- Những điều lưu ý khi lấy máu. - Thứ tự khi để máu vào các ống nghiệm, và hiểu tại sao lại như vậy. MỘT BÀI VIẾT RẤT HAY.

1. LẤY MÁU XÉT NGHIỆM VÀ NHỮNG ĐIỀU LƯU Ý
Là một điều dưỡng, chúng ta sẽ thường xuyên phải tiếp xúc và thực hiện các xét nghiệm máu
để phối hợp tìm ra bệnh lý hoặc chuẩn bị trước mổ, định nhóm máu trước khi truyền máu bồi
hoàn khi bệnh nhân mất máu, thiếu máu... Nếu người điều dưỡng thực hiện sai kỹ thuật hoặc
sử dụng sai loại ống nghiệm...thì sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả cuối cùng, ảnh
hưởng tới kết quả điều trị. Vậy, chúng ta cần lưu ý những điều gì?
1. Ống máu và chất chống đông:
Mỗi loại ống máu sẽ chứa một chất chống đông khác nhau, có loại không chứa chất chống
đông.
Màu đỏ: không chứa chất chống đông: sử dụng tách huyết thanh & các tế bào máu trong các
xét nghiệm men gan, thành phần mỡ, xét nghiệm miễn dịch.
Màu xanh dương: chứa chất chống đông EDTA: bảo tồn hình dạng và khối lượng của tế bào
máu trong một thời gian dài: sử dụng trong xét nghiệm đếm tế bào máu.
Màu xanh lá: chứa chất chống đông Natri citrat - nó kết hợp với Ca++ tạo Calcium citrate
làm bất hoạt Caclium ngăn cản con đường đông máu: sử dụng trong xét nghiệm khảo sát sự
đông - cầm máu.
Màu xám: chứa chất chống đông Kali Oxalat: sử dụng trong xét nghiệm đường huyết.
Màu đen: chứa chất chống đông heparin + lithium: sử dụng trong xét nghiệm ion đồ.
Tube thủy tinh: không chứa chất chống đông: sử dụng xét nghiệm làm co cục máu.
2. Những sai sót nào thường gặp?
Dùng sai loại ống máu do bất cẩn hoặc không biết rõ loại ống máu phải dùng.
Bảo quản kém.
VD: để ống nghiệm trong phòng có nhiệt độ cao sẽ làm bay hơi chất chống đông bên trong
hoặc ống máu đã rút, không gửi sớm trong 4h thì chất lượng máu sẽ bị hư hỏng dẫn đến kết
quả xét nghiệm sai hoặc không thể làm được.
Rút máu quá nhiều hoặc quá ít:
- Dư: lượng chất chống đông không đủ để đảm bảo tác dụng.
- Thiếu: không đủ lượng máu dùng cho xét nghiệm.
Chiết máu từ ống này sang ống khác: mỗi loại ống có chất chống đông khác nhau, chiết máu
qua lại sẽ làm lẫn lộn các chất chống đông đó gây ảnh hưởng kết quả.
Không cho máu đúng thứ tự ưu tiên.
Đậy sai nắp ống.
3. Vậy, thứ tự cho máu thế nào là đúng?
(1) Ống xanh lá: khi rút máu ra, các yếu tố đông máu vẫn tiếp tục hoạt động, càng để lâu sẽ
càng kém hoạt động (theo cơ chế đông - cầm máu), cần cho vào ống xanh lá trước để các Na
citrat hút Ca++ khỏi máu, làm ức chế các yếu tố đông máu đó.
(2) Ống đỏ: không chứa chất chống đông: các ống còn lại đều chứa chống đông, khi cho máu
vào, ta thường để bơm tiêm tựa vào thành ống, có thể làm dính 1 ít chống đông của ống khác,
bơm ngược vào ống đỏ sẽ khiến sai lệch kết quả.
(3) Ống đen.

2. (4) Ống xanh dương: do các tế bào máu chứa tiểu cầu là yếu tố đông máu, nếu để lâu thì tiểu
cầu sẽ bị kết dính lại => sai kết quả.
(5) Ống xám.
Lưu ý:
- Nếu cho máu vào ống đen trước xanh lá, miệng bơm tiêm có thể chạm phải thành ống đen
chứa heparin vốn "nhỏ nhỏ nhưng có võ" - tác dụng rất mạnh mẽ sẽ làm NGƯNG TOÀN BỘ
quá trình đông máu của ống xanh lá.
- EDTA tạo phức với Ca ++ và Fe ++ : làm kết quả Ca ++ và Fe ++ trong máu giảm giả tạo.
4. Thực hiện 4 đúng:
- Đúng bệnh nhân.
- Đúng ống nghiệm.
- Đúng kỹ thuật: ngoài kỹ thuật theo quy trình, cần chú ý thêm:
Không cột garrot quá 2 phút.
Không lấy tay đang truyền dịch hoặc chích thuốc => máu bị loãng hoặc vô tình chất trong
thuốc làm giảm các yếu tố cần xét nghiệm.
Kéo nòng kim chậm và máu ra từ từ => tránh áp lực mạnh làm tiêu huyết.
Các ống có chất chống đông phải lắc nhẹ nhàng, đều đặn để trộn máu + chất chống đông.
Bơm máu phải tựa miệng bơm tiêm vào thành ống bơm nhẹ nhàng, không vứt ống nghiệm
mạnh tay => tránh làm vỡ các tế bào máu.
- Đúng số lượng máu: thông thường là 2ml/ống. Riêng ống xanh lá thì phải đúng và đủ 2ml.
Mỗi ống đều có thiết kế riêng lượng 1 - 1.5ml cho phù hợp với sử dụng trong nhi khoa.
* Ống xanh lá:
- Nếu lấy lượng máu nhiều hơn quy định thì sẽ làm máu bị đông (có thể chỉ là đông dây) và
như vậy kết quả XN tất nhiên sẽ sai (rút ngắn thời gian đông).
- Nếu lấy máu ít hơn thì sẽ làm dư lượng Natri. Vì vậy khi làm XN (phục hồi lại Canxi) thì sẽ
lượng Natri dư ức chế 1 phần lượng Canxi cho vào (mà lượng Canxi cho vào là cố định) do
vậy sẽ làm giảm nồng độ Canxi từ đó làm thay đổi thời gian đông (thường là kéo dài hơn).
Như vậy kết quả sẽ không chính xác.
=> Vì vậy với Xn đông máu phải lấy đúng tỉ lệ quy định, nếu lấy sai phải lấy lại.
5. Rút máu xong, khi nào thì gửi đi xét nghiệm và chuyên chở bằng gì?
- Chuyên chở: thùng kín hoặc khay ô xốp (hiện nay khá phổ biến).
- Gửi ngay vì chất chống đông chỉ có tác dụng trong 4h.
Ngoài các loại ống máu thông thường, hiện nay, ta đã có sử dụng kim tiêm chân không an
toàn hơn với ống nghiệm được làm áp lực âm, sau khi chích kim, chỉ cần ấn ống máu vào
lòng kim thì máu sẽ tự chảy ra đúng số lượng máu quy định của ống đó mà không cần phải lo
sợ dư thiếu gì cả. Tuy nhiên, giá thành còn khá mắc nên hiếm nơi sử dụng.
Nguồn: Fanpage Điều dưỡng, Chào em!