Kí sinh trùng Giun chỉ

1. Giun chØ
giun chØ b¹ch
giun chØ Tæ chøc
huyÕt

2. Môc tiªu
1. Tr× nh bµ y ® ­îc ® ® s inh hä c vµ c hu kú G CBH
2. N ® ­îc ® ® d Þc h tÔ G CBH ë VN
ªu
3. Tr× nh bµ y ® ® bÖ nh hä c , c hÈn ® o ¸ n vµ § T
G CBH
4. N ng uy ªn t¾ c vµ biÖ n p h¸ p PC G CBH
ªu

3. VÞ trÝ ph©n lo¹i
 Giun chØ thuéc bé Filaroidae, hä
Filaridae.
 §Æc ®iÓm cña hä nµy lµ chu kú ph¸t
triÓn qua 2 vËt chñ: vËt chñ chÝnh lµ
ng­êi vµ vËt chñ trung gian lµ muçi
 Gåm: W uchereria bancrofti, Brugia malayi
vµ B rugia timori.

4. H×nh thÓ
 Giun chØ b¹ch huyÕt tr­ëng thµnh ký sinh
trong hÖ b¹ch huyÕt.
 Giun ®ùc vµ c¸i cuén víi nhau nh­ cuén chØ rèi,
mµu tr¾ ng s÷a.
 Giun chØ ®ùc cã kÝch th­íc 40mm x 0,1mm vµ
c¸i cã kÝch th­íc 80-100 mm x 0,25mm.
 Sè l­îng tinh hoµn lµ chØ sè ®Ó ph©n lo¹i.

5. H×nh thÓ...
• Êu trïng GCBH ®­îc ®Î ra trong hÖ thèng
b¹ch huyÕt vµ ®i vµo m¸u ngo¹i vi.
• Êu trïng GCBH trong m¸u ngo¹i vi cã h×nh
sîi chØ bao bäc bëi vá (¸o), bªn trong cã
nh÷ng h¹t nhiÔm s¾ c vµ c¸c h¹ch thÇn
kinh.
• C¸c h¹t nhiÔm s¾ c phÇn cuèi ®u«i rÊt
quan träng trong ®Þnh lo¹i.

6. So s¸nh ®Æc ®iÓm h×nh thÓ cña Êu trïng giun chØ
b¹ch huyÕt Wuchereria bancrofti vµ Brugia malayi
§ Æ ®iÓm h× thÓ
c nh Wuchereria bancrofti Brugia malayi
KÝ th­ í c
ch Dµi 260 mc Dµi 220 mc
T­ thÕ sau nhué m MÒm m¹ i vµ qu¨ n Ý
t D¸ ng cøng h¬n vµ
Giemsa qu¨ n nhiÒu
Lí p ¸ o Aã bao th©n vµ ®u«i Aã bao th©n vµ ®u«i
ng¾n dµi
H¹ t nhiÔm s¾c Ý vµ râ rµng
t NhiÒu h¬n vµ kh«ng
râ rµng
H¹ t nhiÔm s¾ cuèi ®u«i
c Kh«ng cã Cã

7. DÞch tÔ häc bÖnh GCBH
1. T×nh h×nh nhiÔm GCB trªn thÕ giíi
H
- BÖnh GCBH ®· ®­îc biÕt ®Õn tõ tr­íc c«ng nguyªn.
- BÖnh giun chØ b¹ch huyÕt rÊt phæ biÕn ë c¸c n­íc
nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi.
- Theo th«ng b¸o cña W HO, trªn thÕ giíi cã 120 triÖu
ng­êi ë 80 n­íc nhiÔm bÖnh vµ 1,1 tû ng­êi (kho¶ng
20% d©n sè) sèng trong vïng cã bÖnh l­u hµnh.

8. 2. T×nh h×nh nhiÔm GCB t¹i ViÖt Nam
H
-Tõ tr­íc ®Õn nay, ®· ghi nhËn 28 tØnh cã bÖnh GCBH
víi 6.339 ng­êi nhiÔm.
- §Æc biÖt giai ®o¹n 1960-1975 ViÖn Sèt rÐt-KST-CT
T¦ ®· tiÕn hµnh xÐt nghiÖm 89.825 mÉu m¸u t×m Êu
trïng giun chØ ë 15 tØnh miÒn B¾ c, ®· ph¸t hiÖn 12
tØnh cã giun chØ nh­ Hµ Nam Ninh tû lÖ nhiÔm
13,37%, H¶i H­ng 9,94%, Qu¶ng B×nh 11,70%, Hµ Néi
5,40%, Th¸i B×nh 4,90%, Qu¶ng Ninh 2,50%, Hµ B¾ c
2,30%, Hµ S¬n B×nh 2,01%, B¾ c Th¸i 1,50%, NghÖ
TÜnh 1,10%, VÜnh Phó 0,30%, Hµ Tuyªn 0,13%.

9. -Tõ n¨m 1976-1983, XN 39.298 mÉu m¸u t×m Êu
trïng giun chØ t¹i 5 tØnh ®Òu ph¸t hiÖn cã giun
chØ nh­ Hµ Nam Ninh 5,49%, Hµ S¬n B×nh
2,56%, H¶i H­ng 1,69%, Th¸i B×nh 1,12%, Hµ
Néi 0,89%.
- N¨m 1996-1998, NguyÔn Duy Toµn vµ cs ®· xÐt
nghiÖm 4.590 mÉu m¸u, ph¸t hiÖn giun chØ t¹i 2
x· thuéc huyÖn Kh¸nh VÜnh, tØnh Kh¸nh Hoµ víi
tû lÖ nhiÔm 9,3 vµ 13,3% vµ n¨m 2003 ph¸t hiÖn
t¹i huyÖn B¸c ¸i, tØnh Ninh ThuËn cã giun chØ víi
tû lÖ nhiÔm 2%

10. - KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2000-2005 trªn
toµn quèc cho thÊy bÖnh giun chØ b¹ch
huyÕt cho ®Õn nay ph©n bè t¹i 12
huyÖn thuéc 7 tØnh Hµ Nam, H­ng Yªn,
Th¸i B×nh, Hoµ B×nh, Qu¶ng B×nh,
Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn víi tû lÖ nhiÔm
tõ 0,3 ®Õn 13%.
- BÖnh cã tÝnh chÊt khu tró râ rÖt

11. T¸c h¹i, triÖu chøng cña bÖnh
1. Thêi kú ñ bÖnh:
•Th­êng kh«ng biÓu hiÖn triÖu chøng g×,
chØ xÐt nghiÖm cã Êu trïng giun chØ trong
m¸u.
•Cã ng­êi giai ®o¹n nµy kÐo dµi 5-7 n¨m.
®©y lµ thêi kú l©y nhiÔm cho céng ®ång.
•Sèt: sèt cao, xuÊt hiÖn ®ét ngét; kÌm theo
mÖt mái vµ nhøc ®Çu nhiÒu; th­êng t¸i ph¸t
tõng ®ît, mçi ®ît kÐo dµi 3-7 ngµy.

12. T¸c h¹i, triÖu chøng cña bÖnh
2. Thêi kú ph¸ t bÖnh ( cÊ tÝnh):
p
• Viªm b¹ch m¹ch vµ h¹ch b¹ch huyÕt: th­
êng x¶y ra sau sèt vµi ngµy.
• XuÊt hiÖn ®­êng viªm ®á, ®au, däc theo
b¹ch m¹ch, th­êng lµ mÆt trong chi d­íi.
• H¹ch bÑn cã thÓ s­ng to, ®au.

13. 3. Thêi kú bÖnh tiÒm tµng ( m tÝnh):
·n
•Viªm hoÆc phï bé phËn sinh dôc nh­: viªm
thõng tinh, viªm tinh hoµn, trµn dÞch mµng tinh
hoµn.
•Tr­êng hîp viªm b¹ch m¹ch m·n tÝnh ë bé phËn
sinh dôc, cã thÓ g©y nªn triÖu chøng b×u voi
hoÆc vó voi.
•Phï voi chi d­íi: lµ hËu qu¶ cña viªm m·n tÝnh
h¹ch vµ m¹ch b¹ch huyÕt chi d­íi, víi ®Æc ®iÓm
phï cøng, da dµy. Tïy møc ®é, phï cã thÓ tõ bµn
ch©n lªn tíi ®ïi.

14. ChÈn ®o¸n
• ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh: T×m Êu trïng
trong m¸u ngo¹i vi ban ®ªm (tõ 20 giê
®Õn 24 giê).
• Tuy nhiªn, trong c¸c tr­êng hîp phï voi
hoÆc ®¸i d­ìng chÊp, tØ lÖ ph¸t hiÖn
thÊy Êu trïng trong m¸u rÊt thÊp (chØ
kho¶ng 3-5% sè bÖnh nh©n).

15. ChÈn ®o¸n…
• §èi víi Wuchereria bancrofti: ngoµi ph­
¬ng ph¸p xÐt nghiÖm m¸u ban ®ªm cã
thÓ xÐt nghiÖm m¸u ban ngµy t×m Êu
trïng. HiÖn nay ®· cã test miÔn dÞch
chÈn ®o¸n nhanh ICT (immuno-
chromatographic test)
• ChÈn ®o¸n biÕn chøng do GCBH nh­
phï ch©n voi, ®¸i d­ìng chÊp

16. §iÒu trÞ
• §iÒu trÞ® c hiÖu bÖnh GCB :
Æ H
• §èi víi W .bancrofti: DEC 6mg/ ngµy x
kg/
trong 12 ngµy. Tæng liÒu: 72mg/ kg
• §èi víi B m
. alayi: DEC 6 mg/ ngµy, trong
kg/
6 ngµy. Tæng liÒu lµ 36 mg/ kg.
• §iÒu trÞ víi liÒu nh­ trªn cÇn ®­îc nh¾ c l¹i
sau 1 th¸ng nÕu xÐt nghiÖm m¸u cßn Êu
trïng giun chØ b¹ch huyÕt.
• T¸c dông kh«ng mong muèn: sèt, nhøc
®Çu, mÖt mái, n«n, buån n«n, ngøa

17. §iÒu trÞ…
• §iÒu trÞ triÖu chøng trong bÖnh GCB :
H
• Kh¸ng sinh chèng béi nhiÔm
• Thuèc h¹ sèt, thuèc chèng dÞ øng.
• BÖnh phï voi, cÇn röa ch©n bÞ phï ngµy hai lÇn
b»ng n­íc s¹ch vµ xµ phßng t¾ m, thÊm kh« b»ng
kh¨n mÒm s¹ch (chó ý c¸c nÕp gÊp, kÏ vµ mãng
ch©n),
• VËn ®éng, xoa bãp nhÑ nhµng ch©n, ®ªm n»m
ngñ g¸c ch©n cao hoÆc cã thÓ dïng b¨ng Ðp nhÑ
kiÓu quÊn xµ c¹p ®Ó tr¸nh ø trÖ tuÇn hoµn
ch©n bÞ phï.

18. §iÒu trÞ…
• §iÒu trÞ triÖu chøng trong bÖnh GCB : H
• §iÒu trÞ c¸c tr­êng hîp cã ®¸i d­ìng chÊp,
chØ dïng thuèc diÖt giun chØ nÕu xÐt
nghiÖm m¸u cã Êu trïng.
• Cã thÓ uèng n­íc s¾ c l¸ c©y dõa c¹n, chÕ
®é ¨n kiªng mì vµ thøc ¨n giµu protein,
nghØ ng¬i.
• Tr­êng hîp ®¸i d­ìng chÊp nhiÒu vµ kÐo
dµi cÇn chuyÓn ®iÒu trÞ ngo¹i khoa (nÕu
cã thÓ).

19. phßng chèng bÖnh GCBH
- §iÒu trÞ chän läc
- §iÒu trÞ céng ®ång.
- Phßng chèng vector, gi¸o dôc truyÒn
th«ng, c¶i thiÖn m«i tr­êng sèng.

20. 1. §iÒu trÞ toµn d©n vïng cã tû lÖ nhiÔm Êu trïng
giun chØ b¹ch huyÕt tõ 1% trë lªn
- Phèi hîp Diethylcarbamazine (DEC) vµ
Albendazole lµm t¨ng hiÖu qu¶ diÖt Êu
trïng c¶ 2 loµi W uchereria bancrofti vµ
B rugia m alayi. Ngoµi ra, Albendazole
cßn cã t¸c dông tèt diÖt nhiÒu lo¹i giun
®­êng ruét.
- Mçi n¨m uèng 1 liÒu duy nhÊt, trong 4-6
n¨m liªn tôc.

21. Sö dông phèi hîp DEC vµ albendazole víi liÒu
l­îng nh­ sau:
- Tõ 24 th¸ng - 10 tuæi: 100 mg DEC (1
viªn) + 400mg albendazole (1 viªn)
- Tõ 11-15 tuæi: 200 mg DEC (2
viªn) + 400mg albendazole (1 viªn)
- Trªn 15 tuæi: 300 mg DEC (3 viªn) +
400mg albendazole (1 viªn)

22. Giun chØ tæ chøc
• - Giun chØ tæ chøc chñ yÕu giống Dirofilaria
bao gồm trên 30 loài, trong đó chó mèo vừa là
vật chủ chÝnh, vừa là vật chủ chứa mầm bệnh,
và người là vật chủ cuối cùng
• - Cho đến nay, đã có trên 1000 trường hợp,
trong đó có khoảng 300 ca bệnh phổi/phủ tạng,
trên 800 ca bệnh dưới da/mắt do các loài thuộc
Dirofilaria, chủ yếu là D. immitis và D. repens
gây ra đã được ghi nhận và nghiên cứu

23. • - Giun chỉ D. immitis tập trung chủ yếu ở
tim (chó, mèo) và gây bệnh trên người tập
trung ở phổi và dưới da;
• Giun chØ D. repens lại có xu hướng khu
trú đa phủ tạng, chủ yếu ở dưới kết mạc
mắt, phổi, mô mềm (vú), não, gan, ruột,
hạch, cơ ... và nhiều cơ quan khác

24. • - Giun chỉ trưởng thành thu từ kết mạc
mắt bệnh nhân ë bệnh viện mắt trung
ương cung cấp, được chính thức xác định
loài Dirofilaria repens (họ Filaridae).
• - Giun chØ nµy do muỗi A p he le s , Cule x
no
vµ A d e s truy Ò n.
e