HUYẾT HỌC

1. BS Phạm Quý Trọng
Nguyên thuộc Bộ môn Huyết học,
Khoa Y, Đại học Y Dược TP. HCM
2016
Xét nghiệm Miễn Dịch
trong Huyết học Truyền máu

2. Mục tiêu
Biết được quy trình một số XN miễn dịch
huyết học truyền máu cơ bản
Hiểu được nguyên tắc và ý nghĩa nghiệm
pháp Coombs

3. Nhóm máu
Trước Landsteiner : không hiểu tại sao truyền
máu lúc được, lúc không (BN tử vong)
Karl Landsteiner
1901, Nhóm A, B, O
1904 : nhóm AB
1930 : Nobel Y Học
1940 : nhóm máu Rhesus

5. Jan Janský
(1873-1921)

6. Định nhóm máu
Trên phiến kính
Trong tube : PP trực tiếp & gián tiếp

8. Cho máu đông lại
Chiết ra riêng phần serum
Rửa khối HC và treo trong môi
trường nước muối đẳng
trương

9. PP trực tiếp : HC của BN

10. PP gián tiếp : serum của BN

12. Phản ứng chéo
(cross-match)

13. Phản ứng chéo (cross-match)
Nguyên tắc : trộn máu người cho với máu BN
Không đơn giản : trùng nhóm máu vẫn bị phản
ứng

14. Phản ứng chéo
Tách riêng
- HC
- và huyết thanh

15. BN
Huyết thanh
HC
Bọc máu
Huyết thanh
HC

16. BN
(nhóm B)
Huyết thanh
HC
Bọc máu
(nhóm B)
Huyết thanh (-)
HC (-)

17. BN
(nhóm B)
Huyết thanh
HC
Bọc máu
(nhóm O)
Huyết thanh (+++)
HC (-)
Nhớ : đây chỉ là in vitro

18. BN
(nhóm B)
Huyết thanh
HC
Bọc máu
(nhóm O)
Huyết thanh (+++)
HC (-)
(Phần chính của
phản ứng chéo)

19. BN
(nhóm B)
Huyết thanh
HC
Bọc máu
(nhóm O)
Huyết thanh (+++)
HC (-)
(Phần phụ của
phản ứng chéo)
 Vẫn cho truyền được

20. Một ít tình huống phức tạp
Định nhóm máu không được
Định nhóm khác nhau ở nhiều lần xét nghiệm
(trên 1 cá thể)
Trùng nhóm máu giữa người bệnh và bọc máu
nhưng cross-match vẫn (+)

21. Một ít tình huống phức tạp
Nguyên tắc xử lý
Phải chuyển mẫu máu về Trung tâm Truyền
máu ( 1 ống 5 mL máu đông và 1 ống 5 mL
có kháng đông) trước khi quyết định ...
Truyền HC lắng O nếu cần cấp cứu sốc mất
máu

22. Một ít tình huống phức tạp
Định nhóm máu không được : mâu thuẫn giữa PP
định nhóm trực tiếp và gián tiếp
* Trẻ sơ sinh : kháng nguyên nhóm máu yếu, kháng
thể tự nhiên chưa có
* Máu BN tự ngưng kết  nguy hiểm khi định nhóm
AB
* Nhỏ anti-serum xong mà để lâu quá không coi k/q
* BN đã được truyền máu khác nhóm mới đây
....

23. Một ít tình huống phức tạp
Định nhóm máu khác nhau ở cùng 1 cá nhân :
lúc thì A lúc thì AB
* Nhóm máu AB nhưng coi vội, tưởng là A
(kháng nguyên A mạnh và anti-A có hiệu giá
mạnh hơn B nhiều)
* Máu BN tự ngưng kết  nhóm AB
....

24. Một ít tình huống phức tạp
Trùng nhóm máu nhưng cross-match (+)
 Nhóm máu phụ, eg. : BN nhóm A2, A2B
....

25. Làm sao biết là BN bị tiêu huyết do có hiện diện một
kháng thể bất thường trên màng HC ?
Làm sao biết là BN có kháng thể bất thường đang lưu
hành trong serum BN ?

26. Cho máu đông lại
 Chiết ra riêng phần serum
 Rửa khối HC và treo trong môi trường
nước muối đẳng trương

28. Nghiệm pháp Coombs
(Coombs’ test)
Kháng thể globuline miễn dịch IgG
Không có hiện tượng ngưng kết

29. Anti-globuline (sản xuất nhân tạo)
 có hiện tượng ngưng kết
 Coombs trực tiếp (+)
(direct AHG test, DAT ; AHG=anti-human globulin)
globuline

30. globuline
 Có kháng thể bất thường trên HC
 bệnh tự miễn (autoimmune disease)
 bệnh ác tính lympho (CLL, lymphoma, Kahler ... )

31.  Coombs trực tiếp (-)
 Không có kháng thể bất thường trên HC

32. Coombs gián tiếp ?

33. Chiết ra riêng phần serum

34. Nghi ngờ và cần tìm kháng thể
bất thường trong serum

35. Dùng HC O mẫu, ủ với serum BN


36. Ủ serum BN
với HC mẫu nhóm máu O Rh(+)

37. Sau khi ủ
- Có hiện tượng ngưng kết xảy ra ?
- Không có !

38. globuline
Anti-globuline
 có hiện tượng ngưng kết
 Coombs gián tiếp (indirect AHG) (+)

39.  Coombs gián tiếp (indirect AHG) (+)
 Có kháng thể bất thường trong serum BN
 Kháng thể dị miễn dịch (allo-immune)

40. Phương pháp Gel Card

43. Điều cần nhớ
* Coombs trực tiếp (+) gây bệnh (có thể rất nặng)
* Coombs gián tiếp (+) không gây bệnh; chỉ lúc cần
truyền máu ! …

44. Bổ thể
Trong các bệnh Tán huyết Miễn dịch
Jules Bordet (1870-1961), Nobel Y Học 1919
Phát hiện Hệ Bổ Thể (= hệ miễn dịch bẩm tố,
innate immune system)( hệ miễn dịch thích nghi,
adaptive immune system) và vai trò trong tiêu hủy
vi sinh vật và tiêu hồng cầu

45. Các đường khởi đầu của Hệ Bổ Thể và đường cuối
(Final pathway)

46. Đường cơ bản (cổ điển) có 3 thành tố :
1- Kháng nguyên (vi khuẩn, virus, hồng cầu, …)
2- Kháng thể
3- Bổ thể : C1 …

47. Ag
Ab
C1

49. Đường thay phiên chỉ cần 2 thành tố :
1- Kháng nguyên (vi khuẩn, virus, hồng cầu, …)
0- Kháng thể
2- Bổ thể : C3 … (không có C1, C4, C2 )
 là hệ miễn dịch bẩm tố (innate immune system)

50. Đường lectin (hệ miễn dịch bẩm tố )
Lectin : protein gắn kết một đường glucid
(carbohydrate) như mannose hiện diện trên bề mặt
vi sinh  kích hoạt C4, C2 và C3 …
* MBL : Mannose-Binding Lectin

51. Final Pathway
Hình thành MAC
(Membrane Attack Complex)

52. Cell Lysis

54. Tiêu huyết qua trung gian Bổ Thể
(Complement-Mediated Hemolysis)

55. Làm cách nào có được AHG đa giá ?
(polyvalent, polyspecific)

57. Kháng nguyên
HC người

58. Kháng thể chống
kháng nguyên HC
người

59. Globulin

60. Globulin

61. Anti Human-Globulin
đa giá

62. Lưu ý thuốc thử Coombs
Polyspecific : anti IgG + anti-Complement
Monospecific :
- anti IgG
- anti-Complement

64. Câu hỏi tự học :
Trong các bệnh tiêu huyết miễn dịch, bệnh tự miễn,
lupus hệ thống ... định lượng CH50, C3, C4 tăng hay
giảm ? Tại sao ?
Trả lời về hộp thư : phamtrong@gmail.com