÁI
 Gaõy
maâm chaøy laø
gaõy ñaàu treân
xöông chaøy, phaïm
maët khôùp.
 Coù
theå bò moät
hoaëc caû hai maâm
chaøy.
4

5. NGUYEÂN NHAÂN
 Nguyeân
thoâng.
 Chaán
nhaân thöôøng gaëp nhaát laø do tai naïn giao
thöông coù theå laø tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp.
5

6. THAÊM KHAÙM
 Thaêm
khaùm laâm saøng ñaày ñuû.
 Ñaùnh
giaù moâ meàm xung quanh ñeå xaùc ñònh
coù cheøn eùp khoang hay khoâng.
 Khaùm
thaàn kinh – maïch maùu ñaàu ñuû ñeå
ñaùnh giaù toån thöông thaàn kinh – maïch maùu.
6

7. THAÊM KHAÙM
 Khoaûng
50% gaõy
kín maâm chaøy coù
toån thöông suïn
cheâm vaø daây
chaèng cheùo.
7

8. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÅN
ÑOAÙN
X
quang thöôøng qui
tö theá thaúng,
nghieâng vaø cheách.
 Haàu
heát toån thöông
deå daøng ñöôïc
phaùt hieän treân
phim thaúng vaø
nghieâng.
8

9. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÅN
ÑOAÙN
 CT
scan
- giuùp quyeát ñònh ñöôøng moã thích hôïp nhaát.
- CT taùi taïo 3 chieàu xoaén oác cho hình aûnh thaät nhö
toån thöông thöïc theå.
9

10. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÅN
ÑOAÙN
 Coäng
höôûng töø
- giuùp phaùt hieän caùc toån thöông xöông bò che laáp
khoâng thaáy ñöôïc treân phim x quang thöôøng.
- Thaùm saùt chính xaùc chaán thöông cuûa suïn cheâm
vaø daây chaèng.
10

11. XÖÛ TRÍ TÖÙC THÌ
 RICE
– Rest (baát ñoäng), Ice (chöôøm laïnh),
Compression (baêng eùp)vaø Elevation (keâ chaân cao).
 Ñaùnh
giaù vaø ñieàu trò chaán thöông moâ meàm.
 Caét
loïc veát thöông hôû, toát nhaát neân thöïc hieän trong
8 giôø ñaàu.
11

12. XÖÛ TRÍ TÖÙC THÌ
 Raïch
caân giaûi eùp
khoang khi coù daáu
hieäu ñe doïa cheøn
eùp khoang.
 Raïch
giaûi eùp caû 4
khoang neáu thaáy
caàn thieát.
12

13. ÑIEÀU TRÒ
 Coù
theå ñieàu trò baûo toàn hay phaãu thuaät.
 Ñieàu
trò baûo toàn thích hôïp cho gaõy vöõng, khoâng
bieán daïng, ít di leäch, beänh nhaân giaø, loaõng xöông.
13

14. ÑIEÀU TRÒ BAÛO TOÀN
 Boät
oáng
 Boät
chöùc naêng –
Neïp goái ñoäng
14

15. CHÆ ÑÒNH PHAÃU
THUAÄT
 Gaõy
hôû.
 Gaõy keøm cheøn eùp khoang.
 Gaõy keøm toån thöông maïch maùu.
 Gaõy 2 maâm chaøy di leäch.
 Gaõy maâm chaøy trong di leäch.
 Gaõy khoâng vöõng.
15

16. ÑIEÀU TRÒ PHAÃU
THUAÄT
 KHX
beân trong
◦ Baét vít.
◦ Noäi soi hoå trôï.
◦ Neïp.
16

17. ÑIEÀU TRÒ PHAÃU
THUAÄT
 Coá
ñònh ngoaøi
 Keát hôïp caû 2 phöông phaùp
 Muïc ñích laø taùi laäp ñoä
vöõng , söï thaúng truïc,
khoâng caáp keânh maët
khôùp vaø giöû ñöôïc taàm
vaän ñoäng khôùp
17

18. HAÄU PHAÃU
 Taäp
phuïc hoài taàm vaän ñoäng khôùp
 Haïn cheá cöû ñoäng cho ñeán khi veát thöông vaø veát
moã khoâ vaø laønh
 Khoâng chòu löïc chaân gaõy trong 12 tuaàn
 Neïp goái ñoäng ñöôïc giöû ôû tö theá duoåi trong 6 tuaàn
ñaàu
 6 tuaàn keá taäp co goái chuû ñoäng vaø duoåi goái thuï
ñoäng
18

19. BIEÁN CHÖÙNG SÔÙM
 Cheøn
eùp khoang
 Toån thöông maïch maùu
 Söng vaø chaäm laønh veát thöông
 Nhieåm truøng
 Thuyeân taéc tónh maïch saâu
 Toån thöông thaàn kinh
19

20. BIEÁN CHÖÙNG MUOÄN
 Cöùng
goái
 Maát vöõng
 Veïo
 Luùn xöông muoän
 Cal leäch
 Thoaùi hoùa khôùp
20

21. CA LAÂM SAØNG
 Beänh nhaân nam 33
tuoåi bò tai naïn xe
gaén maùy
 Ngaõ xe ôû cua queïo
gaét vaø va ñaäp
vaøo lan can kim loaïi
ôû veä ñöôøng
21

22. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân bò gaõy
hôû maâm chaøy (T)
vôùi chaán thöông
moâ meàm nhieàu
 Khoâng coù toån
thöông ñaùng keå
naøo khaùc
22

23. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân ñöôïc caét loïc
veát thöông sôùm vaø ñaët
baát ñoäng ngoaøi trong 4
giôø ñaàu ñeán beänh vieän
23

24. CA LAÂM SAØNG
4
ngaøy sau beänh
nhaân ñöôïc moã laàn
2 ñeå keát hôïp xöông
beân trong
24

25. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân ñöôïc ñaët neïp
vít Zimmer vaø gheùp xöông
nhaân taïo taêng cöôøng
25

26. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân ñöôïc
cho naèm nghæ ngôi
taïi giöôøng giöûa 2
laàn phaãu thuaät vaø
48 giôø sau ñoù
 Sau ñoù beänh nhaân
ñöôïc taäp ñi naïng
khoâng chòu löïc
chaân moã
26

27. CA LAÂM SAØNG
 Theo
doõi daáu hieäu
sinh toàn vaø söï
toaøn veïn thaàn kinh
– maïch maùu chi
 Chaêm soùc chaân
ñinh moãi ngaøy vôùi
gaïc vaø coàn
27

28. CA LAÂM SAØNG
 Chích
tænh maïch
khaån caáp 1 lieàu
Gentamycin trong laàn
moã thöù hai
 Tieâm Cephazolin
1gam 3 laàn moãi
ngaøy trong suoát
thôøi gian naèm vieän
28

29. CA LAÂM SAØNG
 Voâ
caûm PCA (patient controlled analgesia) trong 7 ngaøy
ñaàu, vôùi 1 gam Paracetamol moãi 6 giôø trong suoát
thôøi gian naèm vieän
 Gæam ñau uoáng sau ñoù:
- Oxycodone SR 10mg 2 laàn moã ngaøy
- Endone 5mg khi caàn
29

30. CA LAÂM SAØNG
 Sau
phaãu thuaät laàn 2 14
ngaøy thaùo baát ñoäng
ngoaøi
 Beänh nhaân ñöôïc mang neïp
Zimmer baát ñoäng vaø chæ
cho pheùp chòu löïc 30% khi ñi
30

31. CA LAÂM SAØNG
 Bieán
chöùng – thieáu maùu sau moã, ñöôïc ñieàu trò
baèng khaåu phaàn aên giaøu saét(thòt ñoû vaø caûi
xanh)vaø uoáng vieân saét boå sung
 Beänh nhaân ñöôïc xuaát vieän sau 23 ngaøy vôùi söï
chaêm soùc veát thöông cuûa y taù vaø phaûi tham
gia chöông trình taäp phuïc hoài chöùc naêng
31

32. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân ñöôïc theo doõi ñònh kyø theo lòch ngoaïi
truù vaø chuïp x quang kieåm tra
 Beänh
X
nhaân than phieàn coøn ñau vuøng gaõy xöông
quang cho thaáy khoâng laønh xöông
32

33. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân ñöôïc cho nhaäp
vieän ñeå phaãu thuaät laàn 3:
moã naén keát hôïp xöông
beân trong vôùi gheùp xöông
taêng cöôøng sau 4 thaùng
keå töø khi bò chaán thöông
33

34. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân ñöôïc
mang neïp goái
ñoäng, cho pheùp cöû
ñoäng töø 0° - 90°.
 Ñi vôùi naïng khoâng
choáng chaân ñau
 Xuaát vieän sau 3
ngaøy
34

35. CA LAÂM SAØNG
 Kieåm
tra sau 12
thaùng veát thöông
laønh toát
X
quang cho thaáy
hình aûnh moïc cal
xöông vuøng gaõy
35

36. CA LAÂM SAØNG
 Beänh
nhaân vaãn coøn ñau ôû goái, giaûm taàm vaän
ñoäng khôùp
 CT cho thaáy thieáu xöông ôû maâm chaày
 Coù theå beänh nhaân seõ ñöôïc moã gheùp xöông theâm
36

37. GAÕY MAÂM CHAØY
Ñaët
caâu hoûi?
37

38. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Maher,
A.B., Salmond S.W., Pellino T.A.,
(2002) Orthopaedic Nursing, (3rd
edition)Saunders , Philadelphia.
eMedicine
Orthopaedic Surgery –
http://emedicine.medscape.com/article/1249872
Tibial Plateau Fractures.
38