Liên hệ page https://www.facebook.com/garmentspace/ để mua tài liệu

1. 42TBỘ GIÁODỤC VÀ ĐÀO TẠO
42TTRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
42TKHOA NGỮ VĂN
42TLUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
42TNIÊM KHOÁ 1995 – 1999
42TMÔN VĂN HỌC PHƯƠNG TÂY
42TĐỀ TÀI:
42TCÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH
CỦA SHAKESPEAR QUA CÁC VỞ
KỊCH RÔMEÔ – JULIET, HA8MLET,
ÔTENLÔ, VUA LEAR, MACBETH
42TNGƯỜI HƯỚNG DẪN: GS. LƯƠNG DUY TRUNG
42TSINH VIÊN THỰC HIỆN: TỐNG THỊ THIỀU HƯƠNG
42TTP. HỒ CHÍ MINH – 199942T

2. 42TLỜI CẢM ƠN
Em xin cảm ơn thầy Lương Duy Trung- người đã tận tình giúp đỡ và tạo
điều kiện cho em hoàn thành luận văn này.
Nhân đây em xin ngỏ lời biết ơn đến Thầy cô trong khoa ngữ vănđã
không quản nhọc nhằn dạy dỗ em và các bạn trong những năm vừa qua.
Sinh viên: Tống Thị Thiều Hương

3. 5
MỤC LỤC
49TMỤC LỤC49T ............................................................................................................................5
49TPHẦN I:DẪN LUẬN49T ...........................................................................................................7
49TI. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI49T .................................................................................................7
49TII. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ49T ......................................................................................................8
49TPHẦN II: CHƯƠNG KHẢO LUẬN49T ................................................................................10
49TCHƯƠNG 1: CƠ SỞ XÃ HỘI LỊCH SỬ49T ........................................................................10
49T1.1.Thời đại Phục Hưng49T .............................................................................................10
49T1.2.Nền văn hóa văn nghệ Phục Hưng49T .......................................................................10
49T1.3. Nước Anh thời Phục Hưng49T ..................................................................................12
49T1.4. Shakespear - cuộc đời và các giai đoạn sáng tác của ông.49T ..................................14
49TCHƯƠNG 2: CÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH CỦA SHAKES PEARE49T ............17
49T2.1.NHỮNG KHÁI NIỆM CHUNG49T...............................................................................17
49T2.1.1.Cái bi49T .................................................................................................................17
49T2.1.2. Bi kịch49T ..............................................................................................................17
49T2.1.3. Nguồn gốc của cái bi và bi kịch.49T ......................................................................20
49T2.1.4. Nghệ thuật bi kịch49T ............................................................................................22
49T2.2.CÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH CỦA SHAKESPEARE.49T ..............................24
49T2.2.1. Bi kịch của Shakcspeare nguyên nhân và nguồn gốc49T.......................................24
49T2.2.2.CÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH CỦA SHAKESPEARE QUA TỪNG
VỞ BI KỊCH49T ..............................................................................................................26
49T2.2.2.1. Bi kịch Rômêô và Juliét49T............................................................................26
49T2.2.2.2. Hămlet - Một sự nghiệp quá lớn đặt trên một đôi vai quá yếu.49T ................37
49T2.2.2.3. "Ôtenlô " tấn bi kịch về lòng tin tan vỡ.49T ...................................................53
49T2.2.2.4. Vua Lear : Bi kịch của ý thức cá nhân cực đoan49T ......................................65
49T2.2.2.5. Macbeth49T ....................................................................................................74
49TTỔNG KẾT49T ........................................................................................................................83

4. 6
49TTHƯ MỤC THAM KHẢO49T ...............................................................................................88

5. 7
PHẦN I:DẪN LUẬN
46T...oOo...
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
"Trong mỗi con người chúng ta ai cũng chỉ có một lần sinh ra và cũng
chỉ có một lần ra đi mãi mãi vào cõi vĩnh hằng. Nhưng những gì là thơ, là
nghệ thuật luôn luôn sống mãi với thời gian" (Van-goc).
Có lẽ Shakespear và bi kịch của Shakespear là trường hợp như thế . Đã
gần 400 trôi qua, đã trải qua biết bao thế hệ nhưng tên tuổi của Shakespear và
tác phẩm của Shakespear vẫn sống mãi với chúng ta. Những bộ phim, những
vở kịch : Rômeo -Juliet, Hămlet, Otenlô…vẫn không bao giờ ngớt khách dẫu
có chiếu đi chiếu lại đến mấy trăm lần. Giữa Shakespear và chúng ta có biết
bao điều cách biệt cả về "không gian và thời gian. Từ khi Shakespear mất cho
đến nay nhân loại đã tiến lên những bước tiến khổng lồ, thời đại đã bao lần
hưng vong, điều kiện xã hội - chính trị đã bao lần thay đổi, khoa học kinh tế
đạt đến những đỉnh cao chưa từng thấy, văn hóa trải qua một chặng đường
dài.... Những tưởng Shakespear phải xa lạ với con người hiện đại con người
của thế kỷ XX nhưng không Shakespear vẫn sống mãi với chúng ta. Cùng với
sự tiến bộ xã hội, con người biết đến với Shakespear ngày càng nhiều, cách
hiểu về Shakespear ngày càng sâu sắc hơn, sự tiếp thu thẩm mỹ những di sản
của Shakespear ngày càng cao hơn...đó chính là điều kỳ diệu của Shakespear
và những tác phẩm của ông.
Dẫu cho biết bao đổi thay nhưng mỗi thế hệ chúng ta đều tìm thấy trong
mỗi tác phẩm Shakespear một cái gì tha thiết với cuộc sống mình. Shakespear
của Anh cũng như Nguyễn Du của Việt Nam và cũng như các thiên tài khác
chúng ta càng tìm hiểu càng thấy mới, càng thấy ngạc nhiên, càng thấy hay,
càng thấy đẹp. Bởi vì Shakespear đúng như Ben - Jon - xơn, một nhà thơ nhà

6. 8
soạn kịch đương thời với Shakespear đã viết "Shakespear là linh hồn của thời
đại ông không chỉ thuộc về thời đại minh mà thuộc về tất cả mọi thời đại ... tự
anh, anh đã là một đài kỷ niệm, không cần mộ chí anh sẽ sống khi sách anh
còn sống và khi chúng tôi còn đủ trí thông minh để đọc sách anh, ca ngợi
anh".
Xã hội ngày càng phát triển thì cũng đồng thời nảy sinh ra nhiều vần đề
phức tạp khó giải quyết, bên cạnh những tiến bộ cũng còn tồn tại nhiều mâu
thu ẩn khó giải quyết mà "nghệ thuật là tấm gương phản ánh đời sống. Do đó
ngành kịch Việt Nam cưa chúng ta còn phải học hỏi rất nhiều ở Shakespear,
bi kịch Shakespear, nhất là nghệ thuật bi kịch của ông, những sáng tác của
Shakespear vẫn luôn là những đề tài hay và hấp dẫn, càng đi sâu vào nghiên
cứu chúng ta càng thấy cái hay cái đẹp cái ý nghĩa tiềm ẩn trong nó, mà chúng
ta cần phải học hỏi, phải bắt chước ông.
Bộ môn văn học nước ngoài Lớp 10 trường phô thông trung học thì phần
văn học Phục Hưng chiếm một vị trí khá quan trọng, trong đó Shakespear và
bi kịch của ông cũng chiếm một vị trí đặc biệt, số tiết dành cho Shakespear và
bi kịch của Shakespear là không ít.
Shakespear và bi kịch của ông luôn là đề tài mà tôi cảm thấy hứng thú
bởi nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của nó. Chính những điều này đã thúc đẩy
tôi chọn đề tài : "Cái bi và nghệ thuật bi kịch của Shakespear qua các vở bi
kịch Rômeo - Juliet, Hămlet, Otenlô, Vua Lear, Macbeth". Và mong muôn
góp một phần ý kiến của mình về cái bi và nghệ thuật bi kịch của Shakespear.
Tất nhiên trên khuôn khổ hạn hẹp của luận văn này, tôi không thể nêu được
hết tất cả những vấn đề mà bi kịch Shakespear đề cập.
II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
Ben Jon-Xơn (1573 -1637) một nhà thơ và một nhà soạn kịch nổi tiếng

7. 9
đương thời với Shakespear đã viết về Shakespear "Shakespear là linh hồn của
thời đại. Ông không chỉ thuộc về thời đại mình mà thuộc về tất cả mọi thời
đại... Tự anh, anh đã là một đài kỷ niệm, không cần mộ chí anh sẽ sống khi
sách anh còn sống và khi chúng tôi đủ trí thông minh để đọc sách anh, ca ngợi
anh". Đã hơn ba thế kỷ trôi quan những tác phẩm cua Shakespear vẫn sống
mãi với nhân loại, vẫn được mọi người ngưỡng mộ và yêu mến. Trên thế giới
nhất là từ thế kỷ XIX. Người ta đã viết về Shakespear và kịch Shakespear với
một khối lượng khổng lồ gấp trăm gấp nghìn lần sáng tác của ông. Đã có rất
nhiều nhà nghiên cứu nhà lý luận phê bình, nhà Shakespear học nổi tiếng trên
thế giới nghiên cứu về Shakespear và kịch Shakespear như: Hegel, Mác,
Puskin, Biêlinxky, A.Asmirnov, Khrapptenko, A.Anixt. Các nhà nghiên cứu
đều đưa ra những nhận định đáng giá của riêng mình về thiên tài Shakespear
và đặc biệt kịch Shakespear.
Nhìn chung khi nghiên cứu về Shakespear và bi kịch của Shakespear các
nhà nghiên cứu đều đánh giá rất cao thiên tài nghệ thuật Shakespear. họ điều
thừa nhận Shakespear là một thiên tài nghệ thuật kịch đặc biệt là bi kịch.
Shakespear đã đạt tới đỉnh cao chót vót của nghệ thuật bi kịch "Shakespear là
thiên tài lớn nhất trong những người sáng tạo, nhà thơ tuyệt diệu nhất, điều đó
không còn nghi ngờ gì nữa. Shakespear con người kỳ diệu, con người vĩ đại,
con người không ai sánh nổi đã bắt được mạch đập của vũ trụ" (Biêlinxky).
Với bi kịch Shakespear các phạm trù về cái bi, bi kịch, nghệ thuật bi
kịch, nhân vật bi kịch, số phận bi kịch được mở rộng và nhân cao khái quát
hơn so với những quan niệm cố điên truyền thông. Shakespear đã đưa bi kịch
tính cách lên mức độ cao chưa từng thấy "nhân vật mà Shakespear miêu tả là
nhân

8. 10
PHẦN II: CHƯƠNG KHẢO LUẬN
46T...()()()...
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ XÃ HỘI LỊCH SỬ
1.1.Thời đại Phục Hưng
Thế kỷ XV - XVI ở Tây Âu được gọi là thời đại Phục Hưng trong đó con
người "muốn làm sống lại, muốn tái sinh nền văn hóa cổ đại" - Nền văn hóa
ra đời trước đạo Gia Tô và chưa hề biết đến Thần Học là gì, Kinh viện học là
gì, một nền văn hóa đã đâm hoa kết quả khi chế độ phong kiến chưa hình
thành chưa hề bị trói buộc bởi những xiềng xích của luân lý đạo đức phong
kiến. Nền văn hóa đó coi trọng con người và đời người. Con người thời đại
Phục Hưng muốn tái sinh lại nhưng tinh hoa đó để đấu tranh xây dựng một
cuộc sống mới hoàn toàn khác hẳn cuộc sống con người xưa, một cuộc sống
văn minh và tiến bộ hơn.
Thời đại Phục Hưng là thời đại quá độ từ chế độ phong kiến sang chế độ
tư bản, giai cấp tư sản hình thành đang phản đối lại chế độ phong kiến cả về
hai mặt ý thức và kinh tế. Đây là bước ngoặt lịch sử vĩ đại mang tính chất hai
mặt : một mặt đó là "thời đại cần đến những con người khổng lồ và sản sinh
ra những con người khổng lồ, khổng lồ về tư tưởng, về nhiệt tình về tính cách,
khổng lồ về tài nâng nhiều mặt, về hiểu biết sâu rộng"(Angghen). Thời đại
Phục Hưng là một sự khám phá mới ra vũ trụ và con người. Mặt khác thời đại
Phục Hưng đồng thời là thời đại tích lũy nguyên thủy của chủ nghĩa tư bản
đây là thời đại mà như Mác đã kết luận "đứa trẻ tư bản sơ sinh toát và máu và
dơ bẩn ở tất cả các lỗ chân lông của nó từ đầu đến chân" (Tư bản)
1.2.Nền văn hóa văn nghệ Phục Hưng
Trong lĩnh vực văn học nghệ thuật thời kỳ này đã xuất hiện nhiều tài

9. 11
năng khổng lồ trong đó thế kỷ XV đạt đến trình độ chín muồi của tư tưởng
nghệ thuật. Thế kỷ này đã sản sinh ra ba ngôi sao tiêu biểu nhất trên văn đàn
bây giờ : Rabelais; Cervantes, Shakespear. Văn học Phục Hưng khẳng định
những giá trị to lớn của nền văn hóa Hy Lạp cổ đại, nền văn hóa mà trong đó
nhân phẩm con người được tôn trọng, cuộc đời trần thế được đề cao, hạnh
phúc trần tục được chấp nhận. Văn hóa văn nghệ thời kỳ này lên tiếng chống
lại những quan niệm mà thời trung cổ đề ra. Thời kỳ trung cổ trong đó giáo
hội thiên chúa đóng vai trò quan trọng chi phối toàn bộ sinh hoạt xã hội đã
đưa ra những luật lệ hà khắc đối với con người. Nhà Thờ chủ trương cấm dục,
nền văn học thời trung cổ không có tình yêu nam nữ, quan hệ tình cảm giới
tính cùng không có chỉ có duy nhất mối quan hệ giữa con người với Thiên
Chúa. Nội dung cốt yếu của văn học Phục Hưng là đập tan chủ nghĩa quyền
uy, ngu dân, thần bí, khổ hạnh, cấm dục. Hệ tư tưởng chủ đạo, hạt nhân cơ
bản, điểm xuất phát và qui tụ của toàn bộ nền văn học Phục Hưng là chủ
nghĩa nhân văn.
♦Chủ nghĩa nhân văn : (Humanus) "là toàn bộ những quan niệm đạo đức
chính trị bắt nguồn không phải từ cái gì siêu nhiên, kỳ ảo, từ những nguyên lý
ngoài đời sống nhân loại mà từ con người tồn tại thực tế trên mặt đất với
những nhu cầu, những khả năng trần thế và hiện thực của nó, và những nhu
cầu và những khả năng đó phải được phát triển đầy đủ, phải được thỏa mãn"
(Chủ nghĩa nhân văn và chủ nghĩa xã hội - Vôn Ghin).
Nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa nhân văn là giải phóng con người ra
khỏi xiềng xích phong kiến gông cùng của nhà thờ để họ tự do phát triển
những khả năng vô tận của họ. Chủ nghĩa nhân văn trả con người về với thế
giới trần tục để họ tận hưởng những khát vọng khổng lồ về vật chất và tinh
thần của họ.

10. 12
1.3. Nước Anh thời Phục Hưng
Vào thế kỷ XV - XVI nước Anh bước vào một thời đại mới, thời đại tan
rã những quan hệ phong kiến và hình thành những quan hệ tư bản chủ nghĩa
trong đó "giai cấp quí tộc cũ bị tiêu diệt hoàn toàn trong cuộc chiến "hai hoa
hồng" và được thay thế bằng một giai cấp thuộc dòng dõi tư sản (Tiu - đô) và
có khuynh hướng tư sản" (Ang ghen).
Nước Anh đến triều đại Alizabeth, đây là giai đoạn "nước Anh vui vẻ".
Nhưng thực chất của giai đoạn này lại sản sinh ra nhiều vấn đề. Đây là thời kỳ
thắng lợi huy hoàng của nước Anh. Nước Anh chiến thắng "hạm đội vô địch"
của Tây Ban Nha trở thành cường quốc số một ở Châu Âu. Nhưng bên cạnh
đó những cuộc đấu tranh trong nội bộ nước Anh vẫn diễn ra gay gắt : đấu
tranh giữa bọn quí tộc phong kiến cũ với chính quyền chuyên chế và giai cấp
tư sản. Giai cấp tư sản làm giàu trên xương máu và sức lao động của nhân
dân, chúng bóc lộc sức lao động của nhân dân. Đây cũng là thời kỳ nước Anh
phát triển mạnh về ngành công nghiệp, đặc biệt là kỹ nghệ len dạ -cánh đồng
được phá đi trồng cỏ để nuôi cừu, chính điều này người dân đã bị cướp hết
ruộng đất, bị đuổi ra khỏi làng mạc trở thành nhưng kẻ lang thang không nhà
cửa bán sức lao động để kiếm sống. Đây chính là thời kỳ tích lũy nguyên thủy
tư bản của nghĩa của nước Anh. Về mặt tôn giáo đây cũng là thời kỳ nước
Anh xây dựng nền quốc giáo của mình, thoát ly khỏi ách thống trị của giáo
hội La Mã. Quá trình xây dựng Anh quốc giáo cũng là quá trình đấu tranh đổ
máu. Ngay dưới triều Elizabeth các tín đồn theo cơ đốc giáo vẫn nhiều lần nổi
dậy và các cuộc khởi nghĩa đó đều dìm trong biển máu.
Tất cả những chuyển biến về kinh tế, chính trị, xã hội nói trên là cơ sở
tốt cho nước Anh tiếp thu trào lưu nhân văn chủ nghĩa.
* Phong trào văn hóa văn nghệ Anh thời kỳ này phát triển rực rỡ. Nước
Anh trở thành người khổng lồ vượt các nước Tây Âu về triết học, xã hội học,

11. 13
văn học... Như nhà triết học duy vật Bacon (1561 - 1626), nhà xã hội học
không tưởng Thomas More. Về văn học cũng có nhưng đại biểu xuất sắc về
thi ca như : Thomas Nau (1503 - 1542). Phillip Sidney (1552 - 1599),
Edmund Spener (1552 - 1599), của văn xuôi như : John Lyly (1554 - 1606),
Thomas Lodge (1558 - 1628), Robert Green (1558 - 1592), .... Và đặc biệt
phát triển nhất là bi kịch vì trong các loại thể loại văn học kịch là loại hình
nghệ thuật có khả năng phản ánh xã hội hơn cả. Truyền thống kịch dân gian
thời trung cổ bắt gặp phong trào văn học Phục Hưng đã được tiếp thu nguồn
sinh khí mới. Trước William Shakespear bước vào kịch trường nền kịch Anh
có hai khuynh hướng tiêu biểu.
John Lyly và Rober Greene chuyên chú mô tả những cái êm dịu nhẹ
nhàng tinh tế. Đề tài mà họ đề cập thường là những mối tình éo le, trắc trở
trong thần thoại hoặc trong truyền thuyết nhưng với lối văn đối thoại tinh tế ý
vị gây cười nhẹ nhàng. Kịch của Greene có nhiều tính chất bi thảm nhưng kết
thúc thường vui vẽ và chú trọng yếu tố yêu nước.
Thomas Kyd (1558 - 1594) và Christapher Marcovv (1564 - 1593) : chú
trọng mô tả nhưng cảnh rùng rợn đen tối đẫm máu và nước mắt. họ đề cập
đến hai chủ đề hoàn toàn mới mẻ: chủ đề hận thù với những cảnh tràn đầy
nước mắt và máu. Chủ đề khát vọng với những nhân vật có dục vọng ghê
gớm phi thường, khát vọng chinh phục toàn thế giới.
Tliomas Kyd và Marcovv là hai tác giả lớn nhất của kịch trường Anh
trước Shakespear.
Shakespear tiếp thu cả hai khuynh hướng này vận dụng và phát huy hơn
nữa thế mạnh của mỗi xu hướng kết hợp cả hai và tạo ra một phong cách nghệ
thuật kịch đặc sắc làm rạng rỡ cho nền kịch Anh

12. 14
1.4. Shakespear - cuộc đời và các giai đoạn sáng tác của ông.
William Shakespear là : "linh hồn của thời đại, kỳ tài của sân khấu,
Shakespear không chỉ thuộc về thời đại mình mà còn thuộc về tất cả mọi thời
đại" (B. Johnson)
"Shakespear là thiên tài lớn nhất trong những người sáng tạo. Nhà thơ
tuyệt diệu nhất, cái đó không nghi ngờ gì nữa. Shakespear con người kỳ diệu,
con người vĩ đại, con người không ai sáng nổi đã bắt được mạch đập của vũ
trụ" (Biêlinxky) "trang đầu tiên của Shakespear mà tôi được đọc, đã chinh
phục tôi suốt đời, cuộc sống của tôi được nhân lên đến vô cùng" (Goethe).
Shakespear sinh ngày 23 - 4 - 1564 tại Strafor (Anh). Cha là John
Shakespear một công dân giàu làm thị trưởng thường chủ trì các buổi diễn
kịch. Mẹ là Mary Arden, con gái một gia đình có tiếng tăm. Năm 23 tuổi
Shakespear thị trấn quê hương, gia đình lên kinh thành Luân Đôn để tìm một
hướng đi cho hoài bảo của mình. Con đường đến với nghệ thuật của
Shakespear đầy gian khổ. Lúc đầu ông làm chân giữ ngựa ở cổng rạp hát, sau
đó làm người soát vé, nhắc vở, làm diễn viên rồi đến đạo diễn và vinh quang
nhất khi ông trở thành một kịch gia. Trải qua biết bao gian truân chìm nổi
Shakespear đã đạt đến tuyệt đỉnh vinh quang, từ một con người không có
bằng cấp không là quí tộc mà trở thành một nhà soạn kịch nổi tiếng mà cả thế
giới ngưỡng mộ và kính phục. Shakespear mất ngày 23 - 4 -1616. Để lại 40
vở kịch trong đó có những vở được coi là báu vật của kho tàng văn học thế
giới.
Shakespear là kẻ thù của tư tưởng thời trung cổ, của thái độ cuồng tín
trong tôn giáo và tệ phân biệt chủng tộc. Trong các tác phẩm của Shakespear
ông tôn trọng sự bình đẳng, giá trị đạo đức của con người thuộc về tất cả các
giai cấp và mọi chủng tộc. Ông tập hợp tất cả những tinh hoa ưu tú nhất của
các nền văn học : văn học cổ đại, văn học dân gian, văn học Phục Hưng để tạo

13. 15
nên tác phẩm nghệ thuật của mình và đã đưa nó lên tuyệt đỉnh vinh quang của
nghệ thuật. Ông đã tổng hợp được cả hai khuynh hướng bi kịch đương thời là
: tươi tắn nhẹ nhàng và rùng rợn đẫm máu, đồng thời phản ánh được sự
chuyển biến phi thường của thời đại cả cái huy và cái đen tối, cái bi và cái hài
của nó.
Các nhà nghiên cứu thường chia quá trình sáng tác của Shakespear thành
ba giai đoạn:
32T1 . Giai đoạn thứ nhất (1592 - 1600) : màu xanh của mùa
xuân.
Đây là giai đoạn ra đời của những tác phẩm mang tính lãng mạn, lạc
quan yêu đời mà tiền đề là xã hội lịch sử nước Anh vui tươi dưới triều đại
Elizabeth. về thể loại gồm có : kịch lịch sử, hài kịch và hai vở kịch đó là
Romeo Juliet và Judo Xêđa.
32T2. Giai đoạn thứ hai (1601 - 1608) : những cơn giông tố của
mùa hạ
Lúc này sự đoàn kết tạm thời giữa quí tộc và tư sản tan rã hẳn. Trung
thành với tư tưởng nhân đạo chủ nghĩa Shakespear đoạn tuyệt, dứt khoát hẳn
với ảo tưởng phong kiến đương thời. Ông nhận ra rằng thời kỳ Phục Hưng
đang dần chết. Những nhân vật trên sân khấu của Shakespear thường là những
con người đa diện luôn suy nghĩ băng khoăn để tìm ra ý nghĩa của cuộc sống.
Chưa bao giờ vấn đề ý nghĩa cuộc sống, vấn đề hạnh phúc con người được đặt
ra gay gắt hơn và bắt người ta suy nghĩ nhiều như ở các vở kịch Hămlet,
Otenlô, Macbeth, Vua Lear.
Các vở hài kịch giai đoạn này cũng đượm phần chua chát : Cái gì kết
thúc là cái ấy tốt - 1602 ; Troihis và Cressida (1602)
3. Giai đoan thứ 3 (1608 — 1616) vẻ u buồn của mùa thu.

14. 16
Từ năm 1608 thế lực quân chủ tạm thời thắng thế. Trên sân khấu lối kịch
kiểu cách đáp ứng thị hiếu của quí tộc đã lấn áp những vở kịch của
Shakespear. Ở giai đoạn này Shakespear vẫn quay lại những vấn đề đã đề cập
trước kia nhưng lúc này nội dung phản ánh có phần dịu xuống. Mâu thuẫn
không gay gắt quyết liệt, kết thúc kịch không phải là những cảnh tan nát chết
chóc, đẫm máu như giai đoạn trước mà là một kết thúc vui vẻ đoàn viên .
Qua ba giai đoạn sáng tác này của Shakespear cho thấy : Wiliiam
Shakespear là người tiêu biểu lỗi lạc cuối cùng của tư tưởng nhân đạo thời
Phục Hưng và là người mở đầu cho nền văn học cận đại, đề cao bênh vực
quyền sống quyền tự do yêu đương và những khát vọng của con người.
Shakespear mất đi đã để lại cho kho tàng văn học thế giới những tác phẩm
văn học vô cùng quí báu. Có những tác phẩm của ông như Ronieo Juliet,
Hămlet, Otenlô, Macbetth, Vua Lear được coi là những báu vật của kho tàng
văn học thế giới trải qua thời gian nó vẫn tỏa sáng lấp lánh khiến nhiều người
phải ngỡ ngàng, đã biết bao người, bao thế hệ khám phá nó tìm hiểu nó mà
vẫn không thấy cái hay cái đẹp ẩn dấu trong nó.

15. 17
CHƯƠNG 2: CÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH CỦA
SHAKES PEARE
2.1.NHỮNG KHÁI NIỆM CHUNG
2.1.1.Cái bi
Theo "từ điển thuật ngữ văn học" : "Cái bi là một phạm trù mỹ học phản
ánh một hiện tượng có tính qui luật của thực tế đời sống xã hội, thường diễn
ra trong cuộc đấu tranh không ngang sức giữa cái thiện và cái ác, cái mới và
cái cũ, cái tiến bộ với cái phản động... Trong điều kiện những cái sau còn
mạnh hơn cái trước. Đó sự trả giá tự nguyện cho chiến thắng và sự bất tử về
tinh thần bằng nỗi đau và cái chết của nhân vật chính diện. Cái bi tạo ra một
cảm xúc thẩm mỹ phức hợp bao gồm cả nỗi đau niềm hân hoan lẫn nỗi sợ
khủng khiếp cái bi thường đi liềnvới nỗi đau và cái chết. Song bản thân nỗi
đau và cái chết chưa phải là cái bi.Nỗi đau vài cái chết chỉ trở thành cái bi khi
hướng tới và khẳng định cái bất tử về mặt tinh thần của con người".
Cái bi là cơ sở qui định đặc trưng của xung đột nghệ thuật trong thể loại
bi kịch. Đó là sự xung đột được tạo nên bởi hành động tự do của nhân vật
trong việc thực hiện cái tất yếu mà nó tự thấy trước là không tránh khỏi bị
giẫy chết như nhân vật trong bi kịch anh hùng, hoặc không thấy trước như
trong bi kịch về sự lầm lạc.
2.1.2. Bi kịch
Theo "từ điển thuật ngữ văn học" : "Bi kịch là một loại hình kịch thường
được coi là đối lập với hài kịch. Bi kịch phản ánh không phải bằng tự sự mà
bằng hành động của nhận vật chính trong mỗi xung đột không thể điều hòa
được giữa cái thiện và cái ác, cái cao cả và cái thấp hèn.... diển ra trong một
tình huống cực kỳ căng thẳng mà nhân vật chỉ thoát ra khỏi nó bằng cái chết

16. 18
bi thảm, bằng sự hy sinh mất mát, gây nên những suy tư và xúc động mạnh
mẽ đối với chúng".
Theo Engels : "Bi kịch là sự thể hiện cái xung đột giữa yêu cầu tất yếu
về mặt lịch sử và tình trạng không khả năng thực tế thực hiện yêu cầu đó"
Theo Engels : "Bi kịch là sự thể hiện cái xung đột giữa qui luật khách
quan (nghĩa là không phụ thuộc và chủ quan con người) và và khả năng con
người không thể khắc phục được, không chiến thắng được hoàn cảnh khách
quan. Trong bi kịch cái chết không chỉ là sự hủy diệt, nó còn có nghiã là sự
bảo tồn dưới hình thức biến dạng cái mà trong hình thức có sẵn cần phải bị
tiêu vong".
Theo Arisíote trong nghệ thuật thi ca :
"Bi kịch là sự bắt chước hành động hệ trọng và trọn vẹn nhằm dùng hành
động chứ không phải bằng kể chuyện, bằng cách gây nỗi xót thương và nỗi sợ
hãi để thực hiện sự thanh lọc những nỗi xúc động tương tự... Bi kịch nhằm
miêu tả những con người tốt nhất so với những con người trong thực tế. vì bi
kịch đã miêu tả những con ngươi tốt hơn mọi người nên ta cần bắt chước
những họa sĩ vẽ chân dung giả : tức là khi vẽ người nào đó thì đồng thời với
việc làm cho các bức chân dung giống người được vẽ, họ còn vẽ người đó
thành đẹp hơn thực.
Và Aritxtôphan cho rằng : "Bi kịch và hài kịch đem lên sân khấu nhưng
sự thực xây ra trong đời sống ... Những việc đó đối với chúng ta rất quen
thuộc, những việc đó chúng ta đã sống hàng ngày...".
"Giá trị của bi kịch là sự thanh lọc tình cảm thông qua xót thương và sợ
hãi" (Aritxtot)
Sự thanh lọc tình cảm đó chính là sự giáo dục đạo đức và thẩm mỹ. Còn
sự xót thương và sự sợ hãi theo như Higels và Aritxtot thì sự xót thương có

17. 19
hai nghĩa. Nhưng sự xót thương mà bi kịch nói đến chính là lòng thương chân
chính "lòng thương chân chính là lòng thương cố gắng đồng cảm với cái gì
cao thượng là khẳng định, là cối tử trong con người đang đau khổ" (Heghen).
Nhiều loại bi kịch và các tác giả đã phân chia bi ra làm 6 loại bi kịch :
Bi kịch của cái mới, cái tiến bộ, cái cách mạng còn đang trong thế yếu.
Bi kịch của cái mới, cái tiến bộ, cái cách mạng đang ở trong thế thắng
trong toàn cục nhưng một bộ phận của nó còn lâm vào hoàn cảnh trớ trêu
khiến người anh hùng bị sa cơ và tiêu vong. Đó là bi kịch của các nhân vật bị
chết trước bình minh, cái chết mang tính bi hùng kịch.
Bi kịch của cái cũ là bi của cái đã lật đến trang cuối cùng nhưng chưa
hoàn toàn trở thành xấu xa, phản động, trái lại nó còn có ít nhiều sứ mạng
trước lịch sử mà sớm bị tiêu vong thảm thương
Bi kịch của chính cái xấu là cái cũ thật sự trở thành cái xấu và gây tác
hại khủng khiếp và cần bị trừng phạt nghiêm khắc (...).
Bi kịch của sự nhầm lẫn, của sự kém hiểu biết, của sự ngu dốt "sự ngu
dốt là con quỉ mà chúng ta e rằng nó sẽ còn gây nhiều tấn bi kịch. (Marx).
Bi kịch của khát vọng nảy sinh do mâu thuẫn gay gắt giữa khát vọng
chính đáng và khả năng không thực hiện được. Nó nói lên sự tan vỡ và mất
mát của những gì yêu quí nhất, đáng trân trọng nhất của con người.
Shakespeare không phải là một nhà lý luận. Ông không phát biểu hay
trình bày quan điểm thuần túy của mình về cái bi. Ông đã trình bày quan điểm
của mình về cái bi và bi kịch qua từng vở kịch thông qua lời nói, suy nghĩ
việc làm của từng nhân vật. Quan điểm của Shakespeare về cái bi và bi kịch
rất phong phú và cũng rất độc đáo. Có khi Shakespeare còn đi ngược lại
những khái niệm về bi kịch, những quy luật chung đã định ra. Ví dụ như

18. 20
Aristote cho rằng "bi kịch là sự bắt chước hành động cao thượng" nhận định
trên rất đúng trong các vở bi kịch "Romêô - Juliét", "Hamlét", "Otenlô".
Nhưng chưa thật đúng so với hai vở "Vua Lear" và "Macbeth". Nhưng nhân
vật như Vua Lear và Macbeth không thể xem là "những người tốt nhất so với
nhưng người trong thực tế", mà hai nhân vật này đúng như Lénine đã nhận
định đó là "Hiện tượng phong phú hơn qui luật". Lear và Macbeth trong hai
vở kịch là nhân vật tội lỗi mù quáng ảo tưởng, say mê quyền lực, tràn đầy dục
vọng. Và hành động của họ thì đó không phải là "sự bắt chước hành động
nghiêm túc và cao thượng". Như vậy chúng ta có thể thấy rằng Shakespeare,
một thiên tài, ông xây dựng nhân vật bi kịch của mình bằng cách nhìn cách
đánh giá rất riêng sáng tác chứ không gò bó theo một khuôn mẫu có sẵn. Qua
đó chúng ta có thể thấy rằng cái khái niệm cái bi và bi kịch chỉ đứng trên tổng
thể, với bi kịch truyền thống. Còn đối với bi kịch của Shakespeare thì có lẽ
không một ai có thể đưa ra một khái niệm hoàn toàn chính xác. Chính vì vậy
mà trải qua mấy thế kỷ mà những chàng Romeo, Hămlet, Otenlô, những nàng
Juliét, Dexdeniôna, vẫn được mọi người ngợi khen và ngưỡng mộ.
2.1.3. Nguồn gốc của cái bi và bi kịch.
Cái bi - một phạm trù mỹ học hơn bi kịch - một thể loại văn học. Cái bi
đã xuất hiện trong thần thoại Hy Lạp (hành động đầu tội lỗi thảm khóc
của Oedipe) và trong anh hùng ca Homère (Cảnh chia tay của vợ chồng
Hector khi chàng sắp xông ra chiến trận).
Bi kịch xuất hiện sau cái bi rất lâu. Nó xuất hiện từ khi nhà nước dân chủ
chủ nô Athenes hình thành "Quyền lực tối cao của nhà nước đó là thuộc về
hội đồng nhân dân. Ở đó mọi người dân Athenes có quyền tham gia và phát
biểu (Angels). Nhà nước đã tạo tiền đề cho sự phát triển cá tính, sự trổi dậy
của cá tính. "Nghệ thuật Hy Lạp cổ đại là sự thể hiện của các hình thức đẹp đẽ
của cá tính (Hégel). "Không có dân tự do Hy Lạp thì không thể sinh ra nghệ

19. 21
thuật bi kịch Hy Lạp. Đó là một mệnh đề vô cùng chính xác (Hầu Loại Ngư).
Bi kịch có nguồn gốc từ "bài ca về con dê" do những người giáo đầu các
khúc ca thần rượu nho sáng tác (Aristote) và được hội đồng ca hát trong buổi
lễ tế thần Dionysos.
Thời Hy Lạp cổ đại những khái niệm đơn giản ngây thơ về cuộc đời
không còn nữa. Con người muốn nhận thức, ly gián những mâu thuẫn xung
đột gay gắt của cuộc đời bằng tư tưởng, hành động, cái nhìn thẩm mỹ. Do đó
bi kịch mở rộng chủ đề, đề tài mang ý nghĩa xã hội rộng lớn hơn, cá nhân con
người được đề cao hơn.
Anh hùng ca Momise, bi kịch của Etchyle, Sophơie, Euripiđe ra đời. Các
tác phẩm đều chú ý đến tính bất tử của chất người chân chính, cảm hứng về
sự tái sinh của vẻ đẹp con người đặt dưới một hình thái mới đầy an ủi.
Bi kịch thời trung cổ phuơng Tây mang màu sắc tôn giáo gắn với truyền
thuyết Ađam - Eva, truyền thuyết giáng thế và chịu khổ hình hàng trên thập
giá của Chúa Jesus. Nó không mỹ hóa vẽ đẹp của con người, ca ngợi sự quằn
quại, đau thương của con người bằng triết lý khắc kỷ" (Đỗ Văn Khang- Đỗ
Huy).
Bi kịch phục hưng đặt ra vấn đề nhân sinh và mang tính lý tưởng rõ rệt,
xây dựng xung đột giữa "tính cách khổng lồ và hoàn cảnh khắc nghiệt, khai
thác nhưng cơn lốc dục vọng, quá trình trở thành nạn nhân của dục vọng,
những trở ngại của cuộc sống bên ngoài, phản ánh những mâu thuẫn sâu sắc
giữa lý tưởng nhân văn hướng về tự do, muốn giải phóng con người với thực
tại cuộc sống là con người đang rơi vào siềng xích mới khủng khiếp hơn.
Bi kịch cổ điển cuối thế kỷ xvII phản ảnh mâu thuẫn giữa nghĩa vụ và
dục vọng, phản ánh vấn đề đạo đức công lệ và danh dự. Bi kịch thời này đã
đạt được những giá trị to lớn về mặt nghệ thuật : có đóng góp quan trọng

20. 22
trong nghệ thuật xây dựng tính cách, sử dụng các biện pháp tu từ, nghệ thuật
kết cấu kịch. kịch của Corneille là "Trường học của những tâm hồn cao
thượng".
Bi kịch của thế kỷ ánh sáng phản ánh được sự nồng nhiệt của khát khao,
đam mê căm giận, kiêu hãnh, đau đớn hy vọng, tuyệt vọng của tình yêu và
tuổi trẻ trong việc chiếm lĩnh tư thức làm chủ cuộc đời.
2.1.4. Nghệ thuật bi kịch
Theo Max và Engels (về văn học nghệ thuật), "nghệ thuật bi kịch được
xem xét dựa trên các yếu tố : mối quan hệ giữa tính cách và hoàn cảnh tính
trọng đại bên trong của nhân vật bi kịch, ý thức đón nhận sự hy sinh của nhân
vật, tính lạc quan và đầy thi hứng của hành động bi kịch.... Bi kịch là một
trong những đỉnh cao của sự sáng tạo thi ca, là loại hình đầy chất triết luận,
phản ảnh sâu sắc các vấn đề trong cuộc sống. vẻ đẹp trong bi kịch là vẻ đẹp
của những kinh nghiệm cay đắng của cuộc sống. Bi kịch về bản chất là ca
ngợi, khẳng định sự bất tử của con người và phát hiện những phẩm chất cao
đẹp anh hùng của nó..."
2.1.5. Nhân vật bi kịch
"Bi kịch là sự trình bày hành động của nhân vật đấu tranh quyết liệt với
những cái đối lập bên ngoài (hoặc bên trong) để tìm cách tự khẳng định mình
theo sự thúc đẩy của chí khí và khát vọng bên trong... Để có hành động thực
sự kịch cần thiết rằng nguyên lý tự do và độc lập cá nhân đã phải thức dậy ít
nhất ý thức tự quyết định, ý muốn tự do và tự mình chịu trách nhiệm về
những hành động của bản thân và hậu quả của nó phải được thức tĩnh dậy
(Higels -Mỹ học)
Mỗi vở bi kịch đều mang một nội dung riêng, xây dựng những nhân vật
với với sự độc đáo riêng của nó. Yếu tố để tạo nên sự độc đáo hấp dẫn của

21. 23
mỗi vở bi kịch là do tính cách của nhân vật quyết định. Nói về tính cách của
nhân vật trong bi kịch Aristote đã nhận xét : "Điều thứ nhất là điều quan trọng
hơn cả là tính cách (nhân vật bi kịch) phải cao thượng "(Aristote -Thi pháp).
"Nhân vật bi kịch là những con người có một mức độ phát triển nhất định vế
chất người, phải được xoa vào người một thứ dầu thánh nào đó để có đủ sức
va chạm với nhưng thế lực bên ngoài hay bên trong " (Hergen). Nhân vật bi
kịch là "một thủ phạm vô tội"
Nhân vật trong bi kịch luôn ý thức được mình tự biết mình phạm lỗi và
tuyên bố rằng mình nhận trách nhiệm về các tội lỗi của mình. Prométhée bị
thần Zeus trừng phạt vì tội đánh cắp lửa thiêng đem xuống cho loài người để
không hề ân hận vì việc mình đã làm.
"Ta cố tình phạm tội, phải, chính ta cố tình phạm tội. Việc đó ta không
chối cải, vì muốn cứu lấy loài người nên ta tự chuốc lấy đau khổ hôm nay"
(Promethée bị xiềng). Otenlô buột lòng giết người mình thương bởi vì chàng
cảm thấy vợ mình đã quá xúc phạm đến danh dự phẩm giá và lòng tin của
chàng. Chàng có đầy đủ lý lẽ để biện minh cho hành động của mình "Ta là kẻ
giết người đáng kính, ta giết người hoàn toàn không phải vì căm giận mà vì
lòng danh dự. (Otenlô).
Theo Aristote "bi kịch là sự bắt chước các hành động cao thượng", "miêu
tả những con người tốt nhất", "đẹp hơn thực". Nhận định này đúng với các vở
bi kịch Prométhee bị xiềng, Antigone, Romeo và Juliet, Hămlet, Otenlô
nhưng trong King Lear và Macbeth của Shakespeare thì chưa thỏa đáng nhất
là Macbeth . Như Lê-nin đã nhận đinh "hiện tượng phong phú hơn qui luật",
Lear và Macbeth là những nhân vật tội lỗi, mù quáng, say mê quyền lực, tràn
đầy dục vọng, những nhân vật này không thể nào được xem là "những con
người tốt nhất so với nhưng con người trong thực tế", cũng như các vở bi kịch
này không "nhằm miêu tả những con người tốt hơn mọi người", và cũng
không là "sự bắt chước các hành động nghiêm túc và cao thượng". Qua đó ta

22. 24
có thể thấy Shakespeare đã đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật bi kịch.
2.2.CÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH CỦA SHAKESPEARE.
2.2.1. Bi kịch của Shakcspeare nguyên nhân và nguồn gốc
Giữa lúc ông đang thành công rực rỡ trên hai thể loại : kịch lịch sử và hài
kịch thì ông lại chuyển sang một thể loại mới đó là bi kịch. Bi kịch đã trở
thành đỉnh cao nghệ thuật của Shakespeare. Chính điều này cho chúng ta tài
năng đa dạng của Shakespeare và một cảm quan hết sức nhạy bén của ông.
"Ngay giữa lúc ông muốn công chúng vui cười thỏa thích ông vẫn cảm
nhận được mối nguy cơ đe dọa con người, mưu toan bóp nghẹt tiếng cười gây
nên biết bao cảnh tang tóc đau thương khiên cả máu và nước mắc phải đổ ra
không ít". (Lương Duy Trung - Văn Học Phương Tây - NXBGD 1998).
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến cái bi trong bi kịch của Shakespeare.
Nhưng nguyên nhân sâu xa và chủ yếu đó là xã hội và thời đại. Sự biến
đổi lớn về thời đại đã tác động đến cảm quan Shakespeare. Cảm nhận xã hội
và thời đại của Shakespeare mang tính chất bi quan.
"Chán nản rồi ta kêu gào cái chết
Vì phải nhìn kẻ nghèo trong trơ trụi sinh ra
Thằng vô lại đắm mình trong hoan lạc
Lòng tin trong trắng bị nguyền rủa xót xa
Danh dự cao sang đặt vào nơi tủi hổ.
Tấm lòng trinh nữ bị tan nát dày vò
Sự điên rồ cai quản tài hoa

23. 25
Và chân lý gọi lầm là đơn giản.
(Đoạn kết Hămlet)
Trong bi kịch của mình Shakespeare chỉ rõ cho chúng ta thấy,
nguyênnhân, nguồn gốc dẫn đến bi kịch. Mỗi vở bi kịch Shakespeare đề cập
đến một vấn đề, đề tài riêng. Nhưng cho dù ông đề cập đến những đề tài khác
nhau như thế nào chăng đi nữa thì tất cả các vở bi kịch của ông đều có chung
một nguyên nhân dẫn đến bi kịch đó là : xã hội và thời đại ông đang sống, xã
hội mà Chủ nghĩa tư bản ra đời, đồng tiền lên ngôi làm khuynh đảo mọi "luân
thường đạo lý",... xã hội nảy sinh ra chủ nghĩa cá nhân
"Cái bi trong bi của Shakespeare không chỉ bó hẹp trong một phạm vi
nhất định mà là cái bi bao quát toàn bộ cuộc sống trong nhưng biểu hiện đa
dạng nhất của nó". (A.Anixt).
"Những xung đột mang tính chất bi kịch trong bi kịch của Shakespeare
có nguồn gốc từ xã hội nhưng những bi kịch trong bi kịch của Shakespeare
thuộc về con người" (A.Anixt). Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến cái bi trong bi
kịch của Shakespeare đó là những dục vọng cá nhân. Nguồn gốc tất cả nhưng
gì xảy ra trong bi của Shakespeare là tính hành động và ước vọng của con
người. A.Anixt khi tìm hiểu về bi kịch của Shakespeare đã khái quát : "không
có một cái gì phụ thuộc vào thiên nhiên mà lại là nguyên nhân của cái bi trong
Shakespeare. Cái gì ở ngoài ý chí con người có thể là thảm khốc nhưng không
thể là bi kịch. Cái bi trong Shakespeare chỉ có một nguồn gốc cuộc sống trần
thế của con người và chủ yếu là sự xung đột quyền lợi của con người theo
đuổi nhưng mục đích phù hợp với cá tính và ham muốn riêng".
Trong tất cả các vở bi kịch của Shakespeare đều xuất hiện cái ác. Cái ác
ngoài yếu tố khách quan Shakespeare còn chỉ ra rằng cái ác được sinh ra từ
chính những ham muốn thấp hèn ích kỷ của con người - muốn chiếm đọat của
cải vật chất. Cũng có khi cái ác còn có nguồn gốc khác không phải nằm trong

24. 26
những ham muốn vật chất mà còn cả trong những ham muốn tinh thần của
con người, đôi khi những ham muốn tốt, những nguyên nhân cao quí lại là
nguyên nhân dẫn đến hậu quả tai hại trong bi kịch của Shakespeare.
Cách thể hiện của Shakespeare về cái bi không hình thành ngay một lúc.
Nó phát triển đồng thời với nhưng mặt khác nhau trong sáng tác của ông...
2.2.2.CÁI BI VÀ NGHỆ THUẬT BI KỊCH CỦA SHAKESPEARE
QUA TỪNG VỞ BI KỊCH
2.2.2.1. Bi kịch Rômêô và Juliét
Rômêô và Juliét là vở bi kịch đầu tay của Shakespeare ra đời vào cuối
giao đoạn sáng tác thứ nhất, giữa lúc mà Shakespeare đang gặt hái được nhiều
thành công trên hai thể loại lịch sử và hài kịch. Rô mèo và Juliét tuy là bi kịch
nhưng vẫn mang màu xanh của mùa xuân. vở kịch tuy kết thúc bằng cái chết
của đôi trai gái yêu nhau, nhưng tác phẩm vẫn mang tính chất lãng mạng, lạc
quan, yêu đời. Theo ý kiến của các nhà nghiên cứu thí tác phẩm được viết vào
khoảng 1594 - 1595. Viết vở kịch này Shakespeare đã dựa theo một truyện
bằng văn vần (khoảng 3000 câu) của một nhà thơ trẻ người Anh là Athur
Brooke, xuất bản 1560. Brooke sáng tác dựa theo một truyện bằng văn xuôi
do Matteo Bandello (Ý) viết, xuất bản khoảng 1535 và của Adrien Sevin xuất
bản 1542... Mỗi người viết hoặc dịch đều thêm thắt sửa đổi theo ý mình để
câu chuyện thêm hấp dẫn. Nhưng chỉ đến Shakespeare thì câu chuyện tình của
đôi bạn tình thành Veron mới được lưu lại cho hậu thế.
Rômêô và Juliét là bản tình ca bất tử ca ngợi sức mạnh của tình yêu đã
chiến thắng oán thù, và cả những thế lực đen tối trong xã hội. Nội dung vở
kịch xoay quanh mối tình say đắm mãnh liệt của đôi trai gái thành Veron là
Rô mèo và Juliét. Rômêô và Juliét là đôi trai gái được sinh ra từ hai gia đình
có oán thù nhau từ lâu đời. "Mối thù sâu sắc đến nỗi kể cả hai họ, thâm chí

25. 27
giai nhân hai gia đình gặp nhau là có chuyện cãi cọ hoặc chém giết nhau".
Nhưng thật bất ngờ cuộc gặp gỡ giữa đôi trai gái này lại diễn ra như một
"định mệnh", như một mối "duyên tiền định".
Một đêm tộc trưởng Cupulet mở dạ yến. Romeo, con trai của tộc trưởng
Montagui, đang say mê Rodalin, một cô gái trong họ Cupulet, nên cùng vài
người bạn đeo mặt nạ đến dự buổi dạ yến này để gặp Rodalin. Nhưng khi đến
nơi Romeo gặp Juliet con tộc trưởng Capulet, và hai người đã yêu nhau say
đắm từ ánh mắt đầu tiên.
Nửa đêm hôm đó, sau khi tiệc tan họ đã gặp nhau và hai người " trao
nhau lời thề chung thủy".
Sáng hôm sau, Romeo tới gặp cha linh hiến là tu sĩ Lôrân và yêu cầu tu
sĩ làm phép cưới cho hai người. Tu sĩ ưng thuận vì hy vong rằng “mối duyên
lành này sẽ làm mối hận thù giữ hai họ đổi thành tình sâu nghĩa nặng ”.
Nhưng cùng ngày hôm đó đã xảy ra một chuyện không hay. Tibân
(Tybalt), anh họ Juliet, gặp Romeo và buông lời hỗn xược, Romeo nhịn
nhưng bạn Romeo là Mêkiuxio thì bực tức và đánh nhau với Tibân. Thừa lúc
Romio len vào giữa để can, Tibân đâm chết Mêkiuxio. Để báo thù cho bạn
Romeo đã đâm chết Tibân. Vương chủ thành Vêsora kết án Romeo phải đày
khỏi thành Vêsona.
Sau khi giết Tibân, Rômeo trốn trong phòng tu sĩ Lôrân. Nhờ sự an ủi và
khuyên bảo của tu sĩ và nhờ sự giúp đỡ của vú nuôi Juliet, Romeo ngay đêm
đó đã tới để gặp nàng và từ biệt nàng.
Khi Romeo ở nhà cha Juliet ép nàng phải lấy một thanh niên quý tộc là
bá tước Parit, Juliet không muốn làm vợ Parit nên đã nhờ tu sĩ Lôrân nhờ giúp
đỡ. Lôrân cho nàng uống một liều thuốc ngủ để nàng giả vờ chết, đợi Romeo
trở về. Tưởng Juliet, Romeo từ nơi lưu đày lén trở về Veron. Chàng có mang

26. 28
theo một liều thuốc độc, Romeo lẻn vào thăm mộ Juliet, ở đây chàng gặp Parit
và đã giết y, chàng đã uống thuốc độc và chết. Juliét tĩnh dậy và thấy người
yêu mình đã chết, nàng đau xót vô cùng. Nàng hôn lên đôi môi của Romeo để
uống hết những giọt thuốc còn lại để chết theo chàng. Nhưng thuốc đã khô
hết, Juliet bèn rút kiếm tự vẫn và ngã gục chết bên xác chàng.
Tin lan ra, khắp thành Veron xôn xao vương chủ và hai gia đình kéo đến.
Tu sĩ Lôrân đã kể câu chuyện tình thương tâm này cho họ nghe. Và :
"Bên xác con, cha mẹ đã quên thù"
Người ta thường nói Romeo và Juliet là vở bi kịch của tình yêu, một tình
yêu trong sáng và chân thành. Romeo và Juliet gặp nhau cũng rất tình cờ, họ
đã yêu nhau say đắm từ ánh mắt đầu tiên. Gặp Juliet, Romeo gần như bị chinh
phục ngay lập tức, bởi vẻ đẹp ngây thơ trong sáng nhưng hết sức kiều diễm và
lộng lẫy của nàng. Chàng đã phải sững sờ thốt lên "tiểu thư nào kia đang làm
lộng lẫy bàn tay người khiêu vũ với nàng. vẻ đẹp tuyệt thế kia sao cõi trần lại
có"
Họ vừa gặp nhau đã bị hút vào nhau "như hai luồng điện để phát ra một
tia lửa, sự việc xảy ra nhanh chóng quá, bất ngờ quá, thình lình quá như ánh
chớp kia vội tắp trước khi ta kịp nói: kìa chớp lóe". Gặp Juliet, Romeo hầu
như ngay lập tức quên ngay nàng Rosaline mặc dù mới đó tình yêu của chàng
đối với Rosaline đã làm cho chàng u sầu khổ não đến nỗi cha chàng phải nói
"nhiều buổi sáng ta bắt gặp nó ở đó, hạt lệ đầm đìa làm thêm ướt giọt sương
môi trường, rồi lại não ruột thở dài khiếm đám mây mù thêm u ám... . Nó như
nụ hoa kia bị một con sâu ghen ghét đục khoét trước khi được phô trương
kheo sắc dưới ánh mặt trời".
Tình yêu của Romeo dành cho Juliet thật khác xa tình cảm trước đó của
chàng đối với Rosaline. Tình yêu đó như cha Lawrence đã nhận xét "chỉ là sự
cuồng si, rồ dại nhất thời" đó là "ái tình mắt bị bịt kín" như Romeo tự thú với

27. 29
bạn. Khi Meratô khuyên chàng "Anh đang say đắm vì tình, vậy anh hãy mượn
thần ái tình đôi cánh mà tung bay ra khỏi cõi phàm tục". Romeo đã than thở
"tôi đã bị trúng thương vì mũi tên của Cupid rồi còn mượn đôi cánh nhẹ của
hắn mà bay sao được".
Khi yêu Rosaline Romeo đã đau khổ thật nhiều bởi tình yêu đó chưa trọn
vẹn, yêu nhưng chưa được đáp trả. Romeo bi quan tuyệt vọng chỉ biết than
van sầu não. Nhưng với Juliet thì khác hẳn "trên đời này không có gì hạnh
phúc bằng tình yêu và được yêu" (Goerge). Romeo đã yêu và đã được Juliet
đáp trả lại tình yêu đó. Chàng đã tận hưởng trọn vẹn niềm hạnh phúc đó.
Juliet đã cho chàng biết thế nào là một tình yêu đích thực. Chàng không còn
nhút nhát thụ động chờ đợi rồi u sầu ủ ê nữa mà tràn đầy hạnh phúc bởi tình
yêu đã tiếp thêm sứa mạnh cho chàng. Chàng chủ động để tìm mọi cách để
vượt qua mọi khó khăn nguy hiểm để gặp riêng nàng, để tỏ tình với nàng.
"Ta vượt được tường này là nhờ đôi cánh của tình yêu. Mấy bức tường
đó ngăn sao được ái tình. Mà cái gì tình yêu dám làm là làm được, người nhà
nàng ngăn sao nổi tôi."
"Ái tình, ái tình đã xui tôi tìm kiếm, ái tình cho tôi lời khuyên và tôi đã
cho ái tình đôi mắt".
Tình yêu đã tiếp thêm sức mạnh và lòng dũng cảm cho chàng.
"Nàng hãy nhìn tôi với khóe mắt yêu thương là tôi chẳng ngại ngần gì
hận thù của họ nữa... Tôi chẳng phải là tay thủy thủ, nhưng giá nàng có ở nơi
bờ biển xa xăm nhất thì tôi cũng sẵn sàng liều mình vì báu vật".
Tình yêu của họ thật đẹp, thật lãng mạn, họ đến với nhau bằng tình yêu
trong sáng đích thực từ lòng mình. Juliet, một cô gái lần đầu tiên bước vào
ngưỡng của tình yêu. Tình yêu đến với cô thật bất ngờ như tiếng sét lúc trời
quang. Cô nghe trái tim mình rạo rực và đã đi theo tiếng gọi của trái tim, tự

28. 30
phó thác hoàn toàn cho sự mách bảo của trái tim mình. Tình yêu đồng thời
cùng tiếp thêm cho Juliet vượt qua bản chất e thẹn của một cô gái mới lớn,
vượt quạ hàng rào của vòng lễ giáo, xóa nhòa đi mối thù của giữa hai dòng họ
mạnh dạn tình nguyện đích ước với người yêu.
"Chàng ơi, em chẳng muốn vượt vòng lễ giáo, em muốn,... em muốn từ
chối những lời vừa nói... nhưng thôi khách sáo làm gì? Chàng Montaque tuấn
tú ơi. Em yêu chàng say đắm..". Trong tình yêu những người con gái hay che
dấu tình cảm của mình không dám nói ra. Nhưng ở đây Juliet đã mạnh dạn
thẳng thắn bộc lộ tình cảm của mình không giấu điếm với Romeo điều gì.
"Chàng Romeo phong nhã ơi, nếu chàng cho em là kẻ dễ xiêu lòng quá
thì em sẽ cau mày, sẽ làm cao, sẽ nói không, để chàng sớm khuya đeo đuổi...
Có lẽ chàng cho em là cô gái lẵng lơ, nhưng em hãy tin em người quân tử, em
giàu lòng chung thủy hơn những kẻ giả bộ kiêu kỳ và cũng van xin thú thật
nếu chàng chẳng bắt gặp em đương thố lộ mối tình tha thiết thì em cũng dè
dặt hơn cùng chàng".
Juliet quả thật là một cô gái thông minh và có cá tính, chính Juliet cùng
là người chủ động đưa ra vấn đề hôn nhân đối với người yêu. "Ngày mai em
sẽ nói cho người đến gặp chàng, chàng sẽ cho biết muốn hôn lễ cử hành ngày
nào, chỗ nào."
Trong tình yêu có những lúc Juliet là một cô gái rất ngây thơ, nhưng có
lúc nàng rất thông minh. "Nàng thông minh và sâu sắc một cách tuyệt vời
trong những cảm nghỉ yêu đương của mình"
"Ước mơ đẹp tự nó đã giàu có, nó hãnh diện về thực chất chứ không phải
bằng những cái tô điểm bề ngoài. Những kẻ còn đem được của cải của mình,
thật còn quá nghèo nàn. Mối tình chân thật của em lớn đến nổi giá muốn đếm
một nữa kho tàng của lòng em, em cũng không thể nào đếm xiết".

29. 31
Khi Romeo dùng trăng để thề nguyền thì Juliet lại bày tỏ hết sức khôn
ngoan và dịu dàng "em xin chàng đừng lấy trăng kia để thề thốt, vầng trăng
nghiêng ngã mỗi tháng lại thay đổi đường đi lối về".
Nàng rất thông minh sâu sắc và hiểu rõ qui luật tình yêu "yêu có nghĩa là
trao ban, trao ban có nghĩa là lãnh nhận". Nàng biết rằng:
"Ái tình cũng giống như thủy ngân trên tay
Xòe rộng bàn tay ra nó sẽ ở lại
Nắm chặt bàn tay lại nó sẽ tuôn đi"
- Dorothy Parleer
- cho nên nàng đã nói với Romeo "Em chỉ muốn rộng lòng hào phóng và
tặng chàng lần nữa. Em càng tặng chàng thì em càng có nhiều vì cả hai điều là
vô tận". Juliet đã trở thành "Hình tượng người thiếu nữ yêu đương đẹp nhất
trong văn học thế giới"
Mối tình của họ trở thành mối tình thơ mộng, lãng mạn nhất trong văn
học. Nó là một bản tình ca bất hủ ca ngợi tình yêu, một mối tình mạnh hơn cái
chết.
Khi Romeo và Juliet bên nhau họ cùng nhau tận hưởng hạnh phúc ngọt
ngào và tưởng tượng ra biết bao điều hết sức thú vị. Trò chuyện cùng nhau
bằng những lời nói hết sức thông minh. Khi Juliet hỏi "chàng làm sao đến
được chốn này" thì Romeo đáp lại không chút ngại ngùng "tôi vượt đôi tường
này là nhờ đôi cánh của tình yêu...". Romeo thông minh khi nhận ra những
điều mà Juliet dấu kín trong lòng nhưng Juliet lại biểu hiện qua đôi mắt lung
linh của nàng. "Nguyên là hai ngôi sao đẹp nhất bầu trời có việc phải đi vắng
đã tha thiết nhờ đôi mắt nàng long lanh đợi ánh sao về".
Và khi tình yêu của họ gặp trở ngại thì họ làm tất cả để bảo vệ tình yêu

30. 32
của mình.
Juliet sẵn sàng liều thuốc ngủ rồi vào nằm trong hầm mộ để đợi người
yêu, để khỏi làm vợ Parit. Điều này thật không dễ chút nào đối với nàng, một
cô gái mới lớn quen sống trong sự chiều chuộng của gia đình. Nhưng chính
sức mạnh của tình yêu đã giúp nàng làm được điều đó. Trước khi quyết định
hành động của mình nàng không phải không do dự, nàng vẫn lo sợ dằn vặt và
nghi vấn, nàng sợ những điều bất trắc xảy ra đối với nàng. "Nhỡ thuốc không
kiên hiệu thì sao ? Sáng mai tôi sẽ phải làm vợ người ta chăng?". "Nhỡ đây là
thuốc độc mà ông thầy đa mưu kia muốn dùng để giết ta sao..? Ta sẽ ngạt thở
mà chết trước khi Romeo đến kịp...". Hay "Nếu có sống được chăng giữa
cảnh chết chóc âm u ở một nơi khủng khiếp như vậy thì cũng đến ... ta sẽ hóa
điên lên mất". Nhưng chính sức mạnh của tình yêu đã dẫn dắt nàng vượt qua
mọi gian nan thử thách "Tình yêu sẽ chỉ lối khi chẳng có đường đi"
(Euspides). Họ đã sẵn sàng hy sinh tất cả để bảo vệ tình yêu của mình, nhưng
tưởng họ sẽ được hạnh phúc trọn vẹn bên nhau. Nhưng kết thúc câu chuyện
thật buồn, cả hai đều phải chết. Vậy nguyên nhân bi kịch tình yêu của họ là do
đâu?
Romeo và Juliet rơi vào bi kịch trước tiên là là do hoàn cảnh khách quan
đưa đẩy.
Cuộc tình duyên của đôi trai gái rất cân xứng về nhan sắc và dòng dõi đã
gặp phải nhiều hoàn cảnh trớ trêu, chịu đủ mọi tác động chi phối của các yếu
tố khách quan. Mối thù truyền kiếp giữa hai dòng họ là trở ngại lớn. Romeo
và Juliet là những nhân vật bi kịch ngay từ khi còn nằm trong bụng mẹ. Họ
sinh ra trong hai gia đình có oán thù nhau từ lâu đời. Oán thù này là nguồn
gốc nảy sinh những bất trắc cho cuộc tình của họ sau này. Và bên cạnh đó còn
có biết bao sự kiện ngẫu nhiên khác nữa như : bản tính hung hãn của Tybalt
đã gây nên cái chết cho Mercutio, cho chính bản thân y và cả cái án đi đầy
của Romeo. Tu sĩ John - người đưa thư gặp trắc trở trên đường đi. Quyết định

31. 33
gả chồng cho Juliet của cha nàng, ông già Capullet... Nhưng mối thù hằn lâu
đời giữa hai nhà không ngăn cản được họ đến với nhau. Lễ giáo phong kiến
không làm cho họ chùn bước trên con đường tiến đến tự do hôn nhân. Cái
chết củaTybalt, án đi lưu đày của Ro meo không chia lìa được họ. Tài mạo,
danh vọng, của cải, tình yêu của Parit không làm Juliet thay lòng đổi dạ. Sự
việc kinh khủng nhất : nằm một ngày, một đêm trong hầm mộ những thây
marketing (cả cũ lẫn mới), nhất là xác Tybalt đang nằm gần đó cũng không
làm nàng Juliet chùn bước trên con đường nàng đã chọn. Cả hai Romeo và
Juliet điều chấp nhận nguy hiểm bởi họ hy vọng vào một kết thúc tốt đẹp. Bởi
"ái tình là cây tầm xuân ngát hy vọng mặc cho những điều tàn mà nó bám
vào". - Gustave Plaubest- Romeo và Juliet rơi vào bi kịch là do hoàn cảnh
khách quan đưa đẩy, tuy nhiên còn do tính cách của họ nữa. Mặc dù họ chủ
động vượt qua hàng rào ngăn cách giữa hai dòng họ, nhưng hầu như lúc nào
họ cũng nghĩ đến nó, xem nó là một trở ngại trong việc công khai hóa mối
tình của họ.
Juliet cũng đôi lúc nghĩ đến sự ngăn cách đó nhưng nàng không cho đó
là một trở ngại nàng sẵn sàng gạt bỏ để nghĩ đến tình yêu của mình nên "chỉ
có tên họ của chàng là thù địch của em thôi. Nhưng nếu chẳng phải là người
họ Montaghiu thì chàng cũng vẫn là chàng".
Còn Romeo thì lúc nào cũng nghĩ đến điều ấy. Chàng luôn trăn trở và lo
lắng về nó. Khi biết mình yêu Juliet Romeo đã thốt lên : "Ôi oan trái yêu quý
đời sống của ta nằm trong tay người thù" rồi "Tôi thù ghét cái tên của tôi, vì
nó là kẻ thù của nàng". Tuy chàng thực sự hạnh phúc khi chàng yêu Juliet
nhưng chàng vẫn luôn nghĩ đến sự ngăn cách, mối thú hằn giữa hai dòng họ
và cho đó là một trở ngại. Ngay trong lời cầu xin cha Lôrân làm lễ cưới
Romeo cũng không quên mối thù "con xin cha cứu giúp cho người thù cũng
như con" và chàng đã "linh cảm rằng một định mệnh nào đây mà hiện nay còn
treo lơ lửng trên các vì sao sẽ lấy đêm vui này làm màn đầu cho một tấm thảm

32. 34
kịch. Và đến phút chót thì cái số kiếp chẳng ra gì ấp ủ trong lòng ngực tôi đây
cũng sẽ sớm tàn". Trong suy nghĩ của Romeo dường như chàng tin vào số
mệnh đã được định trước "thiên mệnh" nhưng chàng luôn hành động để
chống lại nó, biến nó theo ý mình, chính điều này đã khiến chàng rơi vào bi
kịch. Nguồn gốc bi kịch của họ ở đây đó chính là những nguyện vọng cao quí
nhất. Chính sức mạnh tình yêu của Romeo và Juliet đã dẫn đến sự hy sinh
không thể tránh khỏi của họ. Nếu như cả Romeo và Juliet chịu khuất phục số
mệnh, họ biết thỏa hiệp với tình trạng hiện tại, tình cảm của họ không tha
thiết thế thì chắc chắn họ đã sống cuộc đời bình thản. Nhưng chính điều này
mới làm nên cái thiên tài của Shakespeare. Nhân vật của Shakespeare bao giờ
cũng có tính tối đa, có tình cảm cực điểm, họ không cho phép sự thỏa hiệp.
Romeo và Juliet với cái say sưa nồng nhiệt của những tâm hồn tuổi trẻ
không suy nghĩ gì đến hậu quả của hành động. Họ hoàn toàn chìm đắm trong
những tình cảm cá nhân của mình. Họ chỉ hiểu có tình yêu của họ, và họ rất
sâu sắc trong sự suy nghĩ về những tình cảm đối với nhau mà không suy nghĩ
gì đến thế giới xung quanh. Cũng vì mối thù giữa hai họ mà họ không dám
công khai hóa mối tình của họ và họ cho đó là điều tốt nhất. Nhưng họ khéo
léo cho gia đình biết về tình yêu của họ thì có lẽ một kết thúc sẽ hoàn toàn
khác hẳn. Nếu họ yêu nhau và cả hai gia đình đều biết và ngăn cấm khiến họ
phải bí mật kết hôn thì đó lại là chuyện khác. Nhưng ở đây từ lúc mới yêu họ
chưa gặp một trở ngại nào lớn lao ngăn cản ngoài cái hàng rào đó là mối thâm
thù giữa hai họ (mà cái hàng rào vô hình đó cũng rất mờ nhạt so với tình yêu
của họ) họ liền tính đến chuyện bí mật làm lễ cưới.
Chúng ta biết rằng cha mẹ của cả Romeo và Juliet đều là những người
rất mực thương con, họ sẵn sàng chiều con với những gì con muốn. Chính
ông già Capiulet đã từng nói với Parit về Juliet. "Chỉ còn một mình nó là
nguồn hy vọng độc nhất của ta..."
"Ý ta tùy thuộc vào ý nó. Nếu nó ưng thuận ai thì sự đồng ý của ta cũng

33. 35
nằm trong vòng lựa chọn của nó mà thôi".
Ông đã để cho Juliet lựa chọn tình yêu của mình chứ không hề ép buộc.
Và chính ông cũng rất yêu quý mến Romeo thậm chí rất trân trọng chàng nữa.
Khi Tybalt muốn gây sự với chàng chính ông đã ngăn cản và không tiếc lời ca
ngợi chàng.
"Nó đi đứng đàng hoàng lịch sự lắm. Mà nói thực thành Verona này
cũng tự hào vì đã có một chàng thanh niên công tử đức hạnh và mực thước
như nó. Cho ta tất cả thành Verona này ta cũng không muốn xảy ra trong nhà
ta điều gì xúc phạm đến danh dự của nó..". Điều này thật là một thuận lợi cho
mối tình của họ. Và thuận lợi hơn khi Romeo là bạn thân của Mercutio -
người có họ hàng thân cận với vương chủ, người đứng đầu thành Verona, là
người đang cố gắng hòa giải giữa hai dòng họ. Chắc chắn rằng ông sẽ đồng ý
tán thành cho mối tình của họ. Nếu như họ đừng có thành kiến quá nặng nề về
dòng họ thì họ đâu phải bí mật đến với nhau như vậy. Và biết đâu nhờ tình
yêu, nhờ sự thuyết phục giữa hai gia đình sẽ tránh cho họ một bi kịch mà lẽ ra
không nên có.
Nhưng dù sao đi nữa cái chết của họ cũng không phải là sự từ bỏ mình,
đầu hàng trước số phận của họ là hành động bảo vệ sự thủy chung trong tình
yêu. Cái chết đã làm được một việc mà uy quyền của vương chủ thànhVerona
cũng không làm nổi : chấm dứt sự đổ máu giữa hai dòng họ. "Cái chết của đôi
bạn tình chân thật một di sản đồi bại trong quá khứ Trung cổ sống trong
những thành kiến về danh dự và dòng máu... họ ngã xuống như những người
tử vì đạo cho lý tưởng nhân văn chủ nghĩa theo cách của họ" (Trần Duy Châu
- Văn học phương Tây _ ĐHTT - TPHCM 1995). Sự đấu tranh quyết liệt của
Romeo đã bảo vệ tình yêu của họ đó là sự đấu tranh quyết liệt của những tư
tưởng nhân đạo thời phục hưng chống lại những thành kiến dã man và ngu
muội của thời trung cổ. Thắng lợi của vở kịch đó là thắng lợi của nguyên lý
nhân văn chủ nghĩa đối vời tính vô nhân đạo của nên phong kiến trung cổ. Cái

34. 36
chết đã cảm hóa lòng người biến đổi được mối quan hệ giữa hai dòng họ và
Romeo và Juliet vẫn có thể được xem là "vở bi kịch lạc quan" (Mecanxki)
• Nghệ thuật
Tuy rằng Romeo và Juliet vẫn thuộc phạm trù bi kịch kiểu củ,
Shakespeare đã khai thác môtip quen thuộc của truyền thống dân tộc và môtip
hận thù để để làm nên nguyên nhân cho vở bi kịch của mình., nhưng Romeo
và Juliet vẫn luôn luôn mới trong suy nghĩ của độc giả. Sở dĩ có được điều
này là phải nhờ đến thiên tài nghệ thuật của Shakespeare. Shakespeare đã chú
ý đến mối bi kịch này bằng một số biện pháp đáng kể. Cái tài của
Shakespeare đầu tiên đó là chuyện một câu chuyện cũ thành kịch. Và để làm
được điều này phải kể đến nghệ thuật tạo dựng và dẫn dắt hành động kịch.
"Ông đặt nhân vật vào tình huống bi kịch dẫn dắt chúng qua các tình huống
ấy và đối địch với nhau, chẳng những thế mà còn để chúng tự bộc lộ những
mâu thuẫn bên trong của chúng..." (Lương Duy Trung - Văn học phương Tây
-NXBGD 1998)
Shakespeare đã khéo léo đặt hai nhân vật chính là Romeo và Juliet vào
một tình huống bi kịch đó là họ sinh ra trong hai gia đình có mối thù truyền
kiếp. Ông để cho họ đến với nhau rất tình cờ, và cũng rất tình cờ nhưng bất
trắc liên tiếp áp đến với họ theo một trình tự hết sức hợp logic. Romeo và
Juliet cô gắng vựợt qua được trở ngại này thì lại gặp một trở ngại khác ập đến
với họ, điều này tạo nên tính li kỳ hấp dẫn của vở kịch. Và vở kịch càng hấp
dẫn hơn cách kết cấu thời gian và không gian của vở kịch thời gian thì rút
ngắn chỉ trong có bốn ngày, không gian thì mở rộng. Địa điểm luôn luôn thay
đổi. Hành động kịch khi thì diễn ra trong nhà, khi thì ở ngoài vườn họ
Capuilet, có lúc trên đường phố, lúc lại ở trong hầm mộ... Nhưng nét đặc sắc
nhất ở vở kịch này có lẽ phải nói đến nghệ thuật điển hình hóa tính cách nhân
vật. Romeo và Juliet mang một tính cách hết sực riêng biệt mà có lẽ trong nền
văn học chưa từng gặp. Họ yêu nhau say đắm và thủy chung không được

35. 37
hưởng hạnh phúc bên nhau dưới mặt trời thì họ sẵn sàng chết cạnh nhau, ở
cùng một nơi để mãi bên nhau.Chính vì vậy mối tình của họ mãi mãi vẫn là
mối tình đẹp nhất lãng mạn nhất trong văn học ngôn ngữ.
Tuy là bi kịch như Shakespeare không gò bó trong khuôn mẫu của bi
kịch. Ông khéo léo trộn lẫn cái bi và cái hài trong một vở kịch. Ông đưa nhiều
yếu tố hài vào trong vở bi kịch tạo cho vở bi kịch một không khí lạc quan vui
vẻ. Mối tình của Romeo và Juliet chưa hẳn sẽ kém phần hấp dẫn nếu không
có nhân vật nhũ mẫu. Nhũ mẫu một người phụ nữ tuy đã là người đứng tuổi
nhưng tính cách của bà thật vui vẻ, dí dỏm. Những câu nói đùa của bà khi bà
nói tạo nên một không khí vui vẻ. Những lời nhận xét của bà về Romeo,
những câu đối thoại của bà với Juliet thực chất là những câu nói đùa trêu chọc
vui vẻ, nó giúp cho Romeo và Juliet quên đi không khí hận thù xung quanh.
Không những thế có lúc Shakespeare còn đưa một số cảnh tràn đầy không khí
lạc quan vui vẻ vào trong vở kịch để xóa tan không khí hận thù đang bao bọc
xung quanh mối tình của Romeo và Juliet . Như cách thề hẹn của họ dưới ánh
trăng trong vườn nhà Capuliet là một cảnh thật tuyệt diệu, thơ mộng lãng
mạn. Hay cảnh tu sĩ Lôrân làm phép cưới cho họ trong nhà thờ....
Chính hoàn cảnh chung của xã hội, gia đình và hoàn cảnh riêng của họ
đã góp phần tạo nên số phận đau thương của hai người, đồng thời tình yêu của
họ, cái chết của họ đã cảm hóa được lòng người, biến đổi được mối quan hệ
giữa hai dòng họ "cái bi kịch chân chính chỉ có thể là cảnh tiêu vong hoặc bất
hạnh, lớn nhất của những ai mà sự hoạt động tỏ ra chính đáng về mặt lịch sử...
có tác dụng về mặt xã hội .. tỏ ra phù hợp với những lý tưởng xã hội và thẩm
mỹ tiến bộ" (Đư-ni-cơ -Bách Khoa Toàn Thư)
2.2.2.2. Hămlet - Một sự nghiệp quá lớn đặt trên một đôi vai quá yếu.
"Nếu Shakespeare vĩ đại thì đó là Hămlet" (Leémantop)

36. 38
Hămlet là một kiệt tác lớn nhất của Shakespeare , là một tác phẩm hét
sức phong phú, phức tạp và sâu sắc. Nó là sự két hợp tuyệt diệu giữa tính chất
triết học và tình chất thi ca, tính chất tư tưởng và tính nghệ thuật.
Shakespeare viết Hămlet vào khoảng 1601 theo thể tuồng (Méledrame)
là hình thức nghệ thuật sân khấu phổ biến ở nước Anh lúc bấy giờ. về sau qua
nhiều lần trình diễn bị tam sao thất bản. Ông tự tay chỉnh lý tác phẩm. Văn
bản cuối cùng theo thể kịch nơi xuất bản 1623 và được dùng cho đến ngày
nay.
Kịch bản "Hămlet" phỏng theo câu chuyện dân gian Đan Mạch kể lại
chuyện hoàng tử Amleth xứ Jutland giả điên để báo thù cho vua cha bị chú
ruột giết chết để cướp ngôi và lấy hoàng hậu. Câu chuyện mang đề tài báo thù
phổ biến trong các truyền thuyết vùng Bắc Âu. Năm 1858 một thầy tu Đan
Mạch là Saxo Gramniaticus chép lại bằng tiếng Latin và đưa vào "Historia
Danica" năm 1572, nhà biên soạn người Pháp Luois de Belle Forest dựa vào
đó mà viết "câu chuyện bi thảm thứ năm" trong tập truyện của ông.
Tuy kịch bản của Shakespeare dựa vào các câu truyện trên nhưng chủ đề
tư tưởng cũng như tính cách, số phận các nhân vật bi kịch Hămlet hoàn toàn
khác hẳn hai văn bản kia.
Hămlet là hoàng tử Đan Mạch đang du học ở Đức, được tin vua cha mất,
gặp ngay đám cưới của hoàng hậu, mẹ chàng, với chú ruột chàng. Chàng nghi
ngờ có điều gì đó bí ẩn, hồn ma vua cha hiện về cho biết : Clôdiux, chú chàng
đầu độc cha chàng để cướp ngai vàng và lấy hoàng hậu. Hồn ma giục Hămlet
trả thù, nhưng chàng chưa hành động, chàng giã điên để theo dõi tình hình.
Hămlet đoạn tuyệt với Ôphêlia, chàng cho diễn một màn kịch có vụ mưu
sát Gôndagơ giống như hồn ma đã kể và mời Clôdiux cùng Hoàng hậu đến
dự. Có tật giật mình Clôdiux bỏ ra về. Chàng xách kiếm chạy theo, thấy y
đang cầu nguyện,chàng chưa giết y. Chàng vào phòng hoàng hậu vạch tội bà.

37. 39
Tên nịnh thần Pôlôniux, bố của Laớt và Ôphêlia, (nút sau màn nghe trộm,
chàng tưởng là tên vua tàn bạo và đâm chết hắn. Clôdiux quyết định đẩy
chàng sang Anh Cát Lợi để thủ tiêu chàng. Chàng sửa lại mật thư và vượt
biên quay trở về, Laơt rút kiếm định giết chàng. Clôdiux nảy ra độc kế. Y bố
trí cuộc đấu kiếm giữa hai người. Y cho tẩm thuốc độc vào mũi kiếm của Laớt
và pha sẵn ly thuốc độc để chúc mừng chàng nếu nhỡ chàng chiến thắng.
Cuộc quyết đấu bắt đầu. Hămlet bị Laớt đâm, chàng đánh rơi kiếm Laớt và
nhặt lên đâm trúng hắn, Laớt ngã xuống tố cáo âm mưu Clodiux. Lúc này
Hoàng hậu uống nhầm thuốc độc, ngã ra chết. Hămlet xông tới đâm chết
Clôdiux. Bị ngấm thuốc độc chàng ngã xuống và chết trong tư thế của người
chiến sĩ
Hămlet mở đầu cho giai đoạn sáng tác bi kịch của Shakespeare . Vở bi
kịch này được Shakespeare xây dựng khi ông đã từng trải nhiều về cuộc sống,
hiểu nhiều về xã hội và những mối quan hệ đang tồn tại trong xã hội Anh lúc
bấy giờ. Đó là một xã hội tư bản mà sự tích lũy sơ khai của giai cấp tư bản
Anh đang nảy sinh ra những mâu thuẫn gay gắt khó có thể giải quyết được.
Cuộc sống của nhân dân chịu nhiều khổ cực dưới sự áp bức của giai cấp tư
sản Anh cùng với bọn phong kiến. Quyền sống của nhân dân bị tước đoạt,
mọi quan hệ thay đổi. Đồng tiền và cường quyền lên ngôi lãnh đạo xã hội chà
đạp lên công lý.
"Tuy nội dung được phỏng theo một chuyện cổ nhưng Shakespeare lại
có những sáng tạo rất riêng của mình. Ông đã nhào nặn câu chuyện theo ý
thức nghệ thuật mà ông quan niệm "mục đích của nghệ thuật sân khấu trước
kia cũng như ngày nay đều thế cả, là giơ cao một tấm gương ra trước tự nhiên
để phản ánh bộ mặt thật của thời đại mình sao cho thật đúng hình dáng và đặc
điểm của nó, mặt tốt cũng như mặt xấu của nó, những đòi hỏi bức thiết của
nó."
"Nghệ thuật là đưa ra một tấm gương trước cuộc sống, khiến cho nét hay

38. 40
tật xấu đều thấy trong đó hình thù của mình, khiến cho thời đại nhìn thấy
trong đó hình thù của mình" (Hămlet).
Và quả quả thật trong tác phẩm này Shakespeare đã phanh phui ra ánh
sáng một thời đại đảo điên, tan tác, nền đạo đức, luân lý tình cảm bạn bè, anh
em vợ chồng đều đảo lộn "bật tung" lên. Ông đã đã phát hiện được rằng "cả
thế giới là một nhà tù ghê tởm nhất". Chính vì vậy khi nhận xét về kịch
Shakespeare đại thi hào Gaớt đã nhận xét : "nếu như chúng ta cho rằng
Shakespeare là một trong những nhà thơ vĩ đại nhất thì tức là chúng ta đã thừa
nhận rằng, không có mấy ngươi nhận thức được thế giới như ông đã nhận
thức, không có mấy người biết ông nâng độc giả đèn sự nhận thức thế giới
như vậy. Thế giới đối với chúng ta hoàn toàn trong suốt, đột nhiên chúng ta
thấy bộc lộ ra đạo đức và tật xấu, cái vĩ đại, và cái nhỏ bé, cái cao quý và cái
hấp hèn và tất cả những điều này bằng những phương tiện đơn giản nhất. Tất
cả những gì bay trong không khí khi diễn ra những biến cố lớn của thế giới,
tất cả những gì hiện ra trong những phút kinh khủng nhất, tất cả những gì mà
chúng ta sợ hãi, có dấu kín trong lòng ở đây đều bộc lộ ra một cách tự do và
tất yếu, chúng ta nhận thức được chân lý cuộc sống và bản thân chúng ta
không hiểu rằng cách nào mà chúng ta nhận thức được."
Không phải mà ngẫu nhiên mà trong tất cả các vở bi kịch của mình,
Shakespeare đều lấy tên nhân vật trung tâm đặt tên cho tác phẩm của mình.
Mỗi một nhân vật Shakespeare đều dày công xây dựng với một mục đích
riêng của mình. Hămlet một chàng trai sống trong xã hội đảo điên "lừa lọc"
đó đã nhìn thấy được bộ mặt thật của xã hội và dũng cảm một mình đứng lên
chiến đấu với nó để xây dựng lại cho ngay ngắn vững vàng" đem lại cho nó
nền hòa bình và công lý dù cho mình có phải bị hy sinh. Vì vậy bi kịch
Hămlet cũng chính là bi kịch của chàng trai Hămlet.
Cái chết đột ngột của vua cha, sự tái giá vội vàng của mẹ với chú ruột
của chàng đã khơi lên biết bao mối nghi ngờ, đau khổ trong tâm tư chàng. Từ

39. 41
cái đám cưới quá gấp gấp vội vàng của của mẹ chàng với chú ruột chàng,
chàng bỗng nghi ngờ về nguyên nhân gây ra cái chết đột ngột của cha chàng.
Và hơn nữa chàng cũng hoài nghi về tình yêu cũng như sự thủy chung của
người phụ nữ nói chung. Cuộc hôn nhân vội vàng giữa mẹ chàng và tên chú
ruột của chàng nếu như theo đạo lý xưa thì đó là chuyện loạn luân không thể
chấp nhận được thì bây giờ họ lại cho chuyện đó là chuyện bình thường. Cả
mẹ lẫn chú chàng đều nhởn nhơ đắc ý, vui vẻ trong yến tiệc linh đình, trong
những lạc thú loạn luân. Không những thế họ còn khuyên chàng nên vất bỏ bộ
mặt rầu rĩ đau thương mà tận hưởng lạc thú ở cõi đời như họ.
"Hậu : Con há chẳng biết đó (cái chết của vua cha) là luật chung của tạo
hóa, cái gì có sống ắt có chết.
Hămlet : Đúng thế ! Đó là luật chung mà.
Hậu : Đã thế con vẫn coi hình như là có chuyện lạ lùng.
Hămlet : Hình như ư ? Tâu lệnh bà ! Không, thực chứ, con nào biết
chuyện hình như, vì người ta có thể đóng kịch ra như thế".
Chàng đã chỉ ra sự khác nhau giữa sự thật và những giả dối đang tràn lan
trong xã hội. Sự khác biệt giữa "hình như" và "thực chứ' là sự khác biệt giữa
hiện tượng và bản chất. Nếu hoàng hậu, mẹ chàng và những người cùng quan
điểm có chuyện loạn luân, trái đạo lý là chuyện bình thường thì Hămlet cho
đó là chuyện lạ lùng. Điều "Bí ẩn" mà Hămlet muốn tìm tới là bản chất đích
thực bên trong của sự vật chứ không phải là hiện tượng bên ngoài. Chàng
khẳng định rằng cái gọi là "hình như" là cái mà người ta có thể đóng kịch ra
như thế", còn ở chàng thì tất cả đều là thật. Chàng không thể nào chấp nhận
sự giả dối cũng như không thể nào chàng chấp nhận điều bình thường mà
hoàng hậu, mẹ chàng và chú ruột đã làm.
Hămlet dằn vặt đau khổ trong nỗi đau của riêng mình, và từ nỗi đau này

40. 42
Hămlet đã nhìn rộng ra xã hộivà thế giới để thấy được nỗi đau khổ của toàn
thế giới. Chàng đau khổ với nỗi đau chung của con người thời đại mình, một
thời đại "đảo điên, tan tác", vấn đề mà bi kịch đề cập không chỉ dừng lại ở
phạm vi gia đình, không chỉ là anh giết em, vợ giết chồng mà là một xã hội
giết người. Cái chết bất ngờ của cha chàng mà mẹ chàng cho đó là "qui luật
chung của tạo hóa", đã được chàng khám phá ra sự thật. Nó vượt quá giới hạn
của một gia đình để đi đến phạm vi rộng, đó là toàn bộ xã hội, quốc gia và
toàn thế giới.
Việc phát hiện ra "thế giới là một nhà tù" cũng có nghĩa là Hămlet tự đặt
mình vào trong sự xung đột về môi trường, nhưng đó vẫn chưa phải là xung
đột bi kịch như Gorki nói "Một cuộc đánh lộn của đám khỉ trong vườn bách
thú không thể là tấn bi kịch". Chàng Hămlet trong văn học dân gian cũng
xung đột nhưng chẳng có gì là bi kịch cả. Vậy nội dung của mỗi xung đột
mang tính chất bi kịch trong trong Hămlet đó là "cái yêu cầu tất yếu về mặt
lịch sử và tình trạng không có khả năng thực tế thực hiện yêu cầu đó"
(Engels). Nhiệm vụ mà Hămlet đặt ra cho mình quá cao "dẹp yên những nỗi
bất bằng" trong khi bản thân chàng rơi vào tình huống cô độc ("hàng vạn
người mới nhặt ra một người lượng thiện") và có nguy cơ bị tiêu diệt "đời tôi
có khác gì một cái vườn không chăm nom, hạt giống gieo xuống chưa nẩy
mầm đã bị cỏ dại mọc đầy" (Hămlet).
Xung đột bi kịch của Hămlet, theo cách nói của Gớt là ở chỗ : "Một sự
nghiệp quá lớn đặt trên một đôi vai qúa yếu", hay như Bêlinxki "anh chàng
Hămlet. có nhưng ý nghĩa khổng lồ(nhưng ý chí lại như một đứa trẻ cứ loạng
choạng trên mỗi bước chân đi dưới sức nặng của một sứ mệnh vượt quá sức
anh ta.
Trong "Chống Đuy Sinh", Engels có nói :
"Nếu bản thân sự di động của một máy móc đơn giản đã chứa đựng mâu

41. 43
thuẫn, thì tất nhiên những hình thức vận động cao hơn của vật chất và đặc biệt
là sự sống hữu cơ và sự phát triển của sự sống hữu cơ đó lại cũng phải chứa
đựng mâu thuẫn như vậy. Sự sống trước hết chính là ở chỗ một vật trong mỗi
lúc vừa là nó vừa là cái khác. Như vậy là sự sống cũng là một mâu thuẫn tồn
tại trong bản thân các sự vật và các quá trình tự đề ra và được giải quyết
không ngừng và khi mâu thuẫn đã hết thì sự sống không còn nữa và cái chết
xảy đến. Cũng như chúng ta thấy rằng trong lĩnh vực tư duy cũng vậy chúng
ta không thể thoát ra khỏi mâu thuẫn, như mâu thuẫn giữa năng khiếu nhận
thức vô tận ở bên trong những con người bị hạn chế bởi hoàn cảnh bên
ngoài". Qua đó ta thấy xung đột trong bản thân Hămlet là một điều mang tính
chất qui luật. Xung đột giữa cá nhân và xã hội là tiên đề của những xung đột
bi kịch thật sự xảy ra bên trong Hămlet. Hămlet phải đấu tranh với mình, phải
đối thoại ngay với chính bản ngã mình. "Cuộc đấu tranh quyết liệt trong con
người của Hămlet đã tạo ra bản chất của toàn bộ vở kịch" (Bielinski)
Thực tế phủ phàng của cuộc đời đã làm cho Hămlet chán chường tất cả:
"Ôi ! trời hỡi trời! Bao nhiêu lạc thú trên đời này đối với ta sao mà chán
chường nhạt nhẻo và vô vị đến thế, bẩn thỉu thay là đời". Đau đớn tuyệt vọng
có lúc Hămlet nghĩ đến chuyện tự sát "ôi , thịt da rắn chắc này hãy chảy ra đi,
biến thành một giọt sương. Mong sao đấng bất diệt đừng trừng phạt kẻ tự hủy
hại mình".
Nhưng Hămlet không gục ngã mà ngược lại chàng đã đứng dậy tìm cho
mình một lẽ sống, "Sống thế nào cho đáng sống". Chàng quả thực có yếu đuối
hèn nhát vì có lúc chàng muốn buông xuôi mình, muốn tự sát. Nhưng trong
các yếu đuối của chàng lại ẩn chứa một điều như Bêlinski nhận xét "Hămlet
mạnh khỏe và vĩ đại trong cái yếu đuối của mình, vì một người mạnh khỏe về
tinh thần khi suy sụp vẫn đứng cao hơn, họ yếu đuối khi họ vùng lên". Hămlet
biết tự đấu tranh với bản thân để chiến thắng cái hèn nhát và yếu đuối của
mình. Chàng dũng cảm tự mổ xẻ phanh phui cái bản ngã của mình. Chính

42. 44
điều này đã tạo nên xung đột trong bản thân Hămlet. Chỉ trong một đoạn văn
mà câu trên chan chứa niềm tin tưởng sâu sắc vào khả năng to lớn của con
người, câu dưới đã ngã sang màu hoài nghi tuyệt vọng về con người "kỳ diệu
thay là con người! Cao quí sao về mặt lý trí, vô tận làm sao về mặt năng
khiếu... Ấy thế mà, đối với tôi chính chất cát bụi kia là gì ? Đàn ông chẳng
làm tôi vui, cả đàn bà cũng vậy nữa". Chính vì vậy Hămlet đã khuyên Ôphêha
nên vào nhà tu kín mặc dù chàng đã khẳng định bốn mươi ngàn thằng anh
cũng không sánh nổi tình yêu của chàng" đối với nàng.
Sự xung đột giữa tin tưởng và hoài nghi là một hiện tượng có nội dung
lịch sự của thời đai Phục Hưng. Nó là sự phản ánh hai mặt huy hoàng và đen
tối của chủ nghĩa tư bản ngay từ lúc nó đang sinh thành và trên đà phát triển.
Giữa xã hội như vậy thì Hămlet luôn luôn hoài nghi và sự hoài ghi đó là có cơ
sở. Vì vậy vở kịch mang tính chất bi kịch. Cái bi mang ý nghĩa "tích cực tiến
bộ".
Bao trùm lên tất cả những mâu thuẫn nội tâm Hămlet là sự trăn trở giữa
"sống hay không sống". Đây là mối xung đột cơ bản nhất.
"Sống hay không sống đó là vấn đề. Chịu đựng tất cả những viên đạn,
những mũi tên của số phận phủ phàng hay là cầm vũ khí vùng lên mà chống
lại sóng gió của bể khổ, chống lại và tiêu diệt chúng đi đằng nào cao quí hơn
chết là ngủ không hơn, và tự nhủ là ngủ đi, tức là chấm dứt mọi đau khổ của
nỗi lòng và vô vàn vết thương mà hình hài phải chịu đựng.... chết là ngủ. Ngủ
chỉ có thể là mơ!...” (Hămlet hồi III-cảnh 1)
Đó là "sự nghiền ngẫm đầy cảm quan bi kịch" rất sâu sắc do nội dung
triết học của nó về sự lựa chọn đường đi nước bước trong cuộc đời. Cho nên
thực chất của vấn đề "sống hay không sống" là phải sống như thế nào?
"Không sống" đồng nghĩa với "chết", nhưng tại sao Hămlet không "chết".
Vậy không sống là gì? Là sống mà không ra sống, sống không xứng đáng với

43. 45
danh hiệu là con người, sống nhục sống hèn là "không sống".
46TNhư Goóc-Nây; Huy gô, Phu-Xích đ ề u có một q u a n n i ệ m
tương tự :
- "Sông ô danh là không biết sống"
(Láơt)
"Những người sống là những người chiến đấu. Tồn tại mà không sống
thì còn gánh nặng nào hơn"
46T(Trừng Phạt)
"Sống quy lụy, sống trong siềng xích sống nô lệ và chịu bóc lột, đấy
không phải là sống"
(Dưới lá cờ cộng sản chủ nghĩa)
Theo Hămlet "sống" có hai cách sống : chịu đựng hoặc vùng lên chiến
đấu để hủy diệt hết khổ đau.
"Chịu đựng tất cả những viên đạn nhũng mủi tên của số phận phủ phàng
hay là cầm vũ khí vùng lên chống lại những sống gió của biển khổ, chống lại
để tiêu diệt khổ đau... đằng ào quí hơn" (Hămlet - hồi III - cảnh 10)
Chàng trăn trở và cuối cùng chàng dứt khoát khẳng định "Con người còn
có ra gì nếu đem tất cả phần tinh túy và giá trị đời mình vào việc ăn, việc
ngũ? Chỉ là một con vật không hơn". Theo chàng sống là phải vùng lên diệt
điều ác, tiêu diệt khổ đau, phải chiếm đấu để khôi phục lại trật tự, làm cho cái
thời đảo điên tan tác" trở nên “ngay ngắn vững vàng”. Từ lý tưởng cao quí đó
Hămlet quyết tâm hành động cho dù có gặp khó khăn chồng chất "Ôi ! từ giờ
phút này, ý nghĩ ta phải đẫm máu, nếu không sẽ chẳng có giá trị gì".
Và chàng đã vung lưỡi gươm trừng phạt Clôdiux - kể không chỉ giết cha

44. 46
chàng, dẫn dắt mẹ chàng vào vũng bùn ô uế mà chính hắn đã biến cả đất nước
thành "một nhà tù ghê tởm nhất". Hămlet giết Clôdiux không phải là là sự "trả
thù" mang tính chất cá nhân mà đó là vấn đề mang tính chất toàn xã hội.
Chính vì vậy mà Shakespeare ca ngợi cuộc chiến đấu và sự hy sinh của
Hămlet như "một người chiến sĩ'.
"Xin bốn vị tướng quân
Hãy khiêng Hămlet như khiêng một người chiến sĩ
Đặt lên long sàng
Bởi chúng nếu lên ngôi trị vì
Người ắt đó là một đấng quân vương cáo quí nhất
Khỉ rước người đi
Nhạc binh và nghi thức dành cho người chiên sĩ Sẽ tấu lên vì người khúc
tráng sĩ ca. "
(Đoạn kết Hămlet)
Cái chết của Hămlet tuy chưa làm được việc mà chàng mong muốn, đó
là biến xã hội "đảo điên tan tác" thành "ngay ngắn vững vàng, vì tương lai đất
nước chưa biết sẽ đưa vào tay ai?" Nhưng dẫu sao nó cũng đã làm một việc
phi thường, đó là tiêu diệt được điều ác đang tồn tại và lên ngôi thống trị xã
hội. Chính vì vậy mà cái chết của chàng là "không chết" là "bất tử".
Cái bi trong bi kịch của Hămlet vì vậy không do cái chết gợi nên. Cái
chết của Hămlet khiến cho người xem xúc động và thương tiếc nhưng lại là
cái chết không sao tránh khỏi, cái chết tất yếu. Tính tất yếu này do hai nguyên
nhân mà ra: Nguyên nhân lịch sử và nguyên nhân của bản thân tính cách nhân
vật Hămlet.

45. 47
Cái bi trong bi kịch vua Hămlet trước hết là do nguyên nhân lịch sử gây
nên. Lịch sử chưa tiếp nhận cái lý tưởng mà Hămlet đấu tranh cho nó. Lý
tưởng của Hărnlet là một yêu cầu tất yếu của con người nhưng thời đại chàng-
thời đại phục hưng, chưa có khả năng thực tế thực hiện yêu cầu đó. Tuy là
bước ngoặt tiến bộ vĩ đại nhất mà từ trước đến bây giờ mà loài người chưa
nhìn thấy" (Engels) Nhưng thời đại Phục Hưng là giai đoạn mở đường cho kỷ
nguyên tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu, kỷ nguyên của bước tiến lớn lao nhưng
cũng đồng thời là kỷ nguyên của áp bức bóc lột công khai và trắng trợn nhất,
Chính vì cái mâu thuẫn lý tưởng cáo quí và khả năng không thể thực hiện
được cái gây nên cái bi của vở kịch.
"Nguyên nhân xã hội của cái bi trong Shakespeare nằm trong sự nhận
thức tình trạng không thích ứng của toàn bộ lịch sử loài người trong quá khứ
hiện tại và tương lai gần của nhân loại với những lý tưởng của nhân văn. Giờ
đây chúng ta hiểu bản chất xã hội của tình trạng ấy. Đó là một hình thái xã hội
bất công - Chủ nghĩa phong kiến được thay tế bằng hình thái xã hội bất công
khác - Chủ nghĩa tư bản (A.Anixt)
Bên cạnh đó nguyên nhân dẫn đến cái bi trong bi kịch của Hămlet còn do
tính cách của chàng nữa. Bi kịch của Hămlet không phải là bi kịch của cá
nhân đối với xã hội mà còn là bi kịch trong tâm hồn nhân vật. Hămlet rơi vào
bi kịch do những mâu thuẫn bên trong bản thân chàng. Chàng là hiện thân của
sự đau khổ về tâm hồn. Hămlet không chỉ đau khổ bởi thực tế phủ phàng xảy
ra trong gia đình chàng mà chàng còn đau khổ cho xã hội. Những giá trị tốt
đẹp đang bị ăn mòn tàn phá bởi cái xấu xa tàn ác. Chàng là một con người rất
thông minh. Trí thông minh buộc chàng phải suy nghĩ để lý giải mọi vấn đề.
Chàng không bằng lòng với những cách nhìn nhận, lý giải sẵn có. Nhờ thông
minh nhạy cảm chàng đã khám phá và phát hiện ra chân lý và sự thật. Nhưng
chính điều này cũng gây nên nỗi khổ trong tâm hồn chàng và đà đến tấm bi
kịch trong tâm hồn chàng. Đó là sự xung đột mâu thuẫn giữa khổ đau thì vô