Cơ sở lý luận về chế độ hưu trí.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ
1.1. Khái niệm chế độ hưu trí
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm chế độ hưu trí
Hệ thống hưu trí là bộ phận quan trọng của hệ thống an sinh xã hội tại
bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Hệ thống hưu trí thông thường được xây dựng
gồm ba tầng (phúc lợi xã hội, hưu trí bắt buộc, hưu trí tự nguyện) nhằm đảm
bảo diện bao phủ rộng và cung cấp sản phẩm hưu trí linh hoạt, đảm bảo nhu
cầu và quyền lợi cho người cao tuổi. Tùy theo trình độ phát triển kinh tế và cơ
cấu dân số xã hội, hệ thống hưu trí được xây dựng tương đối khác biệt theo
từng quốc gia.
Chế độ hưu trí được hình thành tại Việt Nam nói riêng và trên thế giới
nói chung bởi những nhu cầu thiết yếu của cuộc sống. Thông thường, mỗi người
chỉ có một khoảng thời gian có đầy đủ các điều kiện về sức khỏe và trí tuệ để
tham gia lao động. Vì vậy, dựa vào các nghiên cứu về khả năng lao động ở các
quốc gia trên thế giới, có thể thấy độ tuổi về hưu là tương đối đồng đều. Từ đó
có thể thấy, những người không còn khả năng lao động sẽ không còn khả năng
tự tạo ra thu nhập cho bản thân. Và để đảm bảo lợi ích cho người lao động khi
họ đã tham gia cống hiến sức lao động của mình trong một khoảng thời gian
dài, Nhà nước đã đưa ra các quy định về chế độ hưu trí nhằm đảm bảo thu nhập
cho người lao động khi đã hết tuổi lao động.
Chế độ hưu trí có thể được hiểu theo một vài nghĩa khác nhau:
Theo Tổ chức lao động quốc tế (ILO) thì chế độ hưu trí là dạng trợ cấp
cho những người tham gia bảo hiểm xã hội đạt đến độ tuổi cao mà không tiếp
tục làm việc bình thường nữa.
Chế độ hưu trí nhằm chu cấp phần thu nhập bị mất cho những người lao
động khi đã kết thúc quá trình lao động, để đảm bảo đời sống cho chính những
người lao động này.
6

Chế độ hưu trí là chế độ bảo hiểm xã hội nhằm đảm bảo thu nhập cho
người lao động hết tuổi lao động hoặc không còn tham gia quan hệ lao động
với mục đích đảm bảo thực hiện quyền và lợi ích hợp pháp của công dân sau
khi đã hoàn thành nghĩa vụ lao động đối với xã hội; ổn định đời sống cho người
lao động sau khi họ hết tuổi lao động, góp phần tăng cường sức khỏe và nâng
cao tuổi thọ; thể hiện sự quan tâm của Nhà nước và xã hội đối với người lao
động không chỉ trong quá trình lao động mà kể cả khi người lao động hết tuổi
lao động; thể hiện đạo lý dân tộc, trình độ văn minh của xã hội.
Chế độ hưu trí là tổng hợp các quy phạm pháp luật quy định về các điều
kiện và mức trợ cấp cho những người tham gia bảo hiểm hưu trí, khi đã hết tuổi
lao động hoặc không còn tham gia quan hệ lao động.
Có thể thấy, các định nghĩa về chế độ hưu trí nêu trên có sự tương đồng
nhau, là một chế độ bảo hiểm xã hội nhằm đảm bảo thực hiện quyền lợi hợp
pháp của người lao động sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ lao động và đóng bảo
hiểm xã hội, nhằm đảm bảo ổn định cuộc sống cho người lao động khi không
còn khả năng lao động bình thường, hay còn gọi là khi đã hết tuổi lao động.
Đặc điểm của chế độ hưu trí:
Thứ nhất, chế độ hưu trí là một trong những chế độ bảo hiểm xã hội.
Tuy nhiên, khác với chế độ thai sản hay chế độ ốm đau..., người lao động tiến
hành đóng bảo hiểm hưu trí ngay trong quá trình lao động, nhưng lại được
hưởng ngoài quá trình lao động, tức là sau khi đã đáp ứng đủ các điều kiện để
được nghỉ hưu và hưởng lương hưu.
Thứ hai, chế độ hưu trí nhằm tạo ra một khoản thu nhập ổn định cho
người lao động sau quá trình về hưu, nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp
của công dân sau khi đã đóng góp và cống hiến sức lao động của mình cho xã
hội, tạo ra của cải vật chất và phát triển đời sống.
Thứ ba, chế độ hưu trí do Nhà nước thống nhất quản lý và quy định
Thứ tư, để được hưởng chế độ hưu trí, người lao động phải thuộc đối
7

tượng được hưởng chế độ bảo hiểm hưu trí, đồng thời đáp ứng các điều kiện
theo quy định của pháp luật về tuổi, thời gian đóng bảo hiểm,…
Thứ năm, mức hưởng bảo hiểm xã hội được tính trên cơ sở mức đóng,
và thời gian đóng bảo hiểm xã hội trong quá trình lao động
Bản chất của chế độ hưu trí
Một là, chế độ hưu trí đặt ra với người lao động kể từ thời điểm họ về
hưu cho đến khi họ chết, với mục đích nhằm đảm bảo một khoản lương hưu
cho người lao động khi họ không còn khả năng tạo ra thu nhập do các nguyên
nhân như tuổi cao, sức yếu, không còn khả năng làm việc ở điều kiện bình
thường. Những điều kiện về nội dung cụ thể được quy định trong Luật bảo hiểm
xã hội năm 2014.
Hai là, chế độ hưu trí là một chế độ bảo hiểm xã hội mang tính dài hạn.
Điều này được thể hiện ở hai quá trình là quá trình đóng và quá trình hưởng lương
hưu. Người lao động có trách nhiệm tham gia đóng bảo hiểm xã hội trong suốt
quãng thời gian làm việc cho đến khi đã đủ các điều kiện về tuổi đời và thời gian
tham gia bảo hiểm xã hội thì họ sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí trong khoảng thời
gian tính từ lúc về hưu cho đến khi người lao động chết. Theo đó, thời gian đóng
và hưởng lương hưu có thể chênh lệch nhau nhiều hay ít phụ thuộc vào tuổi thọ
cũng như số năm công tác của từng người lao động.
Ba là, chế độ hưu trí có sự kế thừa giữa các thế hệ lao động trong việc
hình thành và sử dụng quỹ bảo hiểm hưu trí. Đặc trưng này thể hiện nguyên tắc
lấy số đông bù số ít - một nguyên tắc đặc thù của bảo hiểm xã hội. Mọi người
tham gia bảo hiểm xã hội đóng góp cho bên nhận bảo hiểm xã hội và tích dần
thành một quỹ tài chính độc lập dùng để chi trả trợ cấp cho người lao động khi
họ bị giảm hoặc mất thu nhập trong các chế độ đã quy định. Số trợ cấp của họ
nhận được thường lớn hơn so với số tiền đóng góp của họ. Điều này tạo nên cơ
chế phải lấy kết quả đóng góp của số đông người tham gia để bù cho số ít người
được hưởng trợ cấp.

8

1.1.2. Nguyên tắc cơ bản của chế độ hưu trí
Chế độ bảo hiểm hưu trí là một trong những chế độ BHXH, vì vậy, chế
độ hưu trí cũng tuân thủ theo những nguyên tắc cơ bản của chế độ bảo hiểm xã
hội và có thêm một số nguyên tắc đặc thù.
Thứ nhất, đảm bảo sự công bằng cho mọi thành viên trong xã hội có
quyền được tham gia và hưởng an sinh xã hội.
Những quy định về chế độ hưu trí nhằm mục đích lớn nhất là đảm bảo
cho người lao động sau khi về hưu một khoản tiền nhằm họ ổn định cuộc sống.
Việc này cần thực hiện đối với mọi người lao động theo nguyên tắc đóng –
hưởng, bảo đảm cân đối quỹ bảo hiểm xã hội, xây dựng chính sách khuyến
khích nông dân, lao động trong khu vực phi chính phủ tham giao bảo hiểm xã
hội tự nguyện. Mặc dù không còn khả năng lao động, nhưng họ vẫn nhận được
sự hỗ trợ từ phía Nhà nước. Điều này cũng nhằm thể hiện sự quan tâm của Nhà
nước với chính sách xã hội và với tầng lớp hưu trí chiếm một số lượng không
nhỏ trong xã hội.
Thứ hai, phân biệt hợp lý chế độ bảo hiểm hưu trí giữa lao động nam và
lao động nữ.
Mặc dù hiện này, nam và nữ là hoàn toàn bình đẳng trong các mối quan
hệ, tuy nhiên vì một số lý do sinh học nên chế độ hưu trí giữa lao động nam và
nữ vẫn có sự ưu đãi hơn dành cho nữ giới. Trong Luật bảo hiểm xã hội năm
2014, ngoài các quy định chung về chế độ bảo hiểm xã hội đối với người lao
động tham gia bảo hiểm xã hội, còn có quy định riêng đối với lao động nữ tại
Điều 54 về điều kiện hưởng lương hưu của nam là đủ 60 tuổi và nữ là 55 tuổi.
Sự chênh lệch thời gian 05 năm về tuổi nghỉ hưu cũng tạo ra sự chênh lệch 05
năm trong thời gian đóng bảo hiểm xã hội. Cụ thể, mức lương hưu hàng năm
của người lao động đủ điều kiện theo quy định của Luật bảo hiểm xã hội được
tính bằng 45% mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH tương
ứng với 15 năm đóng BHXH, sau đó cứ thêm mooixx năm đóng BHXH được
tính thêm 2% đối với nam và 3% đối với nữ, mức tối đa được hưởng bằng 75%.
9

Tuy nhiên hiện nay theo cách tính mới kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2018,
mức hưởng lương hàng tháng của người lao động đủ điều kiện được tính bằng
45% mức bình quân tiền lương hàng tháng đóng BHXH và tương ứng với số
năm đóng BHXH là: Lao động nam nghỉ hưu vào năm 2018 là 16 năm, năm
2019 là 17 năm, năm 2020 là 18 năm,…; Lao động nữ nghỉ hưu vào năm 2018
trở đi là 15 năm. Sau đó cứ thêm mỗi năm, người lao động được tính thêm 2%,
mức tối đa bằng 75%. Vì vậy dù theo quy định trước đây hay quy định hiện
hành, thì cách tính lương hưu của nam với nữ cũng có phần ưu tiên hơn dành
cho lao động nữ.
Trong các nguyên tắc của chế độ hưu trí có nguyên tắc đảm bảo sự công
bằng cho mọi thành viên trong xã hội đều được hưởng an sinh xã hội và nguyên
tắc có sự phân biệt hợp lý chế độ hưởng bảo hiểm hưu trí giữa lao động nam và
lao động nữ. Hai nguyên tắc trên tưởng chừng như có sự đối nghịch lẫn nhau,
tuy nhiên, việc đảm bảo ưu tiên cho lao động nữ có những lý do liên quan đến
thể chất, giới tính khiến việc tạo ưu tiên cho họ mới giúp thực sự đảm bảo
nguyên tắc công bằng.
Thứ ba, nguyên tắc ưu đãi với một số ngành nghề, lĩnh vực nhất định
như người lao động hành nghề có tính chất nặng nhọc độc hại, làm việc ở vùng
xa xôi hẻo lánh, làm việc trong lĩnh vực an ninh quốc phòng,...
Nguyên tắc này quy định người lao động làm những công việc nặng nhọc
độc hại, làm việc ở những vùng sâu vùng xa hoặc làm việc trong lực lượng vũ
trang sẽ được nghỉ hưu sớm hơn nhưng không phải trừ tỷ lệ lương hưu. Trường
hợp người lao động đã đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định trên mà vẫn
muốn tiếp tục làm việc và người sử dụng lao động vẫn có nhu cầu sử dụng thì
người lao động vẫn tiếp tục là việc và tham gia BHXH bắt buộc theo quy định.
Tuy nhiên, nếu họ không muốn tiếp tục làm việc thì sẽ có quyết định nghỉ việc và
lập hồ sơ hưởng lương hưu đối với người đang đóng BHXH gửi cơ quan BHXH
giải quyết theo quy định.Việc này vừa nhằm tạo điều kiện cho người lao động,
đồng thời cũng thể hiện sự công nhận và quan tâm của Nhà nước đối với công sức
và sự cống hiến của nhóm đối tượng này.

10

Thứ tư, mức trợ cấp chế độ hưu trí phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh
tế.
Chế độ hưu trí rất quan trọng trong chính sách bảo hiểm xã hội của một
quốc gia, hầu hết người lao động của quốc gia đó đều tham gia chế độ hưu trí
gần như cả cuộc đời mình, tác động đến đời sống vật chất, tinh thần của người
lao động và gia đình của họ cũng như của xã hội. Như vậy, chế độ hưu trí có
ảnh hưởng đến nhiều mặt kinh tế xã hội của quốc gia đó và ngược lại, Nền kinh
tế đạt trình độ phát triển cao thì mức sống của người lao động, của người dân
và tuổi thọ cũng không ngừng được nâng cao, cấu trúc dân số sẽ có sự biển đổi.
Trong các trường hợp này, tuổi về hưu của người lao động kéo dài.
Tại Việt Nam, theo quy định của pháp luật đã tiến hành tăng số năm đóng
bảo hiểm xã hội khi tính tỷ lệ để hưởng lương hưu, và tăng dần độ tuổi tính tỷ
lệ hưởng lương hưu.
1.1.3. Vai trò của chế độ hưu trí
Chế độ hưu trí giữ vai trò quan trọng vì đó là vấn đề quan tâm của người
lao động khi tham gia quan hệ bảo hiểm vì hầu hết mọi người tham gia đều là
đối tượng của bảo hiểm hưu trí. Theo dự báo Dân số của Liên hợp quốc năm
2002 về dân số Việt Nam đên năm 2050, tỷ lệ người già (trên 60 tuổi) sẽ chiếm
khoảng 25% dân số. Vì vậy, việc tạo ra một khoản thu nhập ổn định cho họ sau
quá trình về hưu là rất cần thiết, nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của
công dân sau khi đã đóng góp và cống hiến sức lao động của mình cho xã hội,
tạo ra của cải vật chất và phát triển đời sống. Từ đó có thể nhận thấy, chế độ
hưu trí có một vai trò to lớn đối trong đời sống xã hội.
Đối với người lao động, bảo hiểm xã hội được coi là điều kiện cho người
lao động được cộng động tương trợ khi xảy ra các rủi ro như ốm đau, tai
nạn,…Và chế độ hưu trí đảm bảo việc thực hiện quyền và lợi ích của người lao
động sau khi họ đã hoàn thành nghĩa vụ lao động đối với xã hội. Xét về tuổi
đời, họ đa phần là những người cao tuổi, bị giảm hoặc hết khả năng lao động.
Xét về mặt xã hội, họ là những người đã có đóng góp một phần không nhỏ vào
sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

11

Chế độ hưu trí mang tính chất hoàn trả và ít nhiều có sự tách biệt giữa
đóng và hưởng vì người tham gia bảo hiểm đóng suốt thời kỳ lao động được
hưởng trợ cấp khi về hưu. Hàng tháng, người lao động đều đóng một khoản tiền
nhất định vào quỹ bảo hiểm xã hội, chính điều này đã góp phần chi tiêu hợp lý,
cân đối hơn nhằm dụ phòng một khoản thu nhập cho tuổi già. Ngoài ra còn có
thể thấy, bảo hiểm hưu trí là khoản thu nhập chính đáng, nhằm đảm bảo cho họ
cuộc sống ổn định về mặt vật chất và tinh thần sau khi họ đã bị giảm hoặc không
còn khả năng lao động. Khoản trợ cấp này tạo nên tâm lý thoải mái, không phụ
thuộc vào gia đình và người thân, giúp họ không mặc cảm là gánh nặng của gia
đình và xã hội.
Đối với người sử dụng lao động, BHXH có tác dụng nhằm ổn định hoạt
động sản xuất kinh doanh bằng cách phân phố các khoản chi phí cho người lao
động một cách hợp lý. Hơn nữa, việc tham gia bảo hiểm xã hội nói chung và
bảo hiểm hưu trí nói riêng giúp tạo được mối quan hệ tốt với người lao động,
giải quyết những vấn đề thuộc phạm vi trách nhiệm của mình đối với người lao
động để họ yên lao động sản xuất.
Việc có một khoản trợ cấp ổn định sau khi hết tuổi lao động sẽ giúp người
lao động tích cực và có động lực làm việc hơn, góp phần tăng năng suất lao
động và chất lượng sản phẩm và tạo nên lợi nhuận nhiều hơn cho người sử dụng
lao động. BHXH nói chung và bảo hiểm hưu trí nói riêng còn là yếu tố quan
trọng góp phần thu hút, ổn định thị trường lao động, tạo điều kiện phát triển sản
xuất do người lao động có xu hướng lựa chọn những doanh nghiệp có tham gia
BHXH cho người lao động để vào làm việc.
Đối với xã hội, chế độ BHXH thể hiện trách nhiệm của Nhà nước, của
xã hội, của người sử dụng lao động đối với những người đã có quá trình lao
động, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước, nay hết tuổi lao động.
BHXH là căn cứ nhằm đánh giá trình độ quản lý rủi ro và mức độ an sinh xã
hội đạt được trong mỗi quốc gia. Đồng thời, nhằm phản ánh trình độ phát triển
kinh tế, xã hội của các nước.

12

Hiện nay, xu hướng già hóa dẫn đến số lượng người nghỉ hưu ngày càng
tăng. Điều này cho thấy rõ vai trò ngày càng quan trọng của chế độ hưu trí trong
đời sống kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Hơn nữa, chế độ bảo hiểm hưu trí còn
thể hiện được sự quan chăm sóc của Nhà nước, người sử dụng lao động đối với
người lao động, cao hơn nữa là phản ánh trình độ văn minh của một chế độ xã
hội.
Bảo hiểm hưu trí tạo niềm tin tương lai cho người lao động, thúc đẩy họ
gắn bó với công việc vào tạo tâm lý yên tâm, tích cực làm việc để tăng thêm
nguồn thu nhập và cũng từ đó có điều kiện tăng mức đóng bảo hiểm hưu trí để
khi hết tuổi lao động được nhận tiền lương bảo hiểm hưu trí.
1.1.4. Chế độ hưu trí theo quy định của các quốc gia khác trên thế
giới và những gợi mở cho Việt Nam
Tuổi nghỉ hưu thường được xác định dựa trên tuổi già sinh học của người
lao động. Ở các nước có dân số già (tỷ trọng người già chiếm trên 10% dân số),
lực lượng lao động trong tuổi ít nên thường quy định tuổi nghỉ hưu cao. Ngược
lại, đối với các nhóm nước có dân số trẻ thường quy định tuổi nghỉ hưu thấp để
đổi mới lực lượng lao động.
Nhóm các nước ASEAN: Đây là nhóm các nước có mối quan hệ gần
gũi với Việt Nam về vị trí địa lý, tại đây, tuổi về hưu được pháp luật quy định
cụ thể như sau
Tuổi tiêu chuẩn Tuổi nghỉ hưu sớm có điều kiện
Nhật Bản 65 cho cả hai giới không
Lào 60 cho cả hai giới tới 5 năm
Phi-lip- 60 cho cả hai giới tới 5 năm
pin
Hàn Quốc 65 cho cả hai giới tới 10 năm
Thái Lan 55 cho cả hai giới
Đài Loan 60 nam 55 nữ tới 10 năm (nam) tới 5 năm (nữ)
Việt Nam 60 nam 55 nữ tới 5 năm

13

Indonesia 55 cho cả hai giới không
Malaysia 55 cho cả hai giới không
Singapore 62 cho cả hai giới không
Trung 60 cho nam giới tới 10 năm (45 cho phụ nữ)
Quốc 50 tới 60 cho phụ nữ
Nguồn: Cơ quan An sinh Xã hội Hoa Kỳ (2016).
Trung Quốc: phụ nữ có chuyên môn nghỉ hưu ở tuổi 60, các phụ nữ hưởng
lương khác nghỉ hưu ở tuổi 55, và các phụ nữ khác nghỉ hưu ở tuổi 50.
Nhóm các nước Tây Âu và Bắc Mỹ:
Tuổi nghỉ hưu tại các quốc gia OECD, thời kỳ 1949-2035
1989 1993 2002 2035
Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ
Úc 65 60 65 60 65 62.5 65 65
Áo 65 60 65 60 65 60 65 65
Bỉ 60 60 60 60 60 60 65 65
Ca-na-đa 60 60 60 60 60 60 60 60
Đan Mạch 67 67 67 67 67 67 65 65
Phần Lan 60 60 60 60 60 60 62 62
Pháp 60 60 60 60 60 60 60 60
Đức 65 60 65 60 65 61 65 65
Hy Lạp 60 55 60 55 60 60 65 65
Ai-xơ-len 67 67 65 65 67 67 67 67
Ailen 65 65 65 65 65 65 65 65
Ý 60 55 60 55 57 57 60 60
Nhật Bản 60 56 60 58 60 60 65 65
Lu-xem-bua 65 65 57 57 60 60 60 60
Hà Lan 65 65 65 65 65 65 65 65
Niu Zilân 60 60 62 62 65 65 65 65

14

Na-Uy 67 67 67 67 67 67 67 67
Bồ Đào Nha 65 62 55 55 55 55 55 55
Tây Ban Nha 65 65 60 60 60 60 61 61
Thuỵ Điển 60 60 60 60 61 61 61 61
Thuỵ Sĩ 65 60 65 62 65 63 65 64
Anh 65 60 65 60 65 60 65 65
Mỹ 62 62 62 62 62 62 62 62
Nguồn: Turner (2007).
Từ những số liệu trên, có thể thấy mặc dù trình độ phát triển cũng như vị
trí địa lý của các quốc gia có sự khác biệt, tuy nhiên tuổi nghỉ hưu đều dao động
từ 55 đến 65 tuổi. Trong đó, 1/3 số nước quy định tuổi nghỉ hưu của nam nữ
như nhau, còn lại thường quy định nam cao hơn so với nữ, thường là 05 tuổi.
Ngoài điều kiện về tuổi, thời gian đóng bảo hiểm xã hội cũng có một ý
nghĩa rất quan trọng trong việc xác lập chế độ hưu trí. Các quốc gia đều quy
định thời gian đóng BHXH tổi thiểu và thời gian đóng BHXH dao động từ 15
đến 45 năm. Cụ thể ở các quốc gia như sau:
Ở Trung Quốc, thời gian đóng phí bảo hiểm hưu trí tối thiểu là 20 năm
[2.tr.25]
Thái Lan: Người đến tuổi về hưu (55 tuổi) muốn nhận lương hưu phải
đạt điều kiện đã đóng BHXH ít nhất 15 năm. Trường hợp đóng bảo hiểm nhiều
hơn 15 năm, thì cứ mỗi năm đóng thêm đó, lương hưu sẽ được cộng thêm
1,5%[25]
Pháp: đóng 150 tháng liên tục [53]
Có thể thấy, việc quy định thời gian đóng góp là khác nhau ở từng quốc
gia, tuy nhiên hầu hết đều quy định mức đóng tối thiểu và phần đóng góp này
phải đủ chi trả các trợ cấp hưu trí ở mức thấp nhất.
Tại Trung Quốc: chế độ hưu trí của Trung Quốc có sự tương đồng với
Việt Nam, được chia thành bảo hiểm hưu trí bắt buộc và bảo hiểm hưu trí tự
15

nguyện. Người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu theo quy định và tham gia ít nhất
15 năm sẽ được nhận trợ cấp hưu trí hàng tháng. Trợ cấp này gồm 02 phần
chính: phần từ quỹ cộng đồng bằng 20% mức tiền lương trung bình năm trước
của người lao động; phần thứ hai là từ tài khoản cá nhân bằng 1/120 của tổng
số tích lũy được. Những người làm việc trước thời gian ban hành chính sách
nói trên sẽ được áp dụng chế độ hưu trí quá độ khi nghỉ hưu và Nhà nước sẽ
điều chỉnh mức độ trợ cấp hưu trí theo sự phát triển kinh tế. Những người tham
gia hưu trí cơ bản trước năm 2011, khi đã đến tuổi về hưu mà vẫn chưa đóng
đủ 15 năm BHXH nhưng nhiều hơn 10 năm, thì có thể trả nốt trong một lần để
đạt đủ tiêu chí hưởng lương hưu theo cơ chế hiện tại, hoặc chuyển số tiền đó
cho các dự án ở nông thôn hoặc cho những người không có lương hưu
ở thành phố [4].
Tại Nhật Bản, người tham gia bảo hiểm có thể nhận lương sớm từ 60 –
64 tuổi, nhưng mức lương hưu sẽ giảm đi bằng 0,5% nhân với số tháng nhận
lương hưu sớm, ngược lại nếu nhận lương hưu muộn từ 66 – 70 tuổi, mức lương
hưu sẽ tăng lên là 0,7% nhân với số tháng muộn. Người lao động tham gia chế
độ bảo hiểm cho người lao động sẽ nhận được trợ cấp lương hưu cơ bản và
lương hưu tính trên cơ sở tiền lương đóng bảo hiểm [17, tr.4]
Tại Mỹ, những người lao động đã về hưu sẽ được hưởng tiền trợ cấp tuổi
già từ quỹ Social Security. Đối với những người đã từng đi làm, mức tiền trợ
cấp tuổi già được tính từ số năm đi làm và mức lương trong những năm đó,
tương tự như đối với bảo hiểm hưu trí ở Việt Nam. Khi lĩnh lương, họ sẽ trích
lại 6,2% lương và người trả lương góp thêm 6,2% lương nữa để nộp vào quỹ
Social Security. Ngoài ra, họ còn có tài khoản hưu trí, mỗi người sẽ tự quyết
định trích bao nhiêu phần trăm lương của mình để gửi vào tài khoản hưu trí.
Tài khoản này được giao cho công ty quản lý quỹ hoặc công ty bảo hiểm nhân
thọ quản lý. Số tiền trích vào quỹ hưu trí sẽ không chịu thuế thu nhập cho tới
khi được rút ra dùng [25]

16

Tại Đan Mạch, chế độ hưu trí được phân làm hai loại: loại đầu tiên đảm
bảo lương hưu phổ thông cho tất cả những người trên 65 tuổi. Tính đến năm
2015, số tiền tối đa một người nhận được rơi vào khoảng 10.081USD. Để nhận
được loại lương hưu trên, một cá nhân phải đăng ký sống ở Đan Mạch trong 40
năm trong khoảng độ tuổi từ 15 đến 65. Nếu cư trú ít hơn, cá nhân đó vẫn được
nhận lương hưu nhưng sẽ bị giảm theo tỷ lệ. Loại thứ hai là lương hưu đóng
góp, đây là loại lương hưu bắt buộc các công ty phải đóng góp cho nhân viên
của mình trong độ tuổi từ 16 – 65 và với thời gian là việc hơn 9h/tuần. Người
sử dụng lao động sẽ phải thanh toán 2/3 só tiền đóng góp cố định. Số tiền này
sẽ giảm xuống tương ứng với người làm việc bán thời gian. Ngoài ra còn có
lương hưu dựa trên thỏa ước giữa nhà tuyển dụng và người lao động. Thông
thường người lao động đóng góp khoảng 9-17% lương của họ [25]
Tại Canada, tình trạng hưu trí của mỗi người là khác nhau, quy tắc chung
là mọi người cần ít nhất là 70% thu nhập trước khi nghỉ hưu để có thể sống một
cách thoải mái trong thời kỳ nghỉ hưu. Hệ thông hưu trí của Canada gồm 03
tầng, điều này tạo nên sự linh hoạt và đa dạng cho nhiều đối tượng khác nhau
có thể áp dụng. Tầng thứ nhất là tầng an sinh tuổi già (OAS) đảm bảo sự hỗ trợ
cơ bản cho những người từ 65 tuổi đáp ứng được một số đòi hỏi cơ bản về thời
gian cư trú. Quỹ này được tài rợ bằng nguồn thu thuế của Chính phủ liên bang.
Tầng thứ 2 là chế độ trợ cấp hưu trí ở Canada (CPP) đảm bảo sự hỗ trợ bổ sung
trên cơ sở thu nhập và đóng góp cho người từ 60 tuổi trở lên. Đây là chế độ bảo
hiểm xã hội đóng góp dựa trên thu nhập. Tầng thứ 3 là trợ cấp hưu trí tư nhân
và tiết kiệm cá nhân, một số chương trình được hỗ trợ về thuế, như trợ cấp hưu
trí nghề nghiệp. Mức hưởng thông thường cho một người 65 tuổi ở Canada là
một trợ cấp hàng tháng bằng 25% lợi tức trung bình. Nếu trợ cấp được nhận
trước tuổi 65, số tiền nhận được bị giảm 0,5% cho mỗi tháng tính gộp giữa lúc
bắt đầu trợ cấp và tháng sau ngày sinh nhật thứ 65 của người được hưởng.
Những người lùi việc chuyển trợ cấp
17

của mình giữa 65 và 70 tuổi sẽ thấy trợ cấp của mình được điều chỉnh tăng lên
0,5% cho mỗi tháng tính gộp giữa tháng sau ngày sinh nhật thứ 65 và tháng bắt
đầu trợ cấp. Như vậy có thể thấy, mức tối đa được nhận là 30% [23,tr.17]
Tại Pháp, có năm loại lương hưu được áp dụng. Thứ nhất là trợ cấp tối
thiểu: trợ cấp này áp dụng cho những người già không có đủ tiền sinh sống
(những người này không bắt buộc đã tham gia quỹ hưu trí trước đây). Thứ
hai là lương hưu Nhà nước: thu 6,65% lương từ người lĩnh lương và 8,3% từ
người trả lương để trả cho người về hưu. Mức lương hưu nhận được không
quá 50% lương cao nhất trước khi nghỉ hưu. Thứ ba là lương hưu bổ sung:
người lĩnh lương và người trả lương đóng thêm để khi về hưu nhận được thêm
một khoản công với khoản lương hưu nhà nước ở trên để có được thu nhập 70-
80% thu nhập trước khi nghỉ hưu. Thứ tư là lương hưu tự nguyện tập thể: loại
lương này có quy định về người lĩnh lương và người trả lương góp tiền vào quỹ
đầu tư để sinh lợi đến khi về hưu lấy ra dùng, tiền để trong quỹ không phải trả
thuế thu nhập. Và thứ năm là lương hưu tự nguyện cá nhân: cá nhân gửi tiền
vào quỹ đầu tư, tiền để trong quỹ không phải trả thuế thu nhập [19]
Những gợi mở cho Việt Nam
Thông qua những số liệu và phân tích về chế độ hưu trí của các nước trên
thế giới nói chung, có thể thấy nhiều điểm tương đồng với Việt Nam. Tuy nhiên,
các mô hình áp dụng cho chế độ hưu trí cũng đa dạng, phong phú tạo nên nhiều
lợi ích hơn cho người tham gia lao động khi đã về hưu. Từ đó có thể đưa ra
những nhận xét nhằm gợi mở cho việc hoàn thiện hơn chế độ hưu trí ở Việt
Nam.
Dựa trên các quy định về chế độ hưu trí ở các nước trên thế giới, có thể
thấy xu hướng đa dạng hóa về tổ chức thực hiện, về nội dung và phương thức
tiến hành trong chế độ hưu trí là rất phổ biến. Tham gia hoạt động trong hệ
thống hưu trí không chỉ có các tổ chức của nhà nước mà còn có các tổ chức
khác ngoài nhà nước. Đây là một trong những điều kiện quan trọng để mọi
thành viên trong xã hội đều có thể tham gia vào chế độ hưu trí.

18

Các quốc gia trên thế giới đều có xu hướng xây dựng một hệ thống hưu
trí có tính ổn định và bền vững hơn trong tương lai. Có thể thấy, về hệ thống,
các chương trình hưu trí tự nguyện đang được xây dựng và chú ý phát triển hơn.
Về tính chất, các chương trình hưu trí có xu hướng chuyển đổi từ phương thức
mức hưởng xác định trước sang mức đóng xác định. Việc xây dựng một hệ
thống hưu trí đa tầng như tại Canada, Pháp, Nhật cũng tạo nên một nền móng
vững chắc, tránh tình trạng tập trung vào một hệ thống quỹ đầu tư duy nhất.
Xu hướng hệ thống hưu trí có sự tham gia của nhiều đơn vị trung tâm như
đơn vị giám sát, đơn vị quản lý tài sản, tổ chức đầu tư (ngân hàng, công ty bảo
hiểm, công ty chứng khoán, tổ chức tín dụng,…) đơn vị quản trị cũng ngày càng
trở nên phổ biến hơn. Việc nghiên cứu về việc sắp xếp và tổ chức bộ máy, vị trí
làm việc, cơ chế tiền lương, tiền thưởng đối với công chức, người làm việc trong
hệ thống bảo hiểm xã hội cảu các nước sẽ là cơ sở thực tiễn để đề xuất sửa đổi, bổ
sung các quy định về bảo hiểm xã hội cũng như hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ
hệ thống tổ chức bảo hiểm xã hội ở Việt Nam.
Các quốc gia đều đưa ra các nhiều loại quỹ hưu trí nhằm giảm tải sự mất
cân bằng của quỹ hưu trí bắt buộc, điều đang gây cản trở và được dự đoán là sẽ
mất cân bằng trong tương lai tại Việt Nam. Việc hình thành quỹ hưu trí tự
nguyện và bổ sung được đặt ra ở hầu hết các quốc gia. Việt Nam có thể học hỏi
việc mở rộng và tăng cường chế độ bảo hiểm hưu trí tự nguyện cho người lao
động. Với lý do nguồn lao động chủ yếu hiện nay đang có công việc chưa thực
sự ổn định, làm việc theo thời vụ và họ lại chiếm một số lượng rất lớn trong
tổng số người tham gia lao động trên cả nước. Nhóm đối tượng này không tham
gia đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, vì vậy, để đảm bảo quyền lợi cho họ, vấn
đề về chế độ bảo hiểm hưu trí tự nguyện đặt ra là rất cần thiết.

Cơ sở lý luận về chế độ hưu trí.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận về chế độ hưu trí.docx

Similar to Cơ sở lý luận về chế độ hưu trí.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận về chế độ hưu trí.docx