1. Klimaat: van probleem tot opportuniteit
Dr. Ir. Peter Tom Jones
1-12-2014, Oostende

2. •Het klimaatprobleem in een ruimere context
•Transitiepaden naar duurzaamheid
•Een nieuwe visie op klimaatbeleid
•Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s voordelen op
Overzicht
1/12/2014

3. •Het klimaatprobleem in een ruimere context
•Transitiepaden naar duurzaamheid
•Een nieuwe visie op klimaatbeleid
•Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s voordelen op
Overzicht
1/12/2014

4. Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame situatie (cf. UNEP, 2010)
1/12/2014

5. Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame situatie: slinkende grondstofvoorraden
1/12/2014

6. Materialenafhankelijkheid in Europa
Bron: D. Cohen, New Scientist, 2007
1/12/2014

7. Kritieke metalen en mineralen voor de EU
1/12/2014

8. Kritieke metalen en mineralen voor de EU  cruciale bouwstenen voor energietransitie
Wind energy, electric cars, energy saving lamps
Catalysts
PV energy
Batteries
1/12/2014

9. Waterschaarste
1/12/2014

10. Beslag op hernieuwbare grondstoffen en diensten vereist 1,5 planeet Aarde
1/12/2014

11. Toenemende emissies en achteruitgang milieudiensten
1/12/2014

12. Planetaire grenzen worden doorboord
Verdwijnen van habitat
Invasieve soorten
Opwarming aarde
…
Bron: WWF bewerking van J. Rockström et al., Nature, 461, 2009
1/12/2014

13. Climate change, the mother of all problems
1/12/2014

14. De geobserveerde temperatuurstijging (atmosfeer, links en oceanen, rechts-onder)
Bron: IPCC, AR5, WGI
1/12/2014

15. Gevolgen zijn nu reeds duidelijk.. Maar kloof tussen wetenschappelijke en sociale consensus is groter dan ooit
1/12/2014

16. De kwetsbaarheid van de steden
1/12/2014

17. 1/12/2014

18. …maar rijke Noorden blijft niet buiten schot: impact overstromingen - UK, 2014
1/12/2014

19. …maar rijke Noorden blijft niet buiten schot: impact hittegolven
1/12/2014

20. Groei broeikasgasemissies tussen 2000 en 2010 sneller dan in de drie decennia voordien
Bron: IPCC, AR5, WGII
1/12/2014

21. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met 3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
Grens voor “gevaarlijke klimaatveranderingen”
Bron: IPCC, AR5, WGII
1/12/2014

22. Klimaatbeleid vereist drastische reducties – hoe langer wordt gewacht, hoe duurder
Bron: IPCC, AR5, WGIII
1/12/2014

23. Klimaatbeleid vereist drastische reducties – hoe langer wordt gewacht, hoe duurder
Bron: IPCC, AR5, WGIII
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven
Bron: IPCC, AR5, WGIII
1/12/2014

24. Van probleemanalyse  Leitbilder  transitiepaden  transitie-experimenten (J. Rotmans, 2009)
Figuur: VITO
1/12/2014

25. Vernieuwingsgezinde netwerken  koplopersmodel
Overheid
Civiele samenleving
Bedrijven
Kennisinstellingen
“Quadruple helix”
1. Bewaker proces,
2. Partner in proces,
3. Initiatiefnemer
(David Dessers 3-12, Climaxi Klimaatdag Vl-Br)
1/12/2014

26. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe business modellen
Energietransitie
•Energie-efficiëntie
•Hernieuwbare energie (macro-meso-micro)
•(Super)Smart Grids
Bron beeld: www.geni.org
1/12/2014

27. Het voorbeeld van Denemarken…
1/12/2014

28. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe business modellen
Energietransitie
Materialentransitie
•Energie-efficiëntie
•Hernieuwbare energie (inclusief bio-based economy)
•(Super)Smart Grids
•Slim sluiten
•EcoDesign (LCA)
•Verbruikers  gebruikers
1/12/2014

29. Hoe het niet moet…
1/12/2014

30. Stadsmijnbouw (bv. Edele metalen recycling in Umicore)
1/12/2014

31. Ecodesign for recycling
•Multifunctionaliteit & modulariteit
•Ecodesign:
oVoor hergebruik, reassemblage, sluiten kringlopen, minimale impact tijdens gebruiksfase
oOok op systeemniveau (bv. stadsplanning)
•Additive manufacturing (cf. 3D-printing)
•Nieuwe reguleringsvormen
oExtended producer responsibility (EPR) & terugnameplicht
1/12/2014

32. Nieuwe business modellen - Van producten naar diensten
•In volle opmars (cf. Jeremy Rifkin, The Third Industrial Revolution, 2011):
oVan verkopers-kopers naar leveranciers- gebruikers
oVan producten en bezit naar diensten en toegang
1/12/2014

33. •Het klimaatprobleem in een ruimere context
•Transitiepaden naar duurzaamheid
•Een nieuwe visie op klimaatbeleid
•Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s voordelen op
Overzicht
1/12/2014

34. Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx  Kyoto, post-Kyoto...
Heel moeilijk...
1/12/2014

35. Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx  Kyoto, post-Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden, provincies nemen het voortouw...
Heel moeilijk...
Én én
Hoopgevend… Lokale overheden sneller pro-actief
1/12/2014

36. Steden gaan voorop in de strijd tegen de klimaatveranderingen
1/12/2014
Bron: J. Dirix, W. Peeters, J. Eyckmans, P.T. Jones, S. Sterckx, Climate Policy, 2013

37. EU Burgemeestersconvenant http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html
1/12/2014
•6158 Burgemeesters & 191 miljoen inwoners
•Mission statement: “(…) By their commitment, Covenant signatories aim to meet and exceed the European Union 20% CO2 reduction objective by 2020.”

38. Klimaatprocessen in Vlaanderen
De Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale processen
Antwerpen 2050
Stadslab
Brugge klimaatneutraal 2050
1/12/2014

39. Project Tweewaters Leuven – From a grey industrial zone to a sustainable community
1/12/2014

40. •Het klimaatprobleem in een ruimere context
•Transitiepaden naar duurzaamheid
•Een nieuwe visie op klimaatbeleid
•Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s voordelen op
Overzicht
1/12/2014

41. “Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid
1/12/2014
•Groene stadsontwikkeling + schone technologieën + investeren in sociaal kapitaal…
Leidt tot…
•Minder ademhalingsaandoeningen en hart- en vaatzieken
•Betere mentale gezondheid door meer fysische activiteit, schaduwzones, groengebied en sociale interactie
•Minder obesitas
•Enzovoort
Tabel: Cheng en Berry, 2012

42. Andere secundaire voordelen van klimaat- en transitiebeleid
•Resilience
oNieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
1/12/2014

43. Jobs in de energiesector: cleantech versus fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)
[Bron:
McKinsey 2012]
1/12/2014

44. Andere secundaire voordelen van klimaat- en transitiebeleid
•Resilience
oNieuwe jobs
oDaling energiefactuur
1/12/2014

45. Andere secundaire voordelen van klimaat- en transitiebeleid
•Resilience
oNieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
oDaling energiefactuur
oEnergie-, materialen- en voedselautonomie
1/12/2014

46. Energieafhankelijkheid!
1/12/2014
Bron: [http://energy.publicdata.eu/ee/vis.html]

47. Permanent verlies aan middelen i.p.v. middelen in eigen regio te houden
1/12/2014
Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’ [www.gussingrenewable.com]

48. Samengevat: secundaire voordelen van transitiebeleid
•Nieuwe jobs
•Daling energiefactuur
•Energie-, materialen- en voedselautonomie
•Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en Rubbelke, 2008]
•Hier en nu, geen vrijbuiters
 Meer veerkracht
•Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op continentaal & mondiaal niveau
1/12/2014

49. Dank voor de aandacht!
1/12/2014