CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
1.1. Khái niệm văn hóa doanh nghiệp
1.1.1. Văn hóa
Văn hóa là một trong những lĩnh vực gắn với đời sống của nhân loại, là đặc trưng
riêng của con người. Hiện nay, trên thế giới đã có khoảng 400 - 500 định nghĩa khác
nhau về văn hóa. Các khái niệm đó không giống nhau tùy theo cách hiểu rộng hay hẹp
khác nhau, trong khi văn hóa là lĩnh vực vô cùng rộng lớn, phong phú và phức tạp. Mặt
khác, cũng như các lĩnh vực khoa học xã hội khác, ngành khoa học về văn hóa có tính
chất lịch sử phát triển xuyên suốt lịch sử loại người.Trong quá trình lịch sử đó nội dung
và khái niệm của văn hóa cũng thay đổi theo. Sau đây là một số khái niệm về văn hóa.
Từ thế kỷ XIX (năm 1871) Edward Burrwett Tylor, một nhà nhân chủng học đã
đưa ra một định nghĩa cổ điển, theo đó văn hoá bao gồm mọi năng lực và thói quen, tập
quán của con người với tư cách là thành viên của xã hội. Với định nghĩa đó, văn hoá bao
gồm ngôn ngữ, tư tưởng, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, nghi thức, qui tắc, thể chế,
chuẩn mực, công cụ, kỹ thuật, công trình nghệ thuật (hội hoạ, điêu khắc, kiến trúc) và
những yếu tố khác có liên quan đến con người, đây là các khía cạnh của văn hóa tinh
thần. Tuy nhiên định nghĩa này lại ít qua tâm đến văn hóa vật chất, một bộ phận khá
quan trọng trong kho tàng văn hóa nhân loại.
Khái niệm tiếp theo được được hiểu một cách dễ dàng hơn với bản chất của văn hóa
được cộng đồng quốc tế chấp nhận tại hội nghị liên chính phủ về các chính sách văn hóa
năm 1970 tại Viense do Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc
(UNESCO) phát triển “Văn hóa phản ánh và thể hiện một cách tổng quát, sống động mọi
mặt của cuộc sống (của mỗi cá nhân và của mỗi cộng đồng) đã diễn ra trong quá khứ, cũng
như đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao nhiêu thế kỷ nó đã cấu thành một hệ sống
các giá trị, truyền thống, thẩm mỹ và lối sống và dựa trên đó từng dân tộc khẳng định bản
sắc riêng của mình”. Định nghĩa này đã nêu khá đầy đủ các khía cạnh của VHDN và hiện
nay đang được sử dụng một cách phổ biến trên thế giới.
Nhưng ở Việt Nam, chúng ta thường sử dụng định nghĩa văn hóa của Chủ tịch Hồ
Chí Minh “Vì lẽ sinh tồn cũng như vì mục đích cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát
minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn hóa, nghệ
1

thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương tiện phương
thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa”.Với cách hiểu này,
văn hóa sẽ bao gồm toàn bộ những gì do con người sáng tạo và phát minh ra.
Như vậy, ta có thể hiểu văn hóa toàn bộ những hoạt động tinh thần của con người
và xã hội bao gồm kiến thức, các phong tục tập quán; thói quen và cách ứng xử, ngôn
ngữ (bao gồm cả ngôn ngữ có lời và ngôn ngữ không lời); các giá trị và thái độ; các hoạt
động văn học nghệ thuật; tôn giáo; giáo dục; các phương thức giao tiếp, cách thức tổ
chức xã hội.
1.1.2. Văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp là quan niệm được quan tâm nhiều trong thời gian gần đây
nhưng vẫn có nhiều cách khác nhau để định nghĩa văn hóa doanh nghiệp. Đó là vì nó bị ảnh
hưởng bởi các yếu tố như ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp, lịch sử hình thành của
công ty,…Dưới đây là một số cách định nghĩa về văn hóa doanh nghiệp:
Theo Tổ chức lao động quốc tế ILO (International Labour Organization): “Văn
hoá doanh nghiệp là một tập hợp các giá trị, các tiêu chuẩn, thói quen và truyền thống,
những thái độ ứng xử và lễ nghi mà toàn bộ chúng là duy nhất đối với một tổ chức đã
biết”.
Hay theo Georges de Saite Marie, chuyên gia người Pháp về doanh nghiệp vừa
và nhỏ: “Văn hoá doanh nghiệp là tổng hợp các giá trị, các biểu tượng, huyền thoại,
nghi thức, các điều cấm kỵ, các quan điểm triết học, đạo đức tạo thành nền móng sâu
xa của doanh nghiệp”.
Tuy nhiên định nghĩa phổ biến và được chấp nhận rộng rãi nhất là định nghĩa của
chuyên gia nghiên cứu các tổ chức kinh tế Edgar Schein: “Văn hóa công ty là tổng hợp
những quan niệm chung mà các thành viên trong công ty học được trong quá trình giải
quyết các vấn đề nội bộ và xử lý các vấn đề với môi trường xung quanh”. Định nghĩa
này vừa ngắn gọn vừa phản ánh bản chất lẫn quá trình hình thành của văn hóa doanh
nghiệp.
Như vậy, văn hóa doanh nghiệp: là hệ thống các chuẩn mực về tinh thần và vật
chất, quy định mối quan hệ, thái độ và hành vi ứng xử của tất cả các thành viên trong
doanh nghiệp hướng tới những giá trị tốt đẹp tạo nét riêng độc đáo, đồng thời là sức
mạnh lâu bền của doanh nghiệp thể hiện qua sức mạnh sản phẩm của doanh nghiệp trên
thương trường.
2

Thang Long University Library

VHDN tạo nên hình tượng hay biểu tượng của doanh nghiệp, đồng thời nó cũng
xây dựng nên những nét tính cách, phong thái riêng rất dễ nhận ra của các thành viên
của doanh nghiệp ở trong xã hội.
1.2. Các biểu hiện của văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp là hệ thống các giá trị của doanh nghiệp song nó không
chỉ bao hàm những yếu tố vô hình khó nhận biết mà còn bao hàm những yếu tố hữu hình
dễ nhận biết, thể hiện rõ chẳng những qua hành vi kinh doanh giao tiếp của cán bộ công
nhân viên mà còn qua cả mẫu mã, kiểu dáng đến nội dung, chất lượng của hàng hóa,
dịch vụ của doanh nghiệp.
Theo Edgar H. Schein, văn hoá doanh nghiệp có thể chia thành hai cấp độ khác
nhau. Thuật ngữ “cấp độ” dùng để chỉ mức độ có thể cảm nhận được của các giá trị văn
hoá doanh nghiệp hay nói cách khác là tính hữu hình và vô hình, tính trực quan và phi
trực quan trong biểu hiện các giá trị văn hoá đó. Đây là cách tiếp cận độc đáo, đi từ hiện
tượng đến bản chất của một nền văn hoá, giúp cho chúng ta hiểu một cách đầy đủ và sâu
sắc những bộ phận cấu thành của nền văn hoá đó.
Hình 1.1. Các cấp độ của văn hóa doanh nghiệp
Cấp độ thứ nhất
(hữu hình)
Cấp độ thứ hai
(vô hình)
Những quá trình và
cấu trúc hữu hình
của doanh nghiệp
Những giá trị được
chấp nhận
Những quan niệm
chung
(Nguồn: Giáo trình văn hóa kinh doanh – Chủ biên: PGS. TS. Dương Thị Liễu)
3

1.2.1. Cấp độ một (Biểu tượng trực quan): Các quá trình và cấu trúc hữu hình
Đây là những biểu hiện trực quan giúp con người dễ dàng nhìn nhấy, nghe thấy,
sờ thấy các giá trị và triết lý cần được tôn trọng, cấp độ này ta dễ dàng quan sát được
ngay từ lần gặp đầu tiên.
Đặc trưng cơ bản của cấp độ văn hóa này là dễ nhận biết, dễ cảm nhận, ta có thể
nhận thấy ngay trong lần đầu tiên tiếp xúc thông qua các yếu tố như vật kiến trúc, cách
bài trí, đồng phục,…, tạo ấn tượng cho khách hàng và đối tác của doanh nghiệp. Cấp độ
văn hóa này có đặc điểm chung là chịu ảnh hưởng nhiều bởi tính chất công việc, ngành
nghề kinh doanh của doanh nghiệp và quan điểm của lãnh đạo. Tuy nhiên, cấp độ văn
hóa này lại dễ thay đổi và thể hiện không đầy đủ, sâu sắc văn hóa doanh nghiệp cũng
như các giá trị bên trong của doanh nghiệp. Các giá trị hữu hình này không tác động đến
tư duy, hành vi của nhân viên và hiệu quả hoạt động kinh doanh.
Cấp độ 1 bao gồm các biểu hiện sau:
- Kiến trúc của doanh nghiệp
- Cơ cấu tổ chức các phòng ban của doanh nghiệp
- Hệ thống các văn bản quy định của doanh nghiệp
- Các lễ nghi và lễ hội
- Biểu tượng, logo, khẩu hiệu, ngôn ngữ
- Những huyền thoại, câu chuyện về doanh nghiệp
- Đồng phục trong doanh nghiệp
- Ấn phẩm điển hình
- Thái độ, cung cách ứng xử của các thành viên
1.2.1.1 Kiến trúc của doanh nghiệp
Mỗi doanh nghiệp ngay từ khi thành lập đã xác định cho mình một địa điểm để
làm trụ sở làm việc. Dù là của riêng mình hay đi thuê/ mượn thì trụ sở làm việc đều
mang phong cách riêng của từng doanh nghiệp. Những doanh nghiệp lớn, có trụ sở riêng
thì có thể thể hiện qua kiến trúc ngoại thất bên ngoài toà nhà, màu sắc, trang trí, cách bố
trí tiền sảnh,…Với những doanh nghiệp vừa và nhỏ hơn, họ có thể thuê một diện tích
phù hợp trong các tòa nhà văn phòng thì kiến trúc của doanh nghiệp chủ yếu được thể
hiện qua cách bố trí bàn ghế, thiết bị làm việc,…
4

Những kiến trúc đặc trưng của văn hóa doanh nghiệp gồm kiến trúc ngoại thất và
kiến trúc nội thất công sở.
Phần lớn những công ty thành đạt hoặc phát triển muốn gây ấn tượng đối với mọi
người về sự thành công, sự khác biệt và sức mạnh của họ bằng những công trình đồ sộ.
Những công trình này được sử dụng như biểu tượng và hình ảnh của tổ chức. Các công
trình này rất được các doanh nghiệp chú trọng như một cách để thể hiện tính cách đặc
trưng của doanh nghiệp.
Những thiết kế nội thất cũng được các doanh nghiệp rất quan tâm. Những vấn đề
như tiêu chuẩn hóa về màu sắc, kiểu dáng của bao bì đặc trưng, thiết kế nội thất: mặt
bằng, quầy, bàn ghế, phòng, giá để hàng,…và ngay cả những chi tiết nhỏ như vị trí công
tắc điện, thiết bị phục vụ công việc đều được sử dụng để tạo ấn tượng thân quen, thiện
chí và hấp dẫn.
Sở dĩ thiết kế nội thất rất được các doanh nghiệp quan tâm là do:
- Kiến trúc ngoại thất có thể ảnh hưởng quan trọng đến hành vi con người về
phương diện cách thức giao tiếp, phản ứng và thực hiện công việc.
- Công trình kiến trúc có thể được coi là biểu tượng, một ý nghĩa của doanh
nghiệp.
- Kiểu dáng kết cấu có thể được coi là biểu tượng cho phương châm chiến lược
của doanh nghiệp.
- Công trình kiến trúc trở thành một bộ phận hữu cơ trong các sản phẩm của
doanh nghiệp
- Trong mỗi công trình kiến trúc đều chứa đựng những giá trị lịch sử gắn liền với
sự ra đời và trưởng thành của doanh nghiệp và các thế hệ nhân viên.
1.2.1.2 Cơ cấu tổ chức các phòng ban của doanh nghiệp
Cơ cấu tổ chức là tổng hợp các bộ phận (đơn vị và cá nhân) khác nhau, có mối
quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, được chuyên môn hoá ở trình độ nhất định, được trao các
trách nhiệm và quyền hạn cụ thể và được bố trí theo mô hình quản trị thích hợp nhằm
thực hiện các nhiệm vụ quản trị với hao phí nguồn lực ít nhất.
Cơ cấu tổ chức được coi là phần cứng của tổ chức còn VHDN được coi là phần
mềm và nó hoạt động được dựa trên nền tảng là phần cứng đó. Tổ chức cần phải thích
nghi với môi trường để tồn tại và phát triển vì thế nó cần xây dựng cho mình một cơ
5

cấu tổ chức phù hợp nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Để xây dựng được một cơ cấu phù
hợp cần phải xem xét đến hai khía cạnh cơ bản sau:
Thứ nhất, cơ cấu tổ chức phải thích nghi với môi trường bên ngoài và phải phù
hợp với môi trường bên trong của DN: đặc điểm nguồn nhân lực, công nghệ cũng như
các nguồn lực khác của tổ chức.
Thứ hai, cơ cấu tổ chức phải phối hợp hoạt động của các bộ phận của từng cá
nhân trong tổ chức bằng cách hướng các cá nhân theo mục tiêu chung của tổ chức đó
chính là nền tảng của tổ chức.
Để làm được điều đó cần phải có hệ thống phân quyền và quản lý của tổ chức
nhằm trả lời được câu hỏi: ai là người lãnh đạo điều hành tổ chức? cơ cấu sẽ bao gồm
bao nhiêu cấp quản lý? Làm thế nào để phối hợp các nhiệm vụ với công việc, giữa các
cá nhân khác nhau với nhau để sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của tổ chức. Việc trả
lời các câu hỏi đó chính là đã định hình được văn hóa của tổ chức, các giá trị, chuẩn
mực, niềm tin… phụ thuộc vào ai là người điều hành tổ chức và cách mà cơ cấu tổ chức
đó vận hành.
1.2.1.3 Hệ thống các văn bản quy định của doanh nghiệp
Hệ thống các văn bản quy định của doanh nghiệp thể hiện mối quan hệ pháp lý,
quan hệ quản lý và quan hệ lao động trong nội bộ doanh nghiệp hoặc quan hệ của doanh
nghiệp với các doanh nghiệp khác. Văn bản nội bộ doanh nghiệp gồm các loại chính
như:
- Điều lệ doanh nghiệp
- Thỏa ước lao động tập thể
- Nội quy lao động
- Quy chế hoạt động của Hội đồng thành viên, Đại Hội đồng cổ đông, HĐQT
- Quy chế hoạt động của ban điều hành
- Quy chế tài chính doanh nghiệp
- Quy chế bảo mật thông tin kinh doanh
- Hợp đồng lao động
- Các quy chế hoạt động của các dự án
- Các biên bản họp, các quyết định của Ban quản lý, điều hành doanh nghiệp
- Các quyết định của Tổng giám đốc
6

- Các tài liệu là sổ tay như sổ tay nhân viên, sổ tay chất lượng, sổ tay tài chính kế
toán, sổ tay kinh doanh
- Các quy trình, thủ tục
- Các hướng dẫn công việc, quy định và biểu mẫu
- Các công văn, thông báo của công ty
- Hợp đồng kinh tế, dân sự
- Biên bản thanh lý hợp đồng
- Biên bản nghiệm thu dự án, hợp đồng
Doanh nghiệp là một chủ thể độc lập được cấu thành bởi nhiều người và trong đó
diễn ra quá trình quản lý và điều hành, quá trình thuê mướn và sử dụng lao động, quá
trình giao dịch kinh doanh với đối tác, khách hàng và với các cơ quan hữu quan. Để một
tổ chức (có từ hai người trở lên) hoạt động có trật tự theo một mô hình thì phải có quy
định chung cho mọi hoạt động. Các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và các quy trình
hoạt động đều được thể hiện dưới dạng văn bản và các hình thức do luật định như điều
lệ, thỏa ước lao động tập thể, nội quy lao động,…Văn bản nội bộ là căn cứ cho các quyết
định của người quản lý điều hành và cho mọi họat động đang diễn ra tại doanh nghiệp.
Mỗi một văn bản nội bộ có một ý nghĩa khác nhau, tổng thể của chúng hợp thành
một hệ thống thống nhất và hoàn chỉnh. Các nhà quản trị doanh nghiệp cần phải có một
cách nhìn khoa học và chiến lược trong việc xác định vai trò của từng văn bản nội bộ.
Phải làm sao để doanh nghiệp có thể truyền đạt được ý tưởng, mục đích của mình trong
các văn bản nội bộ và tổ chức thực hiện chúng chính là góp phần làm nên hiệu quả kinh
doanh và phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Như vậy, doanh nghiệp có một hệ thống chặt chẽ và mang tính chính xác cao thể
hiện đúng đường lối chính sách được đề ra sẽ giúp doanh nghiệp có được một tổ chức
chặt chẽ và đồng bộ. Điều đó chính là một phần của văn hóa doanh nghiệp.
1.2.1.4 Các nghi lễ và lễ hội
Đây là một trong số các biểu trưng của văn hóa doanh nghiệp. Đó là những hoạt
động được dự kiến từ trước và chuẩn bị kỹ lưỡng dưới hình thức các hoạt động, sự kiện
văn hoá - xã hội chính thức, nghiêm trang, tình cảm được thực hiện định kỳ hay bất
thường nhằm thắt chặt mối quan hệ tổ chức và thường được tổ chức vì lợi ích của những
người tham dự.
7

Nghi lễ cơ bản bao gồm bốn loại sau:
- Nghi lễ chuyển giao: bao gồm các hoạt động như giới thiệu thành viên mới hay
khai mạc, lễ ra mắt…nhằm tạo thận lợi cho nhân viên thâm nhập vào cương vị mới, vai
trò mới.
- Nghi lễ mang tính chất củng cố: ví dụ như phát phần thưởng, tuyên dương trong
các cuộc thi lao động,…có tác dụng củng cố các nhân tố hình thành bản sắc và tôn thên
vị thế của thành viên.
- Nghi lễ nhắc nhở: gồm các hoạt động sinh hoạt văn hóa, chuyên môn khoa học,
mục đích các hoạt động này là nhằm duy trì cơ cấu xã hội và tăng năng lực tác nghiệp
của nhân viên.
- Nghi lễ liên kết: bao gồm các hoạt động liên hoan, dã ngoại, lễ, tết, nhằm chia
sẻ tình cảm gắn bó giữa các thành viên.
Những người quản lý có thể sử dụng nghi lễ như một cơ hội quan trọng để giới
thiệu về những giá trị được tổ chức coi trọng. Đó cũng là dịp đặc biệt để nhấn mạnh
những giá trị riêng của tổ chức, tạo cơ hội cho mọi thành viên cùng chia sẻ cách nhận
thức về những sự kiện trọng đại, để nêu gương và khen tặng những tấm gương điển hình
đại biểu cho những niềm tin và cách thức hành động cần tôn trọng của tổ chức.
Ngoài các nghi lễ, nghi thức thông thường, các doanh nghiệp hầu hết đều có các
buổi hội họp, liên hoan, các buổi sinh hoạt xã hội mang nhiều ý nghĩa như các buổi liên
hoan sau mỗi thành công, các buổi làm từ thiện tại các trại trẻ mồ côi, hay hiến máu
nhân đạo,…Mỗi doanh nghiệp có một đặc trưng riêng, nhưng hầu hết đều có những nghi
lễ, nghi thức hoặc các buổi hội họp với tên gọi tương đối giống nhau, chỉ khác là cách
thức tổ chức khác nhau.
1.2.1.5 Biểu tượng, logo, khẩu hiệu, ngôn ngữ
Theo từ điển Tiếng Việt (GS Hoàng Phê chủ biên) thì “Biểu tượng là hình ảnh
tượng trưng, là hình ảnh nhận thức, cao hơn cảm giác, cho ta hình ảnh của sự vật còn
giữ lại trong đầu óc khi tác dụng của sự vật và giác quan đã chấm dứt”. Các công trình
kiến trúc, lễ nghi, giai thoại, khẩu hiệu đều chứa đựng những đặc trưng của biểu tượng,
bởi thông qua những giá trị vật chất, cụ thể, hữu hình, các biểu trưng này đều muốn
truyền đạt một những giá trị, ý nghĩa tiềm ẩn bên trong cho những người tiếp nhận theo
các cách thức khác nhau.
8

Một biểu tượng hay logo là một tác phẩm sáng tạo được thiết kế để thể hiện hình
tượng về một doanh nghiệp bằng ngôn ngữ nghệ thuật. Các biểu tượng này thường có
sức mạnh rất lớn vì chúng hướng sự chú ý của người quan sát vào một chi tiết hay điểm
nhấn cụ thể, có thể diễn đạt được giá trị chủ đạo mà tổ chức, doanh nghiệp muốn tạo ấn
tượng, lưu lại hay truyền đạt cho người thấy nó. Logo là loại biểu tượng đơn giản nhưng
lại có ý nghĩa rất lớn nên được các tổ chức doanh nghiệp rất chú trọng.
Bên cạnh logo thì khẩu hiệu là một yếu tố quan trọng thể hiện nét đặc trưng của
VHDN. Khẩu hiệu thường rất ngắn gọn, hay sử dụng các từ ngữ đơn giản, dễ nhớ; do
đó đôi khi có vẻ hình thức. Khẩu hiệu là cách diễn đạt cô động nhất của triết lý hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy chúng cần được liên hệ với bản tuyên bố sứ
mệnh của doanh nghiệp để hiểu được ý nghĩa tiềm ẩn của chúng chúng.
Ngôn ngữ là một dạng biểu trưng thường được sử dụng để gây ảnh hưởng đến
văn hóa doanh nghiệp. Nhiều tổ chức, doanh nghiệp đã sử dụng những câu chữ đặc biệt,
khẩu hiệu, ví von hay ẩn dụ để truyền tải một ý nghĩa cụ thể đến nhân viên của mình và
những người có liên quan.
1.2.1.6 Những huyền thoại, câu chuyện về doanh nghiệp
Huyền thoại là những câu chuyện từ những sự kiện có thật của tổ chức, được các
thành viên trong tổ chức chia sẻ và nhắc lại với những thành viên mới, chứa đựng những
giá trị và niềm tin trong tổ chức, ví dụ như những câu chuyện về quá trình hình thành và
phát triển của doanh nghiệp hay về một nhân vật của doanh nghiệp như người sáng lập,
thủ lĩnh. Nhiều câu chuyện kể về những tấm gương điển hình, đó là những mẫu hình lý
tưởng về hành vi phù hợp với chuẩn mực và giá trị văn hoá công ty. Các câu chuyện có
tác dụng duy trì sức sống cho các giá trị ban đầu của tổ chức và giúp thống nhất về nhận
thức của tất cả mọi thành viên.
1.2.1.7 Đồng phục trong doanh nghiệp
Đồng phục là bộ quần áo được may cùng kiểu dáng, cùng màu sắc và cũng thường
cùng chất liệu thường được mặc bởi các thành viên trong một tổ chức, doanh nghiệp khi
tham gia các hoạt động trong tổ chức, doanh nghiệp đó theo nội quy, quy định của tổ
chức, doanh nghiệp.
Cũng như biểu tượng, ngôn ngữ, khẩu hiệu,…đồng phục cũng là một biểu tượng
trực quan của VHDN. Nó là sự thể hiện của tính chuyên nghiệp, tinh thần hòa
9

đồng và sự gắn kết tạo nên sức mạnh tập thể lớn lao. Những biểu hiện về hình thức và
cách sử dụng đồng phục còn cho thấy tri thức, cũng như thẩm mỹ của lãnh đạo, nhân
viên một doanh nghiệp về xu hướng phát triển kinh tế - xã hội, trong đó, có sự nhanh
nhạy để phù hợp với nền kinh tế tri thức hiện đại. Đồng phục đẹp tạo ấn tượng chuyên
nghiệp vừa trân trọng, vừa thân thiện với khách hàng sẽ góp phần không nhỏ vào thành
công của doanh nghiệp đó. Vì thế, đầu tư vào việc trang bị đồng phục cho nhân viên là
hạng mục đầu tư có lãi đối với doanh nghiệp, họ sẽ chính là những công cụ quảng bá
thương hiệu hữu hiệu và có sức lan tỏa nhất.
Đặc biệt, nhiều nhà quản lý, cũng như chuyên gia tâm lý tin rằng. Khi khoác trên
mình bộ trang phục của doanh nghiệp, tự thân mỗi người không chỉ thấy tăng thêm tính
chuyên nghiệp, sự tự tin vào sức mạnh tập thể, mà họ còn cảm thấy có mục tiêu phấn
đấu hơn, tình thần hăng say làm việc hơn để xứng đáng với hình ảnh mình đang mang.
Từ đó, hiệu suất lao động tăng đồng nghĩa với những vi phạm tại doanh nghiệp giảm đi
đáng kể.
1.2.1.8 Ấn phẩm điển hình
Những ấn phẩm điển hình là một số những tư liệu chính thức, có thể giúp những
người xung quanh nhận biết rõ hơn về cấu trúc văn hóa của một tổ chức gồm tài liệu
giới thiệu về tổ chức, công ty; sổ vàng truyền thống; tài liệu quảng cáo, giới thiệu về
công ty;…
Những tài liệu này có thể giúp làm rõ mục tiêu của tổ chức, phương châm hoạt
động, niềm tin và giá trị chủ đạo, triết lý quản lý, thái độ đối với lao động, công ty, người
tiêu dùng, xã hội. Đối với những đối tượng bên ngoài đây chính là căn cứ để xác định
tính khả thi và hiệu lực của văn hóa doanh nghiệp; đối với những người bên trong đây
là căn cứ để nhận biết và thực thi VHDN.
Các biểu tượng trực quan luôn chứa đựng những giá trị tiềm ẩn mà tổ chức doanh
nghiệp muốn truyền đạt cho những người quan tâm bên trong và bên ngoài. Những biểu
trưng bên ngoài cố làm nổi bật những giá trị tiềm ẩn về văn hóa. Chính vì vậy, nhà quản
lý thường sử dụng những biểu trưng này để thể hiện những giá trị tiềm ẩn trong phục vụ
khách hàng và quan tâm nhân viên.
10

1.2.1.9 Thái độ, cung cách ứng xử của nhân viên
Thái độ, cung cách ứng xử của các thành viên trong doanh nghiệp là các mối quan
hệ ứng xử giữa cấp trên và cấp dưới, giữa các nhân viên với nhau và với khách hàng,
được xây dựng trên các giá trị chung của doanh nghiệp.
- Cung cách ứng xử cấp trên với cấp dưới: Văn hóa ứng xử cấp trên với cấp dưới
là hết sức quan trọng. Nó quyết định tính chất mối quan hệ giữa nhân viên với lãnh đạo.
Nếu xây dựng được mối quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới khăng khít, bền chặt thì sự
hợp tác giữa hai bên là thuận lợi; ngược lại nếu lãnh đạo chưa tạo được quan hệ bền
vững với nhân viên thì sẽ tạo nên những hàng rào trong công việc, ảnh hưởng xấu đến
hoạt động của doanh nghiệp. Chính vì thế nên lãnh đạo cần tôn trọng các nguyên tắc
làm việc sau:
+ Thứ nhất, nên xây dựng cơ chế tuyển chọn, bổ nhiệm công khai, bình đẳng,
cạnh tranh và phải dùng người đúng chỗ. Việc dùng đúng người đúng chỗ sẽ phát huy
được tài năng của họ, tạo cho người đó niềm say mê trong công việc đồng thời tạo
không khí phấn khích đối với người khác.
+ Thứ hai, chế độ thưởng phạt phải phân minh. Khen thưởng sẽ tạo động lực
trong công việc cho nhân viên song cũng cần dựa trên lợi ích chung, coi trọng công bằng
khi dùng người. Khi khiển trách, người lãnh đạo nên đứng trên lợi ích của tập thể, của
doanh nghiệp, không đứng trên lợi ích của cá nhân để khiển trách. Làm như vậy người
cấp dưới sẽ không chống đối mà vui vẻ tiếp thu.
+ Thứ ba, lãnh đạo cần phải thu phục được nhân viên dưới quyền. Để làm được điều
này, yêu cầu người lãnh đạo cần có “nghệ thuật” quản lý và am hiểu tâm lý con người.
+ Thứ tư, lắng nghe phản hồi từ nhân viên. Nếu nhà lãnh đạo không quan tâm
đúng mức tới những lời phàn nàn từ phía nhân viên có nghĩa họ đang tạo sự oán giận,
tinh thần làm việc kém và số nhân viên rời khỏi công ty tăng lên.
- Cung cách ứng xử của cấp dưới với cấp trên: Cấp dưới cần phải tôn trọng và cư
xử đúng mực với cấp trên. Làm tốt công việc của mình, nhân viên phải nỗ lực hết mình
để hoàn thành công việc, chức vụ được giao một cách tốt nhất, không ảnh hưởng đến
phần việc của người khác.
- Cung cách ứng xử giữa các đồng nghiệp: Trong một doanh nghiệp không chỉ có
cấp trên và cấp dưới mà còn có mối quan hệ giữa các đồng nghiệp. Trong mối quan hệ
giữa các thành viên cần phải cởi mở, thân thiện, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau. Mối quan
11

hệ tốt đẹp dần hình thành hệ thống tập quán, nề nếp thói quen, chuẩn mực trong ứng
xử hàng ngày của nhân viên.
- Chăm sóc khách hàng: Chăm sóc khách hàng là tất cả những gì doanh nghiệp cần
làm để thỏa mãn nhu cầu và mong đợi của khách hàng. Chăm sóc khách hàng phải bắt
đầu từ văn hóa và niềm tin của doanh nghiệp. Phải tạo cho doanh nghiệp từ cấp cao nhất
đến cấp thấp nhất có một nếp “chăm sóc khách hàng” trong đó hình tượng khách hàng
luôn được định hướng để mỗi cán bộ cán bộ cần hướng tới. Nếp văn hóa này thể hiện
trong mọi lĩnh vực như thông tin, giao dịch với khách hàng, thái độ phục vụ,...và được
nhất quán trong tất cả đội ngũ nhân viên.
1.2.2. Cấp độ hai (Biểu tượng phi trực quan): Các giá trị được tuyên bố và những
quan niệm chung
1.2.2.1 Các giá trị được tuyên bố
Bất kể doanh nghiệp nào cũng có các quy định, nguyên tắc, triết lý, mục tiêu và
chiến lược hoạt động cho riêng mình; nhưng chúng được thể hiện với nội dung, phạm
vi và mức độ khác nhau giữa các doanh nghiệp mà thôi. Đó là kim chỉ nam cho hoạt
động của toàn bộ nhân viên trong doanh nghiệp và được doanh nghiệp công bố rộng rãi
ra công chúng để mọi thành viên cùng thực hiện, chia sẻ và xây dựng. Đó là những giá
trị được công bố, một bộ phận của văn hóa doanh nghiệp.
Các giá trị được chấp nhận bao gồm những chiến lược, mục tiêu, nội dung, quy
định, tầm nhìn, sứ mệnh và triết lý kinh doanh. Những giá trị này cũng có tính hữu hình
vì có thể nhận biết và diễn đạt một cách rõ ràng và chính xác.
- Tầm nhìn: Tầm nhìn là trạng thái trong tương lai mà doanh nghiệp muốn đạt tới.
Tầm nhìn cho thấy mục đích, phương hướng chung để dẫn tới hành động thống nhất.
Tầm nhìn cho thấy bức tranh toàn cảnh của doanh nghiệp trong tương lai với thời giới
hạn về thời gian tương đối dài và có tác dụng hướng mọi thành viên trong doanh nghiệp
chung sức nỗ lực đạt được trạng thái đó.
- Sứ mệnh và các giá trị cơ bản: Sứ mệnh nêu lên lý do vì sao tổ chức tồn tại, mục
đích của tổ chức là gì? Tại sao làm vậy? Làm như thế nào? Để phục vụ ai? Sứ mệnh và
các giá trị cơ bản nêu lên vai trò, trách nhiệm mà tự thân doanh nghiệp đặt ra. Sứ mệnh
và các giá trị cơ bản cũng giúp doanh nghiệp tìm ra con đường, cách thức và các giai
đoạn để đi tới tầm nhìn mà doanh nghiệp đã xác định.
12

- Mục tiêu, chiến lược: Trong quá trình tồn tại, hình thành và phát triển, doanh
nghiệp luôn chịu tác động cả khách quan và chủ quan. Những tác động này có thể tạo
điều kiện thuận lợi hay thách thức cho doanh nghiệp. Mỗi tổ chức cần xác định kế hoạch
chiến lược để xác định “lộ trình” và chương trình hành động, tận dụng cơ hội, vượt qua
các thách thức để đi tới tương lai và hoàn thành sứ mệnh của doanh nghiệp. Mối quan
hệ VHDN và chiến lược được giải thích như sau: Khi xây dựng chiến lược cần thu nhập
thông tin về môi trường kinh doanh, các thông tin thu thập được lại được diễn đạt và xử
lý theo cách thức, ngôn ngữ thịnh hành trong doanh nghiệp nên chúng chịu ảnh hưởng
của VHDN. Văn hóa cũng là công cụ thống nhất mọi người về nhận thức cách thức hành
động trong quá trình triển khai các chương trình hoạt động tiêu chuẩn theo giá trị của tổ
chức, cung cấp các tiêu chuẩn nguyên tắc cho hoạt động.
- Triết lý kinh doanh là những tư tưởng triết học phản ánh thực tiễn kinh doanh thông
qua con đường trải nghiệm, suy ngẫm, khái quát của các chủ thể kinh doanh và chỉ dẫn cho
hoạt động kinh doanh. Nói một cách đơn giản thì đây là tổng hợp các nguyên tắc chuẩn mực
có tác dụng định hướng hoạt động kinh doanh và ứng xử của nhân viên trong doanh nghiệp,
tạo nên một phong thái văn hóa đặc thù của doanh nghiệp.
Triết lý kinh doanh của doanh nghiệp có vai trò:
+ Triết lý kinh doanh là cơ sở để bảo tồn phong thái và bản sắc của doanh nghiệp.
Nó rất ít thay đổi và trở thành ý thức lý luận, hệ tư tưởng chung của doanh nghiệp.
+ Triết lý kinh doanh là công cụ định hướng và quản lý của doanh nghiệp. Trong
xã hội hiện nay, doanh nghiệp phải có tính mềm dẻo, linh hoạt, hơn nữa cần phải có
năng lực chủ động kinh doanh với sự khôn khéo, sáng suốt để thích ứng với sự phức tạp
và không ngừng biến đổi của môi trường. Các nhà lãnh đạo phải dựa vào triết lý kinh
doanh để đưa ra các quyết định quản lý quan trọng có tính chiến lược và phù hợp với
văn hóa của doanh nghiệp.
+ Triết lý kinh doanh còn là một phương tiện để giáo dục và phát triển nguồn
nhân lực, đây là bài học đầu tiên mà mọi thành viên mới trong công ty đều phải học.
1.2.2.2 Những quan niệm chung
Những quan niệm chung bao gồm lý tưởng, niềm tin, nhận thức, suy nghĩ và tình
cảm có tính vô thức, mặc nhiên được công nhận trong doanh nghiệp. Để hình thành được
quan niệm chung, một cộng đồng văn hóa phải trải qua quá trình hoạt động lâu dài, va
chạm và xử lý nhiều tình huống thực tiễn. Chính vì vậy, một khi đã hình
13

thành, các quan niệm chung sẽ rất khó bị thay đổi bởi đó là một phần trong tính cách,
lối làm việc của cả một tập thể. Một khi trong tổ chức đã hình thành được quan niệm
chung, tức là các thành viên cùng nhau chia sẻ và hành động theo đúng quan niệm chung
đó, họ sẽ rất khó chấp nhận những hành vi đi ngược lại.
- Lý tưởng: Lý tưởng là khái niệm thể hiện niềm tin phát triển ở mức độ rất cao.
Phát triển đến mức độ này, trạng thái tình cảm của con người không chỉ là sự tự giác và
lòng nhiệt tình, mà hơn thế nữa còn là sự sẵn sàng hi sinh và công hiến. Lý tưởng cho
phép các thành viên trong doanh nghiệp thống nhất với nhau trong cách lý giải các sự
vật, hiện tượng xung quanh, định hình trong đầu họ cái gì được cho là quan trọng, cái gì
được khuyến khích cần phát huy, tạo ra một đích đến chung cho doanh nghiệp. Cụ thể,
trong doanh nghiệp được ẩn chứa trong triết lý kinh doanh, mục đích kinh doanh và
phương châm hành động của doanh nghiệp đó.
- Niềm tin: Niềm tin là khái niệm đề cập đến việc mọi người cho rằng thế nào là đúng,
thế nào là sai. Trong niềm tin luôn chứa đựng những giá trị và triết lý đã nhận thức, nhưng
mức độ nhận thức phát triển ở cấp độ cao hơn. Niềm tin có thể tạo sức mạnh giúp con người
hành động, niềm tin là giá trị được hình thành một cách vững chắc về một cách thức hành
động hay trạng thái nhất định. Nhận thức ở cấp độ niềm tin, con người luôn có xu thế hành
động một cách chủ động, tự nguyện, trong hành động luôn có thể thấy rõ trạng thái tình cảm
ở mức độ cao hơn qua sự tự giác và sự nhiệt tình.
Để xây dựng được niềm tin trong doanh nghiệp đòi hỏi các cấp quản lý phải có
trình độ kiến thức và kinh nghiệm, từ đó, niềm tin của người lãnh đạo sẽ dần dần được
chuyển hoá thành niềm tin của tập thể thông qua những giá trị. Một khi hoạt động nào
đó trở thành thói quen và hữu hiệu, chúng sẽ chuyển hoá dần thành niềm tin, dần dần
chúng có thể trở thành một phần lý tưởng của những người trong tổ chức này.
- Giá trị: Giá trị là khái niệm phản ánh nhận thức của con người về những chuẩn
mực đạo đức mà họ cho rằng cần phải thực hiện. Đây là các yếu tố thuộc về văn hoá dân
tộc, trong hành vi ứng xử, chúng được coi như điều đương nhiên trong các mối quan hệ
của doanh nghiệp. Xã hội cũng như doanh nghiệp luôn tồn tại các hành động tốt - xấu,
vấn đề là các doanh nghiệp làm thế nào để thể chế hoá, hình thành và xây dựng được
một hệ thống các chuẩn mực đạo đức chính thức cho mình.
- Thái độ: là chất gắn kết niềm tin và chuẩn mực đạo đức thông qua tình cảm. Thái
độ được định nghĩa là một thói quen tư duy theo kinh nghiệm để phản ánh theo
một cách thức nhất quán mong muốn hay không mong muốn đối với sự vật hiện 14

tượng. Nhận thức ở cấp độ thái độ, con người sẽ luôn có xu thế phản ứng trước những
vấn đề nhất định. Hành động phản ứng của họ không chỉ thể hiện những giá trị mà họ
nhận thức được mà còn thể hiện cả tình cảm của họ. Tuy nhiên chưa trở thành động cơ
thúc đẩy con người hành động một cách chủ động.
Giữa các cấp độ văn hoá này có mối quan hệ tương tác chặt chẽ với nhau. Các
nhà lãnh đạo doanh nghiệp muốn xác lập các quan niệm chung cho doanh nghiệp mình
thì trước hết phải làm cho các thành viên chấp nhận và phổ biến. Đến lượt mình, các
quan niệm chung sẽ quyết định việc lựa chọn các giá trị văn hoá ở các tầng bên ngoài
và chỉ những giá trị nào phù hợp với các giá trị văn hoá chung mới có thể được lựa chọn
và phổ biến.
1.3. Vai trò của nâng cao văn hóa doanh nghiệp
1.3.1. Nâng cao văn hóa doanh nghiệp là cơ sở để doanh nghiệp phát triển bền vững
Doanh nghiệp phát triển bền vững là doanh nghiệp không chỉ chú trọng thực hiện
tốt các mục tiêu kinh tế mà còn đồng thời thực hiện các mục tiêu về môi trường và xã
hội trong quá trình phát triển của mình.
Nâng cao văn hóa doanh nghệp có tác dụng rất to lớn trong việc bảo đảm cho
doanh nghiệp phát triển bền vững. Văn hóa doanh nghiệp quyết định sự trường tồn của
doanh nghiệp bằng các yếu tố như gắn kết thành viên, giảm sự xung đột, định hướng và
điều phối các hành động của các thành viên dựa trên các quy tắc chuẩn mực, hay tạo
động lực làm việc của nhân viên và tạo lợi thế cạnh tranh trong một môi trường luôn
vận động không ngừng.
Khi doanh nghiệp có một nền văn hóa tốt, đội ngũ nhân viên sẽ có động lực phấn
đấu nhiều hơn. Họ trở nên trung thành và nhiều cảm hứng sáng tạo, có thể đem đến
những thành công to lớn hơn cho doanh nghiệp. Khách hàng cũng có thể cảm thấy tin
tưởng hơn khi tham gia sử dụng sản phẩm dịch vụ của doanh nghiệp. Từ đó, họ có niềm
tin vào hoạt động kinh doanh và thương hiệu của doanh nghiệp. Đồng thời, khi văn hóa
doanh nghiệp được quan tâm phát triển cũng là lúc doanh nghiệp thực thi tốt trách nhiệm
đối với xã hội, truyền cảm hứng cho cộng đồng và đó cũng chính là con đường để doanh
nghiệp phát triển bền vững.
15

Nâng cao văn hóa doanh nghiệp giúp bảo tồn các bản sắc của doanh nghiệp qua
nhiều thế hệ các thành viên, tạo ra khả năng phát triển bền vững của doanh nghiệp,
truyền tải ý thức, giá trị của tổ chức đến các thành viên trong tổ chức đó.
1.3.2. Nâng cao văn hóa doanh nghiệp là điều kiện tiền đề để doanh nghiệp thực hiện
sứ mệnh của mình
Một khi doanh nghiệp có một văn hóa mạnh và phù hợp với mục tiêu và chiến lược
dài hạn mà doanh nghiệp đã đề ra thì tạo niềm tự hào của nhân viên về doanh nghiệp từ đó
mọi người luôn sống, phấn đấu và chiến đấu hết mình vì mục tiêu chung của doanh nghiệp
một cách tự nguyện, giúp cho lãnh đạo dễ dàng hơn trong công việc quản lý doanh nghiệp,
giúp cho nhân viên thoải mái và chủ động hơn trong việc định hướng cách nghĩ, cách làm
của mình, tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Để có được những lợi thế này doanh
nghiệp phải có những nguồn lực như nhân lực, tài chính, công nghệ, máy móc, nguyên vật
liệu, phương pháp làm việc. Nguồn lực tài chính, máy móc, nguyên liệu đóng vai trò như
lợi thế so sánh với đối thủ cạnh tranh trước khách hàng. Nguồn nhân lực đóng vai trò tham
gia chuyển hóa toàn bộ quá trình chuyển hóa các nguồn lực khác thành sản phẩm đầu ra. Vì
vậy, để tạo ra những lợi thế cạnh tranh như chất lượng sản phẩm, thời gian giao hàng, tác
động đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn
vào yếu tố văn hóa. Văn hóa doanh nghiệp ảnh hưởng trực tiếp đến việc hình thành mục
tiêu, chiến lược và chính sách, tạo ra tính định hướng có tính chất chiến lược cho bản thân
doanh nghiệp, đồng thời cũng tạo thuận lợi cho việc thực hiện thành công chiến lược đã lựa
chọn của doanh nghiệp.
Môi trường văn hóa doanh nghiệp còn có ý nghĩa quyết định đến tinh thần, thái
độ, động cơ lao động của các thành viên và việc sử dụng đội ngũ lao động và các yếu tố
khác, giúp cho doanh nghiệp trở thành một cộng đồng làm việc trên tinh thần hợp tác,
tin cậy, gắn bó, thân thiện và tiến thủ. Trên cơ sở đó hình thành tâm lý chung và lòng tin
vào sự thành công của doanh nghiệp, xây dựng một nếp văn hóa lành mạnh tiến bộ trong
tổ chức, đảm bảo sự phát triển của mỗi cá nhân trong doanh nghiệp, thu hút nhân tài,
tăng cường sự gắn bó người lao động, tạo ra khả năng phát triển bền vững cho doanh
nghiệp.
1.3.3. Nâng cao văn hóa doanh nghiệp tạo nên nét riêng cho doanh nghiệp, giúp phân
biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác
Mỗi doanh nghiệp có một đặc trưng, một phong cách riêng và chính văn hoá
doanh nghiệp tạo nên nét khác biệt đó, giúp cho doanh nghiệp xây dựng nên tên tuổi
16

của mình. Điều đó được biểu hiện qua các giá trị cốt lõi, các tập tục, lễ nghi, thói quen
hay cách họp hành, đào tạo, thậm chí đến cả đồng phục, giao tiếp…đã tạo nên phong
cách riêng biệt của doanh nghiệp, phân biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác.
Một doanh nghiệp thành công thường có một phong cách gây ấn tượng mạnh với người
ngoài doanh nghiệp và là niềm tự hào cho nhân viên trong doanh nghiệp.
1.3.4. Nâng cao văn hóa doanh nghiệp tạo nên lực hướng tâm chung cho toàn doanh
nghiệp
Một nền văn hóa được doanh nghiệp quan tâm phát triển giúp doanh nghiệp thu hút
nhân tài và củng cố lòng chung thành của nhân viên đối với doanh nghiệp. Người lao động
không chỉ vì tiền mà còn vì những nhu cầu khác nữa. Hệ thống nhu cầu của con người của
A.Maslow là một hình tam giác gồm 5 loại nhu cầu sắp xếp thep thứ tự từ thấp đến cao:
Nhu cầu sinh lý, nhu cầu an ninh, nhu cầu giao tiếp, nhu cầu được kính trọng và nhu cầu
được khẳng định chính mình để tiến bộ. Các nhu cầu trên là những cung bậc khác nhau của
sự ham muốn có tính khách quan ở mỗi cá nhân. Nó là những động lực thúc đẩy con người
hoạt động nhưng không nhất thiết là lý tưởng của họ.
Từ mô hình của A.Maslow, có thể nhận thấy thật sai lầm nếu một doanh nghiệp lại
cho rằng chỉ cần trả lương cao là sẽ thu hút, duy trì được nhân tài. Nhân viên chỉ trung thành
và gắn bó với doanh nghiệp lâu dài khi họ thấy hứng thú được làm việc trong bầu không
khí thân thuộc của doanh nghiệp và có khả năng tự khẳng định mình để thăng tiến. Trong
một nền văn hóa chất lượng, các nhân viên nhận thức rõ ràng về vai trò của bản thân mình
trong toàn bộ tổng thể, họ làm việc vì mục đích và mục tiêu chung.
1.3.5. Nâng cao văn hóa doanh nghiệp khích lệ quá trình đổi mới và sáng chế
Tại những doanh nghiệp mà công tác phát triển văn hóa doanh nghiệp diễn ra
mạnh mẽ, các nhân viên được khuyến khích đưa ra sáng kiến. Sự khích lệ này sẽ góp
phần phát huy tính năng động sáng tạo của nhân viên, là cơ sở cho quá trình nghiên cứu
và phát triển của doanh nghiệp. Mặt khác những thành công của nhân viên trong công
việc sẽ tạo động lực gắn bó họ với doanh nghiệp lâu dài và tích cực hơn.
1.3.6. Nâng cao văn hóa doanh nghiệp tạo sức cạnh tranh trên thị trường
Nâng cao văn hóa doanh nghiệp giúp nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh
nghiệp. Các nhà nghiên cứu cho rằng, một văn hoá doanh nghiệp mạnh sẽ tạo được lợi
thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Bởi vì văn hoá doanh nghiệp mạnh sẽ tạo được sự
thống nhất, giảm thiểu sự rủi ro, tăng cường phối hợp và giám sát, thúc đẩy động cơ
17

làm việc của mọi thành viên, tăng hiệu suất và hiệu quả của doanh nghiệp, từ đó tăng
được sức cạnh tranh và khả năng thành công của doanh nghiệp trên thị trường. Văn hóa
quyết định mẫu mã sản phẩm, ảnh hưởng tới phân phối sản phẩm, chi phối các biện pháp
xúc tiến và hỗ trợ kinh doanh, quảng cáo, ảnh hưởng đến giá cả.
Nói chung, nâng cao văn hoá doanh nghiệp giúp tăng cường uy tín cho doanh
nghiệp, hình thành trong quá trình thực hiện mục tiêu của các doanh nghiệp. Nó tạo nên
giá trị doanh nghiệp, tinh thần, đạo đức doanh nghiệp, quản lý doanh nghiệp và thương
hiệu doanh nghiệp. VHDN là nguồn gốc của sức sáng tạo, đoàn kết doanh nghiệp, là
động lực tinh thần cho sự tồn tại, cạnh tranh và phát triển của doanh nghiệp trong thời
kỳ đổi mới - nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng văn hóa doanh nghiệp
Doanh nghiệp hay bất cứ thực thể kinh tế nào đều tồn tại trong một môi trường
nhất định. Do đó, VHDN cũng chịu ảnh hưởng tổng thể của các yếu tố thuộc môi trường
kinh doanh (bao gồm cả yếu tố bên ngoài và yếu tố bên trong).
1.4.1. Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp
1.4.1.1 Văn hóa dân tộc
Sự phản chiếu của văn hóa dân tộc lên văn hóa doanh nghiệp là một điều tất yếu.
Bản thân văn hóa doanh nghiệp là một nền tiểu văn hóa nằm trong văn hóa dân tộc. Mọi
cá nhân trong nền văn hóa doanh nghiệp cũng thuộc vào một nền văn hóa dân tộc cụ thể,
với một phần nhân cách tuân theo các giá trị văn hóa dân tộc. Và khi tập hợp thành một
nhóm hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận – một doanh nghiệp – những cá nhân này sẽ mang
theo những nét nhân cách đó. Tổng hợp những nét nhân cách này làm nên một phần
nhân cách của doanh nghiệp, đó là giá trị văn hóa dân tộc không thể phủ nhận được. Có
bốn vấn đề chính tồn tại trong văn hóa dân tộc cũng như văn hóa doanh nghiệp là: tính
đối lập giữa chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tập thể; sự phân cấp quyền lực; tính cẩn
trọng; chiều hướng nam quyền đối lập với nữ quyền.
- Tính đối lập giữa chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tập thể: Trong nền văn hóa mà
chủ nghĩa cá nhân được coi trọng, quan niệm cá nhân hành động vì lợi ích của bản thân
hoặc của những người thân trong gia đình rất phổ biến. Còn nền văn hóa mà ở đó chủ
nghĩa tập thể được coi trọng thì cả doanh nghiệp giống như một gia đình lớn, mọi thành
viên quan tâm giúp đỡ lẫn nhau và lợi ích của tất cả mọi người đều được tổ chức
18

chăm lo, bảo vệ, đồng thời các thành viên cũng hành động dựa trên sự trung thành, lợi
ích và nghĩa vụ của doanh nghiệp.
- Sự phân cấp quyền lực: Đây là một thực tế tất yếu bởi trong xã hội không thể có
các cá nhân giống nhau hoàn toàn về thể chất, trí tuệ, năng lực. Biểu hiện rõ ràng nhất
của sự phân cấp quyền lực trong một quốc gia là sự chênh lệch về thu nhập giữa các cà
nhân, mức độ phụ thuộc của các mối quan hệ cơ bản trong xã hội như cha mẹ với con
cái, thấy và trò, cấp trên và cấp dưới,…Còn trong một doanh nghiệp, ngoài các biểu hiện
như trên thì có thể nhận biết các biểu hiện thông qua các biểu tượng của địa vị, việc gặp
gỡ lãnh đạo cấp cao dễ hay khó… Đi đôi với việc phân cấp quyền lực là sự phân chia
trách nhiệm, quyền lợi giữa các cá nhân. Sự phân cấp quyền lực càng cao thì trách nhiệm
và quyền lợi phải gánh vác cho từng chức vụ càng đực quy định rõ ràng, cụ thể.
- Tính đối lập giữa nam quyền và nữ quyền: Trong nền văn hóa mà nam quyền
được đề cao, thì vai trò của giới tính rất được coi trọng. Nền văn hóa này chịu sự chi
phối của các giá trị nam tính truyền thống như sự thành đạt, quyền lực, tính quyết đoán
và tham vọng. Còn trong nền văn hóa bị tri phối bởi nữ quyền thì những điều trên có xu
hướng ngược lại.
- Tính cẩn trọng: Phản ánh mức độ mà thành viên của những nền văn hóa khác
nhau chấp nhận các tình thế rối ren hoặc sự bất ổn. Một trong những biểu hiện rõ ràng
của tính cẩn trọng là cách suy xét để đưa ra quyết định. Trong khi tư duy của người
phương Đông chú trọng vào tính cụ thể, rõ ràng thì người phương Tây lại chú trọng vào
sự phân tích, tính trừu tượng và giàu tính tưởng tượng hơn. Ở những doanh nghiệp có
tính cẩn trọng cao thì họ có rất nhiều nguyên tắc và chú trọng vào cơ cấu tổ chức hoạt
động hơn, có tính tiêu chuẩn hóa cao và không muốn chấp nhận rủi ro.
1.4.1.2 Toàn cầu hóa
Toàn cầu hóa tạo nên một xu thế phát triển ngày càng rõ nét, các nền kinh tế ngày
càng trở nên phụ thuộc lẫn nhau, tiến dần đến một hệ thống kinh tế toàn cầu. Trong quá
trình toàn cầu hóa diễn ra sự giao lưu giữa các nền văn hóa doanh nghiệp, đã bổ sung
thêm những giá trị mới cho văn hóa kinh doanh mỗi nước, biết cách chấp nhận những
luật chơi chung, những giá trị chung để cùng hợp tác phát triển. Đồng thời trong quá
trình này, các giá trị văn hóa truyền thống của các quốc gia được khơi dậy, làm tôn vinh
tên tuổi của quốc gia đó trên thị trường toàn thế giới. Sự phát triển của các công ty, tập
đoàn toàn cầu, đa quốc gia không những đóng góp vào sự thịnh vượng
19

chung của nền kinh tế thế giới, mà còn góp phần hình thành nên các chuẩn mực quản lý
và kinh doanh. Bên cạnh đó, chính các công ty lớn khi vào thị trường mỗi nước cũng
tìm cách tiếp thu những tinh hoa văn hóa địa phương để dễ dàng thâm nhập thị trường,
lấy được lòng tin người tiêu dùng, qua đó làm giàu và sâu sắc thêm bản sắc kinh doanh
của doanh nghiệp. Nếu kinh tế toàn cầu làm cho môi trường kinh doanh biến đổi nhanh
hơn và nâng cao các chuẩn mực văn hóa lên cao, điều đó đòi hỏi các chủ thể phải xây
dựng được nền văn hóa có tính thích nghi, có sự tin cậy cao để cạnh tranh thành công.
1.4.1.3 Thể chế và chính sách kinh tế
Bao gồm thể chế chính trị, thể chế kinh tế, thể chế văn hóa, các chính sách của
chính phủ, hệ thống pháp luật,…là những yếu tố thuộc môi trường kinh doanh có ảnh
hưởng sâu sắc đến việc hình thành văn hóa doanh nghiệp. Trong điều kiện của nền kinh
tế thị trường, các doanh nghiệp phải tiến hành các hoạt động để đạt được doanh thu cao
nhất với chi phí thấp nhất. Để làm được điều này các doanh nghiệp phải có tri thức, có
văn hóa để khai thác và sử dụng các nguồn lực có hạn như vốn, lao động, tài
nguyên,…một cách có hiệu quả nhất. Đồng thời thông qua quan hệ giữa doanh nghiệp
và khách hàng, các nhà cung cấp, các đối thủ cạnh tranh, chính quyền địa phương và xã
hội, doanh nghiệp sẽ hình thành được các bản sắc văn hóa riêng từ việc kế thừa các giá
trị văn hóa tốt đẹp của nhân loại, những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc và thể
hiện được những giá trị đó trong sản phẩm sản xuất ra, trong cách ứng xử giao tiếp. Làm
được điều đó, doanh nghiệp không những đạt được mục tiêu và lợi nhuận mà còn hướng
tới sự phát triển bền vững.
1.4.2. Yếu tố bên trong doanh nghiệp
1.4.2.1 Người lãnh đạo
Nhà lãnh đạo có vai trò vô cùng quan trọng trong mỗi doanh nghiệp. Đó không
chỉ là người sáng tạo ra các giá trị VHDN mà quan trọng hơn còn là người truyền đạt,
duy trì và biến chúng thành một “hệ thống dẫn đạo đối với toàn doanh nghiệp”. Bất cứ
doanh nghiệp nào muốn tồn tại và thành công phải có một hệ thống nguyên tắc vững
chắc, trên đó, doanh nghiệp đặt toàn bộ các đường lối và hành động của mình. Điều quan
trọng nhất là hệ thống nguyên tắc ấy phải tạo được sự trung thành, gắn bó, tuân thủ triệt
để từ phía nhân viên. Điều này đòi hỏi nhà lãnh đạo, người đã tạo hình ra hệ thống giá
trị của công ty, phải đi sâu đi sát và đề cao các giá trị chung với toàn bộ công nhân viên.
Tuy nhiên trong cùng một doanh nghiệp, các thế hệ lãnh đạo khác nhau
20

cũng sẽ tạo ra những giá trị văn hoá doanh nghiệp khác nhau. Hai đối tượng lãnh đạo
ảnh hưởng đến sự hình thành văn hoá doanh nghiệp đó là sáng lập viên của doanh nghiệp
và nhà lãnh đạo kế cận.
- Sáng lập viên: Sáng lập viên có khả năng hình thành văn hóa doanh nghiệp thông
qua những quan điểm, tư tưởng của mình. Đây là người quyết định việc hình thành hệ
thống giá trị văn hoá căn bản của doanh nghiệp, là người ghi dấu ấn đậm nét nhất lên
VHDN đồng thời tạo nên nét đặc thù của VHDN. Một doanh nghiệp cũng giống như
một con người, thời kì đầu mới thành lập là khoảng thời gian hình thành nhân cách.
Trong thời kì này người sáng lập phải lựa chọn hướng đi phù hợp với xu thế phát triển
của thị trường, môi trường hoạt động và các thành viên tham gia vào doanh nghiệp mình,
qua đó tạo nên nét đặc thù của văn hóa doanh nghiệp. Những sự lựa chọn này tất yếu sẽ
phản ánh kinh nghiệm, tài năng, phẩm chất, triết lý kinh doanh của nhà lãnh đạo cho
doanh nghiệp mà họ lập ra.
- Các nhà lãnh đạo kế cận: Khi doanh nghiệp thay đổi nhà lãnh đạo, điều này dẫn
đến sự thay đổi về cơ cấu tổ chức, nhân sự, đường lối,...hoặc cũng có thể doanh nghiệp
vẫn duy trì theo mô hình hoạt động cũ. Tuy nhiên, dù trong trường hợp nào, sự thay đổi
người lãnh đạo thì cũng tác động trực tiếp đến văn hóa doanh nghiệp. Bởi vì văn hóa
doanh nghiệp là tấm gương phản chiếu tài năng, cá tính và những triết lý kinh doanh của
người lãnh đạo.
Nhìn chung, nếu văn hóa dân tộc có xu hướng ảnh hưởng một cách tự nhiên đến
VHDN thì nhà lãnh đạo lại đóng vai trò rất chủ động trong quá trình hình thành của VHDN.
Điều này có nghĩa là nhà lãnh đạo với mục tiêu hướng doanh nghiệp đạt hiệu quả hoạt động
cao, bằng hành vi quản lý của mình đã góp phần tạo nên văn hóa cho DN.
1.4.2.2 Lịch sử hình thành doanh nghiệp
Đây là một yếu tố cốt lõi, ảnh hưởng không nhỏ đến văn hóa doanh nghiệp. Lịch
sử hình thành doanh nghiệp là cả một quá trình lâu dài của sự nỗ lực xây dựng và vun
đắp cho doanh nghiệp. Qua quá trình đó, mỗi doanh nghiệp đều có những đặc điểm
mang tính đặc thù cả về cơ cấu tổ chức, cơ chế hoạt động và đặc trung văn hóa. Tất cả
những yếu tố đó đều ảnh hưởng không nhỏ đến xây dựng, điều chỉnh phát triển văn hóa
doanh nghiệp trong thời kỳ đổi mới. Lịch sử phát triển và truyền thống văn hóa của một
doanh nghiệp cho chúng ta hiểu được đầy đủ quá trình vận động và thay đổi của doanh
nghiệp. Thực tế cho thấy, những doanh nghiệp có lịch sử hình thành và truyền thống văn
hóa lâu đời thường khó có sự thay đổi về tổ chức hơn những doanh
21

nghiệp non trẻ chưa định hình rõ phong cách hay đặc trưng văn hóa. Những truyền thống
văn hóa đã xuất hiện và định hình trong lịch sử vừa là chỗ dựa vững chắc nhưng cũng
có thể là rào cản trong việc xây dựng và phát triển văn hóa mới cho doanh nghiệp. Các
doanh nghiệp khác nhau thì có lịch sử hình thành và phát triển khác nhau điều này mang
lại những đặc tính riêng cho từng doanh nghiệp. Các doanh nghiệp mới thành lập thường
mang phong cách kinh doanh hiện đại và hướng tới thị trường hơn. Thành viên những
doanh nghiệp này cũng trẻ và năng động hơn. Ngược lại, những doanh nghiệp có lịch
sử lâu đời thường khó đổi mới hơn. Tuy nhiên, họ lại có các giá trị văn hóa và kinh
nghiệm chuyên môn hơn từ đó có thể phát triển văn hóa doanh nghiệp ở một mức độ
cao hơn.
1.4.2.3 Ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp
Giữa các công ty có ngành nghề kinh doanh khác nhau sẽ có văn hóa khác nhau.
Văn hóa ngành nghề cũng là một yếu tố tác động quan trọng đến kết quả kinh doanh của
từng doanh nghiệp. Các công ty thương mại có văn hóa khác với công ty sản xuất và
chế biến. Văn hóa ngành nghề cũng thể hiện rõ trong việc xác định mối quan hệ giữa
các phòng ban và các bộ phận khác nhau trong công ty. Chính vì vậy để thu được thành
công trong quản lý, các nhà quản lý của doanh nghiệp cần phải hiểu biết sâu sắc và chính
xác về văn hóa và các giá trị của phía đối tác từ đó mới có các hành vi phù hợp tránh
các mâu thuẫn và bất đồng không cần thiết.
1.4.2.4 Hình thức sở hữu của doanh nghiệp
Loại hình sở hữu hay các loại hình công ty khác nhau cũng tạo ra sự khác biệt
trong văn hóa của doanh nghiệp. Các công ty cổ phần sẽ có những giá trị văn hóa khác
với giá trị văn hóa của các công ty trách nhiệm hữu hạn và càng khác với giá trị văn hóa
của các công ty nhà nước. Sở dĩ như vậy vì bản chất hoạt động và điều hành cũng như
ra quyết định của các công ty này là khác nhau. Theo các nhà nghiên cứu thì các công
ty nhà nước thường có giá trị văn hóa thích sự tuân thủ, ít chú ý đến hoạt động chăm sóc
khách hàng trong khi các công ty tư nhân lại có giá trị văn hóa hướng tới khách hàng và
ưa thích sự linh hoạt hơn.
Như vậy, các yếu tố thuộc môi trường kinh doanh bao gồm yếu tố bên trong và bên
ngoài đều có ảnh hưởng đến sự hình thành VHDN. Chẳng hạn như người lãnh đạo là người
truyền đạt, duy trì và biến VHDN thành một “hệ thống dẫn đạo” của doanh nghiệp, ngành
nghề và hình thức kinh doanh ảnh hưởng đến cơ cấu tổ chức, hoạt động của doanh nghiệp,
văn hóa dân tộc tạo nên những giá trị cốt lõi, tạo niềm tin cho doanh nghiệp,…
22

Tóm tắt chƣơng 1: Chương 1 của khóa luận đã khái quát , hệ thống hóa những
kiến thức cơ bản về VHDN cũng như các khái niệm, các biểu hiện liên quan đến VHDN,
vai trò của việc nâng cao VHDN trong Công ty cũng như những yếu tố bên trong và bên
ngoài có thể ảnh hưởng đến viêc hình thành và nâng cao VHDN để từ đó có những hiểu
biết chung, bao quát về những gì sẽ được đề cập đến trong nội dung các chương tiếp
theo, làm cơ sở đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp chủ yếu trong chương 3 của
khóa luận.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP.docx

Similar to CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP.docx