Cơ Sở Lý Luận Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Tại Bảo Hiểm Xã Hội

DỊCH VỤ VIẾT THUÊ ĐỀ TÀI TRỌN GÓI ZALO TELEGRAM : 0934.573.149
TẢI FLIE TÀI LIỆU – LUANVANTOT.COM
Cơ Sở Lý Luận Luận Văn Quản Lý
Thu Bảo Hiểm Xã Hội
Bắt Buộc Tại Bảo Hiểm
Xã Hội
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM
XÃ HỘI BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH, THÀNH PHỐ
1.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội và thu bảo hiểm xã hội
1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội và thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.1.1. Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội là một thuật ngữ khoa học nhưng cũng là khái niệm
được sử dụng nhiều trong đời sống thực tiễn xã hội. Chính vì vậy, có nhiều định
nghĩa khác nhau về bảo hiểm xã hội.
Nếu dựa trên bản chất và chức năng của bảo hiểm xã hội thì: BHXH là
sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua một loạt các
biện pháp công cộng, nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế và xã hội do bị
mất hoặc giảm mất thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất
nghiệp, thương tật, tuổi già và chết, đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và
trợ cấp cho các gia đình đông con [18]. Trong quan điểm của mình, Henri
Kliler (giáo sư giảng dạy tại trường Đại học tổng hợp Bruxelles - Vương quốc
Bỉ) cho rằng: Bảo hiểm xã hội là toàn bộ các luật và quy định nhằm đảm bảo
cho người lao động hưởng lương cũng như gia đình của họ được hưởng trợ cấp
khi họ ở trong hoàn cảnh hoặc mất toàn bộ hay một phần thu nhập từ lao động
hoặc phát sinh những chi phí cần được hỗ trợ” [19].
BHXH là một chính sách xã hội đã được thể chế hóa, vì vậy theo Luật
BHXH mà Quốc hội đã thông qua ngày 29/6/2006, nêu định nghĩa: BHXH là
sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi
họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp,
thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết [20].

Trong luận văn này, khái niệm bảo hiểm xã hội được sử dụng với các
hàm ý sau: (1) bảo hiểm xã hội mang tính xã hội, nhằm giải quyết và đáp ứng
các nhu cầu cơ bản của xã hội và đó không phải là một hình thức kinh doanh,
vì vậy BHXH mang bản chất xã hội - kinh tế vì mang lại lợi ích cho người lao

11
động và toàn bộ hệ thống kinh tế của quốc gia. (2) Bảo hiểm xã hội hướng đến
nhóm đối tượng trực tiếp là người lao động. (3) Bảo hiểm xã hội là bảo hiểm
thu nhập của người lao động, trong những trường hợp người lao động gặp rủi
ro (mất/giảm thu nhập...)
1.1.1.2. Thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Khi BHXH đã là một chính sách được thể chế hóa thành Luật, thì điều
đó đồng nghĩa với việc muốn tồn tại và phát triển, phải có các cơ chế điều chỉnh.
Một trong những cơ chế đó chính là cơ chế tài chính riêng để đảm bảo cho hoạt
động chi trả đầy đủ về các chế độ, cũng như thực hiện cụ thể các chính sách
bảo hiểm xã hội.
Để vận hành ổn định cơ chế tài chính trong BHXH, thì thu BHXH bắt
buộc là một hoạt động quan trọng, đảm bảo cho sự ổn định, tồn tại và phát triển
của hệ thống BHXH. Thu bảo hiểm xã hội bắt buộc là việc Nhà nước dùng
quyền lực của mình để bắt buộc các đối tượng tham gia phải đóng BHXH theo
mức quy định hoặc cho phép những đối tượng tự nguyện tham gia, lựa chọn
mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó,
hình thành nên một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục đích bảo đảm cho việc chi
trả các chế độ bảo hiểm xã hội và hoạt động của tổ chức sự nghiệp BHXH [9].
Như vậy, có thể hiểu thu BHXH bắt buộc là một hoạt động quan trọng, đây là
cơ sở hình thành quỹ Bảo hiểm xã hội. Cơ chế của quỹ này là sự tập trung,
thống nhất, độc lập với ngân sách nhà nước. Bản chất thu BHXH bắt buộc là
một quá trình phân phối lại một phần thu nhập của các đối tượng tham gia
BHXH, phân phối lại giá trị xã hội nhằm giải quyết hài hòa lợi ích kinh tế, lợi
ích xã hội, góp phần đảm bảo công bằng xã hội.
Thu bảo hiểm xã hội bắt buộc có căn cứ trên các quy định của Luật pháp
nhằm đảm bảo quyền lợi tham gia của người lao động, cũng như đảm bảo sự
ổn định phát triển trong hệ thống an sinh xã hội và phúc lợi xã hội của mỗi quốc
gia.

12
1.1.2. Quản lý và quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.2.1. Khái niệm quản lý
Trong đời sống xã hội, hoạt động quản lý luôn là sự cần thiết. Hoạt động
quản lý bắt nguồn từ sự phân công lao động nhằm đạt được hiệu quả cao. Đó là
hoạt động giúp cho người đứng đầu tổ chức phối hợp sự nỗ lực của các thành
viên trong nhóm, trong cộng đồng nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
Xuất phát từ khái niệm của quản lý: "Quản lý là sự tác động có tổ chức có
hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đó đề
ra" [26, tr.11]. Quản lý bao giờ cũng là một tác động hướng đích, có xác định
mục tiêu, thể hiện mối quan hệ giữa chủ thể quản lý (quản lý, điều khiển) và
đối tượng quản lý (chịu sự quản lý), đây là quan hệ giữa lãnh đạo và bị lãnh
đạo, không đồng cấp và có tính bắt buộc. Nó diễn ra trong mọi lĩnh vực hoạt
động của con người với nhiều cấp độ, nhiều mối liên hệ với nhau.
1.1.2.2. Khái niệm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Quản lý thu BHXH bắt buộc là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản
lý để điều chỉnh các hoạt động thu nhằm đạt được mục tiêu yêu cầu đề ra. Sự
tác động đó được thực hiện bằng hệ thống các biện pháp hành chính, kinh tế và
pháp luật nhằm đạt được mục tiêu thu đúng đối tượng, thu đủ số lượng và không
thất thu tiền đóng BHXH, nhằm đảm bảo thời gian theo quy định của pháp luật
về BHXH [9].
1.1.2.3. Mục đích của quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
- Đảm bảo quyền lợi cho người tham gia đóng BHXH bắt buộc: Với hoạt
động nghiệp vụ chuyên môn trong quản lý, sự tăng cường công tác quản lý thu,
sẽ kịp thời phát hiện các trường hợp vi phạm BHXH bắt buộc. Từ đó,
có các chế tài điều chỉnh nhằm buộc các đơn vị, tổ chức sử dụng người lao động
phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ BHXH cho người lao động đảm
bảo quyền lợi của họ. Không những quyền lợi của người lao động được đảm
bảo mà quỹ BHXH cũng được cân đối, ổn định. Điều này góp phần tạo

13
nên sự hài hòa trong mối quan hệ ba bên đó là người lao động, người sử dụng
lao động và cơ quan Bảo hiểm xã hội.
- Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu bảo hiểm xã hội bắt buộc: Vì
đối tượng thu BHXH bắt buộc rất đa dạng (có sự khác nhau về nhiều lĩnh vực
nghề nghiệp, về trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, khu vực cư trú...) nên
nếu không có sự quản lý, điều phối, chỉ đạo thống nhất thì hoạt động thu BHXH
bắt buộc sẽ khó có hiệu quả. Hơn nữa, thông qua công tác quản lý, quá trình
thực hiện thu BHXH bắt buộc sẽ có sự thống nhất giữa chủ thể quản lý và khách
thể quản lý, điều này sẽ giúp làm giảm chi phí (thời gian, tiền bạc, công sức...)
đối với cơ quan Bảo hiểm xã hội. Tính thống nhất còn được thể hiện thông qua
việc lập kế hoạch, phân công trách nhiệm cụ thể cho các cấp trong hệ thống.
Đó là sự phối kết hợp của bộ phận tài chính, bộ phận thực hiện truyền thông,
và hệ thống ngân hàng... Đó là sự chuẩn bị soạn thảo thống nhất về các mẫu
biểu, các nội dung hướng dẫn cũng như các quy trình thu nộp BHXH bắt buộc.
- Đảm bảo tính bền vững và hiệu quả của hoạt động thu bảo hiểm xã hội
bắt buộc: Có thể nói, công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ giúp
định hướng thu BHXH đúng đắn, phù hợp với điều kiện kinh tế, chính trị, văn
hóa xã hội của mỗi quốc gia. Đồng thời, cũng xác định mục tiêu chung của hoạt
động thu BHXH bắt buộc là hướng mọi sự nỗ lực của cá nhân, của tổ chức vào
sự ổn định, bền vững và hiệu quả của hoạt động thu BHXH.
Hơn thế nữa, quản lý hiệu quả thì công tác thu BHXH có thể tạo động lực và
niềm tin cho mọi tổ chức tham gia BHXH. Dĩ nhiên, quản lý giữ vai trò chủ
chốt thông qua công tác đánh giá khen thưởng đối với những cá nhân, tổ thức
thực hiện thu BHXH có thành tích tốt. Đồng thời, điểu chỉnh hành vi sai lệch
với những biểu hiện tiêu cực làm thất thoát nguồn quỹ BHXH và phương hại
đến lợi ích của những người tham gia đóng BHXH bắt buộc.

14
1.2. Nội dung quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.2.1. Quản lý đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội
Theo quy định: Bảo hiểm xã hội tỉnh và Bảo hiểm xã hội huyện không
được sử dụng tiền thu BHXH vào bất cứ mục đích gì, trừ trường hợp đặc biệt
phải được Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam chấp thuận bằng văn bản.
Quản lý tiền thu thông qua hình thức đóng tiền (chuyển khoản/ tiền mặt vào tài
khoản chuyên thu của cơ quan Bảo hiểm xã hội mở tại ngân hàng hoặc Kho bạc
Nhà nước). Khi nhận được tiền đóng của đơn vị có trách nhiệm đóng BHXH,
cơ quan Bảo hiểm xã hội thực hiện: (1) thu tiền đóng BHXH kể cả tiền lãi chậm
đóng đối với người lao động đủ điều kiện hưởng BHXH hoặc chấm dứt Hợp
đồng lao động, Hợp đồng làm việc để kịp thời giải quyết chế độ BHXH cho
người lao động theo quy định pháp luật (nếu có); (2) số tiền còn lại được hạch
toán thu theo quy định.
Mỗi cấp quản lý có chức năng và nhiệm vụ khác nhau. Do vậy,việc quản
lý nguồn thu để hình thành quỹ BHXH cũng có những điểm khác nhau. Hoạt
động BHXH là hoạt động không vì mục đích sinh lợi, quỹ BHXH là quỹ tiền
tệ, tâp trung, thống nhất. Chính vì vậy, tiền thu BHXH phải được quản lý chặt
chẽ, mọi khoản chi hoặc thu đều phải theo đúng quy định và được quyết toán
rõ ràng, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia.
1.2.2. Hình thức quản lý nguồn thu Bảo hiểm xã hội
Hình thức quản lý nguồn thu BHXH được thực hiện theo quy trình: phân
cấp quản lý thu BHXH bắt buộc, lập và giao kế hoạch thu BHXH bắt buộc hàng
năm, quản lý thông tin báo cáo và hồ sơ tài liệu.
* Phân cấp quản lý thu BHXH bắt buộc
Quyết định số 595/QĐ - BHXH ngày 14 tháng 4 năm 2017 ban hành về
quy trình thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm
tai nạn lao động- bệnh nghề nghiệp; quản lý sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm
y tế. Quyết định 888/QĐ-BHXH ngày 16/7/2018 sửa đổi bổ sung một số điều
quy trình thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm

15
tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT ban hành
kèm theo Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14/4/2017 của Tổng Giám đốc
Bảo hiểm xã hội Việt Nam.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam: Thu tiền của ngân sách Trung ương đóng, hỗ
trợ mức đóng BHYT, tiền hỗ trợ quỹ BHTN. Thu tiền của ngân sách Trung
ương đóng BHXH cho người có thời gian công tác trước 1995. Không trực tiếp
thu của bất kỳ đối tượng nào mà chỉ chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra tình hình thực
hiện công tác quản lý thu, cấp sổ BHXH, thu tiền của ngân sách Trung ương
đóng, hỗ trợ mức đóng BHYT và tiền hỗ trợ quỹ BHTN.
Bảo hiểm xã hội Tỉnh: Thu tiền đóng BHXH của các đơn vị chưa phân
cấp cho Bảo hiểm xã hội huyện. Giải quyết các trường hợp truy thu, hoàn trả
tiền đóng BHXH; tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất đối với đơn vị,
người tham gia BHXH do Bảo hiểm xã hội tỉnh trực tiếp thu. Thu tiền hỗ trợ
mức đóng BHYT, hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện của ngân sách nhà nước.
Thu tiền đóng BHYT của đối tượng do ngân sách nhà nước đóng; ghi thu tiền
đóng BHYT của đối tượng do quỹ BHXH, quỹ BHTN đảm bảo, ngân sách
Trung ương hỗ trợ học sinh, sinh viên đang theo học tại cơ sở giáo dục do Bộ,
cơ quan Trung ương quản lý.
Bảo hiểm xã hội Huyện: Thu tiền đóng BHXH bắt buộc của đơn vị đóng
trụ sở ở trên địa bàn huyện theo phân cấp của Bảo hiểm xã hội tỉnh. Giải quyết
trường hợp truy thu hoàn trả tiền đóng BHXH; tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí
và tử tuất đối với các đơn vị, người tham gia BHXH do BHXH huyện trực tiếp
thu. Thu tiền hỗ trợ mức đóng BHYT, hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện của
ngân sách nhà nước theo phân cấp quản lý ngân sách nhà nước. Thu tiền đóng
BHXH tự nguyện, thu tiền đóng BHYT của người tham gia BHYT cư trú trên
địa bàn huyện. Thu tiền đóng BHYT của đối tượng do ngân sách nhà nước
đóng, ghi thu tiền đóng BHYT của đối tượng do quỹ BHXH, quỹ BHTN đảm
bảo, ngân sách TW hỗ trợ học sinh, sinh viên đang theo học tại cơ sở giáo dục
do Bộ, cơ quan TW quản lý theo phân cấp của BHXH tỉnh.

16
* Quản lý thông tin báo cáo, hồ sơ tài liệu
Trong công tác thông tin báo cáo, các đơn vị sử dụng hệ thống các mẫu
biểu đã được BHXH Việt Nam quy định sẵn. BHXH tỉnh, huyện thực hiện chế
độ báo cáo tình hình thu BHXH bắt buộc theo các mẫu B02a-TS, B02b-TS,
C12-TS do BHXH Việt Nam ban hành định kỳ tháng, quý, năm. BHXH tỉnh,
huyện cập nhật thông tin dữ liệu của người tham gia BHXH bắt buộc để kịp
thời phục vụ cho công tác nghiệp vụ và công tác quản lý. BHXH tỉnh xây dựng
hệ thống mã số đơn vị tham gia BHXH áp dụng trong địa bàn tỉnh theo hướng
dẫn của BHXH Việt Nam.
Bảo hiểm xã hội các cấp tổ chức phân loại, lưu trữ và bảo quản tài liệu,
hồ sơ thu BHXH để thuận tiện cho việc sử dụng. Thực hiện ứng dụng công
nghệ thông tin để quản lý người tham gia BHXH bắt buộc.
1.2.3. Mức đóng và phương thức đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc
* Mức đóng
Mức đóng BHXH là nguồn hình thành cơ bản nhất của quỹ BHXH. Mức
đóng BHXH chịu sự chi phối và ảnh hưởng trực tiếp từ tỷ lệ thu BHXH được
Nhà nước quy định áp dụng đối với người lao động và người sử dụng lao động
có tham gia BHXH. Mức đóng BHXH bắt buộc phụ thuộc nhiều vào cơ cấu
dân số, trình độ, mức thu nhập, điều kiện kinh tế xã hội, căn cứ và tỷ lệ hưởng
của mỗi quốc gia. Mức đóng và phương thức đóng của người sử dụng lao động:
1) Hàng tháng, người sử dụng lao động đóng trên quỹ tiền lương, tiền
công đóng bảo hiểm xã hội của người lao động như sau: (1) 3% vào quỹ ốm
đau và thai sản; trong đó người sử dụng lao động giữ lại 2% để trả kịp thời cho
người lao động đủ điều kiện hưởng chế độ quy định và thực hiện quyết toán
hàng quý với tổ chức bảo hiểm xã hội; (2) 1% vào quỹ tai nạn lao động, bệnh
nghề nghiệp; (3) 11% vào quỹ hưu trí và tử tuất; từ năm 2010 trở đi, cứ hai năm
một lần đóng thêm 1% cho đến khi đạt mức đóng là 14%.

17
2) Hàng tháng, người sử dụng lao động đóng trên mức lương tối thiểu
chung đối với mỗi người lao động như sau: (1) 1% vào quỹ tai nạn lao động,
bệnh nghề nghiệp; (2) 16% vào quỹ hưu trí và tử tuất; từ năm 2010 trở đi, cứ
hai năm một lần đóng thêm 2% cho đến khi đạt mức đóng là 22%.
3) Người sử dụng lao động thuộc các doanh nghiệp nông nghiệp, lâm
nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp trả lương theo chu kỳ sản xuất, kinh doanh thì
mức đóng hàng tháng theo quy định; phương thức đóng được thực hiện hàng
tháng, hàng quý hoặc sáu tháng một lần.
* Phương thức đóng BHXH bắt buộc
Phương thức đóng BHXH bắt buộc theo quy định tại Điều 85, Điều 86
Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn thi hành, cụ thể như sau:
(1) Đóng hàng tháng: hàng tháng, chậm nhất đến ngày cuối cùng của
tháng, đơn vị trích tiền đóng BHXH bắt buộc, trên quỹ tiền lương tháng của
những người lao động tham gia BHXH bắt buộc, đồng thời trích từ tiền lương
tháng đóng BHXH bắt buộc của từng người lao động theo mức quy định,
chuyển cùng một lúc vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại Ngân
hàng hoặc Kho bạc nhà nước.
(2) Đóng 03 tháng hoặc 06 tháng một lần: Đơn vị là Doanh nghiệp, hợp
tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp,
lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp trả lương theo sản phẩm, theo khoán thì
đóng theo phương thức hàng tháng hoặc 03 tháng, 06 tháng một lần. Chậm nhất
đến ngày cuối cùng của phương thức đóng, đơn vị phải chuyển đủ tiền vào quỹ
BHXH.
(3) Đóng theo địa bàn: Đơn vị có trụ sở chính ở địa bàn tỉnh nào thì đăng
ký tham gia đóng BHXH tại địa bàn tỉnh đó theo phân cấp của Bảo hiểm xã hội
tỉnh. Chi nhánh của Doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn nào thì đóng BHXH
tại địa bàn đó.
(4) Đối với người lao động khác, phương thức đóng là 03 tháng, 06 tháng,
12 tháng một lần hoặc đóng trước một lần theo thời hạn ghi trong hợp

18
đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Người lao động đóng trực
tiếp cho cơ quan BHXH trước khi đi làm việc ở nước ngoài hoặc đóng qua đơn
vị, tổ chức sự nghiệp đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài.
(5) Đối với người lao động quy định tại Điểm 1.8 Khoản 1 Điều 4 thực
hiện đóng hàng tháng, 03 tháng hoặc 06 tháng một lần thông qua đơn vị quản
lý cán bộ, công chức có phu nhân hoặc phu quân để đóng vào quỹ hưu trí và
tử tuất.
(6) Người lao động đóng một lần cho số tháng còn thiếu thông qua đơn
vị trước khi nghỉ việc. Người đang bảo lưu thời gian đóng BHXH bắt buộc hoặc
thân nhân của người lao động chết đóng một lần cho số tháng còn thiếu tại cơ
quan Bảo hiểm xã hội huyện nơi cư trú.
1.2.4. Căn cứ đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc là tiền lương, tiền công
Tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc theo quy định tại Điều 89 Luật
BHXH và các văn bản hướng dẫn thi hành, cụ thể như sau:
(1) Tiền lương do Nhà nước quy định. Đối với NLĐ hưởng lương theo
chế độ tiền lương thuộc hệ thống thang bảng lương do Nhà nước quy định thì
tiền lương hàng tháng làm căn cứ thu BHXH bắt buộc là tiền lương theo ngạch,
bậc, cấp bậc quân hàm và các khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt
khung, phụ cấp thâm niên nghề (nếu có). Tiền lương này tính trên mức lương
cơ sở tại thời điểm đóng (bao gồm cả hệ số chênh lệch bảo lưu theo quy định
của pháp luật về tiền lương).
(2) Tiền lương do đơn vị quyết định. Tiền lương hàng tháng làm căn cứ
thu BHXH của NLĐ làm việc trong các đơn vị liên doanh, doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài theo mức lương ghi trong hợp đồng lao động.
(3) Mức lương tháng đóng BHXH bắt buộc cao hơn 20 tháng lương cơ
sở thì mức tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc bằng 20 tháng lương cơ sở.
1.2.5. Trình tự, thủ tục tham gia Bảo hiểm xã hội
Trình tự tham gia BHXH là tổng thể các công việc cần phải tiến hành,
sắp xếp thứ tự logic trước sau, để đạt mục tiêu hiệu quả cao nhất. Các cơ

19
quan, đơn vị sử dụng lao động tham gia đóng BHXH lần đầu có trách nhiệm
lập đầy đủ hồ sơ đăng ký tham gia BHXH với cơ quan Bảo hiểm xã hội được
phân công quản lý theo địa giới hành chính cấp tỉnh, nơi cơ quan đơn vị đóng
trụ sở. Tất cả hồ sơ 01 bộ, Trong đó:
Đối với người lao động: (1) Đối với người lao động đang làm việc tại
đơn vị: Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS).
Trường hợp người lao động được hưởng quyền lợi BHYT cao hơn: bổ sung
giấy tờ chứng minh (nếu có) theo Phụ lục 03. (2) Đối với người lao động đi làm
việc ở nước ngoài theo Hợp đồng: Tờ khai tham gia điều chỉnh thông tin
BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS). Hợp đồng lao động có thời hạn ở nước ngoài
hoặc HĐLĐ được gia hạn kèm theo văn bản gia hạn HĐLĐ hoặc HĐLĐ được
ký mới tại nước tiếp nhận lao động theo hợp đồng.
Đối với đơn vị: Tờ khai đơn vị tham gia, điều chỉnh thông tin BHXH,
BHYT (Mẫu TK3-TS). Mẫu danh sách lao động tham gia BHXH (mẫu D02-
TS), bảng kê thông tin (Mẫu D01-TS).
1.2.6. Thanh tra, kiểm tra về thu bảo hiểm xã hội
Quyết định 1518/QĐ - BHXH ngày 18/10/2016 về ban hành quy định về
hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp,
bảo hiểm y tế và hoạt động kiểm tra Bảo hiểm xã hội Việt Nam.
Thanh tra kiểm tra về thu BHXH được thực hiện theo Đoàn thanh tra,
kiểm tra có Trưởng đoàn và các thành viên. Trưởng đoàn là người đứng đầu có
trách nhiệm chỉ đạo, điều hành hoạt động của Đoàn thanh tra, kiểm tra. Trường
hợp là Đoàn thanh tra thì phải có ít nhất một thành viên là người được giao thực
hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành về đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất
nghiệp, bảo hiểm y tế. Trường hợp Đoàn kiểm tra mà Trưởng đoàn không phải
là Trưởng phòng, Phó Trưởng phòng Thanh tra - Kiểm tra thì phải có ít nhất
một viên chức Phòng Thanh tra - Kiểm tra tham gia Đoàn kiểm tra.
Trưởng đoàn kiểm tra của Bảo hiểm xã hội Việt Nam phải là người đang
giữ chức vụ từ Trưởng phòng hoặc tương đương trở lên. Trưởng đoàn

20
kiểm tra của Bảo hiểm xã hội tỉnh, thành phố phải là người đang giữ chức vụ
từ Trưởng phòng và tương đương trở lên, Phó Trưởng phòng Thanh tra - Kiểm
tra hoặc là Giám đốc Bảo hiểm xã hội quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc
tỉnh được Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh, thành phố giao làm Trưởng đoàn
kiểm tra.
Trong trường hợp đối tượng thanh tra, kiểm tra có khiếu nại về việc kết
luận thanh tra, kiểm tra, người ra quyết định thanh tra, kiểm tra chỉ đạo xem
xét, giải quyết theo quy định của pháp luật. Thời hiệu khiếu nại là 90 ngày, kể
từ ngày đối tượng được thanh tra, kiểm tra nhận được kết luận hoặc thông báo
kết luận thanh tra, kiểm tra.
Bảo hiểm xã hội tỉnh, thành phố báo cáo kết quả thực hiện công tác thanh
tra, kiểm tra với Bảo hiểm xã hội Việt Nam (qua Vụ Thanh tra - Kiểm tra) theo
định kỳ hàng tháng (Mẫu số 01/BC-TTKT) và báo cáo đột xuất khi có yêu cầu;
Thời kỳ lấy số liệu, thời hạn gửi báo cáo:Thời kỳ lấy số liệu của báo cáo là từ
ngày 16 của tháng trước đến ngày 15 của tháng báo cáo; riêng báo cáo tháng
01 là từ ngày 01 tháng 01 đến ngày 15 tháng 01, báo cáo tháng
12 là từ ngày 16 tháng 11 đến ngày 31 tháng 12 của năm báo cáo. Thời hạn gửi
báo cáo trước ngày 20 hàng tháng; riêng báo cáo tháng 12 gửi trước ngày
5 tháng 01 của năm sau; báo cáo ký chữ ký số và gửi qua phần mềm Hệ
thống quản lý văn bản và điều hành hoặc nhập dữ liệu trên phần mềm quản lý
nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra; nội dung báo cáo phải phân tích được tình hình
thực hiện kế hoạch thanh tra, kiểm tra; kết quả công tác thanh tra, kiểm tra;
những khó khăn, vướng mắc và đề xuất, kiến nghị xử lý trong quá trình thực
hiện nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra; tình hình triển khai các văn bản quản lý,
những thuận lợi, khó khăn trong quá trình thực hiện (nếu có).
Vụ trưởng Vụ Tài chính - Kế toán hướng dẫn chế độ bồi dưỡng đối với
người được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành về đóng bảo hiểm
xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế khi thực hiện nhiệm vụ

21
thanh tra theo quy định của pháp luật; việc mở tài khoản tạm giữ, tài khoản nộp
tiền xử phạt vi phạm hành chính qua hoạt động thanh tra.
1.2.7. Tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc
Căn cứ của việc tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được quy định
tại Điều 16 Nghị định 115/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật bảo hiểm xã hội về
bảo hiểm xã hội bắt buộc như sau:
(1) Các trường hợp tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất: a) Tạm
dừng sản xuất, kinh doanh từ 01 tháng trở lên do gặp khó khăn khi thay đổi cơ
cấu, công nghệ hoặc do khủng hoảng, suy thoái kinh tế hoặc thực hiện chính
sách của Nhà nước khi tái cơ cấu nền kinh tế hoặc thực hiện cam kết quốc tế;
b) Gặp khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, mất mùa.
(2) Điều kiện tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất: Người sử dụng
lao động thuộc một trong các trường hợp quy định tại Khoản 1 Điều này, được
tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất khi có một trong các điều kiện sau: a)
Không bố trí được việc làm cho người lao động, trong đó số lao động thuộc
diện tham gia bảo hiểm xã hội phải tạm thời nghỉ việc từ 50% tổng số lao động
có mặt trước khi tạm dừng sản xuất, kinh doanh trở lên; b) Bị thiệt hại trên 50%
tổng giá trị tài sản do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, mất mùa gây ra (không kể
giá trị tài sản là đất).
(3) Thời gian tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất: a) Thời gian tạm
dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất theo tháng và không quá 12 tháng. Trong
thời gian tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, người sử dụng lao
động vẫn đóng vào quỹ ốm đau và thai sản, quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp. Người sử dụng lao động và người lao động đủ điều kiện hưởng chế độ hưu
trí và tử tuất hoặc chấm dứt hợp đồng lao động thực hiện đóng bù cho thời gian
tạm dừng đóng để giải quyết chế độ cho người lao động trong thời gian tạm dừng
đóng. b) Hết thời hạn tạm dừng đóng quy định tại Điểm a Khoản này, người sử
dụng lao động và người lao động tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội

22
và đóng bù cho thời gian tạm dừng đóng, số tiền đóng bù không phải tính lãi
chậm đóng theo quy định tại Khoản 3 Điều 122 của Luật Bảo hiểm xã hội.
(4) Cơ quan bảo hiểm xã hội giải quyết tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí
và tử tuất đối với người lao động và người sử dụng lao động đảm bảo điều kiện
quy định tại các Khoản 1, 2 và 3 Điều này. Thời điểm tạm dừng đóng vào quỹ hưu
trí và tử tuất tính từ tháng người sử dụng lao động có văn bản đề nghị.
(5) Tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội đối với người lao động đang tham
gia bảo hiểm xã hội bắt buộc mà bị tạm giam được thực hiện như sau: a) Người
lao động quy định tại Khoản 1 Điều 2 của Nghị định này mà bị tạm giam thì
người lao động và người sử dụng lao động được tạm dừng đóng bảo hiểm xã
hội; b) Sau thời gian tạm giam, nếu được cơ quan có thẩm quyền xác định bị
oan, sai thì thực hiện việc đóng bù bảo hiểm xã hội cho thời gian bị tạm giam.
Trường hợp người lao động là cán bộ, công chức, viên chức, công nhân quốc
phòng, công nhân công an và người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu thì
người lao động và người sử dụng lao động thực hiện việc đóng bù bảo hiểm xã
hội. Các trường hợp khác thì việc đóng bù thông qua người sử dụng lao động
trên cơ sở tiền đóng bảo hiểm xã hội do cơ quan có trách nhiệm bồi thường theo
quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đảm bảo; c) Số tiền
đóng bù không phải tính lãi chậm đóng theo quy định tại Khoản 3 Điều 122 của
Luật Bảo hiểm xã hội; d) Trường hợp cơ quan có thẩm quyền xác định người
lao động là có tội thì không thực hiện việc đóng bù bảo hiểm xã hội cho thời
gian bị tạm giam.
(6) Người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại
Khoản 2 Điều 2 của Nghị định này, khi tạm thời bị mất việc làm được cơ
quan, tổ chức, doanh nghiệp làm dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước
ngoài xác nhận thì thời gian này được tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Sau thời gian tạm thời mất việc làm nếu người lao động trở lại làm việc thì tiếp
tục đóng bảo hiểm xã hội theo quy định, không thực hiện việc đóng bù bảo
hiểm xã hội cho thời gian bị mất việc làm tạm thời [15].

23
1.2.8. Các chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội
Để có cơ sở đánh giá công tác quản lý thu BHXH người ta thường xây
dựng các chỉ tiêu định lượng để phản ánh tình hình thực hiện kế hoạch thu, tính
tuân thủ thực hiện BHXH của đối tượng tham gia bắt buộc. Tỷ lệ hoàn thành
kế hoạch thu càng cao, tính tuân thủ của các đối tượng tham gia BHXH bắt
buộc càng cao phản ánh công tác quản lý thu BHXH của cơ quan BHXH càng
tốt và ngược lại. Các chỉ tiêu định lượng chủ yếu bao gồm:
- Chỉ tiêu đánh giá tình hình hoàn thành kế hoạch thu BHXH: Tình
hình hoàn thành kế hoạch thu BHXH được đánh giá qua chỉ tiêu “Tỷ lệ hoàn
thành kế hoạch thu BHXH”. Đây là tỷ số giữa số tiền thu BHXH thực tế với số
tiền thu BHXH theo kế hoạch được giao trong kỳ.
Tỷ lệ HTKH tiền thu Số tiền thu BHXH thực hiện
BHXH
= x 100% (1)
Số tiền thu BHXH theo kế hoạch
Chỉ tiêu này càng cao phản ánh tình hình quản lý thu BHXH càng tốt và
ngược lại.
- Các chỉ tiêu đánh giá việc tuân thủ đóng góp BHXH bắt buộc Chỉ
tiêu này chỉ áp dụng cho các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo quy định
của pháp luật BHXH
Tỷ lệ đơn vị tham gia BHXH: Là tỷ số giữa Số đơn vị tham gia BHXH
với Số đơn vị bắt buộc tham gia BHXH trong kỳ.
Số đơn vị tham gia BHXH
Tỷ lệ đơn vị tham gia BHXH = x 100% (2)
Số đơn vị bắt buộc tham gia BHXH
Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu phần trăm số đơn vị sử dụng lao động
thuộc diện đóng BHXH bắt buộc tuân thủ thực hiện đúng BHXH trong năm.
Tỷ lệ NLĐ tham gia BHXH: Là tỷ số giữa Số NLĐ tham gia BHXH và
Số NLĐ bắt buộc tham gia BHXH trong kỳ. Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu
phần trăm số lao động thuộc diện đúng BHXH bắt buộc tuân thủ thực hiện quy
định này trong năm.

24
Số NLĐ tham gia BHXH
Tỷ lệ NLĐ tham gia BHXH = x 100% (3)
Số NLĐ bắt buộc tham gia BHXH
Tử số và mẫu số của chỉ tiêu (2), (3) được tính thống nhất vào thời điểm
cuối năm (31/12). Hai chỉ tiêu này năm sau cao hơn năm trước thể hiện tính
tuân thủ đúng BHXH của đối tượng tham gia và công tác quản lý thu BHXH
ngày càng tốt.
Tỷ lệ đơn vị nợ BHXH: Là tỷ số giữa Số đơn vị nợ BHXH trong kỳ và
Số đơn vị bắt buộc tham gia BHXH trong kỳ.
Số đơn vị nợ BHXH trong kỳ
Tỷ lệ đơn vị nợ BHXH = x 100% (4)
Số đơn vị bắt buộc tham gia BHXH trong kỳ
Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu phần trăm số đơn vị thuộc diện đóng
BHXH bắt buộc còn nợ đọng BHXH trong kỳ.
Tỷ lệ nợ BHXH: Là tỷ số giữa Tổng số tiền nợ BHXH trong kỳ và Tổng
số tiền phải thu BHXH trong kỳ.
Tổng số tiền nợ BHXH trong kỳ
Tỷ lệ đơn vị nợ BHXH = x 100% (5)
Tổng số tiền phải thu BHXH trong kỳ
Kỳ tính toán trong chỉ tiêu (4, (5) có thể là tháng, quý, năm và được tính
vào thời điểm cuối kỳ, hai chỉ tiêu này càng nhỏ thì càng thể hiện được hiệu
quả của công tác quản lý thu BHXH.
Tỷ lệ thu BHXH: Là tỷ số giữa Tổng số tiền thu BHXH trong kỳ và Tổng
số tiền phải thu BHXH trong kỳ.
Tổng số thu BHXH trong kỳ
Tỷ lệ thu BHXH trong kỳ = x 100% (6)
Tổng số tiền phải thu BHXH trong kỳ
Kỳ thu BHXH có thể là tháng, quý, năm. Tử số và mẫu số của chỉ tiêu
thống nhất tính theo phương pháp cộng dồn vào thời điểm cuối kỳ. Chỉ tiêu này
cho biết tỷ lệ thu BHXH bắt buộc trong kỳ đạt bao nhiêu phần trăm. Chỉ tiêu
này năm sau lớn hơn năm trước thể hiện tính tuân thủ trong đúng BHXH của
đối tượng tham gia và công tác quản lý thu BHXH ngày càng tốt.

25
Nhìn chung, các chỉ tiêu trên có thể tính toán cho từng khối, từng ngành,
từng địa phương, khu vực kinh tế và chung trong phạm vi cả nước.
1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.3.1. Nhân tố bên trong
* Về quy trình, thủ tục
Thủ tục, quy trình thu - nộp BHXH là một trong những yếu tố đánh giá
sự hài lòng của doanh nghiệp khi đến giao dịch với cơ quan bảo hiểm. Thủ tục
rườm ra, phức tạp đôi khi làm các doanh nghiệp khó tính không phối hợp làm
việc với bảo hiểm và ngược lại thủ tục, quy trình thu - nộp BHXH đơn giản,
thuận tiện sẽ tạo sự hài lòng cho khách hàng.
Việc thực hiện quy trình thủ tục tốt, thuận tiên đơn giản sẽ làm giảm bớt
những khó khăn trước mắt của chủ doanh nghiệp khi bắt đầu tham gia đóng
BHXH cho người lao động. Đôi khi chỉ vì ngại trước mắt mà chủ sử dụng
không muốn tham đóng BHXH.
Công tác thông tin tuyên truyền về chế chộ chính sách Bảo hiểm xã hội. Chỉ
thị 15-CT/TW ngày 26/5/1997 và Nghị quyết 21-NQ/TW ngày 22/11/2012
của Bộ Chính trị đã chỉ rõ BHXH là chính sách lớn của Đảng và Nhà nước
góp phần đảm bảo ổn định đời sống cho người lao động, ổn định chính trị, trật
tự an toàn xã hội, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ tổ quốc. Tăng
cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, chính sách,
chế độ về bảo hiểm xã hội là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành
BHXH. Thực tế đã chứng minh quá trình phát triển của ngành BHXH đặc biệt
là trong công tác thu BHXH luôn gắn liền với sự quan tâm và nhận thức đúng
đắn về chính sách BHXH của người lao động, chủ sử
dụng lao động cũng như của toàn xã hội.
Chính vì thế nếu tổ chức tốt công tác thông tin tuyên truyền về chính sách
BHXH của Đảng và Nhà nước sẽ giúp chủ sử dụng lao động hiểu được trách
nhiệm của mình và người lao động nắm được lợi ích thiết thực của họ. Từ đó
tạo niềm tin đối với người lao động thuộc mọi thành phần kinh tế, giúp

26
họ hiểu được chính sách BHXH không phải là một tổ chức kinh doanh mà tham
gia BHXH ngoài việc hưởng quyền lợi còn góp phần tích cực vào công tác an
sinh xã hội.
* Thái đội, ý thức của cán bộ bảo hiểm xã hội
Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức mới theo Nghị định
01/2016/NĐ-CP của Chính phủ, tiếp tục rà soát lại việc bố trí cán bộ, công chức
trên nguyên tắc từ yêu cầu công việc, nhiệm vụ để bố trí cán bộ, công chức cho
phù hợp, khắc phục tình trạng được bố trí cán bộ mà không tính đến yêu cầu,
nhiệm vụ.
Cán bộ BHXH phải thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên môn nghiệp
vụ, nắm vững các quy định chính sách và quy định pháp luật liên quan đến chế
độ, chính sách bảo hiểm đặc biệt là về thu BHXH bắt buộc để thực hiện tốt hơn
nữa công tác quản lý thu. Đồng thời, chú trọng phẩm chất đạo đức, ý thức trách
nhiệm, tinh thần tác phong phục vụ, khả năng ứng xử nhanh nhạy trong các
trường hợp cần thiết để thực hiện thu hiệu quả trước yêu cầu thực tế khối lượng
ngày càng gia tăng. Cán bộ thường xuyên bám sát cơ sở, các đơn vị sử dụng
lao động, nắm vững các đối tượng tham gia thuộc địa bàn quản lý để hướng dẫn
nghiệp vụ thu - nộp BHXH đúng kỳ, tích cực đôn đốc thu nộp, qua đó có thể
phát hiện vướng mắc phát sinh để kịp thời báo cáo.
* Trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý thu bảo hiểm xã hội Trình
độ chuyên môn chính là khả năng áp dụng kiến thức, kỹ năng, thái độ tham
gia hiệu quả và nhất quán theo thời gian vào trong môi trường
làm việc.
Như vậy, đối với công tác quản lý thu BHXH bắt buộc thì trình độ nghiệp
vụ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt
động quán lý thu BHXH bắt buộc. Để thực hiện được những thao tác chuyên
môn trong việc thay đổi tăng/giảm của đối tượng tham gia BHXH bắt buộc,
hoặc biết được diễn biến tiền lương, tiền công để làm căn cứ đóng BHXH... đòi
hỏi cán bộ chuyên trách không những đủ khả năng chuyên môn,

27
còn được trang bị các kỹ năng phân tích, nhận định tình hình, nắm bắt và vận
dụng tốt các chính sách, văn bản Luật BHXH để công tác quản lý thu mới thực
sự có hiệu quả.
Nếu năng lực chuyên môn và trình độ nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ tốt,
thì họ không những chủ động thực hiện tốt công tác quản lý thu BHXH mà còn
có thể phối hợp với các cơ quan ban ngành liên quan để xử lý tình hình thu nộp,
kiểm soát và khắc phục kịp thời những sai sót trong quản lý thu BHXH bắt
buộc. Ngược lại, nếu đội ngũ làm BHXH có năng lực chuyên môn nghiệp vụ
kém, thì công tác quản lý thu BHXH bắt buộc có thể chịu nhiều lỗ hổng trong
quá trình thực hiện. Từ đó, có thể dẫn đến thất thoát nguồn thu gây thất thoát
cho NSNN cũng như không đảm bảo hiệu quả xã hội - kinh tế của chính sách.
* Cơ sở vật chất kỹ thuật và ứng dụng công nghệ
Cơ sở vật chất kỹ thuật là những hệ thống các phương tiện vật chất và kỹ
thuật khác nhau được sử dụng để phục vụ việc quản lý thu BHXH bắt buộc. Đó
là những đồ vật, những của cải vật chất và khung cảnh tự nhiên xung quanh tổ
chức/đơn vị BHXH. Nếu cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, đáp ứng được các
thông số kỹ thuật thì những ứng dụng trong công tác quản lý thu BHXH sẽ
thuận lợi, nhanh gọn kịp thời và khoa học hơn. Còn nếu những thiết bị kỹ thuật,
cơ sở vật chất nghèo nàn, lạc hậu, lỗi thời...thì có thể sẽ kéo theo chất lượng
quản lý thu BHXH bị ảnh hưởng.
Trước tác động của cuộc CMCN lần thứ 4 như hiện nay, việc ứng dụng
các công nghệ hiện đại trong quản lý thu BHXH bắt buộc sẽ góp phần nâng cao
chất lượng công tác này trong thực tế. Trong ứng dụng công nghệ thì việc ứng
dụng và nâng cấp các phần mềm quản lý thu BHXH sẽ góp phần tạo tuận tiện
cho chuyên viên quản lý đối tượng, quản lý nguồn thu đầy đủ, tránh thiếu hoặc
bỏ sót khi thực hiện nhiệm vụ từ đó tác động không tốt với người tham gia
BHXH bắt buộc.

28
1.3.2. Các nhân tố bên ngoài
* Nhân tố liên quan đến người sử dụng lao động
NSDLĐ nhận thức giản đơn về việc tham gia BHXH, tức là không tham
gia, hoặc chưa tham gia hay tham gia ở mức độ nhất định vẫn không ảnh hưởng
đến hoạt động của đơn vị, nên không chủ động thực hiện việc đăng ký tham
gia BHXH; ngay chính bản thân NLĐ cũng chưa có thói quen sống cần có bảo
hiểm. Chủ DN chỉ thấy lợi trước mắt, lợi cục bộ cho.
DN, thiếu quan tâm đến đời sống và quyền lợi BHXH của NLĐ nên tìm
mọi cách trốn tránh đăng ký tham gia BHXH cho NLĐ hoặc đăng ký tham gia
theo kiểu đối phó khi có thanh tra, kiểm tra. Tình trạng chủ Doanh nghiệp ký
HĐLĐ thời hạn dưới 3 tháng với NLĐ và hợp đồng vụ việc, hoặc không ký
HĐLĐ nhằm lách luật về BHXH đã tác động xấu đến công tác thu BHXH.
Nếu chủ sử dụng lao động có nhận thức đúng về BHXH sẽ góp phần giảm tình
trạng trốn đóng BHXH tức là đã tác động tích cực đến công tác thu BHXH.
Nhiều địa phương các cấp, các ngành còn hiểu chưa đúng về BHXH.
Nhiều cán bộ, đảng viên nhầm tưởng BHXH là đơn vị kinh doanh. Thậm chí
có vị Chánh án một tòa án cấp Quận ở thành phố Hồ Chí Minh khi xét xử vụ
kiện trốn đóng BHXH còn nhầm cả tên cơ quan BHXH thành “công ty
BHXH”. Nhiều chính quyền, các cấp ủy đảng ở địa phương chưa tích cực phối
hợp với cơ quan BHXH trong công tác tuyên truyền, kiểm tra việc thực hiện
chính sách BHXH tại địa phương.
Có thể nói, vai trò của các cấp, các ngành trong công tác tuyên truyền,
triển khai các chính sách BHXH tới người dân là rất quan trọng. Ở đâu có sự
quan tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền thì ở đó công tác thu BHXH được
tốt. Ở đâu thiếu sự quan tâm, phối hợp, giúp đỡ của các cấp ủy đảng, chính
quyền thì ở đó công tác thu BHXH gặp rất nhiều khó khăn.
* Chính sách tiền lương

29
Chính sách tiền lương là cơ sở và là tiền đề cho việc thực hiện quản lý
thu BHXH bắt buộc. Khi Nhà nước nâng lương cơ sở, thì điều đó đồng nghĩa
với việc tăng mức đóng BHXH bắt buộc và số thu BHXH cũng tăng lên. Trong
trường hợp này, việc quản lý nguồn thu BHXH bắt buộc cần có những điều
chỉnh về căn cứ thu BHXH, mức thu... phù hợp, tránh những xáo trộn hoặc thực
hiện không đúng mục tiêu, không đúng nội dung và quy trình.
Mặt khác, nếu công tác quản lý thu BHXH bắt buộc được thực hiện hiệu
quả, người cán bộ nắm chắc các chính sách của nhà nước, cũng như các chính
sách đã có sự thay đổi/ điều chỉnh, bám sát các văn bản hướng dẫn quy đổi tiền
lương, tiền công, có sự linh hoạt trong việc tính toán mức đóng góp BHXH thì
hoạt động quản lý thu BHXH bắt buộc sẽ không bị ảnh hưởng nhiều. Trong
trường hợp, công tác quản lý không đáp ứng các khía cạnh trên thì có thể làm
ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của quỹ cũng như thiếu tính kịp thời, thiếu
độ an toàn và khó đảm bảo sự tăng trưởng quỹ BHXH.
* Chính sách lao động và việc làm
Chính sách lao động, việc làm sẽ có những tác động tới khu vực kinh tế
ngoài Nhà nước và ảnh hưởng trực tiếp tới việc tham gia đóng BHXH của người
lao động. Vì khi Nhà nước chú trọng đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực lao động thì đồng nghĩa với đó là thị trường lao động có được nguồn
nhân lực đảm bảo trình độ chuyên môn tay nghề. Người lao động sẽ chủ động
và có nhiều cơ hội tìm kiếm việc làm có chất lượng, làm gia tăng số lao động
tham gia BHXH bắt buộc. Khi mức đóng BHXH tăng lên, đòi hỏi công tác quản
lý thu BHXH cũng có những thay đổi và điều chỉnh tương xứng.
* Tốc độ tăng trưởng kinh tế
Khi tốc độ tăng trưởng kinh tế gia tăng thì kéo theo cơ hội phát triển của
các Doanh nghiệp thêm thuận lợi, đơn vị/tổ chức sử dụng lao động có thêm
điều kiện sẵn sàng tham gia đóng BHXH cho người lao động. Điều này làm gia
tăng số lượng người đóng BHXH, đòi hỏi công tác quản lý thu BHXH

30
cũng có những thay đổi nhất định. Hơn nữa, nếu tốc độ kinh tế tăng trưởng thì
đời sống của người lao động sẽ được cải thiện, khi đó người lao động cũng sẽ
có điều kiện tích lũy, hướng đến việc tham gia BHXH để có thể ứng phó với
những rủi ro trong cuộc sống. Vì vậy, khi người tham gia BHXH bắt buộc tăng
lên, sẽ giúp cho hoạt động quản lý thu đúng đối tượng, thu đủ số lượng và không
để thất thu tiền đóng BHXH, đảm bảo thời gian theo đúng quy định của pháp
luật về BHXH. Ngược lại, nếu tăng trưởng kinh tế trì trệ, sẽ không tạo được
động lực và cơ hội cho người lao động tham gia đóng BHXH. Điều này có thể
dẫn đến tình trạng nợ đọng, trốn đóng... khiến công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc gặp nhiều khó khăn.
* Thu nhập bình quân đầu người
Thu nhập bình quân đầu người là chỉ tiêu kinh tế - xã hội quan trọng phản
ánh mức thu nhập và cơ cấu thu nhập của các tầng lớp dân cư. Chỉ tiêu này
dùng để đánh giá mức sống, phân hóa giàu nghèo, tính tỷ lệ nghèo làm cơ sở
cho việc hoạch định chính sách nhằm nâng cao mức sống của nhân dân, giảm
nghèo bền vững.
Thu nhập bình quân đầu người cũng là căn cứ để xác định các đối tượng
tham gia BHXH bắt buộc. Nếu thu nhập bình quân đầu người cao và yếu tố lạm
phát thấp thì sẽ làm tăng thu nhập của người lao động và khả năng tham gia
BHXH sẽ cao, làm tăng nguồn quỹ BHXH. Ngược lại, nếu thu nhập bình quân
đầu người thấp, thì người lao động sẽ khó có cơ hội cũng như khả năng tham
gia BHXH bắt buộc. Trong hoàn cảnh đó, số lượng người tham gia BHXH sẽ
giảm, gây khó khăn cho công tác quản lý thu BHXH bắt buộc. Đồng thời, việc
quản lý đối tượng tham gia BHXH bắt buộc cũng khó khăn trong việc cân đối
nguồn quỹ BHXH cho việc chi trả các chế độ đối với người tham gia.
* Nhận thức của người tham gia đóng BHXH bắt buộc
Nhận thức được hiểu là quá trình tiếp thu kiến thức thông qua suy nghĩ,
kinh nghiệm và giác quan, bao gồm các qui trình như tri thức, sự chú ý, trí

31
nhớ, sự đánh giá, sự ước lượng, sự lí luận, sự tính toán, việc giải quyết vấn đề,
việc đưa ra quyết định, sự lĩnh hội ... Do đó, nhận thức của người tham gia đóng
bảo hiểm xã hội chính là những suy nghĩ, quan điểm và thái độ của họ đối với
hành vi tham gia đóng BHXH bắt buộc.
Nếu nhận thức của người tham gia đóng bảo hiểm xã hội nhất quán, có ý
thức sẵn sàng, các doanh nghiệp sử dụng lao động luôn tuân thủ các quy định
trong việc đóng BHXH, xác định đó là lợi ích của doanh nghiệp và của người
lao động thì tạo thêm điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý BHXH. Nếu chủ
sử dụng lao động, doanh nhiệp không nhận thức được vai trò, ý nghĩa, tầm quan
trọng của việc đóng BHXH bắt buộc thì họ có xu hướng lẩn tránh, đề cao lợi
nhuận không muốn tham gia đóng BHXH cho người lao động. Trong trường
hợp này, bản thân người lao động đôi khi cũng do nhận thức chưa đầy đủ, do
hạn chế về hiểu biết, hoặc nguồn thu nhập bị giới hạn nên cũng không dám đòi
hỏi quyền lợi. Khi ý thức của các bên tham gia còn hạn chế, thiếu sự hợp tác
thì công tác quản lý tham gia BHXH cũng sẽ không thuận lợi.
* Hoạt động tuyên truyền, quảng bá về chính sách bảo hiểm xã hội
Tuyên truyền, quảng bá là một hoạt động phổ biến trong xã hội hiện đại
nhằm truyền đạt các ý tưởng, cảm xúc, thông tin, thái độ, quan điểm... đến cá
nhân hay các nhóm xã hội. Cũng giống như một số lĩnh vực khác trong đời sống
xã hội, BHXH rất cần sự tác động của truyền thông đến các tầng lớp dân cư
trong xã hội để mọi người nắm bắt được đây là một chính sách an sinh nhằm
đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Nếu công tác tuyên truyền thực hiện tốt
sẽ giúp cho đối tượng tham gia hiểu rõ hơn về chế độ, mức hưởng, mức nộp
BHXH theo quy định hiện hành. Từ đó, sẽ có tác dụng động viên, cổ vũ, khuyến
khích người lao động, chủ sử dụng lao động tích cực, chủ động thực hiện quyền
lợi và nghĩa vụ khi tham gia đóng BHXH.
Nói cách khác, nếu công tác truyền thông được thực hiện tốt, có kế hoạch,
có lộ trình, đầy đủ các thông điệp và được tổ chức khoa học, hấp dẫn,

32
cuốn hút thì sẽ phần nào tác động thuận lợi đến nhận thức của các đối tượng
tham gia đóng bảo hiểm xã hội, cũng như tác động đến hiệu quả của công tác
quản lý BHXH bắt buộc.
1.4. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ở một số
tỉnh, thành phố và bài học rút ra cho Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Giang
1.4.1. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của một
số tỉnh, thành phố
1.4.1.1. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo
hiểm xã hội thành phố Lạng Sơn
Nằm trong hệ thống Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bảo hiểm xã hội thành
phố Lạng Sơn đã được thành lập theo Quyết định số 109/QĐ-TCCB ngày
4/8/1995 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam trên cơ sở thống nhất hai bộ
phận BHXH của Sở LĐ-TBXH và Liên đoàn Lao động tỉnh Lạng Sơn. Là cơ
quan trực thuộc bảo hiểm xã hội tỉnh Lạng Sơn, có chức năng giúp Giám đốc
Bảo hiểm xã hội tỉnh Lạng Sơn tổ chức thực hiện chế độ chính sách bảo hiểm
xã hội, bảo hiểm y tế, quản lý thu, chi BHXH; BHYT trên địa bàn thành phố
theo phân cấp quản lý của Bảo hiểm xã hội Việt Nam và quy định của pháp
luật.
Bảo hiểm xã hội thành phố Lạng Sơn là cơ quan BHXH có số lượng đơn
vị cá nhân tham gia BHXH đứng đầu tỉnh, số đơn vị tham gia BHXH bắt buộc
ngày càng tăng, năm sau cao hơn năm trước. Công tác mở rộng diện bao phủ
được BHXH thành phố triển khai có hiệu quả. Hiện tượng nợ đọng quỹ BHXH
dài hạn giảm, việc thực hiện chính sách cho người lao động được kịp thời. Về
cơ cấu tổ chức thu, BHXH tỉnh đã chỉ đạo BHXH thành phố tổ chức thu phân
cấp theo từng khối, từng đơn vị, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thu được
đơn giản. Số thu luôn vượt chỉ tiêu thu của BHXH tỉnh giao, số thu năm sau
cao hơn năm trước. Đơn vị đã chủ động trong công tác thu BHXH và có những
bước chỉ đạo phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. BHXH

33
thành phố Lạng Sơn nắm rõ tình hình biến động theo chiều hướng tăng quỹ
lương của các đơn vị tham gia BHXH, việc tăng quỹ lương cũng là một trong
những nguyên nhân làm tăng số phải thu. BHXH thành phố Lạng Sơn tổ chức
đốc thu và lập diễn đàn trao đổi với 65 đơn vị, tổ chức họp tuyên truyền cho 20
đơn vị sử dụng lao động ngoài quốc doanh nên đã có kết quả thu cao hơn. Phát
triển được nhiều đơn vị tăng mới tham gia BHXH do công tác tuyên truyền vận
động. Công tác công nghệ thông tin được chú trọng và cập nhật, nâng cao chất
lượng chuyên môn nghiệp vụ. Các tiến bộ về phần mềm tin học được áp dụng
đồng bộ, thống nhất tạo điều kiện giải quyết nghiệp vụ một cách kịp thời.
Bên cạnh đó, một số hạn chế còn tồn tại trong quá trình quản lý thu bảo
hiểm xã hội bắt buộc ở thành phố Lạng Sơn là: (1) Số đơn vị và số người đã
tham gia BHXH bắt buộc trên địa bàn vẫn còn thấp hơn so với số đơn vị và số
người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Tình trạng nợ đọng chủ yếu xảy ra
ở những doanh nghiệp kinh doanh không có hiệu quả, một số doanh nghiệp có
chu kỳ sản xuất kinh doanh kéo dài hoặc bị chủ đầu tư chậm thanh toán tiền thi
công các công trình... (2) hạn chế về quản lý tiền công, tiền lương: Ở các doanh
nghiệp, đặc biệt là các hộ kinh doanh cá thể, mức tiền lương làm căn cứ đóng
BHXH thấp hơn nhiều so với tiền lương thực tế do nhiều khoản phụ cấp của
NLĐ không được tính làm căn cứ đóng BHXH mà các khoản này lại cao hơn
so với lương cơ bản ghi trong hợp đồng lao động. Đơn vị không báo cáo tăng
mức nộp BHXH với cơ quan Bảo hiểm xã hội ngay khi người lao động được
nâng bậc lương hoặc không tiến hành thi tay nghề bậc lương cho họ một cách
thường xuyên theo quy định. (3) Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào quản lý
công tác thu BHXH bắt buộc chưa nhiều, một số nơi thủ tục còn rườm rà dẫn
đến công tác thu BHXH chưa đạt hiệu quả. Đồng thời, chưa xây dựng được quy
trình thu áp dụng cho từng khối loại hình quản lý phù hợp với địa bàn thành
phố.

34
1.4.1.2. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo
hiểm xã hội thành phố Yên Bái
Những thành công của Bảo hiểm xã hội thành phố Yên Bái trong quản
lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc được thể hiện khá sắc nét theo những khía cạnh
sau: (1) Về đối tượng tham gia: Kết quả thu BHXH bắt buộc trong những năm
qua đều đạt năm sau cao hơn năm trước. Số người và số đơn vị, số người tham
gia tăng. (2) Về công tác quản lý thu: Khắc phục được những sai sót trong việc
ghi chép sổ BHXH, giữ sổ BHXH, hàng tháng đến cơ qua BHXH khai báo tăng,
giảm số lượng lao động và tiến hành chốt BHXH. (3) Về ứng dụng công nghệ
thông tin: Phần mềm BHXH.NET tạo được một bước tiến quan trọng trong
công tác quản lý thu BHXH bắt buộc. Phần mềm này hỗ trợ thuận tiện trong
việc tìm kiếm thông tin trả lời đối tượng một cách nhanh nhất. Tiến hành thẩm
định kịp thời hồ sơ của từng người lao động để đảm bảo thu tiền BHXH bắt
buộc đầy đủ các đối tượng, tiến hành kiểm tra, rà soát đối chiếu chặt chẽ các
đối tượng tăng mới, giảm, chết, chuyển đi trong bảng lương.
Bên cạnh thành công, Bảo hiểm xã hội thành phố Yên Bái vẫn còn tồn
tại một số vấn đề như: Tinh thần phục vụ của đội ngũ cán bộ chưa đáp ứng tốt
được yêu cầu nhiệm vụ công tác. Đội ngũ cán bộ còn thiếu, chưa giải quyết
được khối lượng công việc ngày càng nhiều. Về công nghệ thông tin, chưa có
sự liên kết được giữa các cơ quan BHXH quận, huyện, thành phố trên cả nước
với nhau. Vì vậy, có trường hợp trùng hay những sai sót trong công tác quản lý
giữa các cơ quan Bảo hiểm xã hội thì cán bộ thu rất khó nắm được dẫn đến có
nhiều sai lầm trong công tác quản lý thu. Về công tác thanh tra, kiểm tra do một
số cán bộ quản lý nhiều đơn vị, nên việc kiểm tra đôn đốc nợ không thể thực
hiện được thường xuyên. Hiện nay, việc đôn đốc thu mới chỉ dừng lại ở việc
gửi công văn đôn đốc thu nộp về cho các đơn vị mà chưa có biện pháp xử lý
mạnh. Điều này làm cho các đơn vị vẫn cố tình không chịu nộp đủ số tiền nợ
đọng gây ảnh hưởng tới công tác quản lý thu BHXH.

35
1.4.2. Bài học rút ra cho Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Giang
Qua nghiên cứu kinh nghiệm của một số thành phố về quản lý thu bảo
hiểm xã hội bắt buộc, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
Một là quản lý đối tượng tham gia: Đối tượng tham gia là người lao động
và người sử dụng lao động. Các địa phương đều nắm bắt được tình hình các
đơn vị tham gia BHXH trên địa bàn, để từ đó tiến hành các nghiệp vụ tiếp theo
của công tác quản lý thu BHXH một cách hiệu quả.
Hai là quản lý quỹ tiền lương, tiền công làm căn cứ đóng BHXH bắt
buộc: Tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH bắt buộc được quy định cụ thể
trong Luật BHXH 2006 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam và Quyết định 595/QĐ-BHXH của Bảo hiểm xã hội Việt Nam về ban
hành quản lý thu BHXH, BHYT, quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT. Cụ thể liên
quan quan: một là đối với người lao động hưởng tiền lương tiền công do nhà
nước quy định, hai là đối với người lao động hưởng tiền lương, tiền công do
đơn vị sử dụng quy định.
Ba là quản lý về mức đóng, phương thức đóng BHXH bắt buộc: Bài học
kinh nghiệm của các thành phố cho thấy việc quản lý chính xác được mức đóng,
phương thức đóng BHXH của người lao động cũng như người sử dụng lao động
sẽ giúp cơ quan Bảo hiểm xã hội có thể thu đủ số lượng và đúng thời gian, góp
phần phát triển và cân đối quỹ BHXH.
Bốn là quy trình quản lý thu BHXH bắt buộc: Cần phân cấp quản lý thu
BHXH bắt buộc vì sẽ giúp cho bộ máy hoạt động của tổ chức BHXH thống
nhất không bị chồng chéo. Đồng thời cần lập và giao kế hoạch thu BHXH bắt
buộc hàng năm để đảm bảo sát tình hình thực tế tại địa phương. Mặt khác, cũng
cần quản lý thông tin báo cáo, hồ sơ tài liệu. Kinh nghiệm của các thành phố là
xây dựng hệ thống mã số đơn vị tham gia BHXH áp dụng trong địa bàn tỉnh
theo hướng dẫn của Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Mã số tham gia BHXH do tỉnh
cấp cho đơn vị để đăng ký tham gia BHXH được sử dụng thống nhất trên hồ
sơ, giấy tờ, sổ sách và báo cáo nghiệp vụ.

36
Năm là, công tác thanh, kiểm tra: được thể hiện đó là hoạt động này phải
được diễn ra thường xuyên cả định kỳ và đột xuất. Chỉ có như vậy mới góp
phần tăng cường hoạt động quản lý thu BHXH bắt buộc cho BHXH tỉnh Hà
Giang nhằm thu đúng, thu đủ và tránh được thất thoát, cũng như các hoạt động
trốn tránh việc đóng BHXH của các đơn vị sử dụng lao động.

Cơ Sở Lý Luận Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Tại Bảo Hiểm Xã Hội

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ Sở Lý Luận Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Tại Bảo Hiểm Xã Hội

Similar to Cơ Sở Lý Luận Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Tại Bảo Hiểm Xã Hội (20)

More from Dịch Vụ Viết Thuê Đề Tài 0934.573.149 / Luanvantot.com

More from Dịch Vụ Viết Thuê Đề Tài 0934.573.149 / Luanvantot.com (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ Sở Lý Luận Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Tại Bảo Hiểm Xã Hội