2. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 2CM/JONES
3. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 3CM/JONES
4. Een ecologisch én economisch onduurzame situatie
(cf. UNEP, 2010)
24/03/2014 4CM/JONES
9. Het klimaatprobleem
Bron: The Guardian, 11
Mei 2013
400 ppm
24/03/2014 14
“...the last time so much
greenhouse gas was in
the air was several million
years ago, when the
Arctic was ice-free,
savannah spread across
the Sahara desert and
sea level was up to 40
metres higher than
today.”
CM/JONES
10. Overzicht
16
Image: carbonvisuals.com
Source: Mark Campanale &
Jeremy Leggett, 2012,
Unburnable Carbon: Are the
world’s financial markets
carrying a carbon bubble?,
Carbon Tracker Initiative
24/03/2014 CM/JONES
11. De uitdaging: transitie naar andere economie
• Koolstofarm: reductie uitstoot van broeikasgassen met
ongeveer 90% tegen 2050
• Circulair: slim sluiten van kringlopen – afval wordt voedsel
• Deze grote maatschappellijke uitdagingen staan ook
centraal in Horizon 2020, Europese Commissie:
o Health & well being
o Food security and Bio-based economy
o Secure, clean and efficient energy
o Smart, green and integrated transport
o Resource efficiency and climate
o Inclusive, innovative and secure societies
1724/03/2014 CM/JONES
12. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 18CM/JONES
16. Klimaat en gezondheid – wat zegt de
wetenschap? (bewerking van Cheng en Berry, 2012)
24/03/2014 CM/JONES 22
Klimaatveranderings-effecten
Temperatuurtoename (cf. hittegolven)
Extreem weer & veranderingen in
regenval
Luchtverontreiniging
Pollen
Verspreiding ziekten
Lagere oogsten
Klimaatvluchtelingen
17. Klimaat en gezondheid – wat zegt de
wetenschap? (bewerking van Cheng en Berry, 2012)
24/03/2014 CM/JONES 23
Klimaatveranderings-effecten Voorbeelden van
gezondheidseffecten
Temperatuurtoename (cf. hittegolven) Hart- en vaatziekten,
ademhalingsaandoeningen
Extreem weer & veranderingen in
regenval
Ongevallen, diarree, ondervoeding,
ademhalingsinfecties, depressie
Luchtverontreiniging Ademhalingsaandoeningen en hart-
en vaatziekten
Pollen Allergische ziekten
Verspreiding ziekten Malaria, ziekte van lyme, etc.
Lagere oogsten Ondervoeding
Klimaatvluchtelingen Armoede, depressie, ondervoeding
23. EC COM(2009) 147 - Human, Animal and
Plant Health Impacts of Climate Change
24/03/2014 CM/JONES 29
• Impact van hogere temperaturen en hittegolven in EU:
o “It is estimated that [heat-related] mortality increases by 1-4% for
each degree rise in temperature…”
o “The elderly are most as risk of death from heat stroke and
cardiovascular, respiratory and metabolic disorders.”
o Hogere ozongehaltes
o Meer allergenen astma en hooikoorts nemen toe: “Populations at
potential risk include children and the elderly.”
• Ongelijke verdeling van gezondheidseffecten:
o “… the impacts of climate change should alter health inequalities
within and between countries, and lead to an uneven distribution
and additional burdens for lower income groups…”
24. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 30CM/JONES
30. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 37CM/JONES
31. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
(macro-meso-micro)
• (Super)Smart Grids
Bron beeld:
www.geni.org
24/03/2014 38CM/JONES
36. Ecodesign for recycling
• Multifunctionaliteit & modulariteit
• Ecodesign:
o Voor hergebruik, reassemblage, sluiten kringlopen,
minimale impact tijdens gebruiksfase
o Ook op systeemniveau (bv. stadsplanning)
• Additive manufacturing (cf. 3D-printing)
• Nieuwe reguleringsvormen
o Extended producer responsibility (EPR) &
terugnameplicht
24/03/2014 44CM/JONES
37. Nieuwe business modellen - Van producten
naar diensten
• In volle opmars (cf. Jeremy
Rifkin, The Third Industrial
Revolution, 2011):
o Van verkopers-kopers
naar leveranciers-
gebruikers
o Van producten en bezit
naar diensten en
toegang
24/03/2014 45CM/JONES
38. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 49CM/JONES
39. Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid
komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...
Heel moeilijk...
24/03/2014 50CM/JONES
40. Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid
komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden,
provincies nemen het voortouw...
Heel moeilijk...
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-actief
24/03/2014 51CM/JONES
41. Steden gaan voorop in de strijd tegen de
klimaatveranderingen
24/03/2014
Bron: J. Dirix, W.
Peeters, J. Eyckmans,
P.T. Jones, S. Sterckx,
Climate Policy, 2013
52CM/JONES
44. Klimaatprocessen in Vlaanderen
De Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale
processen en EU projecten
Antwerpen 2050
Stadslab
Brugge klimaatneutraal 2050?
24/03/2014 CM/JONES 56
45. Project Tweewaters Leuven – From a grey
industrial zone to a sustainable community
24/03/2014 57CM/JONES
46. • Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 58CM/JONES
48. Klimaatverandering: van probleem naar
opportuniteit
24/03/2014 CM/JONES 60
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat- en
transitiebeleidVermindert…
Vermindert…
Vermindert…
PRIMAIR
EFFECT
49. Klimaatverandering: van probleem naar
opportuniteit
24/03/2014 CM/JONES 61
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat- en
transitiebeleidVermindert…
Vermindert…
PRIMAIR
EFFECT
SECUNDAIRE
EFFECTEN
Vermindert…
Vermindert…
50. Klimaatverandering: van probleem naar
opportuniteit
24/03/2014 CM/JONES 62
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat- en
transitiebeleidVermindert…
Vermindert…
PRIMAIR
EFFECT
SECUNDAIRE
EFFECTEN
Andere
secundaire
voordelen Vermindert…
Vermindert…
Vermindert…
51. “Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid
24/03/2014 CM/JONES 63
• Groene stadsontwikkeling + schone
technologieën + investeren in sociaal
kapitaal…
Leidt tot…
• Minder ademhalingsaandoeningen en
hart- en vaatzieken
• Betere mentale gezondheid door meer
fysische activiteit, schaduwzones,
groengebied en sociale interactie
• Minder obesitas
• Enzovoort
Tabel: Cheng en Berry, 2012
52. Hoe “kosten-effectief” is dit beleid?
• Leefbare steden – minder
gezondheidskosten [Pittel en
Rubbelke, 2008; West el al., 2013 (zie
figuur)]
24/03/2014 64CM/JONES
Kostprijs klimaatbeleid <
Vermeden gezondheidsschade
53. Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie
gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
24/03/2014 65CM/JONES
54. Jobs in de energiesector: cleantech versus
fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)
[Bron:
McKinsey 2012]
24/03/2014 CM/JONES 66
56. Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs
o Daling energiefactuur
24/03/2014 68CM/JONES
57. Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie
gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
o Daling energiefactuur
o Energie-, materialen- en voedselautonomie
24/03/2014 69CM/JONES
59. Permanent verlies aan middelen i.p.v.
middelen in eigen regio te houden
24/03/2014 71
Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’
[www.gussingrenewable.com]
CM/JONES
60. Samengevat: secundaire voordelen van
transitiebeleid
• Nieuwe jobs
• Daling energiefactuur
• Energie-, materialen- en voedselautonomie
• Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en
Rubbelke, 2008]
• Hier en nu, geen vrijbuiters
Meer veerkracht
• Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op
continentaal & mondiaal niveau
24/03/2014 72CM/JONES