CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH

1. Ñaïi Hoïc Y Döôïc TP.Hoà Chí Minh
BOÄ MOÂN CHAÁN THÖÔNG CHÆNH HÌNH

2. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ CHAÁN
THÖÔNG CÔ QUAN VAÄN
ÑOÄNG

3. CHẤN THƯƠNG CƠ QUAN VẬN ĐỘNG
 Gaõy xöông kín
 Traät khôùp
 Bong gaân
 Chaán thöông phaàn
meàm
 Gaõy xöông hôû
 Veát thöông khôùp
 Veát thöông phaàn meàm
Kín Hôû

4. Ñieàu laøm ta quan taâm
 CHAÅN ÑOAÙN
 XÖÛ TRÍ
 CHAÊM SOÙC VAØ THEO DOÕI

5. Caùc vaán ñeà lieân quan ñeán chaån ñoaùn
 Tuoåi vaø giôùi tính
 Cô cheá chaán thöông
 Thôøi gian
 Vuøng bò chaán thöông (giaûi phaãu)
 Caùc trieäu chöùng laâm saøng
 Caùc xeùt nghieäm CLS

6. Caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñieàu trò
 Tuoåi vaø giôùi tính
 Ngheà nghieäp
 Thôøi gian
 Loaïi toån thöông (phaân loaïi)
 Coù bieán chöùng khoâng
 Phöông tieän

7. Chaêm soùc vaø theo doõi
 Phaùt hieän caùc bieán chöùng
 Phaùt hieän caùc thöông toån boû soùt
 Luyeän taäp phuïc hoài
 Ñaùnh giaù ñieàu trò
 Toát
 Xaáu
Caùch giaûi quyeát

8. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ GAÕY
XÖÔNG

9. Gaõy xöông laø gì ?
laø söï phaù huûy ñoät ngoät caáu truùc
beân trong cuûa xöông do
nguyeân nhaân cô hoïc

10. Nguyeân nhaân gaõy xöông
Chaán thöông
Beänh lyù
Stress
Tuøy löïc chaán thöông vaø hình thöùc gaõy xöông maø
chuùng ta nghó ñeán nguyeân nhaân

11. Hình thöùc gaõy xöông
Gaõy hoaøn toaøn
Tuøy vò trí gaõy laø thaân xöông hay ñaàu xöông (xöông
cöùng hoaëc xöông xoáp) vaø tuøy theo tuoåi coù theå coù
nhöõng daïng gaõy khaùc nhau.
Gaõy khoâng hoaøn toaøn
Gaõy ñaëc bieät

12. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
gaõy xöông
Tuoåi vaø giôùi
Nguyeân nhaân vaø cô cheá chaán thöông
Vuøng giaûi phaãu
Xöông bình thöôøng hay coù beänh

13. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán gaõy xöông
Tuoåi vaø giôùi
„ Treû con
„ Ngöôøi tröôûng thaønh
„ Ngöôøi nhieàu tuoåi
„ Phuï nöõ tuoåi maõn kinh
Ñaây laø yeáu toá aûnh höôûng ñeán caáu truùc cuûa xöông

14. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán gaõy xöông
Nguyeân nhaân vaø cô cheá
Löïc taùc ñoäng caøng lôùn thì toån thöông caøng naëng (bao
goàm xöông vaø moâ meàm xung quanh)
Ñaây laø yeáu toá aûnh höôûng ñeán löïc taùc ñoäng treân xöông
Cô cheá chaán thöông coù lieân quan tröïc tieáp ñeán
daïng ñöôøng gaõy
Cuøng moät cô cheá chaán thöông coù theå gaëp
nhieàu loaïi gaõy khaùc nhau

15. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán gaõy xöông
Vuøng giaûi phaãu
Xöông xoáp coù daïng gaõy khaùc vôùi xöông
cöùng
Ñaây laø yeáu toá chæ roõ caáu truùc xöông
Treân moät xöông daøi gaõy ñaàu xöông khaùc
vôùi gaõy thaân xöông veà daïng gaõy cuõng
nhö caùch ñieàu trò

16. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán gaõy xöông
Xöông bình thöôøng hay coù beänh
Xöông bò beänh laøm maát chaát xöông hoaëc
phaù huûy caáu truùc xöông seõ deã gaõy maëc
duø löïc chaán thöông nheï, ñoù laø caùc gaõy
xöông beänh lyù
Ñaây cuõng laø yeáu toá chæ caáu truùc xöông

17. Gaõy xöông coù aûnh höôûng nhö theá
naøo ñeán xung quanh
vaø toaøn thaân?

18. Gaõy xöông aûnh höôûng nhö theá naøo
ñeán xung quanh vaø toaøn thaân?
Chaûy maùu vaø Maát maùu
Ñau do thöông toån thaàn kinh, kích öùng
Söï di leäch caùc ñaàu gaõy
Toån thöông caùc moâ meàm xung quanh: da,
cô, gaân, bao khôùp, daây chaèng
Xöông gaõy coù taùc ñoäng ñeán vuøng chi vaø toaøn
thaân do caùc nguyeân nhaân sau ñaây:

19. Gaõy xöông aûnh höôûng nhö theá naøo
ñeán xung quanh vaø toaøn thaân?
Chaûy maùu vaø Maát maùu
Maùu chaûy do toån thöông caùc maïch maùu nhoû trong tuûy
xöông, voû xöông, maøng xöông vaø caùc moâ meàm xung
quanh. Trong gaõy kín tuy khoâng chaûy ra ngoaøi nhöng
maùu ñaõ ra khoûi maïch khoâng coøn tham gia löu thoâng
trong heä tuaàn hoaøn neân xem nhö ñaõ maát
Maát maùu nhieàu laø nguyeân nhaân gaây neân soác

20. Gaõy xöông aûnh höôûng nhö theá naøo
ñeán xung quanh vaø toaøn thaân?
Chaûy maùu vaø Maát maùu
Maùu chaûy öù ñoïng laïi thaønh oå maùu tuï. Löôïng maùu tuï
lôùn laø nguyeân nhaân gaây cheøn eùp khoang, laøm taêng aùp
löïc trong oáng tuûy coù theå laø nguyeân nhaân gaây neân taéc
maïch môõ. Trong gaõy hôû, maùu tuï laø nôi giuùp vi truøng
sinh soâi naåy nôû.
Trong gaõy kín maùu tuï coù vai troø giuùp lieàn xöông.

21. Gaõy xöông aûnh höôûng nhö theá naøo
ñeán xung quanh vaø toaøn thaân?
Toån thöông caùc thaàn kinh caûm giaùc
Thaàn kinh caûm giaùc naèm treân maøng xöông vaø xung
quanh. Vì vaäy gaõy xöông seõ laøm BN raát ñau. Ñau quaù
möùc coù theå gaây ra soác, gaây co maïch vaø deã gaây neân hoäi
chöùng roái loaïn dinh döôõng veà sau.

22. Gaõy xöông aûnh höôûng nhö theá naøo
ñeán xung quanh vaø toaøn thaân?
Söï di leäch cuûa caùc ñaàu xöông gaõy
Caùc ñaàu xöông gaõy di leäch laøm toån thöông caùc boä phaän
xung quanh: thaàn kinh chính, maïch maùu chính, cô, bao
khôùp...

23. Gaõy xöông aûnh höôûng nhö theá naøo
ñeán xung quanh vaø toaøn thaân?
Maát maùu, tuï maùu, ñau, söï di leäch caùc ñaàu
xöông gaõy vaø toån thöông caùc moâ meàm
laø maàm moùng cuûa caùc bieán chöùng sôùm
 Soác chaán thöông
 Taéc maïch maùu do môõ
 Cheøn eùp khoang
 Toån thöông maïch maùu
chính
 Toån thöông thaàn kinh
chính
 Gaõy hôû, nhieãm truøng

24. Chaån ñoaùn gaõy xöông döïa
vaøo caùi gì ?

25. Chaån ñoaùn gaõy xöông döïa vaøo :
Beänh söû
Khaùm laâm saøng
Caän laâm saøng

26. Chaån ñoaùn gaõy xöông döïa vaøo :
Beänh söû
Tuoåi,
nguyeân nhaân,
cô cheá...

27. Chaån ñoaùn gaõy xöông döïa vaøo :
Khaùm laâm saøng
3 daáu hieäu ñaëc hieäu:
Bieán daïng
Cöû ñoäng baát thöôøng
Tieáng laïo xaïo
3 daáu hieäu nghi ngôø:
Söng, baàm
Maát cô naêng
Ñau choùi
Coù daáu hieäu ñaëc
hieäu chöùng toû
xöông gaõy hoaøn
toaøn

28. Chaån ñoaùn gaõy xöông döïa vaøo :
Caän laâm saøng
X-quang kinh ñieån: yeâu caàu 3ñ
Chuïp ñuû
Chuïp ñuùng
Chuïp ñaït
CT-scan caàn trong :
Gaõy khung chaäu vaø oå coái
Gaõy phöùc taïp vuøng khôùp
Chuïp sai tö theá
seõ khoâng chaån
ñoaùn chính xaùc
ñöôïc

29. Nhöõng hình aûnh khai thaùc töø X-quang
 Xöông naøo gaõy: Goïi teân xöông gaõy theo
teân giaûi phaãu
 Vò trí gaõy: Theo vò trí giaûi phaãu. Treân moät
xöông daøi chia 3 phaàn:
 Ñaàu treân (ñaàu gaàn)
 Thaân xöông
 Ñaàu döôùi (ñaàu xa)

30. Nhöõng hình aûnh khai thaùc töø X-quang
Vò trí gaõy: Vuøng thaân xöông ñöôïc chia 3
phaàn:
 1/3 treân
 1/3 giöõa
 1/3 döôùi
Phaân bieät ñaàu xöông vaø thaân xöông döïa vaøo voû
xöông

31. Nhöõng hình aûnh khai thaùc töø X-quang
Ñöôøng gaõy: Goàm coù 5 daïng
 Ngang
 Cheùo
 Xoaén
 Coù maûnh thöù 3 (caùnh böôùm)
 Naùt (nhieàu maûnh)
Gaõy ngang ñöôïc xem laø gaõy vöõng
Gaõy coù maûnh thöù 3 vaø gaõy naùt laø caùc gaõy phöùc taïp

32. Nhöõng hình aûnh khai thaùc töø X-quang
Di leäch: Goàm coù 5 daïng
 Sang beân
 Choàng ngaén
 Gaäp goùc
 Xoay
 Xa
Moät xöông gaõy coù theå coù töø 1 ñeán 4 loaïi di leäch
Phaûi xaùc ñònh höôùng vaø möùc ñoä di leäch

33. Nhöõng hình aûnh khai thaùc töø X-quang
Höôùng di leäch: Theo qui öôùc xaùc ñònh höôùng
di leäch döïa vaøo ñoaïn gaõy xa (ngoaïi vi)
 Phim chuïp maët : ñoïc di leäch trong - ngoaøi
 Phim chuïp nghieâng: ñoïc di leäch tröôùc – sau

34. Nhöõng hình aûnh khai thaùc töø X-quang
Möùc ñoä di leäch: Tuøy theo loaïi di leäch
 Di leäch sang beân : laáy beà ngang thaân xöông
laøm chuaån: 1 voû xöông, 1/3 thaân xöông, ½
thaân xöông, 2/3 thaân xöông, 1 thaân xöông…
 Di leäch choàng: laáy ñôn vò ño chieàu daøi (cm)
 Di leäch gaäp goùc: ñôn vò ño laø ñoä (duøng
thöôùc ño goùc ño goùc maø xöông ñaõ di leäch)
 Di leäch xoay: xaùc ñònh coù hay khoâng
 Di leäch xa: ñôn vò ño chieàu daøi

35. Gãy ngang

36. Gaõy cheùo Gaõy coù maûnh thöù 3

37. Gaõy phöùc taïp nhieàu maûnh

38. Gaõy thaáu khôùp

39. Gaõy beänh lyù Gaõy hai taàng

44. PHAÂN LOAÏI
GAÕY XÖÔNG

45. Vieäc ñieàu trò gaõy
xöông phaûi döïa vaøo
phaân loaïi

46. Phaân loaïi gaõy xöông döïa vaøo :
Laâm saøng
Gaõy kín:
Gaõy xöông khoâng coù veát thöông ñi keøm
Gaõy hôû :
Gaõy xöông coù veát thöông ñi keøm
Veát thöông thoâng vaøo oå gaõy
Chaån ñoaùn chính
xaùc laø gaõy hôû
khi... moå caét loïc

47. Phaân loaïi gaõy xöông döïa vaøo :
X-quang
Phim X-quang cho bieát:
Xöông naøo gaõy
Vò trí gaõy
Ñöôøng gaõy
Di leäch
Phim X-quang cho bieát gaõy xöông
vöõng hay khoâng.

48. ÑIEÀU TRÒ
GAÕY XÖÔNG

49. Haõy ñieàu trò beänh
nhaân gaõy xöông chöù
khoâng phaûi ñieàu trò caùi
xöông gaõy

50. Ñieàu trò gaõy xöông nhö theá naøo ?
Öu tieân 1: cöùu maïng
Öu tieân 2: cöùu chi
Öu tieân 3: PHCN
Öu tieân 4: Thaåm myõ

51. Öu tieân 1: cöùu maïng
Haõy caån thaän öu tieân xöû
trí caùc bieán chöùng vaø
nhöõng toån thöông ñi keøm
coù theå gaây töû vong

52. Öu tieân 2: cöùu chi
Haõy caån thaän öu tieân xöû
trí caùc bieán chöùng maïch
maùu coù theå gaây maát chi

53. Öu tieân 3: phuïc hoài chöùc naêng
Caùch ñieàu trò thích hôïp
ñem laïi söï phuïc hoài chöùc
naêng lao ñoäng toát.

54. Öu tieân 4: thaåm myõ
Ñieàu trò gaõy xöông cuõng caàn
chuù yù ñeán tính thaåm myõ.

55. Muoán ñieàu trò toát caùi
xöông gaõy phaûi hieåu
bieát ñieàu cô baûn gì?

56. Phaûi bieát “söï lieàn xöông”
vaø caùc roái loaïn lieàn
xöông
Ñieàu trò gaõy xöông nhö theá naøo ?

57. 3 ñieàu kieän caàn coù vni
ñeå coù lieàn xöông toát
laø gì?

58. Ñieàu trò gaõy xöông nhö theá naøo ?
1. Phuïc hoài toát löu thoâng maùu vuøng gaõy
2. AÙp saùt hai maët gaõy, dieän tích tieáp xuùc
caøng lôùn caøng toát vaø phuïc hoài hình
daùng giaûi phaãu.
3. Coá ñònh vöõng chaéc, lieân tuïc, ñuû thôøi
gian.

59. Phuïc hoài löu thoâng maùu laø laøm theá naøo ?
„ Baát ñoäng vöõng chaéc, lieân tuïc, ñuû thôøi gian,
traùnh phaù huûy maïch taân taïo.
„ Taäp vaän ñoäng chuû ñoäng ñeå taêng löôïng maùu
ñeán vuøng gaõy, mang theo caùc chaát lieäu haøn
gaén xöông
„ Khoâng laøm toån thöông theâm maøng xöông, tuûy
xöông

60. Vai troø cuûa vieäc aùp saùt hai maët gaõy ?
Chôø thôøi gian lieàn xöông. Xöông khoâng töï
moïc daøi ra neáu hai ñaàu khoâng tieáp xuùc
Hình daùng giaûi phaãu sai leäch seõ laøm lieàn
xöông can leäch

61. Yeáu toá thöù 3: thôøi gian baát ñoäng
Traùnh nguy cô di leäch thöù phaùt ñöa ñeán lieàn
xöông xaáu.
Phaûi coù thôøi gian xöông gaõy môùi lieàn vöõng
chaéc ñöôïc.

62. Theá naøo laø roái loaïn
lieàn xöông?

63. Roái loaïn lieàn xöông ?
Laø söï lieàn xöông khoâng hoaøn thaønh. Söï
lieàn xöông döøng laïi ôû giai ñoaïn can
suïn. Haäu quaû laø xöông khoâng lieàn
(khôùp giaû) hoaëc chaäm lieàn (chaäm lieàn
xöông)

64. Nguyeân nhaân naøo gaây
neân khôùp giaû vaø chaäm
lieàn xöông?

65. Nguyeân nhaân khôùp giaû vaø chaäm lieàn xöông ?
Khoâng thöïc hieän toát 3 ñieàu kieän ñeå coù lieàn
xöông:
„ Maát xöông
„ Dinh döôõng keùm, vuøng gaõy ngheøo maïch maùu
„ Coù yeáu toá ngoaïi lai caûn trôû söï tieáp xuùc
„ Xöông gaõy khoâng ñöôïc baát ñoäng toát
„ ...

66. Haäu quaû cuoái cuøng cuûa
vieäc ñieàu trò gaõy xöông
laø gì ?

67. Vieäc ñieàu trò gaõy xöông ñem laïi keát quaû ?
Can xöông lieàn xöông
= lieàn xöông bình thöôøng
Can xöông lieàn khoâng vöõng
= roái loaïn lieàn xöông
phuïc hoài giaûi phaãu coøn di leäch Lieàn xöông keùo daøi can suïn
Lieàn xöông toát Can xöông leäch xaáu Chaäm lieàn xöông Khôùp giaû
BIEÁN CHÖÙNG CUÛA LIEÀN XÖÔNG