Παρουσίαση της ενότητας 1 Οικονομική και πνευματική ανάπτυξη της Ιστορίας Προσανατολισμού Γ' Λυκείου

1. Δ. Ο ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
ΤΟ 19Ο ΚΑΙ 20Ο ΑΙΩΝΑ
ΦΑΤΣΗ
ΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
1

2. 1. Οικονομική και
πνευματική
ανάπτυξη
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
2
Το λιμάνι της Τραπεζούντας, στα 1840 (Εύξεινος Πόντος)
Πηγή: Ίδρυμα

3. ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ
 Το δυσμενές κλίμα για τους υπόδουλους
Έλληνες, που είχε διαμορφωθεί στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία, κατά τη διάρκεια
της Επανάστασης του 1821, άρχισε σταδιακά
να υποχωρεί μετά την παραχώρηση των
ειδικών προνομίων, γνωστών στην παγκόσμια
ιστορία με τους νομικούς όρους «Χάτι Σερίφ»
(1839) και «Χάτι Χουμαγιούν» (1856).
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
3
Ο σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίτ Α’ διακηρύσσει το Χάτι Χουμαγιούν ενώπιoν και
εκπροσώπων των θρησκευτικών κοινοτήτων.
Λιθογραφία από τη συλλογή Λ. Εφραίμογλου

4. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
4
[…] το Χάτι Χουμαγιούν δίνει μεγάλη έμφαση στην ισότητα όλων των υπηκόων σε ζητήματα
φορολογίας, στη συμμετοχή τους άνευ διακρίσεων στο υπαλληλικό σώμα, σε όλα τα διοικητικά
και δικαστικά όργανα, στην εισαγωγή στις στρατιωτικές σχολές και στην εκπλήρωση της
στρατιωτικής θητείας, η οποία δεν θα αποτελούσε πια προνόμιο και αποκλειστικό βάρος των
μουσουλμάνων.
Η νομιμότητα των μιλέτ, των πολιτικοθρησκευτικών οργανώσεων των μη μουσουλμάνων,
επιβεβαιωνόταν, γινόταν όμως λόγος για την αναγκαιότητα μεταρρύθμισης της λειτουργίας τους,
με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπεριληφθούν περισσότεροι λαϊκοί στις διαδικασίες λήψης
αποφάσεων. Tέλος, οριζόταν η κωδικοποίηση του ποινικού και του εμπορικού δικαίου, η ίδρυση
τραπεζών, η δυνατότητα αλλοδαπών να κατέχουν ακίνητη περιουσία εντός της Aυτοκρατορίας, η
παροχή διευκολύνσεων στην εισαγωγή ευρωπαϊκού κεφαλαίου και η ίδρυση μικτών δικαστηρίων
για την εκδίκαση ποινικών και εμπορικών υποθέσεων ανάμεσα σε μουσουλμάνους και μη
μουσουλμάνους.
Πηγή: https://www.pontosnews.gr/677208/istoria/chati-choymagioyn-toy-1856-i-rixikeleythi-metarrythmisi-tis-othomanikis-aytokratorias/

5. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Πληθυσμός, παιδεία
Η θεωρητική ισονομία και
η θρησκευτική ελευθερία
μαζί με την ανάπτυξη του
εμπορίου και της
οικονομίας οδήγησαν
στη δημογραφική αύξηση του ποντιακού πληθυσμού
στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας
στην ανάπτυξη της νεοελληνικής συνείδησης
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
5

6. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Εμπόριο
 Ο ποντιακός ελληνισμός εγκατέλειψε τα
κρησφύγετά του και κατέβηκε στις
παραλιακές περιοχές,
 όπου έκτισε καινούρια χωριά, εκκλησίες
και σχολεία.
 Σε σύντομο χρονικό διάστημα πήρε
ξανά στα χέρια του το εμπόριο
ολόκληρου του Εύξεινου Πόντου και
της ενδοχώρας.
 Η Τραπεζούντα ξαναβρήκε τις παλιές
της δόξες.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
6

7. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
7

8. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
8

9.  Το μέλλον της περιοχής προβλεπόταν ευοίωνο, χάρη στην εύφορη χώρα
 με την πλούσια βλάστηση,
 τις απέραντες δασικές εκτάσεις με έλατα, πλατάνια, πεύκα και άλλα δέντρα που κάλυπταν
τις περιοχές
 της Σινώπης,
 της Τρίπολης,
 της Κερασούντας,
 της Τραπεζούντας και
 των Σουρμένων.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
9
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Οικονομία

10. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
10
Πηγή: https://pontiakilelapa.files.wordpress.com/2009/12/cf87cf89cf81ceafcf82-
cf84ceafcf84cebbcebf1.jpg

11.  Στην Κερασούντα είχαν ιδρυθεί
εργοστάσια ατμοπριόνων για την
την παραγωγή ξυλείας από έλατα.
 Μεγάλη σπουδαιότητα επίσης είχε
η λεπτοκαρυά
 που εξαγόταν στο Αμβούργο, την
Τεργέστη, τη Ν. Υόρκη και τη
Ρωσία.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
11
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Οικονομία

12. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
12
Η λέξη φουντούκι προέρχεται από τη φράση ποντικόν κάρυον, δηλαδή
καρύδι του Πόντου, ονομασία που προέκυψε εξαιτίας της καλλιέργειας της
φουντουκιάς στον Πόντο τα αρχαία χρόνια.
Από εκεί η λέξη ποντικόν πέρασε στα αραβικά ως ponduk και μετέπειτα στα
τουρκικά ως fındık και τελικά επέστρεψε στα νέα ελληνικά με αντιδάνειο ως
φουντούκι, κατά την Τουρκοκρατία.
Το επιστημονικό όνομα του φουντουκιού είναι κόρυλος, λέξη που
ετυμολογείται από την αρχαία ελληνική λέξη κόρυς (=περικεφαλαία), καθώς
ο καρπός όταν είναι φρέσκος περιβάλλεται από φλοιώδες περίβλημα
κάνοντάς το να μοιάζει με στρατιωτικό κράνος.
Οι Έλληνες του Πόντου τ’ αποκαλούν λεφτοκάρυα.
Τα λεφτοκάρυα της Κερασούντας
Η παραγωγή και εμπορία των φουντουκιών αποτέλεσε αναμφισβήτητα μια
πλουτοπαραγωγική πηγή και έδωσε στην Κερασούντα την κοινωνική, οικονομική και
πολιτιστική ανάπτυξή της.
Οι φουντουκιές είναι μικρά δενδρύλλια, ένα είδος μεγάλου θάμνου που το ύψος του δεν
ξεπερνά τα πέντε μέτρα. Στην Κερασούντα υπήρχαν δύο ποικιλίες φουντουκιών, τα
τομπούλια, δηλαδή τα στρογγυλά, και τα σιβρία, τα μακρουλά.
Η παραγωγή φουντουκιού της Κερασούντας έφτανε στις αρχές του 20ού αιώνα τους
50-60 χιλιάδες τόνους.
Όταν άρχιζε η συγκομιδή όλη η πόλη ήταν επί ποδός εργασίας. Ένας πραγματικός
οργασμός, μιας και ετοίμαζαν τις αποθήκες για να δεχτούν τη νέα σοδειά.
Στην αρχή γέμιζαν όλες οι αυλές με τέντες, όπου άπλωναν τα νωπά ακόμη φουντούκια,
τα σερκίγια, όπως τα έλεγαν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο γινόταν η αποξήρανση.
Πηγή: https://www.pontosnews.gr/647327/pontos/paradosi/leptokarya-iero-dentro-pontoy-kiziridoy/

13.  Η γεωργική οικονομία στηριζόταν κυρίως
 στο σιτάρι,
 το καλαμπόκι,
 το κριθάρι,
 τα όσπρια,
 τα πορτοκάλια,
 τα γεώμηλα και
 τα εξαίρετα καπνά, ιδιαίτερα των περιοχών της Αμισού και της Μπάφρας.
 Τα τυροκομικά προϊόντα του Πόντου ήταν δημοφιλή στις αγορές της
Κωνσταντινούπολης και των άλλων μεγαλουπόλεων.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
13
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Οικονομία

14. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
14
Πηγή: https://pontiakilelapa.files.wordpress.com/2009/12/cf87cf89cf81ceafcf82-
cf84ceafcf84cebbcebf1.jpg

15.  Προς το βορά η οροσειρά Παρυάδρου, πλούσια σε μεταλλευτικά κοιτάσματα,
έδωσε τη δυνατότητα δημιουργίας μεταλλείων
 αργύρου,
 χαλκού και
 μολύβδου στις περιφέρειες της Αργυρούπολης και της Τρίπολης.
 Εξίσου αναπτυγμένη ήταν η βιοτεχνία στο χώρο
 της χρυσοχοΐας
 της σιδηρουργίας
 της χαλκουργίας
 Αναπτυγμένη ήταν και η βιομηχανία της ναυπηγικής.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
15
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Οικονομία

16. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
16
Πηγή: https://pontiakilelapa.files.wordpress.com/2009/12/cf87cf89cf81ceafcf82-
cf84ceafcf84cebbcebf1.jpg

17.  Η κυρία πλουτοπαραγωγική πηγή
στα παράλια του Ευξείνου Πόντου
ήταν το διαμετακομιστικό εμπόριο
με κυριότερα λιμάνια
 την Αμισό,
 την Τραπεζούντα,
 την Κερασούντα,
 την Οδησσό,
 τη Βραΐλα,
 το Νοβοροσίσκι
 τη Σεβαστούπολη.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
17
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Οικονομία

18. Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι
Νεότουρκοι με διάφορους τρόπους
τρόπους προσπαθούσαν να
απομακρύνουν και να περιορίσουν
Οι χριστιανοί για να
επιβιώσουν συνεργάστηκαν με
τις τοπικές μουσουλμανικές
εθνότητες.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
18
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Οικονομία

19. Η Τραπεζούντα μέχρι το 1869
έλεγχε το 40% του εμπορίου
της Περσίας και το
διαμετακομιστικό εμπόριο
απέφερε κέρδος περίπου
200.000.000 φράγκα το χρόνο.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
19
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Τραπεζούντα

20. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Τραπεζούντα
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
20
Οι ελληνικές επιχειρήσεις διέθεταν εμπορικά υποκαταστήματα και πρακτορεία
μεταφορών στη Ρωσία, την Περσία, την Αγγλία, την Κωνσταντινούπολη, τη Μασσαλία
Η Τραπεζούντα αποτελούσε το σταυροδρόμι
της εμπορικής κίνησης μεταξύ Δύσης και
Ανατολής
μέχρι το 1869 που ολοκληρώθηκε η διάνοιξη της
Διώρυγας του Σουέζ, οπότε άρχισε η σταδιακή
παρακμή του λιμανιού της.
Για μεγάλο διάστημα και μετά το 1883,
τέσσερις μεγάλοι ελληνικοί τραπεζικοί και
εμπορικοί οίκοι της Τραπεζούντας έλεγχαν
μαζί με το υποκατάστημα της Τράπεζας
Αθηνών σχεδόν όλη την οικονομία του
ανατολικού Πόντου.

21. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
άλλες πόλεις
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
21
Ανάλογη ήταν
η οικονομική
κίνηση των
Ελλήνων και
στις άλλες
πόλεις του
Πόντου
Από το εμπορικό λιμάνι της Αμισού εξάγονταν μεγάλες
ποσότητες εξαιρετικού καπνού και άλλων εγχώριων προϊόντων
προϊόντων
Το 1869 στην Αμισό από τις 214 επιχειρήσεις της πόλης οι 156
ανήκαν στους Έλληνες.
Στην Κερασούντα οι εφοπλιστικοί και εμπορικοί οίκοι των
Κωνσταντινίδη, Κακουλίδη, Σουρμελή και Πισσάνη
καταξιώθηκαν στα μεγάλα εμπορικά κέντρα του Ευξείνου
Πόντου αλλά και της Ευρώπης.

22. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
22
Πηγή: https://pontiakilelapa.files.wordpress.com/2009/12/cf87cf89cf81ceafcf82-
cf84ceafcf84cebbcebf1.jpg

23. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
πνευματική και καλλιτεχνική αναγέννηση
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
23
 Η οικονομική άνθηση του
ελληνισμού στην ευρύτερη
περιοχή του Εύξεινου Πόντου
είχε ως αποτέλεσμα την
πνευματική και καλλιτεχνική
αναγέννηση.
Οι εκπρόσωποι του
επιχειρηματικού κόσμου
πρόσφεραν γενναιόδωρα
ένα σεβαστό ποσό από
τα κέρδη τους υπέρ των
θρησκευτικών,
εκπαιδευτικών και
φιλανθρωπικών
ιδρυμάτων.
Αξιόλογοι επιστήμονες
στέλνονταν για
ειδίκευση σε διάφορα
πανεπιστήμια της
Ευρώπης, για να
μεταφέρουν στην
πατρίδα τους τις νέες
επιστημονικές
μεθόδους διδασκαλίας.

24. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας
 Ιδρύθηκε το 1682 από τον μεγάλο
Τραπεζούντιο δάσκαλο του Γένους
Σεβαστό Κυμινήτη
 Λειτούργησε παρά τις αντιξοότητες
μέχρι το 1922,
 Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην
πνευματική και ηθική ανάπλαση των
Ελληνοποντίων και στην ανάπτυξη
της εθνικής τους συνείδησης.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
24

25. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Σχολεία και εκκλησίες
 Στις αρχές του 20ού αιώνα δεν υπήρχε ποντιακό
χωριό χωρίς δικό του σχολείο και δίκη του
εκκλησία.
 Σύμφωνα με τη στατιστική του Παναρέτου,
 το 1913 στις επαρχίες των έξι μητροπόλεων του
Πόντου κατοικούσαν 697.000 Έλληνες
 Το ίδιο διάστημα, σύμφωνα με τον Γ. Λαμψίδη,
λειτουργούσαν
 1.890 εκκλησίες,
 22 μοναστήρια,
 1.647 παρεκκλήσια και
 1.401 σχολεία με 85.890 μαθητές.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
25

26. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
26

27. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Τυπογραφία
 Το ελληνικό τυπογραφείο, το οποίο εγκαταστάθηκε το 1880 στην
Τραπεζούντα, συνέβαλε αποφασιστικά
 στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης και
 την προετοιμασία ενός αγωνιστικού κλίματος
για την αντικατάσταση του οθωμανικού καθεστώτος από ένα ελεύθερο
και δημοκρατικό πολίτευμα.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
27

28. Από τον ρωσο-οθωμανικό
πόλεμο του 1828-1829
μέχρι και την κρητική
εξέγερση του 1866-67, οι
Έλληνες του Πόντου ήταν
παρόντες.
Στους ελληνο-
οθωμανικούς
πολέμους που
ακολούθησαν, πολύ
σημαντική ήταν η
εθελοντική
συμμετοχή των
Ποντίων αγωνιστών
και η οικονομική
ενίσχυση που
παρείχαν υπέρ των
αγώνων.
Για
παράδειγμα
αναφέρουμε
την προσφορά
των 12.000
λιρών που
έκαναν οι
Έλληνες της
Σαμψούντας το
1912 στο
ελληνικό
Ναυτικό.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Ο ρόλος της αστικής τάξης
 Ο ελληνοκεντρικός προσανατολισμός
του κλίματος αυτού είχε ως
πρωτεργάτες την πρωτοεμφανιζόμενη
αστική τάξη, η οποία ανέπτυξε
πατριωτική δράση σε κάθε ευκαιρία.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
28

29. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Γενική αποτίμηση
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
29
Ο 20ός αιώνας βρήκε τον ελληνισμό του Πόντου να έχει
θεαματικό προβάδισμα συγκριτικά με τις άλλες
εθνότητες της ευρύτερης περιοχής στον οικονομικό και
τον πνευματικό τομέα.

30. ΕΧΘΡΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
Η πολιτική που εφάρμοσαν οι νεοτουρκικές
κυβερνήσεις απέναντι των Ελλήνων ήταν
εξαιρετικά εχθρική και περιλάμβανε δυσμενή
οικονομικά, εκπαιδευτικά, στρατιωτικά και
και θρησκευτικά μέτρα, τα οποία
επιβλήθηκαν γενικότερα στις χριστιανικές
εθνότητες του κράτους.
Η πολιτική αυτή, η οποία βρισκόταν σε πλήρη
αντίθεση με τις εξαγγελίες του Προέδρου των
Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Γ. Ουίλσον,
σχετικά με την αυτοδιάθεση των λαών, οδήγησε
τους Πόντιους, κυρίως της Διασποράς, στη μεγάλη
απόφαση να αγωνιστούν για τη δημιουργία μιας
αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
30

31. ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Μελετάτε
 την Ενότητα 1 Οικονομική και πνευματική ανάπτυξη
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
31

32. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
32