Lezing jones transitiefestival_7_10_2014_vooruit_gent
1. Keynote: Waarom is transitie nodig?
Dr. Ir. Peter Tom Jones
(IOF Onderzoeksmanager KU Leuven, SIM² & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)
7 Oktober 2014
2. Overzicht
•Welkom in het Antropoceen:
oEen socio-ecologische status quaestionis
oRedenen voor wanhoop
•Transitie
oRedenen voor optimisme
Jones - Transitie - 7-10-2014
2
4. Het centrale uitgangspunt (cf. WWF, 2014)
Van “ecologie” en “kllimaatopwarming” als biofysische gegevens naar een nieuwe kadering als “sociale problemen”, niet in het minst voor de armste bevolkingen ter wereld
Jones - Transitie - 7-10-2014
4
5. Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame situatie (cf. UNEP, 2010)
Jones - Transitie - 7-10-2014
5
6. Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame situatie: slinkende grondstofvoorraden
Jones - Transitie - 7-10-2014
6
7. Grondstoffen als “sources”
•Abiotische (niet-hernieuwbare) grondstoffen:
oEnergetische grondstoffen: olie, steenkool, aardgas, uranium (cf. Thema 1: Naar een rechtvaardige energietransitie)
o“Niet-energetische grondstoffen”: metalen en industriële mineralen
Jones - Transitie - 7-10-2014
7
10. Kritieke metalen en mineralen voor de EU cruciale bouwstenen voor energietransitie
Wind energy, electric cars, energy saving lamps
Catalysts
PV energy
Batteries
Jones - Transitie - 7-10-2014
10
11. Grondstoffen als “sources”
•Abiotische (niet-hernieuwbare) grondstoffen:
oEnergetische grondstoffen: olie, steenkool, aardgas, uranium (cf. Thema 1: Naar een rechtvaardige energietransitie)
o“Niet-energetische grondstoffen”: metalen en industriële mineralen
•Biotische grondstoffen: biomassa voor voedsel, brandstoffen, kledij etc. hernieuwbaar (cf. Thema 2: Agro-ecologische landbouw als toekomstbeeld)
•Water en Land
Jones - Transitie - 7-10-2014
11
20. Van graduele naar abrupte, onomkeerbare verandering
Bron: Global Biodiversity Outlook 3, 2011
Jones - Transitie - 7-10-2014
20
21. Het Rockströmdiagram en global change
Bron: J. Rockström et al., Nature, 461, 2009
Jones - Transitie - 7-10-2014
21
22. Planetaire grenzen worden doorboord
Verdwijnen van habitat
Invasieve soorten
Opwarming aarde
…
Jones - Transitie - 7-10-2014
22
Bron: WWF bewerking van J. Rockström et al., Nature, 461, 2009
28. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met 3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
Jones - Transitie - 7-10-2014
28
Grens voor “gevaarlijke klimaatveranderingen”
Bron: IPCC, AR5, WGII
29. Groei broeikasgasemissies tussen 2000 en 2010 sneller dan in de drie decennia voordien
Jones - Transitie - 7-10-2014
29
Bron: IPCC, AR5, WGII
30. Overzicht
Image: carbonvisuals.com
Source: Mark Campanale & Jeremy Leggett, 2012, Unburnable Carbon: Are the world’s financial markets carrying a carbon bubble?, Carbon Tracker Initiative
Jones - Transitie - 7-10-2014
30
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden onaangeroerd blijven
33. Klimaatbeleid vereist drastische reducties – hoe langer wordt gewacht, hoe duurder
Jones - Transitie - 7-10-2014
33
Bron: IPCC, AR5, WGIII
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven
Bron: IPCC, AR5, WGIII
34. Hoe langer actie uitgesteld wordt, hoe moeilijker en hoe duurder klimaatbeleid zal worden
Jones - Transitie - 7-10-2014
34
Bron: IPCC, AR5, WGIII
35. Samengevat: van het (stabiele) Holoceen naar het (onstabiele?) Antropoceen
•Holoceen:
oGeologisch tijdvak sinds einde laatste ijstijd 12.000 jaar geleden
oStabiele omgevingsvoorwaarden bloei menselijke samenlevingen
oVooralsnog: enige systeemtoestand waarvan we zeker zijn dat die de huidige complexe samenleving kan ondersteunen
•Antropoceen:
oToename menselijke macht... maar ook kwetsbaarheid
oMenselijke wijzigingen: ‘Global Change’
•“Meervoudig, complex, interagerend en mondiaal”
•Systeemparameters buiten natuurlijke variabiliteitszone
Jones - Transitie - 7-10-2014
35
36. Overzicht
•Welkom in het Antropoceen:
oEen socio-ecologische status quaestionis
oRedenen voor wanhoop
•Transitie
oRedenen voor optimisme
Jones - Transitie - 7-10-2014
36
38. Van probleemanalyse Leitbilder transitiepaden transitie-experimenten (J. Rotmans, 2009)
Figuur: VITO
Jones - Transitie - 7-10-2014
38
39. De drie kerneigenschappen van de beoogde transitie
1.Koolstofarm: drastische reductie uitstoot van broeikasgassen
2.Circulair: slim sluiten van kringlopen – afval wordt voedsel
3.En rechtvaardig! Cf. transitienetwerk middenveld
•Grote Maatschappellijke Uitdagingen,
oHealth & well being
oFood security & Bio-based economy
oClean energy
oSmart and green transport
oResource efficiency and climate
oInclusive, innovative and secure societies
Jones - Transitie - 7-10-2014
39
44. … met locale (secundaire) voordelen
•Resilience en ancillary benefits (cf. Pittel en Rubbelke, Ecol. Econ., 2008)
oNieuwe (groene en lokaal verankerde) jobs
oDaling energiefactuur
oEnergie-, materialen- en voedselautonomie
oLeefbare steden – minder gezondheidskosten
•Hier en nu, geen vrijbuiters
•Katalysator voor koerswijziging op hogere schaalniveaus
Jones - Transitie - 7-10-2014
44
