Lezing Peter Tom Jones (18 april 2017) in Provinciaal Natuurcentrum Genk - Terra Reversa/10 redenen voor optimisme

1. De transitie naar een circulaire,
klimaatvriendelijke economie
10 redenen voor optimisme, ook na Trump!
Dr. Ir. Peter Tom Jones
(IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)
18-4-2017, GENK – Provinciaal Natuurcentrum

2. 4/19/2017 TR/Jones 6

3. Climate change, the mother of all problems
Eerst het slechte nieuws:
Over het Rockstromdiagram en het
klimaatprobleem
4/19/2017 TR/Jones 7

4. Planetaire
grenzen
worden
doorboord
Verdwijnen van habitat
Invasieve soorten
Opwarming aarde
…
Bron: WWF bewerking van J.
Rockström et al., Nature, 461, 2009
4/19/2017 TR/Jones 8

5. 4/19/2017 TR/Jones 9

6. Toename CO2 concentratie in atmosfeer lijkt
te versnellen
4/19/2017 TR/Jones 10

7. 4/19/2017 TR/Jones 12

8. Welkom in het Antropoceen
4/19/2017 TR/Jones 14

9. Met gevolgen die zich steeds extremer
voordoen… cf. Great Barrier Reef
4/19/2017 TR/Jones 15

10. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met
3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
4/19/2017 TR/Jones 16

11. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met
3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
Grens voor “gevaarlijke
klimaatveranderingen”
4/19/2017 TR/Jones 17

12. Business as usual is geen optie
4/19/2017 TR/Jones 20
Niveauvansysteemverandering
Tijd
BAU Major instability

13. 4/19/2017 TR/Jones 21

14. Business as usual is geen optie –
Klimaatverandering = major “threat multiplier”
4/19/2017 TR/Jones 22
Niveauvansysteemverandering
Tijd
BAU Major instability
Credits
image:
L.K. Bogataj,
University of
Ljubljana,
Slovenia,
2011.

15. Het grotere plaatje
4/19/2017 TR/Jones 24
1. The Cold State
2. The Stable
(Holocene) State
(interglacial)

16. Weg uit het Holoceen?
4/19/2017 TR/Jones 25
1. The Cold State
2. The Stable
(Holocene) State
(interglacial)
3. The Hot
State

17. Climate change, the mother of all problems
Naar het goede nieuws:
De transitiepaden zijn gekend, realistisch en
worden vandaag volop bewandeld
4/19/2017 TR/Jones 33

18. Terra Reversa: transities meervoudig bekeken
4/19/2017 TR/Jones 34

19. Terra Reversa, 2016: tekens van hoop
4/19/2017 TR/Jones 35

20. Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een
klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie
Figuur: VITO
4/19/2017 TR/Jones 36

21. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
4/19/2017 TR/Jones 38

22. Low-carbon circular economy
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
4/19/2017 TR/Jones 39

23. Low-carbon circular economy
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.
Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement
Schone transportmodi vereisen REEs, lithium, cobalt
4/19/2017 TR/Jones 40

24. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
10 redenen om
optimistisch te zijn
4/19/2017 TR/Jones 41

25. 10 redenen om optimistisch te zijn
1. CO2-emissies stabiliseren voor
het eerst wereldwijd.
2. China sluit haar
steenkoolcentrales en goes
cleantech.
3. De doorbraak in het mondiale
klimaatbeleid
4. De doorbraak van de
disinvestment-beweging
5. Fossiele energiebedrijven
boeren (snel) achteruit.
6. Hernieuwbare energie breekt
het ene record na het andere.
7. Elektrificatie wagenpark komt
op gang.
8. Peer-to-peereconomie doet zijn
intrede.
9. Circulaire economie is het
nieuwe Leitmotiv.
10. Zelfs stortplaatsen leveren
nieuwe grondstoffen.
4/19/2017 TR/Jones 42

26. 1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren
voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016) 1
4/19/2017 TR/Jones 43

27. 1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren
voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016) 1
4/19/2017 TR/Jones 44

28. Cijfers 2016 bevestigen deze trend
4/19/2017 TR/Jones 45

29. Een van de hoofdredenen? Chinese
steenkoolconsumptie vermindert
4/19/2017 TR/Jones 46

30. 2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen 2
4/19/2017 TR/Jones 47

31. 2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen
• Theorie:
o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2
emissies in 2030
• Realiteit (cijfers 2015):
o Steenkoolconsumptie: - 3,7%
o Zonne-energie: + 74%
o Windenergie: + 33%
o J. Legget: “It looks as though total CO2
emissions may have peaked in 2014,
fully 16 years ahead of the national
2030 target”
2
4/19/2017 TR/Jones 48

32. 2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen 2
4/19/2017 TR/Jones 50

33. 4/19/2017 TR/Jones 51

34. 3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes
• “…limit planetary warming to well
below 2 °C, urging nations to
pursue an even stricter target, 1.5
°C”
• “Countries will assess their
progress towards reducing
emissions in 2018, and must
revisit their climate pledges every
five years, beginning in 2020”
• “The agreement creates a
transparent system for measuring,
reporting and verifying emissions”
3
4/19/2017 TR/Jones 53

35. Naar 2,7°C met huidige afspraken
van Parijs
Grens “gevaarlijke
klimaatveranderingen”
T-stijging indien
akkoord Parijs wordt
uitgevoerd
3
TR/Jones 54

36. Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =
3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht 3
4/19/2017 TR/Jones 55

37. Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =
3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht 3
Maar wat na de verkiezing van klimaatclown Donald Trump
& aanstelling van o.a. Scott Pruitt (EPA)?
4/19/2017 TR/Jones 56

38. 4/19/2017 TR/Jones 57

39. 4/19/2017 TR/Jones 58

40. 4/19/2017 TR/Jones 59

41. Parijs gebaseerd op aanpak bottom-up
klimaatbeleid
UNFCCC Proces COP(1-21)  (post-)Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden,
provincies, bedrijven nemen het voortouw...
Was heel moeilijk
tot in Parijs,
2015...
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-actief
3
4/19/2017 TR/Jones 60

42. Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global
Covenant of Mayors for climate and energy
EU Covenant of Mayors
• 6,635 Burgemeesters &
211 miljoen inwoners
(status 21-4-2016)
• CO2 reducties:
o > 20% reductie (tegen 2020)
o 40% reductie (tegen 2030
UN Compact of Mayors
• Opgestart door UN
Secretary-General Ban Ki-
moon and & Michael R.
Bloomberg
• Aangestuurd door C40
Cities Climate Leadership
Group, ICLEI
3
4/19/2017 TR/Jones 62

43. 4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan
invloed
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C
moet de hoofdmoot van de fossiele
grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de
grond blijven
4
4/19/2017 TR/Jones 63

44. Meet the carbon law!
4/19/2017 TR/Jones 65

45. Meet the “carbon law” ! 4
4/19/2017 TR/Jones 66
Bron: J. Rockström, et al.,
Science, 2017

46. > 500 organisaties  3,400 miljard dollar
“divested” (cijfers medio 2016)
4
4/19/2017 TR/Jones 68

47. Belgische universiteiten sluiten zich
aan… 4
4/19/2017 TR/Jones 69

48. Update: eind 2016
4/19/2017 TR/Jones 72

49. 5. Fossiele bedrijven boeren slecht…
• Steenkoolbedrijven :
o Peabody Energy, Arch Coal, …
5
4/19/2017 TR/Jones 73

50. 5. Fossiele bedrijven boeren slecht…
• Oliebedrijven in crisis (maar ook in transformatie):
o Lage olieprijzen & dure ontginning
o Klimaatbeleid & Afbouw subsidies
5
4/19/2017 TR/Jones 74

51. Zelfs Saudi-Arabië bereidt zich voor…
“The solar revolution is coming…
fossil fuels could be facing extinction.”
(J. Leggett, 2016)
4/19/2017 TR/Jones 76

52. 6. Hernieuwbare energie breekt helemaal
door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)
6
4/19/2017 TR/Jones 77

53. 6. Hernieuwbare energie breekt helemaal
door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)
6
4/19/2017 TR/Jones 79

54. 6. Hernieuwbare energie breekt helemaal
door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)
6
4/19/2017 TR/Jones 80
+ 76 GW
IN 2016

55. Bevestigd door het Amerikaanse Department
of Energy
4/19/2017 TR/Jones 81

56. Zelfs The Economist heeft het begrepen
4/19/2017 TR/Jones 82

57. The Economist: klare taal…
4/19/2017 TR/Jones 83

58. De Vlaamse zonnekaart:
http://www.energiesparen.be/zonnekaart
4/19/2017 TR/Jones 88

59. De Vlaamse zonnekaart:
http://www.energiesparen.be/zonnekaart
4/19/2017 TR/Jones 89

60. 7. Elektrificatie transport niet meer tegen te
houden 7
• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have
driven its car industry up a technological dead end”
• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.
verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)
4/19/2017 TR/Jones 91

61. 7. Elektrificatie transport niet meer tegen te
houden 7
4/19/2017 TR/Jones 92

62. 7. Elektrificatie van transport is niet meer
tegen te houden – Noorwegen op nr. 1 in EU 7
4/19/2017 TR/Jones 94

63. Deze doorbraak vereist moedig beleid!
4/19/2017 TR/Jones 96

64. Deze doorbraak vereist moedig beleid!
4/19/2017 TR/Jones 97

65. 7. Elektrificatie transport –
toekomstscenario’s 7
4/19/2017 TR/Jones 99

66. 0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
0 100 200 300 400 500 600
Pricerange(€)
Range (km)
Premium segment
Current offering
BMW i3
2014
VW e-golf
2015 Kia Soul
2015
Nissan leaf
2011 Renault Zoe
2013
Tesla S85
2012
Tesla X
2015
Citroen c-zero
2011
Tesla Roadster
2008
Kostprijs en batterijcapaciteit: momenteel nog
problematisch
Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges
Credits Figure: David Dupont (Umicore)

67. 0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
0 100 200 300 400 500 600
Pricerange(€)
Range (km)
Premium segment
Current offering
BMW i3
2014
VW e-golf
2015 Kia Soul
2015
Nissan leaf
2011 Renault Zoe
2013
Tesla S85
2012
Tesla X
2015
Citroen c-zero
2011
Tesla Roadster
2008
VW e-golf
2018
VW I.D.
2020
Tesla 3
2018
Operal Ampera-e
2017
Audi Q6 e-tron
2019
Porsche Mission E
2020
Nissan leaf
2018
Volvo?
2019
Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges
Credits Figure: David Dupont (Umicore)
Kostprijs en batterijcapaciteit: oplossing in zicht!

68. Elektriciteit voor e-
wagens moet wel
uit hernieuwbare
bronnen komen!
4/19/2017 TR/Jones 102

69. Elektrificatie mobiliteit gaat verder dan EVs !
• Elektrische bussen:
o 2015: 170,000 in totaal
(hoofdzakelijk in China)
o Sommige in Nederland,
Japan, Zweden en Japan
• E-scooters (projectie voor
2030: 400 miljoen!) –
China op kop!
• E-fietsen:
o Verkoop in EU in 2014: 1,35
miljoen = 14 * verkoop 2006
o 50% geïmporteerd (vooral
China – met Li-ion batterij)
• Sharing schemes (e-
bikes/cars)
4/19/2017 TR/Jones 103

70. 10 redenen om optimistisch te zijn
1. CO2-emissies stabiliseren voor
het eerst wereldwijd.
2. China sluit haar
steenkoolcentrales en goes
cleantech.
3. De doorbraak in het mondiale
klimaatbeleid
4. De doorbraak van de
disinvestment-beweging
5. Fossiele energiebedrijven
boeren (snel) achteruit.
6. Hernieuwbare energie breekt
het ene record na het andere.
7. Elektrificatie wagenpark komt
op gang.
8. Peer-to-peereconomie doet zijn
intrede.
9. Circulaire economie is het
nieuwe Leitmotiv.
10. Zelfs stortplaatsen leveren
nieuwe grondstoffen.
4/19/2017 TR/Jones 114

71. Jobs in de energiesector: cleantech versus
fossiel  kans op herindustrialisering
[Bron:McKinsey 2012]
6
4/19/2017 TR/Jones 115

72. De secundarie voordelen van een transitiebeleid
(naast het overleven op deze planeet)
• Resilience!
o Nieuwe jobs
o Daling energiefactuur & meer energie-, materialen- en
voedselautonomie
o Leefbare steden & minder gezondheidskosten
o Kenniseconomie cleantech & aantrekken investeringen
• Economisch-ecologische win-win
• Katalysator voor rechtvaardige duurzaamheid !!
4/19/2017 TR/Jones 117

73. Conclusies
4/19/2017 TR/Jones 118

74. Dank voor de aandacht!
Alle recensies en interviews:
http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_pers-reacties.php?isbn=9789462670822
4/19/2017 TR/Jones 119

75. Jeremy Leggett
4/19/2017 TR/Jones 120