1. Tăng huy t áp
-Tăng huy t áp (THA) là b nh r t thư ng g p và là v n xã h i.
-N u không ư c ch n oán và i u tr có th gây ra các bi n ch ng
và di ch ng n ng n ( ví d tai bi n m ch não..), nh hư ng n ch t
lư ng cu c s ng ngư i b nh, là gánh n ng cho gia ình và cho xã
h i.
- THA ngư i l n a s là không có nguyên nhân (THA vô căn)
chi m t l > 95%. THA có căn nguyên c n ư c chú ý trong các
trư ng h p: tu i< 30, THA khó kh ng ch b ng thu c, ti n tri n
nhanh, có bi u hi n b nh lý cơ quan khác (suy th n..).
I. nh nghĩa
-G i là tăng huy t áp khi huy t áp tâm thu (HATT) ≥ 140mmHg và
ho c huy t áp tâm trương (HATTr) ≥ 90mmHg.
-M t s nh nghĩa THA khác:
+ THA tâm thu ơn c: tr s c a HATT ≥ 140mmHg và HATTr <
90mmHg.
+ THA tâm trương ơn c: tr s HATT < 140mmHg và HATTr ≥
90mmHg.
+THA áo choàng tr ng: o huy t áp t i nhà ho c o huy t áp 24
gi bình thư ng nhưng huy t áp tăng thư ng xuyên t i b nh vi n
ho c phòng khám bác sĩ.
II. Giai o n tăng huy t áp
1. Theo JNC VI( 1997)
Khái ni m HA tâm thu HA tâm trương
HA t i ưu
HA bình thư ng
Bình thư ng cao
< 120 và < 80
< 130 và < 85
130-139 ho c 85-89
Tăng huy t áp
Giai o n 1
Giai o n 2
Giai o n 3
140-159 và/ho c 90-99
160-179 và/ho c 100-109
≥180 và/ho c ≥ 110
2. 2. Theo JNC VII( 2003)
Phân THA HATT(mmHg) HATTr (mmHg)
Bình thư ng
Ti n THA
THA 1
THA 2
<120
120-139
140-159
≥ 160
<80
80-89
90-99
≥ 100
III.Tri u ch ng và d u hi u
- Thư ng không có tri u ch ng.
- i khám vì xu t hi n các bi n ch ng c a b nh: tai bi n m ch
não..
- Có th có các tri u ch ng như chóng m t, m t m i, au u, h i
h p..
IV. Ch n oán
1.THA ư c ch n oán và phân lo i b ng máy o huy t áp. Khai
thác ti n s , khám lâm sàng và làm m t s thăm dò c n lâm sàng
giúp ch n oán nguyên nhân, tìm các t n thương cơ quan ích và
giúp tiên lư ng b nh.
- Phương pháp o huy t áp:
+ Băng qu n tay ư c t m t trư c trong cánh tay áp lên ng
m ch cánh tay, ng nghe ư c t áp lên ng m ch cánh tay, cách
xa v i băng qu n tay.
+ o huy t áp ph i ư c th c hi n hai tay trong tư th n m, r i
ng (sau 1 phút và sau 3 phút, phát hi n h huy t áp tư th ), có
th l p l i l n o sau bu i khám.
+Bao qu n tay ư c bơm hơi l n th nh t cùng v i lúc b t m ch
xác nh n HATT, x hơi r i bơm l i 20-30mmHg cao hơn l n ánh
giá ban u. Sau ó s x hơi d n d n.
+Ti ng m ch p u tiên nghe ư c xác nh tr s HATT.
+Ti ng cu i cùng nghe ư c xác nh tr s HATTr.
+ THA ph i ư c ki m nh ba l n khác nhau trong ít nh t hai
l n khám, ph i ch c ch n v tính ch t thư ng xuyên c a THA.
3. H i b nh
- THA ư c phát hi n t bao gi , huy t áp cao nh t là bao nhiêu,
có i u tr thư ng xuyên không?
- Có ti n s b b nh ng m ch vành, ái tháo ư ng, r i lo n
Lipid máu, b nh Gout ..hay không?
3. - Trong gia ình có ai b THA không? Tình tr ng hút thu c lá, s
d ng bia, rư u? thói quen ăn m n?
4. Khám th c th
- o huy t áp.
- o chi u cao, cân n ng, vòng b ng.
- Khám m t.
- Khám phát hi n âm th i ng m ch ch hay ng m ch th n,
các kh i b t thư ng vùng b ng.
5. C n lâm sàng
- Xét nghi m nư c ti u.
- Sinh hoá máu: ánh giá ch c năng th n, ư ng máu, i n gi i,
Lipid máu.
- i n tâm : có th th y hình nh dày th t trái và các bi n ch ng
tim m ch khác.
Sau khi làm các xét nghi m cơ b n, tuỳ theo k t qu ban u mà có
th ch nh làm thêm các thăm dò khác(khi có protein ni u, suy
th n, làm thêm siêu âm th n ánh giá kích thư c c a th n và các
t n thương khác kèm theo n u có).
- Siêu âm tim trong m t s trư ng h p c n thi t ánh giá ch c
năng tim, dày thành tim, r i lo n v n ng vùng các thành tim..
V. i u tr
i v i t t c các b nh nhân, m c tiêu i u tr là gi m huy t áp <
140/90mmHg. Các trư ng h p b nh nhân có kèm theo ái tháo
ư ng, m c tiêu i u tr huy t áp là< 130/80mmHg.
1. i u ch nh l i s ng
- T p th d c ít nh t 30 phút/ngày.
- Gi m cân n ng và ưa BMI trong kho ng 18,5-24,9 nh ng
b nh nhân béo phì.
- B thu c lá.
- Ch ăn nhi u rau, qu , ít ch t béo, ăn gi m mu i, h n ch
u ng rư u.
Nh ng b nh nhân THA giai o n 1 n u không có tri u ch ng t n
thương cơ quan ích thì vi c thay i l i s ng có th ưa huy t áp
v tr s bình thư ng mà không ph i dùng thu c.
2. Thái i u tr và phân t ng m i nguy cơ i v i b nh nhân THA
- Theo JNC VI, thái i v i b nh nhân THA khi o l n u:
4. HA t i a HA t i thi u Thái
< 130 < 85 Ki m tra l i trong 2 năm
130-139 85-89 Ki m tra l i trong 1 năm
140-159 90-99 Kh ng nh l i trong vòng 2 tháng
160-179 100-109 ánh giá và i u tr trong vòng 1 tháng
≥ 180 ≥ 110 i u tr ngay
- Phân t ng m i nguy cơ i v i b nh nhân THA (theo JNC VI)
Giai o n THA Nhóm A Nhóm B Nhóm C
Bình thư ng cao i u ch nh l i
s ng
i u ch nh l i s ng Dùng thu c
Giai o n 1 i u ch nh l i
s ng( 12 tháng)
i u ch nh l i s ng
( 6 tháng)
Dùng thu c
Giai o n 2 và 3 Dùng thu c Dùng thu c Dùng thu c
Trong ó:
Nhóm A : là nh ng b nh nhân THA nh không có t n thương cơ
quan ích, không có b nh tim m ch kèm theo.
Nhóm B : là nh ng b nh nhân THA chưa có t n thương cơ quan
ích, không có b nh lý tim m ch kèm theo nhưng có ít nh t
m t y u t nguy cơ b nh tim m ch.
Nhóm C : là nhóm có b nh tim m ch kèm theo ho c có t n thương
cơ quan ích ho c có b nh ái tháo ư ng.
3. Các thu c i u tr THA
3.1.Thu c tác ng lên h giao c m:
- Thu c ch n bêta giao c m: làm h huy t áp do ch n th th bêta
giao c m v i catecholamine do ó làm gi m nh p tim và cung lư ng
tim, tăng gi i phóng các prostaglandins gây giãn m ch.
- D a trên m c ch n l c trên tim mà chia ra nhóm có ch n l c v i
th th bêta1 và nhóm không ch n l c.
- Ch ng ch nh: nh p ch m, bloc nhĩ th t cao, suy tim n ng,
b nh ph i t c ngh n m n tính, th n tr ng b nh nhân ái tháo
ư ng. Chú ý có th có hi u ng cơn THA bùng phát n u ng ng
thu c t ng t.
- Các lo i thu c ch n ch n l c bêta 1 thư ng dùng: Atenolol,
Bisoprolol, Metoprolol.
- Các thu c không ch n l c: Propranolol
- Thu c ch n c alpha và bêta giao c m: carvedilol (Dilatrend)
5. 3.2 L i ti u: ư c coi là thu c l a ch n hàng u trong i u tr THA.
Thu c l i ti u làm gi m kh i lư ng tu n hoàn trong lòng m ch do ó
làm gi m huy t áp.
Các nhóm thu c l i ti u:
-Nhóm Thiazide: chú ý khi dùng kéo dài có th gây h kali máu, gây
r i lo n m máu.
-Nhóm l i ti u tác ng lên quai Henle: là thu c l i ti u m nh, làm
m t i n gi i và có th gây ng c v i tai.
-Nhóm l i ti u gi kali (spironolactone): ít khi dùng ơn c, khi
ph i h p v i m t lo i l i ti u khác làm tăng tác d ng l i ti u và h n
ch ư c tác d ng ph gây r i lo n i n gi i máu.
3.3.Các thu c ch n kênh calci.
- Các thu c ch n kênh calci làm giãn h ti u ng m ch b ng cách
ngăn ch n dòng calci ch m vào trong t bào cơ trơn thành m ch.
Tác d ng trên cơ tim và nh p tim khác nhau tùy thu c vào t ng nhóm
thu c.
- Các thu c ch n kênh calci thư ng dùng:
+ Nhóm Dihydropyridine (Nifedipin, amlordipin, Felodipine,
Nicardipine). Amlordipine, Felodipine có tác d ng h huy t áp
t t, ít nh hư ng n ch c năng co bóp cơ tim và nh p tim.
Nifedipine làm nh p tim nhanh, có nh hư ng n s c co bóp
c a cơ tim.
+ Nhóm benzothiazepine (Ditiazem)
+ Nhóm Diphenylalkylamine (Verapamin)
3.4.Thu c c ch men chuy n
- Là thu c i u tr THA t t, ít gây các tác d ng ph tr m tr ng, tác
d ng khó ch u c a thu c này là gây ho khan.
- Các thu c thư ng dùng: Captopril, Enalapril, Lisinopril, Peridopril.
- Thu c kháng th th AT1 c a Angiotensin II: Khi dùng thư ng
không gây ho khan như dùng thu c c ch men chuy n.
3.5. Thu c giãn m ch tr c ti p: Hydralazine, Minoxidil.
Thu c làm giãn tr c ti p cơ trơn ng m ch gây h huy t áp. Có
nhi u tác d ng ph nên không ph i là thu c ư c l a ch n hàng
u trong i u tr THA, thu c có ích nh ng b nh nhân kháng l i
các thu c h áp khác, ch nh ư c cho b nh nhân THA ph n
có thai.
3.6. Thu c h áp theo ư ng truy n tĩnh m ch: ư c ch nh trong
m t s trư ng h p nh t nh như THA ác tính, tách thành
ng m ch ch , s n gi t. Ch nên s d ng thu c này cơ s
y t có trang thi t b theo dõi và c p c u b nh nhân.
6. Nhìn chung vi c l a ch n thu c i u tr THA ph i tùy theo t ng b nh
nhân c th , ph thu c và th tr ng ngư i b nh, các b nh lý khác
kèm theo, ã có t n thương cơ quan ích hay chưa..và vi c i u tr
c n ph i nh n m nh r ng: i u tr THA là i u tr su t i, không
ph i lúc nào cũng g p tri u ch ng cơ năng c a b nhTHA và ph i
tuân th ch i u tr m i gi m ư c các bi n ch ng c a b nh.
