Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie.pdf

Stedenbouwkundige
verkavelingspatronen
In relatie met
Duurzaamheid en
klimaatadaptatie
Onderzoek uitgevoerd door
Thom van Lieshout
Student | Urban Design
Breda University of Applied Sciences
In opdracht van
Aveco De Bondt
6 april 2022
Ontwerpend, onderzoekend en adviserend bureau

Pagina 2
Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie
Inhoud
Deelvraag 1
Wat houden de verschillende stedenbouwkundige
verkavelingspatronen in?
Welke verkavelingspatronen worden onderzocht?
• De ‘Stratenstad’
• De ‘Assenstad’
• De ‘Hovenstad’
Deelvraag 2
Waar zijn de verschillende stedbouwkundige
verkavelingspatronen binnen Breda zichtbaar?
Zijn de verkavelingspatronen binnen Breda te
herkennen?
• Waar is de aanwezigheid van de
verkavelingspatronen?
• Waar zijn de verkavelingspatronen goed
zichtbaar?
Deelvraag 3
Welke actuele vraagstukken spelen er omtrent
duurzaamheid en klimaatadaptatie in Nederland?
Welke klimaattrends zijn er? Wat is er tegen te
doen?
• Klimaattrends
• Maatregelen tegen klimaattrends
Deelvraag 4
Hoe kunnen de stedenbouwkundige
verkavelingspatronen nog beter inspelen op
duurzaamheid en klimaatadaptatie?
Welke gevolgen hebben de klimaattrends binnen
de verkavelingspatronen?
• Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt warmer’?
• Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt droger’?
• Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt natter’?
• Wat zijn de gevolgen van ‘de zeespiegel stijgt’?
Hoe gaan de verkavelingspatronen om met de
klimaattrends?
• Hitte en de verkavelingspatronen
• Droogte en de verkavelingspatronen
• Wateroverlast en de verkavelingspatronen
• Overstromingen en de verkavelingspatronen
Hoe kunnen maatregelen binnen de
verkavlingspatronen verwerkt worden
• Verwerken maatregelen in verkavelingspatronen
Conclusie van het onderzoek
Aanleiding van het onderzoek en de deelvragen
Moodboard
P. 3
P. 4
P. 5 - 8 P. 9 - 11 P. 12 - 14 P. 15 - 25
P. 26 - 27

Pagina 3
Aanleiding van het onderzoek en de deelvragen
Dit onderzoek moet als een soort handleiding
gelden voor het combineren van verschillende
stedenbouwkundige verkavelingspatronen samen
met het actuele vraagstuk klimaaterandering
Voor dit onderzoek zijn drie verschillende
manieren van verkavelen behandeld, dit zijn
stedenbouwkundige patronen. Deze patronen zijn:
Deze manieren van verkavelen gaan al decennia
mee sinds dat steeds meer verschillende geleerde in
gingen zien hoe belangrijk de gezonde stad was en
is. Daarom wilden zij steden steeds meer inrichten
met een gezonde balans tussen factoren zoals,
ecologie, economie, cultuur, sociaal welzijn en
geografie. Al deze factoren hebben binnen de
stedenbouw een groot belang bij, en invloed
op de ruimte. In grotere zin kan ook worden gezegd
dat dit thema binnen het urbanisme de studie van
interactie tussen stad en omliggend landschap
omvat.
Dit ‘omliggend landschap’ wordt een steeds
belangrijker thema binnen de stedenbouw. Steden
hebben steeds meer baat bij de integratie van
landschap binnen de stad. Door de betrekking van
het landschap in de stad krijgt de stad een gezonder
aanzien. Ook is er nog een reden voor de betrekking
van het landschap in de stad, een steeds actueler
wordende reden.
Deze reden is de klimaatverandering. Dit proces wat
zich al miljoenen jaren voordoet en grote gevolgen
met zich meeneemt is iets waar de mensheid zich de
laatste paar decennia steeds bewuster van wordt.
Door onder andere de toenemende bevolkingsgroei,
urbanisatie en compactere samenleving is dit
proces van klimaatverandering aardig versnelt.
Steden dragen daarom alles bij aan het
verduurzamen en het meer klimaat adaptief
worden, zodat de negatieve gevolgen van de
klimaatverandering in de toekomst minder extreem
worden.
Deelvraag 1
Deelvraag 3
Deelvraag 4
Deelvraag 2

Pagina 4
Wat houden de verschillende stedenbouwkundige verkavelingspatronen
in?
Waar zijn de verschillende stedenbouwkundige verkavelingspatronen
binnen Breda zichtbaar?
Welke actuele vraagstukken spelen er omtrent duurzaamheid en
klimaatadaptatie in Nederland?
Hoe kunnen de stedenbouwkundige verkavelingspatronen nog beter
inspelen op duurzaamheid en klimaatadaptatie?
Stedenbouwkundige verkavelingspatronen
in relatie met
duurzaamheid en klimaatadaptatie
Deze poster geeft een overzicht van alle actuele
klimaattrends die spelen binnen Nederland. De
thema’s die deze poster behandeld zijn:
• Het wordt warmer
• Het wordt droger
• Het wordt natter
• De zeespiegel stijgt
Deze thema’s zijn geselecteerd omdat ze relevant
zijn voor het onderzoek. Het zijn actuele thema’s
voor de stedenbouw. Hiernaast zijn de vier
verschillende thema’s uitgelegd door middel van een
algemene benadering.
Hieronder is een viertal schema’s te zien waarin
ieder thema wordt behandeld. Zo is ieder schema
opgebouwd uit een klimaattrend, algemene gevolgen
en specifieke gevolgen.
Klimaattrends
Actuele thema’s rondom duurzaamheid en klimaatadaptatie
Hittegolven en hitterecords, zijn tegenwoordig geen
uitzondering meer. Algemeen stijgende temperaturen
en zomers die nog warmer worden, allemaal gevolgen
van klimaatverandering.
Hittestress is een bekend gevolg van hitte, door de
stijgende temperaturen zal het begrip hittestress ook
steeds relevanter worden. Vooral kwetsbare groepen
en ouderen ervaren hier de nadelen van, zij kunnen
bijvoorbeeld ziek worden van hittestress.
Ook de infrastructuur, een verminderde
arbeidsproductiviteit en de beschikbaarheid, maar
ook kwaliteit van ons drinkwater zijn enkele
voorbeelden waar extreme hitte invloed op heeft.
In de toekomst krijgen we vaker te maken met
drogere zomers, want ook de kans op droogte neemt
toe door de klimaatverandering. Op deze verandering
dienen we ons goed voor te bereiden.
Droogte is een gevolg van te weinig neerslag in
combinatie met te veel verdamping, er is dan
sprake van een neerslagtekort. Vooral de zomers en
het voorjaar worden droger. Ook neemt de kans op
langdurige droogte toe.
Maar ook in de toekomst blijven er veel
onzekerheden over droogte, want droogte is moeilijk
te voorspellen. Het begrip droogte wordt over het
algemeen gelinkt aan situaties die kunnen ontstaan
door watertekorten.
Uit onderzoek blijkt dat de hoeveelheid jaarlijkse
neerslag stijgt, ook wordt de intensiteit van de buien
heftiger. Hierdoor wordt de kans op wateroverlast
groter.
Wateroverlast door kortdurende hevige neerslag (vaak
in de zomer), wateroverlast door langdurige neerslag
(meestal in de winter) en grondwateroverlast zijn
drie typen wateroverlast waar we veel mee te maken
hebben.
Deze drie typen overlast kennen gevolgen die
variëren en onder andere afhankelijk van de plaats
waar de neerslag valt, een bebouwde omgeving of
een landelijk gebied zijn belangrijke factoren die de
maten van overlast bepalen.
De zeespiegel stijgt, dit is geen onbekend gegeven.
Echter versnelt dit proces in de toekomst. Er is veel
kennis op het gebied van waterveiligheid, echter
bestaat er altijd enige kans op overstromingen.
De stijging van de zeespiegel is een gevolg van
de oplopende temperatuur op aarde. Gletsjers en
ijskappen smelten en het zeewater zet uit. Deze
stijging van de zeespiegel kan helemaal nadelig zijn
in combinatie met een dalende bodem.
Als een gebied overstroomt, kunnen de gevolgen
zeer groot zijn. Slachtoffers en maatschappelijke
ontwrichting kunnen een groot gevolg zijn, maar
ook de schade aan gebouwen en infrastructuur zijn
negatieve effecten.
Het wordt warmer Het wordt droger Het wordt natter De zeespiegel stijgt
Deze specifieke gevolgen zijn omlijnd met kleuren,
deze kleuren verwijzen naar een bepaalde sector.
Deze sectoren zijn geselecteer op relevantie, welke
sectoren dat zijn is rechts in de legenda te zien.
Zo zijn er gevolgen die enkel invloed op een of twee
sectoren hebben, terwijl andere invloed hebben
op wel zeven of acht sectoren. Ook zijn niet alle
gevolgen nadelig.
Wel is in ieder gevolg het onderdeel ‘Gebouwde
omgeving, ruimtelijke ordening’ te zien. Dit onderdeel
is geselecteerd omdat het de essentiële connectie
tussen de onderwerpen klimaattrends en stedenbouw
legt.
Maatregelen tegen klimaattrends
Wat zijn maatregelen tegen de actuele klimaattrends en hoe
kunnen de verschillende verkavelingspatronen hier aan bijdragen?
Het wordt
warmer
Het wordt
droger
Het wordt
natter
De zeespiegel
stijgt
• Hogere waterstanden
Het waterpeil zal blijven stijgen, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties.
Samenvatting gevolgen klimaattrends
Op deze poster wordt weergeven welke verschillende
maatregelen er tegen de actuele klimaattrends
bestaan. Ook wordt op deze poster kort behandeld
hoe de drie verschillende verkavelingspatronen deze
maatregelen kunnen toepassen. Een specifieke
toelichting omtrent het toepassen van maatregelen
per verkavelingspatroon volgt op deze poster.
In de tabel hieronder zijn de vier actuele
klimaattrends te zien. Eerst zijn per klimaattrend
de gevolgen in grote lijnen samengevat, deze
samenvattingen zijn een afgeleide naar de vier
schema’s die iedere klimaattrend behandelen (Poster
‘Klimaattrends’).
• Warmere zomers, toename meerdaagse warme periodes
Zomerse periodes zullen hogere temperaturen bereiken, ook stijgt het aantal warme periodes per jaar.
• Extremen nemen toe
Extreme situaties omtrent warmte zullen zich steeds vaker voordoen.
• Zachte winters
Winterse periodes zullen veel milder zijn, sneeuwval of temperaturen onder 0°C worden specialer.
• Groeiseizoen begint eerder en duurt langer
Het groeiseizoen wordt ontregeld, dit omdat het eerder warmer wordt en langer warm blijft.
• Lagere grondwaterstanden en drogere bodems in de zomer
Het grondwaterpeil daalt doordat er minder grondwater is, zomers zal de bodem droger zijn.
• Toename bodemdaling in veengebieden
Doordat veengronden droger worden zullen ze inkrimpen, de bodem zal daarom dalen in veengebieden.
• Toename verzilting grondwater in kuststreek
Het zoutgehalte in het grondwater en oppervlaktewater zal sterk toenemen, zo ook in de kuststreek.
• Toename verzilting riviermonding
Het zoutgehalte in het grondwater en oppervlaktewater zal sterk toenemen, zo ook in de riviermonding.
• Verandering kwaliteit oppervlaktewater
De kwaliteit van het oppervlaktewater zal achteruit gaan.
Extreme situaties omtrent droogte zullen zich steeds vaker voordoen.
• Extreme piekneerslag neemt toe
Buien zullen steeds heviger worden, de hoeveelheid neerslag die in een bepaalde tijd valt, zal toenemen.
• Overige extremen nemen toe (windstoten, hagel, enz.)
Stromen zullen steeds heviger worden, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties.
• Hogere luchtvochtigheid
De lucht voelt klammer aan door een verhoogde intensiteit aan water in de lucht.
• Meerdaagse natte periodes nemen toe
Natte periodes zullen steeds vaker per jaar toenemen.
Maatregelen om gevolgen tegen te gaan
Gebouw
Tuin
Straat
Buurt/Wijk
• Groendak
• Gericht en flexibel kleurgebruik
• Groene gevel
• Waterbergend dak
• Groendak
• Watervertragende gevel
• Waterberging rondom gebouw
Bijvoorbeeld: waterberging onder gebouw, regenton
• Waterrobuust bouwen
• Natuurlijke infiltratie
Bijvoorbeeld: afkoppelen regenpijp, verbeterd grondpakket
• Waterberging binnen tuin
Bijvoorbeeld: ondergrondse waterberging
• Groene elementen
Bijvoorbeeld: groene erfafscheiding, pergola
• Groene geveltuin
• Mindering verhard oppervlak
• Natuurlijke wateropvang
Bijvoorbeeld: regentuin, vijver
• Toevoegen straatbomen
• Waterberging op straat
Bijvoorbeeld: waterbergend wegcunet, waterbergende wegfundering,
waterberging in verdiepte parkeervakken, waterberging in kratten
• Waterpasserende verharding
Bijvoorbeeld: bioswale, infiltratieveld, wadi
• Natuurlijke oever
• Toevoegen buurtpark
• Lokale voorzieningen
Bijvoorbeeld: lokale waterzuivering, lokale voedselproductie
• Drainagesysteem
• Watertransport
Bijvoorbeeld: transportriool, zichtbare hemelwatertransport
• Overstroombare kade
• Flexibele waterkering
• Reflecterende openbare ruimte
• Toevoegen oppervlaktewater
• Thermische energie uit riolering
Plaats voor water
Bijvoorbeeld: waterplein, waterspeelplaats, actieve evaporatie
• Plaats voor water
• Waterberging in riool
• Watertransport
Bij het plaatsen van de
maatregelen gaan we in dit geval
uit van de buurt/wijk Haagse
Beemden (Breda Noord-West).
Percentage bebouwd/onbebouwd
53,49% bebouwd
46,15% onbebouwd
Bij het toevoegen van maatregelen
zijn dit punten om in acht te
nemen:
• Buurt/wijk bestaat uit een groot
centraal hof.
• Open ruimtes aanwezig, de
centrale ruimte domineert de
bebouwde omgeving.
• Deels gestructureerde, deels
ongestructureerde opbouw.
uit van de buurt/wijk Princenhage
(Breda West).
59,95% bebouwd
40,05% onbebouwd
nemen:
• Buurt/wijk bestaat uit veel
straten.
• Open ruimtes aanwezig,
in verhouding met context
minimaal formaat.
• Ongestructureerd opbouw, oogt
druk.
uit van de buurt/wijk Biesdonk
(Breda Noord).
52,81% bebouwd
47,19% onbebouwd
nemen:
• Buurt/wijk bestaat uit twee
centrale assen.
• Open ruimtes aanwezig, sterk
aan de assen die smal maar diep
zijn.
• Gestructureerd opbouw, herhaling
van vier stempels.
Maatregelen in hoofdlijnen
De ‘Stratenstad’
De ‘Assenstad’
De ‘Hovenstad’
Volgend op deze samenvattingen zijn er op vier
verschillende schaalniveaus mogelijke maatregelen
gegeven. Deze schaalniveaus zijn:
• Gebouw
• Tuin
• Straat
• Buurt/Wijk
Bekend is dat het toepassen van maatregelen op
stedenbouwkundig niveau niet mogelijk is op het
schaalniveau gebouw en tuin. Dit is namelijk een
particuliere ingreep, waar vanuit de stedenbouw
enkel adviezen voor gedaan kunnen worden.

Welke verkavelingspatronen worden onderzocht?
Deelvraag
1

Pagina 6
Wat houdt dit verkavelingspatroon in?
Totale oppervlakte grondvlak (m2
)
- 1.000 * 1.000 = 1.000.000m2
Oppervlakte bebouwd (m2
) (kavels ingebrepen)
- 599.474m2
Oppervlakte onbebouwd (m2
)
- 400.526m2
59,95% 40,05%
Bebouwd
599.474m2
400.526m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Voor dit model geldt:
• één ‘cel’ is een grondbezetting met een private
omvang die bebouwd is.
• één ‘open ruimte’ is een grondbezetting met
openbare omvang die onbebouwd is.
Dit verkavelingspatroon is de ‘Stratenstad’. Het
model heeft deze naam gekregen omdat iedere cel
op dit grondvlak los van de andere cellen staan.
Doordat deze cellen zo gepositioneerd zijn ontstaan
er veel open ruimtes. Deze open ruimtes kunnen
geïnterpreteerd worden als straten, vandaar de naam
voor dit model.
Doordat de cellen allemaal dezelfde verhouding aan
open ruimte in de context hebben en het model dus
volledig gelijk oogt, heerst bij dit patroon een gevoel
van eendracht.
Hiernaast is deze manier van verkavelen verbeeld.
Het theoretische aspect is uitgelicht met een
bovenaanzicht en toegelicht met een situatie uit de
praktijk. Het praktijkvoorbeeld is redelijk extreem,
maar geeft zo wel een duidelijk beeld.
Is dit verkavelingspatroon ook te herkennen in Breda?
Binnen Breda is de ‘Statenstad’ goed te herkennen
binnen de buurt/wijk Princenhage. Het gebied kent
een hoog aantal straten, waarvan ook opvallend veel
straten doodlopend zijn (voor de meeste voertuigen
althans). De straten onderling kennen weinig
hiërarchie, er zijn wel grotere ontsluitingen, maar
deze komen niet zo nadrukkelijk naar voren.
Klompenmakerstraat, Princenhage
Pannendekkerstraat, Princenhage
Burgemeester Wermenbolstraat, Princenhage
Hiernaast zijn de oppervlaktes bebouwd en
onbebouwd te zien. Ook de verhouding qua
percentage tussen deze twee factoren is weergeven.
De oppervlakte berekening is op basis van een
vierkant van 1.000m bij 1.000m.
Disclaimer: Dit grondvlak voor de berekening staat los van de ware grens van de buurt/wijk in kwestie, het is
enkel een centraal punt. Hierdoor kunnen waardes mogelijk afwijken.
Hieronder zijn een aantal straatbeelden te zien van
de buurt/wijk Princenhage. Ieder straatbeeld is een
beeld dat bijdraagt aan het verkavelingspatroon de
‘Stratenstad’.

Pagina 7
De ‘Assenstad’
)
- 1.000 * 1.000 = 1.000.000m2
- 528.088m2
)
- 471.912m2
52,81% 47,19%
Bebouwd
528.088m2
471.912m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Dit verkavelingspatroon is de ‘Assenstad’. Het
model heeft deze naam gekregen omdat de cellen
geclusterd zijn op dit grondvlak. Doordat deze
clusters van cellen zo gepositioneerd zijn ontstaan
er bredere open ruimtes. Deze open ruimtes kunnen
geïnterpreteerd worden als assen, vandaar de naam
voor dit model.
Doordat de cellen geclusterd zijn in vier gebieden
en zo de nadruk leggen op de grotere open ruimtes
en het model, heerst bij dit patroon een gevoel van
structuren.
Binnen Breda is de ‘Assenstad’ goed te herkennen
binnen de buurt/wijk Biesdonk. Het gebied kent
sterke groen en open zones, deze zones zijn lang
en doorkruisen soms het hele gebied. Deze zones
zijn dermate herkenbaar voor dit gebied dat deze
bepalend overkomen. Het zijn sterke groene assen
die deze woongebieden spitsen.
Biesdonkweg, Biesdonk
Molstraat, Biesdonk
Brasschaatstraat, Biesdonk
de buurt/wijk Biesdonk. Ieder straatbeeld is een
beeld dat bijdraagt aan het verkavelingspatroon de
‘Assenstad’.

Pagina 8
53,49% 46,51%
De ‘Hovenstad’
)
- 1.000 * 1.000 = 1.000.000m2
- 534.879m2
)
- 465.121m2
Bebouwd
534.879m2
465.121m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Dit verkavelingspatroon is de ‘Hovenstad’. Het
model heeft deze naam gekregen omdat groepen
cellen gezamenlijk open ruimtes creëren. Doordat
deze cellen zo gepositioneerd zijn ontstaan er in het
midden open ruimtes. Deze centrale open ruimtes
kunnen geïnterpreteerd worden als hoven, vandaar de
naam voor dit model.
Doordat gegroepeerde cellen allemaal open ruimtes
creëren waarbij de centrale open ruimte groter is dat
de omliggende, heerst bij dit patroon een gevoel van
hiërarchie.
Binnen Breda is de ‘Hovenstad’ goed te herkennen
binnen de buurt/wijk Haagse Beemden. Bij dit
gebied is sprake van een groot centraal hof, dit hof
ligt centraal en is in de omliggende context volledig
bebouwd. Het is met de gedachte geplaatst dat de
natuur niet ver van de omliggende woongebieden is.
Ook zijn er verbindingen door deze groene zone.
Lepelaar, Haagse Beemden
Burgstsedreef, Haagse Beemden
Paradijslaan, Haagse Beemden
de buurt/wijk Haagse Beemden. Ieder straatbeeld is
een beeld dat bijdraagt aan het verkavelingspatroon
de ‘Hovenstad’.

Zijn de verkavelingspatronen binnen Breda te
herkennen?
• Waar is de aanwezigheid van de
verkavelingspatronen?
• Waar zijn de verkavelingspatronen goed
zichtbaar?
Deelvraag
2

Pagina 10
Op deze poster zijn alle wijken van Breda te zien.
Iedere behandelde wijk bestaat uit een aantal
buurten. Sommige buurten binnen de desbetreffende
wijk zijn klein van oppervlak, andere juist groot.
Een exacte oppervlakte is niet relevant voor dit
onderdeel.
Alle buurten zijn vergeleken met drie
stedenbouwkundige verkavelingspatronen, deze
patronen zijn:
De poster weergeeft per buurt hoe sterk de
aanwezigheid van ieder patroon is. Hoe voller
het balkje, des te aanweziger het patroon is. De
indicaties zijn in verhouding met de omgeving.
De indicatoren van de balkjes zijn als volgt:
Niet aanwezig
Duidelijk aanwezig
Breda en verkavelingspatronen
Deel 1: Waar is de aanwezigheid van de verkavelingspatronen?
Disclaimer: Deze poster is niet feitelijk, de indicaties en percentages zijn een globale gevoelskwestie.
Op de hierna volgende poster (Deel 2: Waar zijn
de verkavelingspatronen goed zichtbaar?) worden
gebieden binnen iedere wijk weergeven die spreken
tot de indicaties van deze poster.

Pagina 11
Breda en verkavelingspatronen
Deze poster is een toelichting op de vorige
poster, (Deel 2: Waar is de aanwezigheid van de
verkavelingspatronen?). Bij dat onderdeel is gekeken
hoe aanwezig de verschillende verkavelingspatronen
zijn binnen iedere buurt.
Door middel van deze poster wordt de globale
indicatie van de vorige poster (de balkjes) vertaald
naar een kaart. Zo is zijn per wijk, binnen de
verschillende buurten cirkels te zien. Hoe groter de
cirkel, des te aanweziger het verkavelingspatroon is
in verhouding met de buurt. De percentages die op
iedere kaart weergeven zijn onderbouwen de omvang
van de cirkels.
Alleen de punten waar het desbetreffende
verkavelingspatroon het duidelijkst zichtbaar is, is
weergeven als cirkel.
De legenda is als volgt:
De ‘Assenstad’
De ‘Hovenstad’
Deel 2: Waar zijn de verkavelingspatronen goed zichtbaar?
Disclaimer: Deze poster is niet feitelijk, de indicaties en percentages zijn een globale gevoelskwestie.

Welke klimaattrends zijn er? Wat is er tegen te
doen?
• Klimaattrends
• Maatregelen tegen klimaattrends
Deelvraag
3

Pagina 13
Deze poster geeft een overzicht van alle actuele
klimaattrends die spelen binnen Nederland. De
thema’s die deze poster behandeld zijn:
• Het wordt warmer
• Het wordt droger
• Het wordt natter
• De zeespiegel stijgt
Deze thema’s zijn geselecteerd omdat ze relevant
zijn voor het onderzoek. Het zijn actuele thema’s
voor de stedenbouw. Hiernaast zijn de vier
verschillende thema’s uitgelegd door middel van een
algemene benadering.
Hieronder is een viertal schema’s te zien waarin
ieder thema wordt behandeld. Zo is ieder schema
opgebouwd uit een klimaattrend, algemene gevolgen
en specifieke gevolgen.
Klimaattrends
Actuele thema’s rondom duurzaamheid en klimaatadaptatie
Hittegolven en hitterecords, zijn tegenwoordig geen
uitzondering meer. Algemeen stijgende temperaturen
en zomers die nog warmer worden, allemaal gevolgen
van klimaatverandering.
Hittestress is een bekend gevolg van hitte, door de
stijgende temperaturen zal het begrip hittestress ook
steeds relevanter worden. Vooral kwetsbare groepen
en ouderen ervaren hier de nadelen van, zij kunnen
bijvoorbeeld ziek worden van hittestress.
Ook de infrastructuur, een verminderde
arbeidsproductiviteit en de beschikbaarheid, maar
ook kwaliteit van ons drinkwater zijn enkele
voorbeelden waar extreme hitte invloed op heeft.
In de toekomst krijgen we vaker te maken met
drogere zomers, want ook de kans op droogte neemt
toe door de klimaatverandering. Op deze verandering
dienen we ons goed voor te bereiden.
Droogte is een gevolg van te weinig neerslag in
combinatie met te veel verdamping, er is dan
sprake van een neerslagtekort. Vooral de zomers en
het voorjaar worden droger. Ook neemt de kans op
langdurige droogte toe.
Maar ook in de toekomst blijven er veel
onzekerheden over droogte, want droogte is moeilijk
te voorspellen. Het begrip droogte wordt over het
algemeen gelinkt aan situaties die kunnen ontstaan
door watertekorten.
Uit onderzoek blijkt dat de hoeveelheid jaarlijkse
neerslag stijgt, ook wordt de intensiteit van de buien
heftiger. Hierdoor wordt de kans op wateroverlast
groter.
Wateroverlast door kortdurende hevige neerslag (vaak
in de zomer), wateroverlast door langdurige neerslag
(meestal in de winter) en grondwateroverlast zijn
drie typen wateroverlast waar we veel mee te maken
hebben.
Deze drie typen overlast kennen gevolgen die
variëren en onder andere afhankelijk van de plaats
waar de neerslag valt, een bebouwde omgeving of
een landelijk gebied zijn belangrijke factoren die de
maten van overlast bepalen.
De zeespiegel stijgt, dit is geen onbekend gegeven.
Echter versnelt dit proces in de toekomst. Er is veel
kennis op het gebied van waterveiligheid, echter
bestaat er altijd enige kans op overstromingen.
De stijging van de zeespiegel is een gevolg van
de oplopende temperatuur op aarde. Gletsjers en
ijskappen smelten en het zeewater zet uit. Deze
stijging van de zeespiegel kan helemaal nadelig zijn
in combinatie met een dalende bodem.
Als een gebied overstroomt, kunnen de gevolgen
zeer groot zijn. Slachtoffers en maatschappelijke
ontwrichting kunnen een groot gevolg zijn, maar
ook de schade aan gebouwen en infrastructuur zijn
negatieve effecten.
Het wordt warmer Het wordt droger Het wordt natter De zeespiegel stijgt
Deze specifieke gevolgen zijn omlijnd met kleuren,
deze kleuren verwijzen naar een bepaalde sector.
Deze sectoren zijn geselecteer op relevantie, welke
sectoren dat zijn is rechts in de legenda te zien.
Zo zijn er gevolgen die enkel invloed op een of twee
sectoren hebben, terwijl andere invloed hebben
op wel zeven of acht sectoren. Ook zijn niet alle
gevolgen nadelig.
Wel is in ieder gevolg het onderdeel ‘Gebouwde
omgeving, ruimtelijke ordening’ te zien. Dit onderdeel
is geselecteerd omdat het de essentiële connectie
tussen de onderwerpen klimaattrends en stedenbouw
legt.

Pagina 14
Maatregelen tegen klimaattrends
Wat zijn maatregelen tegen de actuele klimaattrends en hoe
kunnen de verschillende verkavelingspatronen hier aan bijdragen?
Het wordt
warmer
Het wordt
droger
Het wordt
natter
De zeespiegel
stijgt
• Hogere waterstanden
Het waterpeil zal blijven stijgen, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties.
Samenvatting gevolgen klimaattrends
Op deze poster wordt weergeven welke verschillende
maatregelen er tegen de actuele klimaattrends
bestaan. Ook wordt op deze poster kort behandeld
hoe de drie verschillende verkavelingspatronen deze
maatregelen kunnen toepassen. Een specifieke
toelichting omtrent het toepassen van maatregelen
per verkavelingspatroon volgt op deze poster.
In de tabel hieronder zijn de vier actuele
klimaattrends te zien. Eerst zijn per klimaattrend
de gevolgen in grote lijnen samengevat, deze
samenvattingen zijn een afgeleide naar de vier
schema’s die iedere klimaattrend behandelen (Poster
‘Klimaattrends’).
• Warmere zomers, toename meerdaagse warme periodes
Zomerse periodes zullen hogere temperaturen bereiken, ook stijgt het aantal warme periodes per jaar.
Extreme situaties omtrent warmte zullen zich steeds vaker voordoen.
• Zachte winters
Winterse periodes zullen veel milder zijn, sneeuwval of temperaturen onder 0°C worden specialer.
• Groeiseizoen begint eerder en duurt langer
Het groeiseizoen wordt ontregeld, dit omdat het eerder warmer wordt en langer warm blijft.
• Lagere grondwaterstanden en drogere bodems in de zomer
Het grondwaterpeil daalt doordat er minder grondwater is, zomers zal de bodem droger zijn.
• Toename bodemdaling in veengebieden
Doordat veengronden droger worden zullen ze inkrimpen, de bodem zal daarom dalen in veengebieden.
• Toename verzilting grondwater in kuststreek
Het zoutgehalte in het grondwater en oppervlaktewater zal sterk toenemen, zo ook in de kuststreek.
• Toename verzilting riviermonding
Het zoutgehalte in het grondwater en oppervlaktewater zal sterk toenemen, zo ook in de riviermonding.
Extreme situaties omtrent droogte zullen zich steeds vaker voordoen.
• Extreme piekneerslag neemt toe
Buien zullen steeds heviger worden, de hoeveelheid neerslag die in een bepaalde tijd valt, zal toenemen.
• Overige extremen nemen toe (windstoten, hagel, enz.)
Stromen zullen steeds heviger worden, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties.
• Hogere luchtvochtigheid
De lucht voelt klammer aan door een verhoogde intensiteit aan water in de lucht.
• Meerdaagse natte periodes nemen toe
Natte periodes zullen steeds vaker per jaar toenemen.
Gebouw
Tuin
Straat
Buurt/Wijk
• Groendak
• Gericht en flexibel kleurgebruik
• Groene gevel
• Groendak
• Watervertragende gevel
• Groene elementen
Bijvoorbeeld: groene erfafscheiding, pergola
• Toevoegen straatbomen
• Natuurlijke oever
• Drainagesysteem
• Watertransport
• Flexibele waterkering
• Reflecterende openbare ruimte
• Toevoegen oppervlaktewater
• Thermische energie uit riolering
Plaats voor water
• Waterberging in riool
• Watertransport
uit van de buurt/wijk Haagse
Beemden (Breda Noord-West).
53,49% bebouwd
46,15% onbebouwd
nemen:
• Buurt/wijk bestaat uit een groot
centraal hof.
• Open ruimtes aanwezig, de
centrale ruimte domineert de
bebouwde omgeving.
• Deels gestructureerde, deels
ongestructureerde opbouw.
uit van de buurt/wijk Princenhage
(Breda West).
59,95% bebouwd
40,05% onbebouwd
nemen:
• Buurt/wijk bestaat uit veel
straten.
• Open ruimtes aanwezig,
in verhouding met context
minimaal formaat.
• Ongestructureerd opbouw, oogt
druk.
uit van de buurt/wijk Biesdonk
(Breda Noord).
52,81% bebouwd
47,19% onbebouwd
nemen:
• Buurt/wijk bestaat uit twee
centrale assen.
• Open ruimtes aanwezig, sterk
aan de assen die smal maar diep
zijn.
• Gestructureerd opbouw, herhaling
van vier stempels.
De ‘Assenstad’
De ‘Hovenstad’
Volgend op deze samenvattingen zijn er op vier
verschillende schaalniveaus mogelijke maatregelen
gegeven. Deze schaalniveaus zijn:
• Gebouw
• Tuin
• Straat
• Buurt/Wijk
Bekend is dat het toepassen van maatregelen op
stedenbouwkundig niveau niet mogelijk is op het
schaalniveau gebouw en tuin. Dit is namelijk een
particuliere ingreep, waar vanuit de stedenbouw
enkel adviezen voor gedaan kunnen worden.

Welke gevolgen hebben de klimaattrends binnen
de verkavelingspatronen?
• Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt warmer’?
• Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt droger’?
• Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt natter’?
• Wat zijn de gevolgen van ‘de zeespiegel stijgt’?
Hoe gaan de verkavelingspatronen om met de
klimaattrends?
• Hitte en de verkavelingspatronen
• Droogte en de verkavelingspatronen
• Wateroverlast en de verkavelingspatronen
• Overstromingen en de verkavelingspatronen
Hoe kunnen maatregelen binnen de
verkavlingspatronen verwerkt worden
• Verwerken maatregelen in verkavelingspatronen
Deelvraag
4

Pagina 16
52,81% 47,19%
Bebouwd
528.088m2
471.912m2
Verhoudingen
Onbebouwd
59,95% 40,05%
Bebouwd
599.474m2
400.526m2
Verhoudingen
Onbebouwd
53,49% 46,51%
Bebouwd
534.879m2
465.121m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
156.257m
156.257m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
39,01%
39,01% van 100%
van 100%
Groen
Groen
144.560m
144.560m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
36,09%
36,09% van 100%
van 100%
Water
Water
11.801m
11.801m2
2
van
van 400.526m
400.526m2
2
2,94%
2,94% van 100%
van 100%
Overig
Overig
87.908m
87.908m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
21,96%
21,96% van 100%
van 100%
Gras
Gras
88.282m
88.282m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
22,04%
22,04% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
41.984m
41.984m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
10,48%
10,48% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
14.294m
14.294m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
3,57%
3,57% van 100%
van 100%
Wegen
Wegen
187.284m
187.284m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
39,69%
39,69% van 100%
van 100%
Groen
Groen
235.596m
235.596m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
49,92%
49,92% van 100%
van 100%
Water
Water
13.216m
13.216m2
2
van
van 471.912m
471.912m2
2
2,80%
2,80% van 100%
van 100%
Overig
Overig
35.816m
35.816m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
7,59%
7,59% van 100%
van 100%
Gras
Gras
175.397m
175.397m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
37,17%
37,17% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
11.755m
11.755m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
2,48%
2,48% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
48.444m
48.444m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
10,27%
10,27% van 100%
van 100%
Wegen
Wegen
159.695m
159.695m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
34,33%
34,33% van 100%
van 100%
Groen
Groen
178.126m
178.126m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
38,29%
38,29% van 100%
van 100%
Water
Water
71.341m
71.341m2
2
van
van 465.121m
465.121m2
2
15,39%
15,39% van 100%
van 100%
Overig
Overig
55.959m
55.959m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
11,99%
11,99% van 100%
van 100%
Gras
Gras
151.403m
151.403m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
32,55%
32,55% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
21.266m
21.266m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
4,57%
4,57% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
5.457m
5.457m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
1,17%
1,17% van 100%
van 100%
Verhoudingen onbebouwde ruimte
Wat zijn de verdelingen binnen de onbebouwde ruimte?
Er wordt per model weergeven hoe de onbebouwde
ruimte verdeeld is in zowel wegen, groen, water als
overige ruimtes, dit in oppervlaktes en percentages.
Het hoogste en laagste percentage worden gearceerd.
Hiernaast staan de categorieën beschreven.
Deze poster geeft een overzicht van zowel
Princenhage (de ‘Stratenstad’), Biesdonk (de
‘Assenstad’) en Haagse Beemden (de ‘Hovenstad’).
De verschillende modellen zijn naast elkaar gelegd
om een overzicht te creëren.
Model 1 ‘De Stratenstad’ Princenhage Model 2 ‘De Assenstad’ Biesdonk Model 3 ‘De Hovenstad’ Haagse Beemden
Deze categorie houdt in:
• Gras
- grasvelden, bermen, wadi’s
• Bebossing
- Bossen, clusteringen van bomen
• Overige groen
- sportvelden, speeltuinen, gezamelijken tuinen
• Rijbanen
- Snelwegen, hoofd- en zijstraten
• Fietspaden
- Vrijliggende fietspaden
• Parkeerkoffers
- Gezamenlijke parkeerruimtes
Onbebouwde gedeelte
Wegen
Wegen
Onbebouwde gedeelte
Groen
Groen
• Wandelpaden
- Verharde en onverharde wandelpaden
• Parkeervakken
- Losse parkeerhavens
• Openbare plaatsen
- Pleinen, (woon)hofjes
• Water
- Waterstraten, waterplassen, meertjes
Onbebouwde gedeelte
Water
Water
Onbebouwde gedeelte
Overig
Overig
Ter infromatie: Soms komt het voor dat een deel van het
onbebouwde gebied overlapt met het bebouwde gebied.

Pagina 17
Gevolgen klimaattrends
Deel 1: Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt warmer’?
Er worden drie situaties weergeven:
• Klimaatverandering
• Fysieke gevolgen
• Impact
De kaarten komen van het Klimaateffectatlas.
Deze poster geeft afbeeldingen weer van wat
de gevolgen zijn van ‘het wordt warmer’. Zowel
Mar 30, 2022, 1:24 PM
Mar 30, 2022, 1:28 PM
Mar 30, 2022, 1:24 PM
Mar 30, 2022, 1:26 PM
Mar 30, 2022, 1:29 PM
Mar 30, 2022, 1:27 PM
Mar 30, 2022, 1:29 PM
Aantal warme dagen (max. ≥20°C), huidige situatie
Hittekaart gevoelstemperatuur, huidige situatie
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Mar 30, 2022, 1:24 PM Mar 30, 2022, 1:24 PM
Mar 30, 2022, 1:28 PM Mar 30, 2022, 1:28 PM Mar 30, 2022, 1:28 PM
Aantal warme dagen (max. ≥20°C), huidige situatie Aantal warme dagen (max. ≥20°C), huidige situatie
Hittekaart gevoelstemperatuur, huidige situatie Hittekaart gevoelstemperatuur, huidige situatie
Afstand tot koelte Afstand tot koelte Afstand tot koelte
Klimaatverandering
Toename aantal warme dagen
Het aantal zomerse dagen komt steeds vaker voor en begint steeds
vroeger. Het aantal officiële zomerse dagen is ten opzichte van 30 jaar
geleden met maar liefst 56% toegenomen. Zo waren er van 1962 tot
1992 gemiddeld 18 officiële zomerse dagen, in de periode van 1992 tot
nu is dat aantal al gestegen tot 28 officiële zomerse dagen.
De verwachting is dat in Nederland dit aantal officiële zomerse dagen
in de komende jaren nog verder zal toenemen. Waardoor de officiële
zomerse periodes langer duren.
Fysieke gevolgen
Stijging gevoelstemperatuur
Een toename van het aantal warme dagen, neemt ook een toename
van de gemiddelde temperatuur van zo’n zomerse dag mee. Zo wordt
de omgeving steeds warmer. De warmte die je als persoon ervaart
kan echter nog hoger zijn dan de officiële temperatuur. Dit heet de
gevoelstemperatuur.
Door een toekomstige toename van het aantal warme dagen en een
stijging van de gevoelstemperatuur kan een combinatie van deze twee
elementen als onprettig worden ervaren voor mensen.
Impact
Vraag naar koele omgevingen
Het gedrag van mensen tijdens warme dagen zal hiermee veranderen.
Mensen zullen meer behoefte hebben aan koelere omgevingen. Een
koele omgeving kan bijvoorbeeld een bebost gebied of meer zijn. Een
goed aanbod van het aantal koele omgevingen is daarom in gebieden
met een hoge gevoelstemperatuur belangrijk.
Een bebouwde omgeving als bijvoorbeeld een stad houdt veel warmte
vast. Door de stijging van de gevoelstemperatuur zal in de toekomst de
vraag naar koele omgevingen toenemen.

Pagina 18
Deel 2: Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt droger’?
• Impact
de gevolgen zijn van ‘het wordt droger’. Zowel
Mar 30, 2022, 12:40 PM
Mar 30, 2022, 12:48 PM
Mar 30, 2022, 12:40 PM
Mar 30, 2022, 12:43 PM
Mar 30, 2022, 12:49 PM
Mar 30, 2022, 12:45 PM
Mar 30, 2022, 12:49 PM
Potentieel maximaal neerslagtekort (gemiddeld), huidige situatie Potentieel maximaal neerslagtekort (gemiddeld), huidige situatie Potentieel maximaal neerslagtekort (gemiddeld), huidige situatie
Gemiddelde laagste grondwaterstand, huidige situatie
Risico droogtestress, huidige situatie Risico droogtestress, huidige situatie Risico droogtestress, huidige situatie
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Mar 30, 2022, 12:48 PM
Mar 30, 2022, 12:40 PM
Mar 30, 2022, 12:48 PM
Mar 30, 2022, 12:40 PM
Mar 30, 2022, 12:48 PM
Klimaatverandering
Toename maximaal neerslagtekort
Het neerslagtekort wordt gebruikt als een maat voor droogte. Een
belangrijke oorzaak van droogte is het neerslagtekort, dit volgt uit
het verschil tussen verdamping en neerslag. Als de hoeveelheid
verdamping hoger is dan de hoeveelheid neerslag, spreken we van een
neerslagtekort. Dit neerslagtekort kom nu eens per 10 jaar voor.
Naarmate dit verschil in de toekomst tussen verdamping en neerslag
groter wordt zal deze periode met neerslagtekort niet meer om de 10
jaar voorkomen, maar minder dan 10 jaar.
Fysieke gevolgen
Lagere grondwaterstanden
Een gevolg van het neerslagtekort betekent dat de grond uitdroogt en
dat de grondwaterstand daalt. Het inzakken van de grond gaat sneller
als gevolg van een lage grondwaterstand. Dit inzakken kan zorgen
dat de fundering van bijvoorbeeld een gebouw meer belast wordt. Het
veenweide gebied is heel gevoelig voor een te lage grondwaterstand.
Door het neerslagtekort wat in de toekomst een steeds relevanter
begrip wordt zullen periodes met een lage grondwaterstand steeds
vaker voorkomen.
Impact
Risico op droogtestress
In de zomer bestaat de kans dat de bodem zodanig uitdroogt, dat
planten niet meer optimaal kunnen verdampen. Ze ondervinden
dan droogtestress. Droogtestress kan uiteindelijk tot (gedeeltelijk)
sterven leiden bij planten. Bij zand- en zware kleigronden ontstaat
droogtestress makkelijk.
Door meer periodes met nog lagere grondwaterstanden in de toekomst
zal het fenomeen droogtestress ook steeds vaker voorkomen en
extremere vormen aannemen.
Gemiddelde laagste grondwaterstand, huidige situatie Gemiddelde laagste grondwaterstand, huidige situatie

Pagina 19
Deel 3: Wat zijn de gevolgen van ‘het wordt natter’?
• Impact
de gevolgen zijn van ‘het wordt natter’. Zowel
Mar 30, 2022, 11:27 AM
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 11:27 AM
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 1:12 PM
Mar 30, 2022, 11:29 AM
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 11:30 AM
Mar 30, 2022, 1:08 PM
Jaarlijkse neerslag, huidige situatie Jaarlijkse neerslag, huidige situatie Jaarlijkse neerslag, huidige situatie
Waterdiepte bij hevige bui, 70mm / 2uur Waterdiepte bij hevige bui, 70mm / 2uur Waterdiepte bij hevige bui, 70mm / 2uur
Risico op ondergrondverdichting Risico op ondergrondverdichting Risico op ondergrondverdichting
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Mar 30, 2022, 11:27 AM
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 1:12 PM
Mar 30, 2022, 11:27 AM
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 1:12 PM
Klimaatverandering
Toemane jaarlijkse neerslag
De hoeveelheid jaarlijkse neerslag is in Nederland vanaf 1910 tot op
heden gestegen naar van 692 naar 873mm. Dit is een toename van
26% in de afgelopen 112 jaar. Gemiddeld regent het tussen de 120 en
155 dagen per jaar en is het ongeveer 240 dagen per jaar helemaal
droog.
De verwachting voor de toekomst is dat de hoeveelheid neerslag en
het aantal dagen dat het regent in de toekomst alleen maar zullen
toenemen.
Fysieke gevolgen
Water wat niet afgevoerd kan worden
Neerslag blijft op straat liggen als het niet goed afgevoerd kan
worden. Dit kan komen doordat water op een lager punt blijft liggen,
het niet lokaal kan infiltreren. Ook kan het zijn dat water wel naar
lagere punten kan stromen, maar er op die punten onvoldoende
afvoercapaciteit beschikbaar is.
Door de toenemende mate waarin neerslag zich in de toekomst
ontwikkeld is de kans groot dat dit soort problemen steeds relevanter
worden.
Impact
Risico op ondergrondverdichting
Ondergrondverdichting kan een mogelijke impact zijn van neerslag wat
niet snel genoeg tot de ondergrond kan doordringen. Hierdoor raakt
de bovengrond snel verzadigd. Door een verdichte ondergrond loopt
de infiltratiecapaciteit van de bodem terug en verliest de bodem zijn
watervasthoudende functie.
Door de toenemende hoeveelheid neerslag in de toekomst en een
gebrek aan afvoer of lokale infiltratie zal dit risico zich ook steeds
vaker voor doen.

Pagina 20
Deel 4: Wat zijn de gevolgen van ‘de zeespiegel stijgt’?
• Impact
Deze poster geeft afbeeldingen weer van wat de
gevolgen zijn van ‘de zeespiegel stijgt’. Zowel
Mar 30, 2022, 1:59 PM
Mar 30, 2022, 1:51 PM
Mar 30, 2022, 1:59 PM
Mar 30, 2022, 1:59 PM
Mar 30, 2022, 1:50 PM
Mar 30, 2022, 2:00 PM
Mar 30, 2022, 1:49 PM
Plaatsgebonden overstromingskans > 0cm, norm 2050 Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Klimaatverandering
Fysieke gevolgen
Impact
Mar 30, 2022, 1:59 PM Mar 30, 2022, 1:59 PM
Mar 30, 2022, 1:58 PM
Mar 30, 2022, 1:58 PM
Mar 30, 2022, 1:58 PM
Overstromingsdiepte (middelgrote kans)
Kanskaart gevolgenbeperking
Plaatsgebonden overstromingskans > 0cm, norm 2050
Plaatsgebonden overstromingskans > 0cm, norm 2050
Klimaatverandering
Toename overstromingskans
Het is tegenwoordig geen verassing meer dat de zeespiegel stijgt. Dit
wordt veroorzaakt door de opwarming van de aarde. Echter hebben
ook rivieren, meren en sloten steeds vaker te maken met grotere
overstromingskansen. De overstromingskans in bebouwde omgevingen
kan sterk verschillen per locatie, afhankelijk van de hoeveelheid water.
Door een toenemende overstromingskans in de toekomst dient
men de leefomgeving zodanig op te bouwen dat de hinder van een
overstroming minimaal is.
Fysieke gevolgen
Grotere overstromingsdiepte
De overstromingsdiepte is van grote invloed op de omvang van de
schade en het aantal slachtoffers. Ook heeft ieder gebied een andere
maximale overstromingsdiepte en overstromingskenmerken. Ook deze
gegevens kunnen sterk per locatie variëren. Zo zullen gebieden met
veel water grotere overstromingsdiepte bereiken.
Omdat waterpeilen in de toekomst steeds vaker recordhoogtes zullen
bereiken is het belangrijk dat de bebouwde omgeving hierop afgestemd
is om schade en slachtoffers te beperken.
Impact
Gevolgen overstroming
Waterkeringen in Nederland zijn sterk, maar ze bieden ons geen
absolute veiligheid. Er blijft een kans bestaan op overstromingen. Er
kunnen extremere situaties ontstaan rondom waterkeringen dan waar
ze daadwerkelijk op zijn ontworpen. Hierdoor zal het water de overhand
nemen en kunnen er veel negatieve gevolgen ontstaan.
Een toekomstig toenemende kans met diepere overstromingen heeft
alle gevolgen van dien. Gelukkig bestaan er ook veel maatregelen die
de impact hiervan kunnen verkleinen.

Pagina 21
Hitte en de verkavelingspatronen
Deel 1: Wat kan geconstateerd worden uit de klimaattrend ‘het wordt warmer’ en de percentages?
Princenhage is in het opzicht van afstand tot koele plaatsen, bijna hetzelfde
als Biesdonk. Echter heeft deze wijk zijn koele ruimtes niet optimaal verdeeld
waardoor deze buurt/wijk net iets slechter scoort dan Biesdonk.
De afstand tot koele plaatsen is in Princenhage te herleiden aan het
percentage bebossing binnen de categorie groen. Dit percentage is
namelijk het hoogste van de drie modellen. Deze bebossing zorgt voor veel
schaduwrijke omgevingen.
Biesdonk heeft het minste afstand tot koele plaatsen. De koele plaatsen
liggen geleidelijk verdeeld over de assen binnen en aan de rand van deze
buurt/wijk.
De afstand tot koele plaatsen te herleiden aan het percentage groen. Dit
percentage is namelijk het hoogste van de drie modellen. Water, wat ook
een verkoelende bron is, heeft in dit model het laagste percentage. Dit komt
doordat de Biesdonk veel wadi’s kent die wel water opvangen, maar toch
onder de categorie groen vallen.
Haagse beemden heeft in de afstand tot koele plaatsen het laagste gescoord.
Dit komt niet door het gebrek aan ruimte voor verkoeling, maar vooral door de
directe verbindingen met deze verkoelingen.
De afstand tot koele plaatsen in niet echt te herleiden aan een van de
relevante percentages. Wel is het percentage water in deze buurt/wijk
het hoogste. Dit water geeft echter geen verkoeling omdat het stil staat
en daarom veel warmte opneemt. Water moet namelijk stromen wil het
verkoeling geven.
59,95%
40,05%
Bebouwd
599.474m2
400.526m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
156.257m
156.257m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
39,01%
39,01% van 100%
van 100%
Groen
Groen
144.560m
144.560m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
36,09%
36,09% van 100%
van 100%
Overig
Overig
87.908m
87.908m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
21,96%
21,96% van 100%
van 100%
Gras
Gras
88.282m
88.282m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
22,04%
22,04% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
41.984m
41.984m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
10,48%
10,48% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
14.294m
14.294m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
3,57%
3,57% van 100%
van 100%
39,69%
39,69% van 100%
van 100%
Groen
Groen
235.596m
235.596m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
49,92%
49,92% van 100%
van 100%
Water
Water
13.216m
13.216m2
2
van
van 471.912m
471.912m2
2
2,80%
2,80% van 100%
van 100%
Overig
Overig
35.816m
35.816m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
7,59%
7,59% van 100%
van 100%
175.397m
175.397m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
37,17%
37,17% van 100%
van 100%
11.755m
11.755m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
2,48%
2,48% van 100%
van 100%
48.444m
48.444m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
10,27%
10,27% van 100%
van 100%
Wegen
Wegen
159.695m
159.695m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
34,33%
34,33% van 100%
van 100%
Groen
Groen
178.126m
178.126m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
38,29%
38,29% van 100%
van 100%
Water
Water
71.341m
71.341m2
2
van
van 465.121m
465.121m2
2
15,39%
15,39% van 100%
van 100%
Overig
Overig
55.959m
55.959m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
11,99%
11,99% van 100%
van 100%
Gras
Gras
151.403m
151.403m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
32,55%
32,55% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
21.266m
21.266m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
4,57%
4,57% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
5.457m
5.457m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
1,17%
1,17% van 100%
van 100%
Water
Water
11.801m
11.801m2
2
van
van 400.526m
400.526m2
2
2,94%
2,94% van 100%
van 100%
Meest relevante percentage(s) Verdelingen grondgebruik
52,81%
47,19%
Bebouwd
528.088m2
471.912m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
187.284m
187.284m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
Gras
Gras Bebossing
Bebossing Overig groen
Overig groen
53,49%
46,51%
Bebouwd
534.879m2
465.121m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Impact Impact Impact
Afstand tot koelte Afstand tot koelte Afstand tot koelte
Hieronder is het meest relevante gevolg binnen de
klimaattrend ‘het wordt warmer’ te zien. Van deze
drie situaties is een rangschikking gemaakt. De
eerste plaats ervaart de minste negatieve gevolgen
van de desbetreffende klimaattrend, de derde plaats
ervaart de meeste negatieve gevolgen.
Ook staat per verkavelingsmodel een bovenaanzicht
weergeven van de actuele grondbezetting tussen
bebouwd en onbebouwd. Hierbij zijn ook de
percentages weergeven van dit grondgebruik. De
percentages die het meest relevant zijn bij de
desbetreffende klimaattrend zijn opgelicht.
Per model wordt bij de rangeschikking, het meest
relevante gevolg in relatie met de meest relevante
percentages toegelicht. Dit om een conclusie te
trekken uit de huidige situatie. In het volgende
hoofdstuk ‘...’ wordt de toepassing van de
maatregelen behandeld.

Pagina 22
Droogte en de verkavelingspatronen
Deel 2: Wat kan geconstateerd worden uit de klimaattrend ‘het wordt droger’ en de percentages?
Princenhage scoort op dit onderdeel het slechtste. De grondwaterstand is hier
veruit het laagste. Het scoort beduidend slechter dan Haagse Beemden. Hier
zijn de negatieve effecten van een te lage grondwaterstand het grootste.
Princenhage is een afgeleide van het model de ‘Stratenstad’. Princenhage
is namelijk opgebouwd uit veel straten. Ook heeft dit model het grootste
percentage bebouwd gebied en overig en het laagste percentage groen. Een
samenhang van deze percentages resulteert waarschijnlijk dat deze buurt/wijk
de laagste grondwaterstand heeft.
Biesdonk heeft de minst lage grondwaterstand van de drie modellen. De
effecten van droogte worden daarom binnen deze buurt/wijk waarschijnlijk het
minst ervaren.
Deze minst lage grondwaterstand komt doordat er veel groen aanwezig is in
deze buurt/wijk. Het percentage groen en vooral gras en overig groen is het
hoogste binnen Biesdonk. Dit gras en overig groen is goed verdeeld over het
gebied. Hierdoor kan neerslag verdeeld over de wijk/buurt makkelijker en lokaal
infiltreren.
Haagse Beemden scoort qua laagste grondwaterstand gemiddeld. Ondanks dat
er veel water aanwezig is en een voldoende hoeveelheid groen. Op de kaart
kun je toch echter een verschil zien met de nummer één, Biesdonk.
Ondanks dat het percentage water het hoogste is en het percentage groen
ook voldoende is, is er de grondwaterstand in een groot deel van deze buurt/
wijk net iets lager dan de Biesdonk. Dit komt doordat deze buurt/wijk hoger
ligt dan de Biesdonk. Dit verschil van hoogte kan een rol spelen in het de
hoogte van de grondwaterstand.
59,95%
40,05%
Bebouwd
599.474m2
400.526m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
156.257m
156.257m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
39,01%
39,01% van 100%
van 100%
Groen
Groen
144.560m
144.560m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
36,09%
36,09% van 100%
van 100%
Overig
Overig
87.908m
87.908m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
21,96%
21,96% van 100%
van 100%
Gras
Gras
88.282m
88.282m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
22,04%
22,04% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
41.984m
41.984m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
10,48%
10,48% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
14.294m
14.294m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
3,57%
3,57% van 100%
van 100%
39,69%
39,69% van 100%
van 100%
Groen
Groen
235.596m
235.596m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
49,92%
49,92% van 100%
van 100%
Water
Water
13.216m
13.216m2
2
van
van 471.912m
471.912m2
2
2,80%
2,80% van 100%
van 100%
Overig
Overig
35.816m
35.816m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
7,59%
7,59% van 100%
van 100%
175.397m
175.397m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
37,17%
37,17% van 100%
van 100%
11.755m
11.755m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
2,48%
2,48% van 100%
van 100%
48.444m
48.444m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
10,27%
10,27% van 100%
van 100%
Wegen
Wegen
159.695m
159.695m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
34,33%
34,33% van 100%
van 100%
Groen
Groen
178.126m
178.126m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
38,29%
38,29% van 100%
van 100%
Water
Water
71.341m
71.341m2
2
van
van 465.121m
465.121m2
2
15,39%
15,39% van 100%
van 100%
Overig
Overig
55.959m
55.959m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
11,99%
11,99% van 100%
van 100%
Gras
Gras
151.403m
151.403m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
32,55%
32,55% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
21.266m
21.266m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
4,57%
4,57% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
5.457m
5.457m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
1,17%
1,17% van 100%
van 100%
Water
Water
11.801m
11.801m2
2
van
van 400.526m
400.526m2
2
2,94%
2,94% van 100%
van 100%
52,81%
47,19%
Bebouwd
528.088m2
471.912m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
187.284m
187.284m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
Gras
Gras Bebossing
Overig groen
53,49%
46,51%
Bebouwd
534.879m2
465.121m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Gemiddelde laagste grondwaterstand, huidige situatie Fysieke gevolgen Fysieke gevolgen Fysieke gevolgen
Gemiddelde laagste grondwaterstand, huidige situatie Gemiddelde laagste grondwaterstand, huidige situatie
klimaattrend ‘het wordt droger’ te zien. Van deze

Pagina 23
Wateroverlast en de verkavelingspatronen
Deel 3: Wat kan geconstateerd worden uit de klimaattrend ‘het wordt natter’ en de percentages?
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Mar 30, 2022, 1:10 PM Mar 30, 2022, 1:08 PM
Waterdiepte bij hevige bui, 70mm / 2uur Waterdiepte bij hevige bui, 70mm / 2uur Waterdiepte bij hevige bui, 70mm / 2uur
Fysieke gevolgen Fysieke gevolgen Fysieke gevolgen
Mar 30, 2022, 1:10 PM
klimaattrend ‘het wordt natter’ te zien. Van deze
Mar 30, 2022, 1:10 PM
Princenhage scoort het slechtste op dit onderdeel. De laagste grondwaterstand
die geconstateerd was in het vorige onderdeel en de grootste hoeveelheid
hinder qua neerslag dat blijft liggen heeft hier een verband met elkaar.
Doordat de grondwaterstand laag is wil het zeggen dat grondwater niet
goed infiltreert in de bodem. Dit is te zien omdat in Princenhage het water
ook vaak in grotere hoeveelheden op bepaalde plaatsen blijft liggen. De
percentages wegen die hoog is en het percentage overig wat het hoogste is.
Dragen ook bij aan deze resultaten.
Biesdonk scoort net aan de tweede plaats. Water blijft veel liggen in de in
de kleinere bebouwde clusters. Echter zijn de assen die door deze buurt/wijk
lopen meer waterdoorlatend.
Ondanks dat dit model het hoogste percentage groen heeft (en dan met
name gras), wat gunstig is heeft het ook het hoogste percentage wegen.
Deze wegen dragen negatief bij aan dit onderdeel, omdat het water hierop
blijft staan. Daarom is vooral in de kleinere clusters goed te zien dat het
water hier blijft staan. De groene assen nemen het water wel goed op.
Haagse Beemden scoort het hoogste als het gaat om het minste water wat
blijft liggen bij een hevige bui. Binnen deze buurt/wijk wordt de hinder van
staand blijvende water het minst ervaren.
Waarschijnlijk blijft het minste water hier liggen op het bebouwde oppervlak
omdat de percentage wegen het minste is en het groen percentage ruim
voldoende is. Door een combinatie van deze twee factoren blijft water minder
op verharde plekken liggen omdat er simpelweg minder verharding is. Ook het
groen en dan vooral gras draagt hier positief aan bij.
59,95%
40,05%
Bebouwd
599.474m2
400.526m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
156.257m
156.257m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
39,01%
39,01% van 100%
van 100%
Groen
Groen
144.560m
144.560m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
36,09%
36,09% van 100%
van 100%
Overig
Overig
87.908m
87.908m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
21,96%
21,96% van 100%
van 100%
Gras
Gras
88.282m
88.282m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
22,04%
22,04% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
41.984m
41.984m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
10,48%
10,48% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
14.294m
14.294m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
3,57%
3,57% van 100%
van 100%
39,69%
39,69% van 100%
van 100%
Groen
Groen
235.596m
235.596m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
49,92%
49,92% van 100%
van 100%
Water
Water
13.216m
13.216m2
2
van
van 471.912m
471.912m2
2
2,80%
2,80% van 100%
van 100%
Overig
Overig
35.816m
35.816m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
7,59%
7,59% van 100%
van 100%
175.397m
175.397m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
37,17%
37,17% van 100%
van 100%
11.755m
11.755m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
2,48%
2,48% van 100%
van 100%
48.444m
48.444m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
10,27%
10,27% van 100%
van 100%
Wegen
Wegen
159.695m
159.695m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
34,33%
34,33% van 100%
van 100%
Groen
Groen
178.126m
178.126m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
38,29%
38,29% van 100%
van 100%
Water
Water
71.341m
71.341m2
2
van
van 465.121m
465.121m2
2
15,39%
15,39% van 100%
van 100%
Overig
Overig
55.959m
55.959m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
11,99%
11,99% van 100%
van 100%
Gras
Gras
151.403m
151.403m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
32,55%
32,55% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
21.266m
21.266m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
4,57%
4,57% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
5.457m
5.457m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
1,17%
1,17% van 100%
van 100%
Water
Water
11.801m
11.801m2
2
van
van 400.526m
400.526m2
2
2,94%
2,94% van 100%
van 100%
52,81%
47,19%
Bebouwd
528.088m2
471.912m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
187.284m
187.284m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
Gras
Gras Bebossing
Overig groen
53,49%
46,51%
Bebouwd
534.879m2
465.121m2
Verhoudingen
Onbebouwd

Pagina 24
Overstromingen en de verkavelingspatronen
Deel 4: Wat kan geconstateerd worden uit de klimaattrend ‘de zeespiegel stijgt’ en de percentages?
Princenhage scoort het beste binnen deze categorie. Er is simpelweg
geen aanleiding tot een plaatsgebonden overstromingskans omdat er
watervasthoudende, of wateropvangende structuren zijn.
In de Percentages is dit ook goed terug te zien. Het water percentage
is namelijk ongeveer even laag als Biesdonk, maar veel lager als Haagse
Beemden. Er kan simpelweg geconcludeerd worden dat als er geen, tot
nauwelijks oppervlakte is, er ook geen, tot nauwelijks overstromingskansen
zijn.
Biesdonk heeft alleen te maken met mogelijke plaatsgebonden
overstromingskansen aan de assen. Deze gevolgen zullen daarom ook beperkt
worden binnen deze assen.
De overstromingskansen zijn hier een gemiddelde van de beide modellen.
Terwijl het percentage water het laagste is van deze drie modellen. De
plaatsen waar een mogelijke overstroming kan plaatsvinden is vooral gevestigd
op de assen wat wadi’s zijn en onder het groen percentage vallen. Wadi’s zijn
aangelegd om water te infiltreren, niet om vast te houden.
Haagse Beemden scoort het slechtste qua plaatsgebonden overstromingskans.
Mocht de buurt/wijk (gedeeltelijk) overstromen, dan zijn de gevolgen hiervan
binnen Haagse Beemden het grootste.
Deze overstromingskans is aan een percentage duidelijk af te lezen. Deze
buurt/wijk heeft namelijk het hoogste percentage water. Een grotere
hoeveelheid oppervlaktewater zorgt ervoor dat op meer plaatsen water tot een
toenemende kans op overstromingen kan leiden.
59,95%
40,05%
Bebouwd
599.474m2
400.526m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
156.257m
156.257m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
39,01%
39,01% van 100%
van 100%
Groen
Groen
144.560m
144.560m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
36,09%
36,09% van 100%
van 100%
Overig
Overig
87.908m
87.908m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
21,96%
21,96% van 100%
van 100%
Gras
Gras
88.282m
88.282m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
22,04%
22,04% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
41.984m
41.984m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
10,48%
10,48% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
14.294m
14.294m2
2
van 400.526m
van 400.526m2
2
3,57%
3,57% van 100%
van 100%
39,69%
39,69% van 100%
van 100%
Groen
Groen
235.596m
235.596m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
49,92%
49,92% van 100%
van 100%
Water
Water
13.216m
13.216m2
2
van
van 471.912m
471.912m2
2
2,80%
2,80% van 100%
van 100%
Overig
Overig
35.816m
35.816m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
7,59%
7,59% van 100%
van 100%
175.397m
175.397m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
37,17%
37,17% van 100%
van 100%
11.755m
11.755m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
2,48%
2,48% van 100%
van 100%
48.444m
48.444m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
10,27%
10,27% van 100%
van 100%
Wegen
Wegen
159.695m
159.695m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
34,33%
34,33% van 100%
van 100%
Groen
Groen
178.126m
178.126m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
38,29%
38,29% van 100%
van 100%
Water
Water
71.341m
71.341m2
2
van
van 465.121m
465.121m2
2
15,39%
15,39% van 100%
van 100%
Overig
Overig
55.959m
55.959m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
11,99%
11,99% van 100%
van 100%
Gras
Gras
151.403m
151.403m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
32,55%
32,55% van 100%
van 100%
Bebossing
Bebossing
21.266m
21.266m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
4,57%
4,57% van 100%
van 100%
Overig groen
Overig groen
5.457m
5.457m2
2
van 465.121m
van 465.121m2
2
1,17%
1,17% van 100%
van 100%
Water
Water
11.801m
11.801m2
2
van
van 400.526m
400.526m2
2
2,94%
2,94% van 100%
van 100%
52,81%
47,19%
Bebouwd
528.088m2
471.912m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Wegen
Wegen
187.284m
187.284m2
2
van 471.912m
van 471.912m2
2
Gras
Gras Bebossing
Overig groen
53,49%
46,51%
Bebouwd
534.879m2
465.121m2
Verhoudingen
Onbebouwd
Mar 30, 2022, 1:59 PM
Mar 30, 2022, 1:59 PM
Mar 30, 2022, 1:59 PM Mar 30, 2022, 2:00 PM
Plaatsgebonden overstromingskans > 0cm, norm 2050 Klimaatverandering Klimaatverandering Klimaatverandering
Mar 30, 2022, 1:59 PM Mar 30, 2022, 1:59 PM
Plaatsgebonden overstromingskans > 0cm, norm 2050 Plaatsgebonden overstromingskans > 0cm, norm 2050
klimaattrend ‘de zeespiegel stijgt’ te zien. Van deze

Pagina 25
Verwerken maatregelen in verkavelingspatronen
Hoe kunnen de verschillende ruimtelijke klimaatadaptieve maatregelen verwerkt worden in de
verschillende verkavelingspatronen?
Toevoegen straatbomen
Door meer bomen toe te voegen
ontstaan er meer schaduwrijke
plaatsen. Dit biedt tijdens extreem
warme dagen verkoeling. Daarnaast
dragen bomen ook bij aan de opname
van water. Ook zorgt een toevoeging
van straatbomen voor een fraaier
straatbeeld.
Model 1 ‘De Stratenstad’ Model 2 ‘De Assenstad’ Model 3 ‘De Hovenstad’
Natuurlijke wateropvang
Bijvoorbeeld: bioswale, infiltratieveld,
wadi
Een bioswale, infiltratieveld of wadi is
een verdiept stuk groene ruimte waar
neerslag naartoe kan worden vervoerd.
Het water kan in deze voorziening
lokaal infiltreren. In droge periodes
is deze voorziening droog en kan de
ruimte een andere functie hebben,
bijvoorbeeld een speelplek op parkroute.
Wat houdt de maatregel in?
Toevoegen buurtpark
Buurtparken kunnen verkoeling
bieden tijdens warmere dagen. Door
het toevoegen van extra bomen en
vegetatie worden schaduwrijke plaatsen
gecreëerd en wordt de evapotranspiratie
bevorderd waardoor er meer vocht in
de lucht terecht komt. Ook kan dit
park gecombineerd worden met een
verlaagde plaats waardoor de neerslag
lokaal kan laten infiltreren.
Betrokken klimaattrends
Lokale voorzieningen
Bijvoorbeeld: lokale waterzuivering,
lokale voedselproductie
Een lokale waterzuivering of lokale
voedselproductie is een goed voorbeeld
van het optimaal benutten van
water en groene ruimtes. Het grote
voordeel is dat transportkosten worden
verminderd. Vooral bij nieuwbouwwijken
is het opzetten van dit soort
ruimtegebruik goed te realiseren.
Welke verkavelingspatroon is het gunstigste en hoe kan de klimaatadaptieve maatregel ruimtelijk zo effectief mogelijk verwerkt worden?
Plaats voor water
Bijvoorbeeld: waterplein,
waterspeelplaats, actieve evaporatie
Een waterplein of waterspeelplaats
zijn vergelijkbaar met en hebben
grotendeels precies dezelfde functie als
een bioswale, infiltratieveld of wadi.
Het enige verschil is dat ze op een
steenachtige ondergrond gevestigd zijn.
Door bijvoorbeeld de toevoeging van
actieve evaporatie in de vorm van een
fontein of waterval, wordt de omgeving
ook verkoeld.
Dit hoofdstuk is een voorbode
op de uiteindelijke conclusie van
het onderzoek. De poster laat vijf
klimaatadaptieve maatregelen zien
die per verkavelingspatroon een grote
ruimtelijke speling in omvang hebben.
Er wordt uitgegaan van een inpassing
van iedere maatregel binnen ieder
verkavelingspatroon. Sommige
maatregelen zullen bij een bepaald
patroon meer voor de hand liggen dan
bij een ander patroon.
De verkavelingspatronen waar een
bepaalde maatregel effectiever is
dan bij een ander patroon is wel
aangegeven. Dit doormiddel van
een rangschikking. Deze ranking is
onderbouwd met referenties.
In het volgende en tevens laatste deel
zal een uiteindelijke conclusie volgen
van dit onderzoek, onder andere het
ruimtegebruik en de effectiviteit van
maatregelen binnen de verschillende
patronen worden daar onderbouwd.

Pagina 27
Conclusie van het onderzoek
Wat kan er uit het onderzoek
geconcludeerd worden?
Op deze poster is de uiteindelijke conclusie van het
onderzoek te zien. Het doel van het onderzoek was om
stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met
duurzaamheid en klimaatadaptatie te testen aan elkaar. Voordat
de uiteindelijke conclusie van het onderzoek wordt weergeven
wordt er eerst het doel en de deelconclusies toegelicht.
Wat was het doel van het onderzoek?
Met dit onderzoek is dus geprobeerd een link te leggen tussen
de verschillende manieren van stedenbouw en het steeds
actueler en belangrijker wordende thema klimaatverandering.
Hoe kunnen duurzame en klimaatadaptieve maatregelen het
beste geïmplementeerd worden binnen de steden?
De conclusie van dit onderzoek is een toelichting op het
hoofdstuk ‘Verwerken maatregelen in verkavelingspatronen’.
Hier zijn verschillende klimaatadaptieve maatregelen die
binnen steden een bijdrage leveren aan klimaatverandering
weergeven. Van de vele maatregelen die er bestaan zijn alleen
deze behandeld. Dit omdat deze maatregelen (significante)
verschillenen kennen qua ruimtegebruik en effectiviteit.
Bij de inpassing van deze maatregelen is uitgegaan van een
plaatsing binnen een van de drie modellen. De drie modellen
hebben zoals op het begin van het onderzoek al aangeduid
werd precies hetzelfde grondoppervlak, ook de verhouding
tussen het aantal cellen is gelijk. Zo lijkt het bijvoorbeeld dat
een model zoals de ‘Stratenstad’ veel minder ruimte heeft
dan de ‘Assenstad’ of ‘Hovenstad’, dit is echter niet zo. Het
enige verschil is een verschil in de plaatsing van deze cellen.
Door een variatie in de opstelling van deze cellen ontstaan
er verschillen qua dichtheden op bepaalde plaatsen binnen
het model. Het mogelijke voordeel hiervan is in het geval
van ruimtelijke inpassingen dat als ergens binnen het model
een grotere intensiteit aan cellen is, er ergens anders in het
model juist een mindere intensiteit aan cellen is. Dit gebied
waar een lagere intensiteit is, bied op haar beurt weer extra
mogelijkheden voor de inpassing van maatregelen.
Wat is er onderzocht in de deelvragen, en wat zijn de conclusies die hieruit getrokken kunnen worden?
Deelvraag 1
• Wat is er onderzocht?
Voor het antwoord op deze deelvraag is gekeken naar de
drie verschillende stedenbouwkundige verkavelingspatronen,
de ‘Stratenstad’, ‘Assenstad’ en ‘Hovenstad’ zijn
allemaal individueel behandeld. De theorie achter de
verkavelingsmethoden is uitgelegd, er is een zeer duidelijk
voorbeeld weergeven en er is een oppervlakte berekening
gemaakt binnen een wijk in Breda die erg overeenkomt met
het desbetreffende patroon.
• Welke conclusie kan er worden getrokken uit deze
deelvraag?
Door een grondige analyse uit te voeren van de drie
verschillende stedenbouwkundige verkavelingspatronen is
gebleken dat de ‘Assenstad’ en ‘Hovenstad’ er gunstiger
uitzien als het gaat om ruimtegebruik dan de ‘Stratenstad’.
De ‘Assenstad’ en ‘Hovenstad’ bieden namelijk meer grotere
open ruimtes aan. Met als doel om een link te leggen tussen
de verschillende patronen en duurzame en klimaatadaptieve
maatregelen, komen deze twee dus beter uit de verf als het
gaat om de inpassing van de maatregelen. Hoe groter de
maatregel ingepast kan worden, des te groter de effectiviteit.
De percentages qua grondgebruik laten echter zien dat de
‘Assenstad’ het meeste onbebouwde ruimte bezit, namelijk
47,19%.
Deelvraag 2
Waar zijn de verschillende stedenbouwkundige
Voor een vervolg van het onderzoek was het belangrijk om
een locatie te hebben waarbinnen de theorieën omtrent
de verschillende verkavelingspatronen achterhaald konden
worden. Hiervoor is Breda als locatie genomen. Zo zijn er een
zevental aan wijken bestaande uit een totaal van 40 buurten
geanalyseerd op het feit of ze kenmerken van de ‘Stratenstad,
‘Assenstad’ of ‘Hovenstad’ hebben. De resultaten van deze
deelvraag zijn verwerkt in een aantal infographics.
deelvraag?
Gebleken is dat de kenmerken van de ‘Stratenstad’ het vaakste
naar voren komen in buurten binnen Breda, dit is afgerond
namelijk 47%. Echter is het koppelen van de verschillende
patronen aan de realistische situatie qua opbouw van een wijk
of buurt heel lastig, dit komt omdat de patronen bijna nooit
zo zwart-op-wit gelijk zijn aan de werkelijke situatie waardoor
iedereen die een wijk of buurt probeert in te delen op een van
deze patronen een andere interpretatie kan hebben.
Deelvraag 3
Welke actuele vraagstukken spelen er omtrent duurzaamheid
en klimaatadaptatie in Nederland?
Voor deze deelvraag is onderzocht welke actuele thema’s er
spelen met betrekking tot de klimaatverandering die Nederland
doormaakt. Er zijn vier actuele klimaattrends behandeld. Deze
trends zijn: ‘het wordt warmer’, ‘het wordt droger’, ‘het wordt
natter’ en ‘de zeespiegel stijgt’. Ook zijn er op deze trends, op
verschillende schaalniveaus, maatregelen weergeven.
deelvraag?
Door deze deelvraag te onderzoeken kan worden geconcludeerd
dat in dit geval Breda in de toekomst nog sterker de effecten
van de klimaatverandering gaat ondervinden. Vooral ‘het wordt
warmer’, ‘het wordt droger’ en ‘het wordt natter’ zullen niet
onopgemerkt blijven.
Deelvraag 4
Hoe kunnen de stedenbouwkundige verkavelingspatronen nog
beter inspelen op duurzaamheid en klimaatadaptatie?
Deze deelvraag is eigenlijk al deels een conclusie. In deze
deelvraag combineer ik alle gegevens en informatie die ik heb
verzameld van de eerdere drie deelvragen, als een voorbode op
de uiteindelijke conclusie. De oppervlaktes omtrent de openbare
ruimte zijn berekend, maar ook zijn de kaarten met betrekking
tot de verschillende klimaattrends uit een eerdere deelvraag
over de klimaattrends gelegd en is een rangschikking gemaakt
over de belemmering van iedere klimaattrend. Als vervolg op
dit onderdeel zijn de verschillende inpassing weergeven als deze
geplaatst zouden worden binnen de modellen. Deze maatregelen
zijn gekozen omdat zij een daadwerkelijke ruimtelijke impact
hebben op iedere model. Dit is waar het onderzoek uiteindelijk
ook over gaat.
deelvraag?
Er zijn een aantal conclusies uit deze deelvraag gekomen. Zo
is qua oppervlakte van de openbare ruimte de onderverdeling
van de ‘Assenstad’ het gunstigste. Ook bij de effecten van
de klimaattrends komt dit model het beste naar voren. Het
onderdeel waar klimaatadaptieve maatregelen ruimtelijk ingepast
worden binnen de verschillende modellen is de ‘Hovenstad’
echter het gunstigste qua grondgebruik. De conclusie op deze
deelvraag is gelijk een mooi voorzetje voor de conclusie van het
onderzoek. Hoe dat zit is bij de algemene conclusie van het
onderzoek te zien, deze volgt hieronder.
Ruimtegebruik en effectiviteit zijn twee factoren die komen
kijken bij het plaatsen van duurzame en klimaatadaptieve
maatregelen binnen de modellen. Deze twee factoren zijn
binnen dit onderzoek ook tevens hele belangrijke begrippen die
uiteindelijk bepalen of een bepaalde maatregelen wel of niet
goed binnen een bepaald model past.
Uit deelvraag vier is gebleken dat de ‘Assenstad’ de minste
negatieve effecten ervaart als het gaat om de huidige
situatie van de klimaattrends. Dit zou dus de uitkomst
van het onderzoek zijn als enkel de stedenbouwkundige
verkavelingspatronen tegen elkaar afgewogen zouden worden
zonder de inpassing van duurzame en klimaatadaptieve
maatregelen.
Echter gaat het bij dit onderzoek ook over de inpassing van
duurzame en klimaatadaptieve maatregelen. Uit het hoofdstuk
‘Verwerken maatregelen in verkavelingspatronen’ is gebleken
dat de ‘Hovenstad’ het gunstige is qua inpassing van dit soort
maatregelen. Hieronder zijn de resultaten te zien van welk
verkavelingspatroon het meest geschikt is voor de inpassing van
duurzame en klimaatadaptieve maatregelen. Hiernaast volgt een
verdere uitleg.
Uiteindelijke conclusie onderzoek
De ‘Hovenstad’
De ‘Assenstad’
Zoals al eerder aangeduid is zijn de begrippen ‘ruimtegebruik’
en ‘effectiviteit’ belangrijk. Deze termen zijn essentieel
in het onderzoek. Ruimtegebruik heeft alles te maken
met de verschillende stedenbouwkundige patronen, terwijl
effectiviteit een essentieel onderdeel is van een duurzame en
klimaatadaptieve maatregel.
Ruimtegebruik en effectiviteit moeten in een goede balans
met elkaar zijn om het volledige rendement uit een bepaalde
maatregel te halen. Deze theorie van een goede balans tussen
ruimtegebruik en effectiviteit kan onderbouwd worden door
middel van een voorbeeld. Neem bijvoorbeeld de maatregel
natuurlijke wateropvang in de vorm van een wadi. Een wadi
heeft een schuine helling, ook wel een talud genoemd, deze
talud neemt ruimte in beslag. Dit bovenop de ruimte van het
grondgebruik. Door dit talud, dat een onderdeel is van een
wadi, heeft een maatregel meer ruimtegebruik nodig tegen de
verhouding waarin de effectiviteit af te wegen is.
Binnen de modellen is bij het toepassen van een wadi
uitgegaan van een verticale inpassing. Deze van cel tot cel, met
andere woorden van bebouwd deel tot bebouwd deel.
De oppervlakte van het toepassen van een wadi binnen de drie
verschillende modellen is als volgt:
• De ‘Stratenstad’ 390 * 10 = 3.900m2
• De ‘Assenstad’ 360 * 30 = 10.800m2
• De ‘Hovenstad’ 250 * 250 = 62.500m2
Dit zijn enkel de oppervlaktes van het ruimtegebruik. Hieruit
kan nu al geconcludeerd worden dat de effectiviteit van model
2 bijna 3 keer zo effectief is in het ruimtegebruik dan model
1, en model 3 bijna 6 keer zo effectief dan model 2.
Onderbouwing conclusie onderzoek
Bij een wadi komen echter nog twee andere aspecten kijken,
namelijk diepte en een talud. Bij de ingetekende maatregelen
is deze diepte 2,5m en is het talud 45°. Dit wil zeggen dat de
wadi’s 2,5m naar binnen schuiven naarmate ze 2,5m zaken.
Dit veranderd de verschillende oppervlaktes per model.
Het ruimtegebruik binnen de wadi die nu nog zijn volle
effectiviteit heeft per model zijn als volgt:
• De ‘Stratenstad’ 380 * 5 = 1.900m2
• De ‘Assenstad’ 360 * 30 = 8.875m2
• De ‘Hovenstad’ 245 * 245 = 60.025m2
Als de gegevens met betrekking tot ruimtegebruik tegenover
de gegevens worden gezet met betrekking tot effectiviteit,
beheersen zij een bepaalde ruimte waarin deze effectiviteit de
volledige 100% is.
Deze capaciteiten is per model zijn als volgt:
• De ‘Stratenstad’ 1.900 / 3.900 * 100 = 48,72%
• De ‘Assenstad’ 8.875 / 10.800 * 100 = 82,18%
• De ‘Hovenstad’ 60.025 / 62.500 * 100 = 96,04%
Uit deze percentages met betrekking tot de capaciteit is de
mate waarin het effectiviteit toont af te lezen.
Uit de berekeningen en het onderzoek kan dus geconcludeerd
worden dat een ruimtelijke inpassing met betrekking tot
duurzaamheid en klimaatadaptatie binnen een de ‘Hovenstad’
de meeste effectiviteit heeft.
Ook is het goed om te weten dat als het onderzoek geen
relatie had met duurzaamheid en klimaatadaptatie de assenstad
beter had gescoord met enkel de projectie van klimaattrends
over de actuele situatie van zowel Princenhage, Biesdonk en de
Haagse Beemden.

Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie.pdf

Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie.pdf

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie.pdf

Similar to Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie.pdf (20)

Stedenbouwkundige verkavelingspatronen in relatie met duurzaamheid en klimaatadaptatie.pdf