Παρουσίαση του πνευματικού κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού μέσα 18ου αιώνα - αρχές 19ου αιώνα.

1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1

2. Παροικία: Κοινότητα ομοεθνών που
κατοικεί σε πόλη ξένης χώρας. Οι
ελληνικές παροικίες στην Ευρώπη
άρχισαν να σχηματίζονται από τον 16ο
αιώνα. Κατοικούνταν, κυρίως, από
εμπόρους και υπήρξαν κέντρα
οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης
του ελληνισμού. Οι κυριότερες
βρίσκονταν στη Βιέννη, στη Βενετία, στην
Οδησσό, στην Τεργέστη, στο Λιβόρνο και
(από τα μέσα του 19ου αι.) στην
Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Οι Έλληνες
έμποροι και
όσοι ταξίδευαν
στην Ευρώπη
ήρθαν σε επαφή
με τις ιδέες του
Διαφωτισμού
και έγιναν
φορείς των
νέων ιδεών στον
ελλαδικό χώρο
Η λογική
μπορεί όχι
μόνο να
εξηγήσει τον
κόσμο αλλά
και να τον
αλλάξει
Η εκπαίδευση
συνδέθηκε με τον
αγώνα για ελευθερία
Πώς ήρθαν οι Έλληνες σε επαφή με τις
ιδέες του Διαφωτισμού;
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
2

3. ΟΡΙΣΜΟΣ
• Είναι το πνευματικό κίνημα που αναπτύχθηκε
στα μέσα του 18ου αιώνα, επιδιώκοντας τη
διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού μεταξύ
των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική
προετοιμασία για τον αγώνα για την
ελευθερία.
• Το κίνημα αναπτύχθηκε κυρίως στις παροικίες
και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του
ελληνισμού (Σμύρνη, Ιωάννινα, Χίος κ.α.)
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 4

4. ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ
• Θαυμασμός για τον αρχαίο ελληνικό
πολιτισμό που συνδεόταν με την αξία της
ελευθερίας
• Η εκπαίδευση πρέπει να θεμελιώνεται με τις
θετικές επιστήμες
• Η εκπαίδευση πρέπει να γίνεται σε γλώσσα
λαϊκή και να υπηρετεί την προοπτική του
αγώνα για ελευθερία
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 5

5. ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ
• Συντηρητικοί λόγιοι, που συνήθως
συνδέονταν με την Εκκλησία
– απέρριπταν τις διαφωτιστικές ιδέες
– πίστευαν ότι η εκπαίδευση πρέπει να βασίζεται
σε εκκλησιαστικά κείμενα
– να συνδέεται με τη θρησκευτική παράδοση
– να γίνεται σε γλώσσα αρχαΐζουσα
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 6

6. ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ
Ο Ρήγας και ο Κοραής
ανασηκώνουν την Ελλάδα. Αλληγορική
εικόνα που σκοπό είχε να
υπογραμμίσει
τη συμβολή των δύο διαφωτιστών
στην αναγέννηση του ελληνισμού.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 7

7. Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος
(1757-1798)
Όραμα : Η κοινή εξέγερση των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και η
ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας.
Επιδιώκει με το μεταφραστικό και πρωτότυπο συγγραφικό του έργο να
διδάξει στους Έλληνες τη δυτική σκέψη και να τους προετοιμάσει για τη
διεκδίκηση της ελευθερίας τους.
Έργα
«Φυσικής Απάνθισμα», επιχειρεί να εμφυσήσει την ορθολογική σκέψη
μέσω των φυσικών επιστημών
«Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος», μια σειρά από χάρτες που μαρτυρούν την
έκταση και την ακτινοβολία του Ελληνισμού και εμπνέονται από τον άνεμο
της ελευθερίας που πνέει στη Δυτική Ευρώπη του 18ου αιώνα
«Νέα Πολιτική Διοίκησις», έργο με πατριωτικό περιεχόμενο, μέρος του
οποίου είναι και ο περίφημος «Θούριος»
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 8

8. Τα επαναστατικά σχέδια του Ρήγα
ματαιώθηκαν, όταν οι αυστριακές
αρχές τον συνέλαβαν στην Τεργέστη
μαζί με τους συντρόφους του και τον
παρέδωσαν στις οθωμανικές αρχές του
Βελιγραδίου.
Εκτελέστηκε στις 24 Ιουνίου 1798
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 10

9. Αδαμάντιος Κοραής (1748 – 1833)
Είναι βαθιά επηρεασμένος από τη γαλλική σκέψη και υπέρμαχος της
εξέλιξης και της προόδου. Θεωρεί ότι οι Έλληνες πρέπει πρώτα να
μορφωθούν για να κερδίσουν την ελευθερία τους.
Απορρίπτει τις επαναστατικές ακρότητες. Ακολουθεί τη μέση οδό στις
γλωσσικές, πολιτικές, κοινωνικές ιδέες.
«Αδελφική Διδασκαλία» (1798), υπερασπίζεται θερμά τις
φιλελεύθερες ιδέες και κατηγορεί δριμύτατα τους συντηρητικούς και
τους εθελόδουλους.
Υποστηρίζει τη μετακένωση, δηλαδή τη μετάδοση των αξιών και
της παιδείας της δυτικής Ευρώπης έτσι όπως την καλλιέργησαν οι
Ευρωπαίοι μέσα από την ελληνική κλασική αρχαιότητα. Αφοσιώνεται
μετά το 1804 στην έκδοση αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων με
Προλεγόμενα όπου εκεί εκθέτει τις γλωσσικές και τις παιδαγωγικές
του απόψεις.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 11

10. Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) από
τους υπέρμαχους του Νεοελληνικού
Διαφωτισμού
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 12

11. ΑΝΩΝΥΜΟΣ
Το 1806 εμπνεόμενος από το όραμα
του Ρήγα ο Ανώνυμος συγγραφέας
της «Ελληνικής Νομαρχίας»
υποστηρίζει ότι οι Έλληνες πρέπει
να αγωνιστούν μόνοι τους για την
ελευθερία.
Η μόρφωση θα φέρει τους Έλληνες πιο κοντά
στην ελευθερία
Ας εξετάσουμε τώρα τις αιτίες που κάνουν πιο
εύκολη την εθνική αποκατάσταση των Ελλήνων.
Πρώτη, λοιπόν, είναι η πρόοδος του γένους μας
στα μαθήματα. Πόση διαφορά υπάρχει ανάμεσα
στη σημερινή κατάσταση που επικρατεί στην
Ελλάδα και αυτή που επικρατούσε πριν από δέκα
χρόνια! […] Δεν υπάρχει πόλη σήμερα που να μην
έχει δύο και τρία σχολεία. [...] Η Λογική και η
Φυσική άνοιξαν τα μάτια των περισσοτέρων.
Ανώνυμος, Ελληνική Νομαρχία (1806), Κάλβος, Αθήνα
1980, σ. 165 (απόδοση στη νέα ελληνική: οι
συγγραφείς).
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
13

12. ΙΩΣΗΠΟΣ ΜΟΙΣΙΟΔΑΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΤΑΡΤΖΗΣ
Υπήρξαν θερμοί υπερασπιστές της χρήσης της λαϊκής γλώσσας
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
14

13. • Υποστηρικτής
της
εισαγωγής
νέων
μεθόδων
διδασκαλίας
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΚΟΥΜΑΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 15

14. ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑΪΡΗΣ
• Οπαδός των φιλελεύθερων ιδεών της
γαλλικής επανάστασης
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 16