Cơ sở lý luận và pháp lý của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội và quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm xã hội.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA HOẠT ĐỘNG
CHI TRẢ BHXH VÀ QLNN VỀ CHI TRẢ BHXH
1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Bảo hiểm

Khái niệm

Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về bảo hiểm đƣợc xây dựng dựa trên từng
góc độ nghiên cứu: xã hội, kinh tế, pháp lý nhƣ:
- Bảo hiểm là sự đóng góp của số đông vào sự bất hạnh của số ít [24, tr. 21].
- Bảo hiểm là một nghiệp vụ qua đó, một bên là ngƣời đƣợc bảo hiểm cam
đoan trả một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm để thực hiện mong muốn cho mình
hoặccho ngƣời thứ ba, trong trƣờng hợp xảy ra rủi ro, sẽ nhận đƣợc một khoản đền
bù các tổn thất đƣợc trả bởi một bên khác, đó là ngƣời bảo hiểm. Ngƣời bảo hiểm
nhận trách nhiệm đối với toàn bộ rủi ro và đền bù các thiệt hại theo các phƣơng pháp
của thống kê [24, tr. 22].
Mỗi định nghĩa nêu trên thiên về một góc độ nghiên cứu về xã hội, kinh tế và
pháp luật khác nhau. Để đáp ứng cả ba khía cạnh này, có thể nêu khái quát khái niệm
bảo hiểm nhƣ sau: “Bảo hiểm là một hoạt động qua đó một cá nhân có quyền đƣợc
hƣởng trợ cấp nhờ vào một khoản đóng góp cho mình hoặc cho ngƣời thứ ba trong
trƣờng hợp xảy ra rủi ro. Khoản trợ cấp này do một tổ chức trả, tổ chức này có trách
nhiệm đối với toàn bộ các rủi ro và đền bù các thiệt hại theo các phƣơng pháp của
thống kê” [24, tr. 22].

Phân loại

- Phân loại theo phương thức quản lý: bảo hiểm đƣợc chia làm 2 hình thức
là bắt buộc và tự nguyện, trong đó:
8

+ Bảo hiểm tự nguyện là những loại bảo hiểm mà hợp đồng đƣợc thiết lập dựa
hoàn toàn trên sự cân nhắc và nhận thức của ngƣời đƣợc bảo hiểm. Đây là tính chất
vốn có của bảo hiểm thƣơng mại khi nó có vai trò nhƣ là một dịch vụ đối với hoạt
động sản xuất và sinh hoạt của con ngƣời.
+ Bảo hiểm bắt buộc đƣợc hình thành trên cơ sở luật định, nhằm bảo vệ lợi ích của
nạn nhân trong các vụ tổn thất và bảo vệ lợi ích của toàn bộ nền kinh tế - xã hội. Các
hoạt động nguy hiểm có thể dẫn đến tổn thất về ngƣời và tài chính trầm trọng gắn liền
với trách nhiệm dân sự nghề nghiệp, thƣờng là đối tƣợng của sự bắt buộc này. Ví dụ:
bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, bảo hiểm trách nhiệm dân sự của ngƣời
vận chuyển hàng không đối với hành khách, bảo hiểm cháy, nổ.
- Phân loại theo mục đích hoạt động: bảo hiểm đƣợc chia làm 2 loại là bảo
hiểm xã hội và bảo hiểm thƣơng mại, trong đó:
+ Bảo hiểm xã hội là biện pháp bảo đảm, thay thế hoặc bù đắp một phần thu
nhập của ngƣời lao động do gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao
động,mất việc làm thông qua một quỹ tiền tệ đƣợc tập trung từ sự đóng góp của
ngƣời lao động. BHXH là trụ cột chính trong hệ thống ASXH của mỗi quốc gia.
+ Bảo hiểm thương mại là hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm nhằm mục
đích sinh lợi, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận rủi ro của ngƣời đƣợc bảo
hiểm, trên cơ sở bên mua đóng phí để doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bảo hiểm cho
ngƣời thụ hƣởng hoặc bồi thƣờng cho ngƣời đƣợc bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo
hiểm.
1.1.2. Bảo hiểm xã hội

Khái niệm bảo hiểm xã hội

BHXH có lịch sử khá lâu và đã đƣợc thực hiện ở nhiều nƣớc trên thế giới. Năm
1850, đạo luật BHXH đầu tiên đƣợc ban hành ở nƣớc Đức dƣới thời Thủ tƣớng
Bismark. Theo đạo luật này, sự tham gia BHXH là bắt buộc và không chỉ ngƣời lao
động đóng góp mà giới chủ và Nhà nƣớc cũng phải thực hiện nghĩa vụ
9

của mình (theo cơ chế ba bên). Năm 1935, Mỹ ban hành đạo luật đầu tiên về ASXH.
Đạo luật này quy định thực hiện chế độ bảo vệ tuổi già, chế độ độ tử tuất, tàn tật và
trợ cấp thất nghiệp. Theo Công ƣớc số 102, đƣợc gọi là Công ƣớc về ASXH (tiêu
chuẩn tối thiểu); do Hội toàn thể của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) thông qua ngày
25/06/1952; “chế độ về ASXH gồm 9 nội dung: (1)Hệ thống chăm sóc y tế; (2)Hệ
thống trợ cấp ốm đau; (3)Trợ cấp thất nghiệp; (4)Hệ thống trợ cấp tuổi già; (5)Trợ
cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp; (6)Trợ cấp gia đình;
(7)Trợ cấp thai sản; (8)Hệ thống trợ cấp cho tình trạng không tự chăm sóc đƣợc bản
thân; (9)Trợ cấp tiền tuất. Đồng thời ILO khuyến nghị các nƣớc thành viên phải thực
hiện ít nhất 05 trong số 09 nội dung nêu trên bao gồm: trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp
tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, trợ cấp tàn tật và trợ cấp tiền
tuất” [10, tr 306].
Tuy nhiên, cho đến nay, định nghĩa thế nào là BHXH vẫn là vấn đề còn nhiều
tranh luận vì đƣợc tiếp cận từ nhiều giác độ khác nhau với những quan điểm khác
nhau. Cụ thể nhƣ:
- Từ giác độ pháp luật: BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ ngƣời lao động, sử
dụng tiền đóng góp của ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và đƣợc sự tài trợ, bảo
hộ của Nhà nƣớc, nhằm trợ cấp vật chất cho ngƣời đƣợc bảo hiểm và gia
đình trong trƣờng hợp bị giảm hoặc mất thu nhập bình thƣờng do ốm đau, tai nạn lao
động - bệnh nghề nghiệp, thai sản, hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật (nghỉ
hƣu) hoặc chết.
- Từ giác độ chính sách xã hội: BHXH là một chính sách xã hội nhằm đảm bảo
đời sống vật chất cho ngƣời lao động khi họ không may gặp phải các “rủi ro xã hội”,
nhằm góp phần đảm bảo an toàn xã hội.
Khái niệm BHXH đƣợc khái quát một cách đầy đủ nhất trong Điều 3.1 Luật
Bảo hiểm xã hội đã đƣợc Quốc hội Nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Khóa
XIII, Kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 20/11/2014 nhƣ sau “Bảo hiểm xã hội là sự bảo
đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị
10

giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp,
hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH” [13, tr. 9].

Khái niệm ba bên trong hoạt động bảo hiểm xã hội

Mối quan hệ xuyên suốt trong hoạt động BHXH là mối quan hệ giữa nghĩa vụ,
trách nhiệm và quyền lợi của các bên tham gia BHXH, trong đó:
- Bên tham gia BHXH là bên có trách nhiệm đóng góp BHXH theo quy định
của pháp luật; gồm có ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và Nhà nƣớc (trong
một số trƣờng hợp).
- Bên BHXH là bên nhận BHXH từ những ngƣời tham gia BHXH. Bên BHXH
thƣờng là một số tổ chức do Nhà nƣớc lập ra và đƣợc Nhà nƣớc bảo trợ, nhận sự
đóng góp của ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động, lập nên quỹ BHXH. Bên
BHXH có trách nhiệm thực hiện chi trả trợ cấp cho bên đƣợc BHXH khi có nhu cầu
phát sinh và làm cho quỹ BHXH phát triển.
- Bên được BHXH là bên đƣợc quyền nhận các loại trợ cấp khi phát sinh nhu cầu
BHXH, để bù đắp thiếu hụt về thu nhập do các loại rủi ro đƣợc bảo hiểm gây ra. Trong
BHXH, bên đƣợc BHXH là ngƣời lao động tham gia BHXH và thân nhân
của họ, khi họ có phát sinh nhu cầu đƣợc BHXH.

Đặc trưng của bảo hiểm xã hội

Từ việc nghiên cứu khái niệm về BHXH ở trên, ta có thể thấy BHXH có những
đặc trƣng cơ bản nhƣ sau:
- BHXH là sự đảm bảo bù đắp thu nhập cho ngƣời lao động trong và sau quá
trình lao động, đồng thời quyền lợi hƣởng các chế độ BHXH chỉ đƣợc chi trảkhi họ
và ngƣời sử dụng lao động thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH.
- Các hoạt động và các chế độ BHXH đƣợc thực hiện theo quy định của pháp luật.
Nhà nƣớc quản lý và bảo hộ các hoạt động BHXH. Ngoài ra, hoạt động BHXH còn chịu
sự giám sát chặt chẽ của ngƣời lao động thông qua tổ chức công đoàn và ngƣời sử dụng
lao động thông qua tổ chức của giới chủ, theo cơ chế ba bên.
11


Nội dung của bảo hiểm xã hội

BHXH là một hệ thống đa dạng và phức tạp với những nội dung khác nhau.
Tuy nhiên, có thể tập trung vào bốn nhóm nội dung cơ bản sau:
- Một là đối tượng bảo hiểm xã hội
+ Ngƣời lao động trong quan hệ BHXH vừa là đối tƣợng tham gia, vừa là đối
tƣợng đƣợc bảo hiểm và họ cũng là đối tƣợng đƣợc hƣởng quyền lợi BHXH chiếm
phần lớn trong các trƣờng hợp phát sinh trách nhiệm BHXH.
+ Đối tƣợng tham gia BHXH không chỉ có ngƣời lao động mà còn có ngƣời
sử dụng lao động và Nhà nƣớc. Ngƣời sử dụng lao động tham gia BHXH là vì họ
thấy đƣợc lợi ích thiết thực cho họ, đồng thời là do sự ép buộc của Nhà nƣớc thông
qua quy định của pháp luật. Đối với Nhà nƣớc thì khác, Nhà nƣớc tham gia BHXH
với tƣ cách là chủ sở hữu lao động đối với tất cả công nhân viên chức làm việc trong
bộ máy Nhà nƣớc, đồng thời với tƣ cách bảo hộ cho sự tăng trƣởng của quỹ BHXH,
nhằm tạo sự ổn định cho quỹ và sự an toàn của xã hội.
+ Đối tƣợng đƣợc hƣởng quyền lợi BHXH là ngƣời lao động trong trƣờng hợp
họ gặp rủi ro nhƣ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hƣu trí.
Nhƣng trong trƣờng hợp ngƣời lao động bị tử vong hoặc sinh đẻ thì đối tƣợng hƣởng
quyền lợi BHXH lại là thân nhân của ngƣời lao động nhƣ: cha, mẹ, vợ,
chồng, con.
- Hai là các chế độ bảo hiểm xã hội
Theo Điều 4, Luật BHXH năm 2014, các chế độ BHXH đƣợc quy định nhƣ
sau: bảo hiểm xã hội bắt buộc có 5 chế độ là ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh
nghề nghiệp, hƣu trí, tử tuất;bảo hiểm xã hội tự nguyện có 2 chế độ là hƣu trí và tử
tuất; bảo hiểm hƣu trí bổ sung do Chính phủ quy định.
- Ba là quỹ bảo hiểm xã hội
“Quỹ bảo hiểm xã hội là quỹ tài chính độc lập với ngân sách nhà nƣớc, đƣợc
hình thành từ đóng góp của ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và có sự hỗ trợ
12

của Nhà nƣớc” [13, tr. 10]. Ngoài ra, nguồn hình thành quỹ còn có “Tiền sinh lời của
hoạt động đầu tƣ từ quỹ”, “Các nguồn thu hợp pháp khác” [13, tr. 68]. Các quỹ thành
phần của quỹ BHXH bao gồm: quỹ ốm đau và thai sản; quỹ tai nạn lao động, bệnh
nghề nghiệp; quỹ hƣu trí và tử tuất [13, tr 68].
- Bốn là tổ chức, quản lý bảo hiểm xã hội
Theo khoản 1, Điều 93 và khoản 1, khoản 2, Điều 94 - Luật BHXH năm 2014:
“Cơ quan bảo hiểm xã hội là cơ quan nhà nƣớc có chức năng thực hiện chế độ, chính
sách bảo hiểm xã hội, quản lý và sử dụng các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo
hiểm thất nghiệp; thanh tra việc đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo
hiểm y tế ...” [13, tr.77]. “Hội đồng quản lý bảo hiểm xã hội đƣợc tổ chức ở cấp quốc
gia có trách nhiệm chỉ đạo, giám sát hoạt động của cơ quan bảo hiểm xã hội và tƣ
vấn chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp. Hội đồng
quản lý bảo hiểm xã hội gồm đại diện Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, tổ chức
đại diện ngƣời sử dụng lao động, cơ quan quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội, cơ
quan quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm y tế, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và tổ chức khác
có liên quan” [13, tr.77-78].
1.1.3. Chi trả bảo hiểm xã hội

Khái niệm

Chi trả BHXH là quá trình phân phối, sử dụng quỹ BHXH để chi các chế độ
BHXH và đảm bảo các hoạt động của hệ thống BHXH. Trong đó:
- Phân phối quỹ BHXH là quá trình phân bổ các nguồn tài chính từ quỹ BHXH
để hình thành các quỹ thành phần nhƣ quỹ ốm đau và thai sản, quỹ tai nạn
lao động - bệnh nghề nghiệp, quỹ hƣu trí và tử tuất hoặc phân bổ cho các mục đích
sử dụng khác nhau nhƣ quỹ đầu tƣ phát triển và quỹ chi trả các chế độ BHXH.
- Sử dụng quỹ BHXH là quá trình chi tiền của quỹ BHXH đến tay đối tƣợng
đƣợc thụ hƣởng hoặc cho từng mục đích sử dụng cụ thể.
13

Phân phối và sử dụng quỹ BHXH là hai quá trình khác nhau, nhƣng trong thực
tế, hai quá trình này thƣờng đan xen lẫn nhau. Tuy nhiên, cũng có những trƣờng hợp,
từ mục đích sử dụng quỹ đòi hỏi phải tách riêng hai quá trình này theo thứ tự trƣớc
sau. Ví dụ: phải phân phối quỹ đủ cho mục đích chi trả các chế độ BHXH, số còn lại
mới phân phối vào quỹ bảo toàn và tăng trƣởng,nghĩa là quỹ phải có số dƣ mới thực
hiện đầu tƣ tăng trƣởng.

Phân biệt giữa chi trả bảo hiểm xã hội với các loại hình chi trả bảo hiểm

khác
Căn cứ vào mục đích hoạt động, có hai loại hình bảo hiểm là BHXH và bảo
hiểm thƣơng mại. Hoạt động chi trả quyền lợi cho ngƣời thụ hƣởng của hai loại hình
bảo hiểm này có những điểm giống và khác nhau, cụ thể ở một số tiêu chí nhƣ sau:
Giống nhau: BHXH và bảo hiểm thƣơng mại đƣợc thực hiện trên cùng một
nguyên tắc làcó tham gia đóng góp bảo hiểm thì mới đƣợc hƣởng quyền lợi. Hoạt
động chi trả quyền lợi bảo hiểm đều nhằm bù đắp tài chính cho ngƣời tham gia bảo
hiểm khi gặp phải những rủi ro gây ra thiệt hại, trong khuôn khổ loại hình bảo hiểm
họ tham gia. Phƣơng thức hoạt động của hai loại bảo hiểm này đều mang tính “cộng
đồng - lấy số đông bù số ít” tức là dùng số tiền đóng góp của số đông ngƣời tham gia
để bù đắp, chia sẻ cho một số ít ngƣời gặp phải biến cố rủi ro gây ra tổn thất.
Khác nhau:
- Về mục tiêu, BHXH nhằm thực hiện chính sách ASXH của Nhà nƣớc, còn
bảo hiểm thƣơng mại là lợi nhuận.
- Về nội dung chi trả bảo hiểm thƣơng mại gồm nhiều lĩnh vực nhằm đảm bảo
các rủi ro về con ngƣời giống nhƣ BHXH, ngoài ra bảo hiểm thƣơng mại còn đảm
bảo các rủi ro khác nhƣ tài sản và trách nhiệm.
- Hoạt động chi BHXH đƣợc thực hiện bởi cơ quan BHXH, là một tổ chức sự
nghiệp của Nhà nƣớc nhằm chăm lo phúc lợi xã hội, còn bảo hiểm thƣơng mại đƣợc
14

thực hiện bởi các doanh nghiệp bảo hiểm nhằm mục đích cung cấp cho xã hội một
loại hàng hóa, dịch vụ, trên cơ sở đó tìm kiếm một khoản lợi nhuận kinh doanh bảo
hiểm.
1.1.4. Quản lý nhà nƣớc về chi trả bảo hiểm xã hội

Quản lý

Quản lý xuất hiện trong mọi tổ chức, vì sự tồn tại và phát triển của một thực thể
là tất yếu khách quan. Trong thực tế, có nhiều quan điểm khác nhau về quản lý. Theo
F.W.Taylor, quản lý là “biết chính xác điều bạn muốn ngƣời khác làm và sau đó biết
đƣợc rằng họ đã hoàn thành công việc đó một cách tốt nhất và rẻ nhất”. Henry Fayol
định nghĩa “quản lý là một tiến trình bao gồm tất cả các khâu lập kế hoạch, tổ chức,
lãnh đạo và kiểm tra các nỗ lực của mỗi thành viên trong tổ chức và sử dụng tất cả
các nguồn lực khác nhau của tổ chức nhằm đạt mục tiêu đã định trƣớc”.
Từ các quan điểm trên, có thể tổng hợp định nghĩa về quản lý nhƣ sau: “Quản
lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể lên các khách thể nhằm đạt
được mục tiêu định trước” [11, tr.22].

Quản lý nhà nước và đặc điểm của quản lý nhà nước

- Quản lý nhà nước
+ Theo nghĩa bao quát: QLNN là hoạt động của hệ thống các cơ quan Nhà
nƣớc trong bộ máy Nhà nƣớc, bao gồm cơ quan lập pháp, hành pháp và tƣ pháp.
+ Theo nghĩa hẹp: QLNN không bao gồm hoạt động lập pháp và tƣ pháp của
Nhà nƣớc, mà đó là hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nƣớc (cơ quan hành
pháp) để quản lý, điều hành các lĩnh vực đời sống xã hội theo pháp luật.
- Đặc điểm của quản lý nhà nước
15

+ QLNN mang tính quyền lực đặc biệt, tính tổ chức cao, tính điều chỉnh và tính
mệnh lệnh đơn phƣơng. QLNN tác động mang tính liên tục và ổn định lên các quá
trình xã hội và hệ thống các hành vi xã hội.
+ Các yếu tố tạo nên hoạt động QLNN bao gồm mục đích, nhiệm vụ của
QLNN; phƣơng pháp QLNN và chƣơng trình QLNN. Trong đó: mục đích, nhiệm vụ
của QLNN là mục tiêu hƣớng tới của chủ thể quản lý đối với đối tƣợng bị quản
lý. Phƣơng pháp quản lý nhà nƣớc là phƣơng thức, cách thức mà Nhà nƣớc tác động
lên khách thể quản lý nhằm đạt đƣợc những mục đích quản lý; có các phƣơng pháp
quản lý nhƣ: thuyết phục, kinh tế, kiểm tra, hành chính, cƣỡng chế. Chƣơng trình
QLNN gồm các bƣớc: đánh giá tình hình các vấn đề cần giải quyết; chuẩn bị dự thảo
quyết định; thông qua quyết định; ban hành quyết định; tổ chức thực hiện quyết định
và kiểm tra đánh giá thực hiện các quyết định.

Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm


xã hội
- Quản lý nhà nước về chi trả BHXH: là sự tác động, điều hành của Nhà nước
trong thực hiện các nội dung QLNN về BHXH trên lĩnh vực chi trả BHXH, nhằm đảm
bảo chi trả các chế độ BHXH cho người thụ hưởng theo đúng quy định của pháp luật
và đảm bảo được mục tiêu ASXH.
- Nhà nƣớc là chủ thể tổ chức và quản lý các hoạt động chi trả BHXH. Nhà
nƣớc sử dụng hệ thống pháp luật và công cụ cƣỡng chế mang tính quyền lực nhà
nƣớc để tác động và điều chỉnh hoạt động chi trả BHXH.
- QLNN về chi trả BHXH đƣợc thống nhất từ cơ quan Nhà nƣớc cấp trung
ƣơng đến cấp địa phƣơng. QLNN về chi trả BHXH cần tuân thủ đúng các nguyên
tắc sau: “đúng chế độ, chính sách hiện hành, đúng ngƣời đƣợc hƣởng; bảo đảm chi
trả kịp thời và đầy đủ chế độ của ngƣời hƣởng; thủ tục chi trả đơn giản, thuận tiện;
đảm bảo an toàn tiền mặt trong chi trả; chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm
thất nghiệp đƣợc quản lý thống nhất, công khai, minh bạch” [7, tr.5].
1.1.5. Một số nhân tố tác động đến chi trả bảo hiểm xã hội
16


Sự phát của nền kinh tế

Khi nền kinh tế của đất nƣớc phát triển, hoạt động sản xuất kinh doanh và nhu
cầu lao động của doanh nghiệp sẽ đƣợc mở rộng, việc tham gia BHXH của doanh
nghiệp cũng trở thành một trong những tiêu chí cạnh tranh trên thƣơng trƣờng. Còn
ngƣời lao động, họ cũng mong muốn đƣợc tham gia BHXH với mức lƣơng cao để
đƣợc hƣởng quyền lợi cao. Từ đó, số thu BHXH sẽ gia tăng dẫn đến việc giải quyết
chế độ và chi trả BHXH cũng tăng để đáp ứng nhu cầu thụ hƣởng chính sách BHXH
cho ngƣời lao động.

Sự nhận thức của xã hội về bảo hiểm xã hội

Khi ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động cũng nhƣ toàn xã hội nhận thức
đƣợc tầm quan trọng và vai trò của chính sách BHXH, họ sẽ có ý thức chấp hành tốt
pháp luật BHXH. Việc tuân thủ pháp luật BHXH của ngƣời lao động, ngƣời sử dụng
lao động và cơ quan BHXH sẽ góp phần đƣa chính sách BHXH vào đời sống; ngƣời
lao động đƣợc hƣởng chế độ theo đúng quy định; hạn chế đƣợc hành vi trục lợi quỹ
BHXH, bảo đảm an toàn và phát triển quỹ BHXH.

Sự điều chỉnh về chính sách, pháp luật của nhà nước

- Chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc trên các lĩnh vực của đời sống xã hội,
có ảnh hƣởng sâu sắc đến hoạt động chi trả BHXH, có thể kể ra nhƣ sau:
+ Chính sách tiền lƣơng và chính sách BHXH có mối quan hệ rất chặt chẽ với
nhau. Chính sách tiền lƣơng là tiền đề và cơ sở cho việc thực hiện chính sách BHXH,
vì cơ sở để tính toán mức đóng và hƣởng BHXH hiện nay phụ thuộc vào hệ
thống thang bảng lƣơng do Nhà nƣớc ban hành, mức lƣơng cơ sở và mức lƣơng tối
thiểu vùng do Nhà nƣớc quy định. Nhƣ vậy, khi Nhà nƣớc nâng mức lƣơng cơ sở
và mức lƣơng tối thiểu vùng, đồng nghĩa với việc tăng mức đóng BHXH. Số thu
BHXH và chi trả quyền lợi BHXH cũng tăng lên.
+ Bên cạnh đó, khi Nhà nƣớc điều chỉnh, bổ sung chính sách BHXH về mở
rộng đối tƣợng tham gia, đối tƣợng hƣởng và mức thụ hƣởng BHXH cũng sẽ làm
tăng quy mô quản lý về đối tƣợng hƣởng và số tiền chi trả.
17

- Ngoài ra, còn các chính sách khác của Nhà nƣớc tác động đến chi trả BHXH
nhƣ: chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình, chính sách việc làm.
1.2. Sự cần thiết khách quan và nội dung quản lý nhà nƣớc về chi trả bảo
hiểm xã hội
1.2.1. Sự cần thiết khách quan QLNN về chi trả bảo hiểm xã hội

Xuất phát từ vai trò quan trọng của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội

- Đối với đối tượng thụ hưởng chính sách BHXH:
Theo quy định hiện hành, chủ sử dụng lao động và ngƣời lao động thuộc đối
tƣợng tham gia BHXH bắt buộc phải đóng BHXH thì ngƣời lao động mới đƣợc
hƣởng các chế độ BHXH. Nhƣng để ngƣời lao động nhận đƣợc tiền trợ cấp từ quỹ
BHXH, doanh nghiệp, ngƣời lao động và cơ quan BHXH phải thực hiện hàng loạt
các hoạt động thuộc nghiệp vụ quản lý chi. Không có các hoạt động này thì ngƣời
tham gia BHXH không nhận đƣợc các khoản trợ cấp BHXH và do đó quyền lợi của
họ không đƣợc đảm bảo.
- Đối với hệ thống ASXH:
+ Chi trả BHXH góp phần đảm bảo đời sống cho ngƣời lao động tham gia
BHXH trong và sau khi ra khỏi quá trình lao động, liên quan trực tiếp đến đời sống
hàng ngày của con ngƣời. Quản lý, định hƣớng chi trả BHXH theo đúng quy định
của pháp luật sẽ góp phần đảm bảo nguyên tắc công bằng, đoàn kết, chia sẻ “lấy số
đông bù số ít, lấy không rủi ro bù cho rủi ro” giữa những ngƣời lao động với nhau.
+ Chi trả BHXH là nhu cầu thiết yếu và quan trọng nhất của ngƣời lao động
trong số những nhu cầu về ASXH của con ngƣời (nhu cầu tiếp cận và thoả mãn các
dịch vụ cơ bản về y tế, giáo dục, kế hoạch hoá gia đình, nƣớc sạch; nhu cầu trợ giúp
xã hội thƣờng xuyên đối với các đối tƣợng yếu thế; nhu cầu cứu trợ đột xuất.v.v.)
mà Nhà nƣớc và cộng đồng phải có trách nhiệm chia sẻ, cung cấp không vì mục tiêu
lợi nhuận cho xã hội.

Xuất phát từ tính phức tạp của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội

18

- Hoạt động chi trả BHXH có liên quan đến nhiều đối tƣợng nhƣ ngƣời lao
động, ngƣời sử dụng lao động, ngƣời hƣởng chính sách BHXH (là thân nhân của
ngƣời lao động) và cơ quan BHXH. Mỗi đối tƣợng đều có nghĩa vụ và quyền lợi về
BHXH khác nhau theo quy định của pháp luật.
- Ngoài ra, chi trả BHXH còn liên quan đến nhiều nghiệp vụ bao gồm thu, thẩm
định hồ sơ, thực hiện chi trả .v.v. Mỗi khâu nghiệp vụ đòi hỏi tính chính xác, chặt chẽ
theo quy trình. Nếu có sai sót ở bất kỳ khâu nghiệp vụ nào, cũng sẽ ảnh
hƣởng đến quyền lợi thụ hƣởng chế độ BHXH của ngƣời lao động.

Quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm xã hội là yêu cầu của nền kinh tế -


xã hội
Chi trả BHXH cho ngƣời lao động là một bƣớc quan trọng trong việc thực hiện
chính sách BHXH của mỗi quốc gia. Hoạt động này có tác động trực tiếp đến quyền
lợi của ngƣời tham gia BHXH sau khi họ đã hoàn thành nghĩa vụ nộp BHXH. QLNN
về chi trả BHXH là một trong những nhiệm vụ của Nhà nƣớc nhằm định hƣớng cho
hoạt động chi trả diễn ra đúng quy định của pháp luật, thể hiện đƣợc vai trò bù đắp
thu nhập cho ngƣời lao động khi gặp rủi ro, giúp ngƣời lao động nhanh chóng phục
hồi sức khoẻ, yên tâm làm việc, nâng cao năng suất lao động, góp phần thúc đẩy nền
kinh tế - xã hội phát triển.
1.2.2. Nội dung quản lý nhà nƣớc về chi trả bảo hiểm xã hội
Theo Điều 7, Luật BHXH năm 2014, quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội bao
gồm 7 nội dung:“(1)Ban hành, tổ chức thực hiện văn bản pháp luật, chiến lƣợc, chính
sách bảo hiểm xã hội. (2)Tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về bảo hiểm
xã hội. (3)Thực hiện công tác thống kê, thông tin về bảo hiểm xã hội. (4)Tổ chức bộ
máy thực hiện bảo hiểm xã hội; đào tạo, tập huấn nguồn nhân lực làm công tác bảo
hiểm xã hội. (5)Quản lý về thu, chi, bảo toàn, phát triển và cân đối quỹ bảo hiểm xã
hội. (6)Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo hiểm xã hội; giải quyết
khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội. (7)Hợp
19

tác quốc tế về bảo hiểm xã hội’ [13, tr. 12-13]. Theo đó, QLNN về chi trả BHXH
bao gồm những nội dung sau:

Một là, ban hành, tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về chi trả bảo hiểm
xã hội

- Nhà nƣớc xây dựng và ban hành các văn bản pháp luật về BHXH bao gồm
Luật và các văn bản dƣới luật để thực hiện chính sách BHXH thống nhất trong phạm
vi cả nƣớc. Đối với bảo hiểm thƣơng mại, Nhà nƣớc chỉ ban hành những
điều, những nội dung cơ bản nhất còn các chính sách, chiến lƣợc cụ thể là do các
công ty bảo hiểm thực hiện; còn đối với BHXH, Nhà nƣớc quy định bằng văn bản
pháp luật rất cụ thể và chặt chẽ các nội dung của chính sách BHXH, các cơ quan
BHXH không đƣợc tự ý đặt ra bất kỳ chế độ hay bất kỳ quy định nào.Vì vậy, xây
dựng pháp luật BHXH có thể coi là nội dung quan trọng nhất của quản lý Nhà nƣớc
về BHXH.
- Theo phân cấp, cơ quan QLNN ở cấp tỉnh, cấp huyệncó trách nhiệm tổ chức
thực hiện, đƣa chính sách vào đời sống xã hội trên cơ sở Luật BHXH, các văn bản
hƣớng dẫn thi hành Luật của Chính phủ, các Bộ, Ngành và Bảo hiểm xã hội Việt
Nam.

Hai là, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội

- Tuyên truyền cho ngƣời lao động và nhân dân hiểu rõ chính sách BHXH là
trụ cột chính của hệ thống ASXH, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội,
nhằm ổn định chính trị xã hội và phát triển kinh tế xã hội là nhiệm vụ vô cùng quan
trọng. Qua đó, đề cao tinh thần trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, tăng cƣờng sự
phối hợp giữa các cơ quan QLNN và cơ quan BHXH từ trung ƣơng đến địa phƣơng
trong việc tổ chức thực hiện chế độ BHXH.
- Tuyên truyền chính sách BHXH phải theo nguyên tắc có đóng có hƣởng,
quyền lợi tƣơng ứng với nghĩa vụ, có sự chia sẻ giữa ngƣời lao động với nhau, bảo
đảm công bằng bền vững hệ thống BHXH. Công tác tuyên truyền cần tiến hành
thƣờng xuyên, đồng bộ ở các cấp; phong phú về nội dung, đa dạng về hình thức, tổ
20

chức và triển khai các hoạt động tuyên truyền thiết thực, hiệu quả, đƣa thông tin
đến với mọi ngƣời lao động và nhân dân.

Ba là, tổ chức bộ máy thực hiện bảo hiểm xã hội; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân
lực làm công tác chi trả bảo hiểm xã hội

- Bảo hiểm xã hội Việt Nam là đơn vị đƣợc Chính Phủ giao nhiệm vụ triển khai
thực hiện chính sách BHXH. Hệ thống BHXH đƣợc tổ chức theo nhiều cấp từ Trung
ƣơng xuống địa phƣơng, có mối quan hệ chặt chẽ và chịu sự QLNN của chính quyền
cùng cấp. Từ đó việc QLNN về BHXH là nhiệm vụ của UBND các cấp và
các ban ngành có liên quan, còn BHXH là cơ quan trực tiếp thực hiện.
- Hiện nay, chính sách BHXH ngày càng đƣợc mở rộng về đối tƣợng tham gia
cũng nhƣ đối tƣợng thụ hƣởng, do đó để làm tốt công tác QLNN về BHXH và chi
trả BHXH, cần phải xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức đủ về tiêu chuẩnchức
danhđáp ứng đƣợc yêu cầu công tác. Đồng thời, tiến hành rà soát, sắp xếp lại đội
ngũ cán bộ, viên chức; đào tạo, bồi dƣỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ
nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành BHXH. Trên thực tế, công tác chi trả
BHXH có đạt hiệu quả hay không phụ thuộc chủ yếu vào trình độ quản lý, năng lực
chuyên môn, phẩm chất đạo đức của viên chức đƣợc phân công nhiệm vụ;vì vậy
trong phân công bố trí cán bộ, viên chức thực thi nhiệm vụ chi trả chế độ BHXH cần
chú trọng đến đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng giao tiếp và giải quyết tình huống, sự
am hiểu chính sách cũng nhƣchủ trƣơng của Đảng, pháp luật Nhà nƣớc và của Ngành
BHXH để thực hiện tốt công tác đƣợc giao.

Bốn là, quản lý về thu - chi trả bảo hiểm xã hội, bảo toàn quỹ bảo hiểm


xã hội
- Cơ sở để hƣởng chế độ BHXH là có tham gia BHXH, vì vậy để đảm bảo
cho ngƣời lao động đƣợc hƣởng các chế độ khi gặp “rủi ro” thì việc thu đúng, thu
đủ, không để nợ BHXH của đơn vị sử dụng lao động là yếu tố quyết định. Bên cạnh
việc quản lý công tác chi trả một cách chặt chẽ, QLNN về chi trả BHXH còn phải
quan tâm đến công tác phát triển, mở rộng nguồn thu, quản lý tốt công nợ; không để
21

thất thoát quỹ BHXH. Đây là vấn đề cốt lõi mà cơ quan nhà nƣớc các cấp cần phải
quan tâm thực hiện.
- Ngoài ra, xây dựng và đổi mới các quy trình chi trả theo hƣớng hiện đại là
yêu cầu cấp thiết để nâng cao chất lƣợng phục vụ ngƣời tham gia, ngƣời thụ hƣởng
chính sách và quản lý quỹ BHXH trong giai đoạn hiện nay.

Năm là, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật bảo hiểm xã hội, xử

lý vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội
- Do hoạt động BHXH liên quan đến các bên nhƣ ngƣời lao động, ngƣời sử
dụng lao động với những lợi ích khác nhau vì vậy họ thƣờnglợi dụng kẻ hở của pháp
luật BHXH để trục lợi cho mình. Mặt khác, chính sách BHXH bao gồm nhiều nội
dung chi tiết và phức tạp nên cả ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động cũng nhƣ
cơ quan BHXH khó tránh khỏi những sai sót trong quá trình thực hiện. Chính vì vậy,
thanh tra, kiểm tra các hoạt động BHXH là cần thiết nhằm đảm bảo cho các bên liên
quan thực hiện đúng nghĩa vụ và trách nhiệm của mình, đồng thời đảm bảo quyền lợi
hợp pháp của họ.
- Hiện nay, công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật BHXH là một
trong những công cụ hữu hiệu giúp ngành BHXH hạn chế tình trạng nợ BHXH và
tình trạng trục lợi quỹ trong thanh toán chế độ. Đối với hoạt động chi trả BHXH,
thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chế độ BHXH còn có vai trò hết sức
quan trọng nhằm đảm bảo cho việc chi trả các chế độ BHXH đúng, đủ kịp thời, đến
tay ngƣời thụ hƣởng.
1.2.3. Cơ sở pháp lý quản lý nhà nƣớc về chi trả bảo hiểm xã hội

Sơ lượt quá trình hình thành chính sách bảo hiểm xã hội

Lịch sử hơn 50 năm phát triển chính sách BHXH (tính từ năm 1961 khi Chính
phủ ban hành Nghị định 218 về Điều lệ tạm thời các chế độ BHXH đối với công nhân
viên chức nhà nƣớc) và 20 năm đổi mới chính sách này, đã khẳng định đây là
22

chính sách quan trọng và ngày càng phát triển mạnh mẽ, trở thành trụ cột chính của
hệ thống ASXH, là nhân tố quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Sau Đại hội lần thứ VI của Đảng, nƣớc ta bƣớc vào thời kỳ đổi mới, quan hệ
lao động theo cơ chế mới cũng từng bƣớc đƣợc hình thành. Ngày 30/6/1994 Quốc
hội nƣớc ta thông qua Bộ Luật Lao động, tại Chƣơng XII quy định về BHXH bắt
buộc, đã đánh dấu sự đổi mới của chính sách pháp luật về BHXH ở nƣớc ta phù hợp
với nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa. Thi hành Bộ Luật Lao động,
ngày 26/01/1995 Chính phủ ban hành Nghị định số 12 quy định các chế độ BHXH
đối với cán bộ, công chức và ngƣời lao động trong các thành phần kinh tế và Nghị
định số 45 ngày 15/7/1995 quy định các chế độ BHXH đối với lực lƣợng vũ trang.
Năm 2006, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật BHXH; năm
2008, tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XII đã thông qua Luật BHYT. Hai luật này đã
quy định chi tiết các chế độ BHXH và BHYT trên các quan điểm lớn của Đảng và kế
thừa những quy định phù hợp của pháp luật với nguyên tắc mức hƣởng trên cơ sở
mức đóng. Quản lý, hạch toán quỹ BHXH, BHYT độc lập và chia sẻ giữa những
ngƣời tham gia BHXH, BHYT với mục tiêu góp phần thực hiện ASXH, bảo đảm mối
tƣơng quan hợp lý giữa các đối tƣợng tham gia và ở các thời kỳ khác nhau, hài hòa
các chính sách kinh tế với chính sách xã hội.
Ngày 22/11/2012 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về tăng
cƣờng sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH, BHYT giai đoạn 2012 - 2020
và ngày 29/3/2013 Thủ tƣớng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 538/QĐ-TTg
phê duyệt Đề án thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn dân giai đoạn 2012 - 2015 và
2020, đã xác định mục tiêu đến năm 2020 có trên 50% lao động tham gia BHXH,
40% tham gia BHTN, 80% dân số tham gia BHYT.
Năm 2014, Quốc hội nƣớc ta đã thông Luật BHXH năm 2014, tiếp tục thể chế
hóa quan điểm, đƣờng lối của Đảng trong các Nghị quyết 15-NQ/TW, Nghị quyết
23

21-NQ/TW và các quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền đƣợc bảo đảm
ASXH và trách nhiệm của Nhà nƣớc đƣợc ghi tại Điều 34 và Điều 59.

Các văn bản hướng dẫn chi trả bảo hiểm xã hội chuyên ngành

Hoạt động chi trả BHXH chủ yếu dựa vào các văn bản hƣớng dẫn chuyên ngành
của BHXH Việt Nam và BHXH thành phố Hồ Chí Minh. Sau đây là một số văn bản
cơ bản hƣớng dẫn chi trả BHXH đang có hiệu lực thi hành của BHXH Việt Nam và
BHXH thành phố Hồ Chí Minh:
- Quyết định 636/QĐ-BHXH, ngày 22/4/2016 “Quy định hồ sơ và quy trình giải
quyết hƣởng chế độ BHXH” và Quyết định 828/QĐ-BHXH, ngày 27/5/2016
“Quy định quản lý chi trả các chế độ BHXH, BHTN” theo Luật BHXH năm 2014
thống nhất từ BHXH Việt Nam cho đến BHXH tỉnh và BHXH huyện. Điểm cần lƣu
ý ở haiquyết định này là đã hƣớng dẫn cụ thể cách thức chi trả chế độ BHXH ngắn
hạn (chế độ ốm đau, chế độ thai sản và dƣỡng sức) trực tiếp vào tài khoản của ngƣời
lao động (trƣớc đây chỉ có một cách là chuyển cho đơn vị sử dụng lao động chi trả)
và cách thức chi chế độ BHXH dài hạn hàng tháng (hƣu trí, trợ cấp tuất, trợ cấp tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp) qua hệ thống bƣu điện (trƣớc đây chi trả qua hệ
thống đại lý phƣờng, xã).
- Chƣơng trình số 4954/Ctr-BHXH ngày 08/12/2015 của BHXH Việt Nam về
công tác tuyên truyền năm 2016.Nội dung của công tác tuyên truyền: “tuyên truyền
ý nghĩa, tầm quan trọng, lợi ích, tính ƣu việt của chính sách BHXH, BHYT đối với
mỗi ngƣời dân và toàn xã hội; tuyên truyền rõ trách nhiệm của các cấp ủy, lãnh đạo
các cơ quan đơn vị, trƣờng học, trong lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện chính
sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế” [5, tr.2].
- Công văn số 2388/BHXH-CSXH ngày 27/6/2013 “về việc tăng cƣờng công
tác quản lý nhằm ngăn chặn tình trạng lạm dụng hƣởng chế độ ốm đau, thai sản,
BHXH một lần”, yêu cầu khi thẩm định hồ sơ hƣởng phải thực hiện kiểm tra, rà soát
kỹ các giấy tờ làm căn cứ hƣởng chế độ nhƣ giấy chứng nhận nghỉ việc hƣởng
BHXH, giấy ra viện, bệnh án, giấy chứng sinh, giấy khai sinh, thời gian đóng
24

BHXH theo đúng quy định. Khi giải quyết BHXH một lần nhất thiết phải tra soát
thông tin hƣởng hƣởng BHXH một lần thông qua phần mềm hỗ trợ nghiệp vụ của
BHXH Việt Nam để tránh giải quyết trùng chế độ; thực hiện cập nhật dữ liệu đảm
bảo đầy đủ, đúng theo sổ BHXH và đối tƣợng tham gia BHXH bắt buộc hoặc BHXH
tự nguyện.
- Trên cơ sở các văn bản hƣớng dẫn của BHXH Việt Nam, BHXH thành phố
Hồ Chí Minh xây dựng quy trình tiếp nhận và giải quyết chi trả BHXH, trong đó có
các văn bản hƣớng dẫn nghiệp vụ nhƣ công văn 353/BHXH-CĐBHXH ngày
11/11/2014 hƣớng dẫn về hồ sơ và quy trình hƣởng chế độ ốm đau, thai sản, dƣỡng
sức từ ngày 01/01/2016; công văn 2370/BHXH-CĐ ngày 27/09/2016 hƣớng dẫn chi
trả trợ cấp ốm đau, thai sản, dƣỡng sức phục hồi sức khỏe qua tài khoản cá nhân của
ngƣời lao động; thông báo số 2242/TB-BHXH ngày 09/9/2016 về việc điều chỉnh
quy trình và phiếu giao nhận hồ sơ theo cơ chế một cửa, theo thông báo này các quy
trình tiếp nhận giải quyết chế độ có thay đổi về thủ tục hồ sơ, thời gian giải quyết phù
hợp với quy định mới của Luật BHXH năm 2014.
1.2.4. Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nƣớc về chi trả bảo hiểm xã hội

Hệ thống các cơ quan hành chính nhà nƣớc đƣợc thiết lập trên cơ sở phân

định rành mạch chức năng, thẩm quyền giữa các cơ quan, tổ chức các cấp trong hệ
thống hành chính. Đối với ngành BHXH, hệ thống cơ quan BHXH từ trung ƣơng đến
địa phƣơng gồm BHXH Việt Nam, BHXH tỉnh, BHXH huyện; chức năng, nhiệm vụ
và thẩm quyền của BHXH Việt Nam đƣợc Chính phủ quy định rõ trong Nghị định
01/2016/NĐ-CP ngày 05/01/2016 (xem sơ đồ 1).

Cơ quan QLNN về bảo hiểm xã hội đƣợc quy định tại Điều 8, Luật BHXH

năm 2014 bao gồm: “(1) Chính phủ thống nhất quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội;
(2) Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hộichịu trách nhiệm trƣớc Chính phủ thực
hiện quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội. (3) Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi
nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội. (4)
Bảo hiểm xã hội Việt Nam tham gia, phối hợp với Bộ Lao động -Thƣơng
25

binh và Xã hội, Bộ Tài chính, Ủy ban nhân dântỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng
thực hiện quản lý về thu, chi, bảo toàn, phát triển và cân đối quỹ bảo hiểm xã hội. (5)
Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội trong phạm
vi địa phƣơng theo phân cấp của Chính phủ” [13, tr. 13-14].
Sơ đồ 1. Mô hình quản lý nhà nƣớc về chi trả BHXH của Việt Nam
CHÍNH PHỦ
ỦY BAN BỘ LAO BỘ BỘ TÀI
NHÂN DÂN ĐỘNG
Y TẾ
CHÍNH
CẤP TỈNH THƢƠNG
BINH VÀ XÃ
HỘI
BHXH VIỆT NAM
BHXH TỈNH, THÀNH
PHỐ
Quan hệ chỉ đạo
Quan hệ phối hợp BHXHQUẬN,HUYỆN
ĐẠI LÝ CHI TRẢ
PHƢỜNG, XÃ, BƢU
ĐIỆN
26

1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về chi trả bảo hiểm xã hội
1.3.1. Trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

Quận Thủ Đức

Thủ Đức là một quận cửa ngõ phía Đông Bắc thành phố Hồ Chí Minh, trên địa
bàn quận Thủ Đức có trên 150 nhà máy có quy mô sản xuất lớn và hàng ngàn nhà
máy nhỏ. Đặc biệt là khu chế xuất Linh Trung có diện tích khoảng 150 ha, quy tụ
đƣợc 32 công ty nƣớc ngoài và 2 khu công nghiệp lớn là khu công nghiệp Linh Trung
- Linh Xuân và khu công nghiệp Bình Chiểu.
Những năm qua, công tác QLNN trên lĩnh vực BHXH đƣợc sự quan tâm chỉ
đạo sâu sát của Quận ủy, UBND Quận trong việc triển khai chính sách BHXH,
BHYT, BHTN theo quy định của pháp luật; quán triệt chủ trƣơng Nghị quyết 21 và
sự chỉ đạo quyết liệt đối với công tác phối hợp thực hiện chính sách BHXH giữa các
ban ngành nhƣ Phòng Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, Liên đoàn lao động, Cơ
quan thuế, Mặt trận Tổ quốc quận, UBND 12 phƣờng với cơ quan BHXH quận Thủ
Đức nên tình hình thực hiện pháp luật BHXH trên địa bàn quận Thủ Đức có nhiều
chuyển biến tích cực. Bên cạnh đó, BHXH Quận đã chủ động trong việc tuyên truyền,
đôn đốc, nhắc nhở các đơn vị sử dụng lao động nộp BHXH định kỳ hàng tháng; kết
hợp công tác đối chiếu thu, kiểm tra thực hiện chính sách BHXH tại các đơn vị sử
dụng lao động theo quyết định của UBND quận Thủ Đức, của BHXH Thành phố đối
với 571 đơn vị (năm 2016) đã nâng cao hiệu quả của công tác thu hồi nợ BHXH.
Công tác chi trả BHXH cũng đƣợc thực hiện chặt chẽ từ khâu hƣớng dẫn lập hồ sơ,
thẩm định chứng từ thanh toán giải quyết chế độ và chuyển tiền cho đơn vị sử dụng
lao động chi cho ngƣời lao động kịp thời đúng theo ngày hẹn, đúng quyền lợi hƣởng
đã tạo đƣợc niềm tin của ngƣời lao động vào chính sách BHXH.

Quận 12

Tại Quận 12, QLNN về BHXH đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt là
công tác cải cách thủ tục hành chính. Với số đơn vị tham gia BHXH, BHYT, BHTN
hiện nay là 1.662 đơn vị, số lao động là63.200; BHXH Quận 12 triển khai công tác
27

tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính trên lĩnh vực BHXH đạt hiệu quả tốt, tạo
đƣợc sự hài lòng cho đa số khách đến giao dịch tại trụ sở cũng nhƣ giao dịch qua hệ
thống bƣu điện. Công tác giải quyết chi BHXH đƣợc thực hiện tốt, đa dạng hình thức
chi trả chế độ qua tài khoản ATM, chi qua hệ thống bƣu điện, tiết kiệm đƣợc thời
gian, đảm bảo an toàn tiền chế độ cho ngƣời hƣởng.
Tuy nhiên, do tình hình kinh tế - xã hội của Quận vẫn tiếp tục khó khăn đã ảnh
hƣởng đến việc trích nộp BHXH, BHYT, BHTN của các doanh nghiệp nhƣ: đóng
chậm trễ, không đúng quy định; nợ BHXH, BHYT, BHTN kéo dài, số tiền nợ cao,
rất khó thu hồi; việc phát triển tăng thêm đối tƣợng tham gia BHXH tuy đạt chỉ tiêu
nhƣng hầu hết các đơn vị tham gia mới đều có quy mô nhỏ, số lao động ít. Nợ BHXH,
BHYT, BHTN của doanh nghiệp cuối năm 2016 là 108 tỷ đồng chiếm 10% kế hoạch
thu, đã làm ảnh hƣởng lớn đến quyền lợi của ngƣời lao động khi phát sinh hƣởng
chế độ BHXH.

Huyện Nhà Bè

Có thể nói, vụ án xét xử hành vi vi phạm chính sách BHXH ở huyện Nhà Bè -
thành phố Hồ Chí Minh, đƣợc Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh tuyên 66
năm tù đối với 6 đối tƣợng; 6 năm 6 tháng tù treo đối với 3 đối tƣợng và 1 năm cải
tạo không giam giữ đối với 1 đối tƣợng vào ngày 23/01/2013 (trong đó có 7 đối tƣợng
là viên chức của BHXH huyện Nhà Bè), là vụ án đánh động vào trách nhiệm, vai trò
của các cơ quan QLNN về BHXH trên cả nƣớc.
Bằng thủ đoạn thu gom nhiều sổ BHXH của ngƣời lao động chƣa làm đúng thủ
tục nhận bảo hiểm, các đối tƣợng này đã làm giả, sửa chữa giấy tờ xác nhận thủ tục
nhận BHXH theo đúng quy định. Sau khi có sổ BHXH và các thủ tục xin nhận bảo
hiểm, các đối tƣợng nâng khống thời gian đóng bảo hiểm, mức đóng BHXH và thực
hiện tiếp các thủ thuật khác để chiếm đoạt tiền quỹ BHXH tại BHXH huyện Nhà Bè.
Nhƣ vậy, suốt từ tháng 02/2009 đến tháng 10/2010, đƣờng dây tiêu cực này đã làm
giả, sửa, mua bán hàng trăm hồ sơ bảo hiểm của ngƣời lao động, chiếm đoạt hơn 5,4
tỷ đồng từ quỹ BHXH.
28

Đây là vụ án “tham ô tài sản”, “làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức”,
“mua bán tài liệu cơ quan nhà nƣớc” và “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm
trọng” có tổ chức tại cơ quan BHXH huyện với số tiền lớn, làm ảnh hƣởng đến quyền
lợi chính đáng trong thụ hƣởng chế độ BHXH của ngƣời lao động. Vụ án này cũng
là bài học nhắc nhở các cơ quan BHXH cần nghiêm túc, chặt chẽ trong quản lý nhân
viên và quy trình thủ tục giải quyết hồ sơ BHXH sao cho đúng thẩm quyền và quy
định của pháp luật nhằm ngăn chặn hậu quả đáng tiếc xảy ra.
1.3.2. Trên địa bàn tỉnh, thành phố khác

Huyện Nhơn Trạch - Đồng Nai

Tại huyện Nhơn Trạch - Đồng Nai, tình hình nợ BHXH của các đơn vị, doanh
nghiệp những năm qua có xu hƣớng kéo dài và gia tăng số tiền nợ, làm ảnh hƣởng
nhiều đến quyền lợi của ngƣời lao động. Điển hình là Công ty TNHH Samwoo VN
nợ 2 tỷ đồng, Công ty cổ phần S.Y Vina nợ 1,94 tỷ đồng, Công ty TNHH Youngtex
Vina nợ 1,67 tỷ đồng, Công ty TNHH MTV đóng tàu đặc chủng NT nợ 1,6 tỷ đồng.
Với biện pháp khởi kiện các đơn vị nợ BHXH, BHYT, BHTN ra tòa, việc thu hồi nợ
BHXH, BHYT, BHTN tại BHXH huyện Nhơn Trạch trong năm 2016 có dấu hiệu
khởi sắc, góp phần cùng BHXH Tỉnh Đồng Nai giữ số nợ ở mức 1,59% (243,4 tỷ
đồng), thấp hơn 0,59% so với chỉ tiêu kế hoạch giao giảm nợ của BHXH Việt Nam,
đây là mức thấp nhất từ trƣớc đến nay.
Giải pháp chủ yếu của công tác thu hồi nợ đọng là nhờ sự phối hợp chặt chẽ của
cơ quan BHXH với cơ quan Liên đoàn Lao động trong việc khởi kiện doanh nghiệp
nợ ra Tòa. Những doanh nghiệp, đơn vị bị khởi kiện đều có thời gian nợ BHXH,
BHYT, BHTN từ 06 tháng trở lên, mặc dù cơ quan BHXH và tổ chức Công đoàn trực
tiếp làm việc, thƣơng lƣợng nhiều lần nhƣng vẫn chây ì, không chịu thanh toán nợ.
Theo phán quyết của Tòa án, doanh nghiệp, đơn vị thua kiện và phải khắc phục ngay
nợ BHXH, BHYT, BHTN; đến nay, đa số doanh nghiệp, đơn vị đã khắc phục hoàn
toàn và một phần nợ.

Quận Hải Châu - Đà Nẵng

29

Quận Hải Châu một Quận trung tâm của thành phố Đà Nẵng. Trong xu hƣớng
phát triển chung, cải cách hành chính luôn đƣợc xác định là nhiệm vụ trọng tâm của
của Quận. Chủ tịch UBND quận Hải Châu đã chỉ đạo quyết liệt các cơ quan, đơn vị
phát huy những mặt đƣợc, khắc phục những tồn tại hạn chế, tiếp tục triển khai những
giải pháp để thực hiện tốt công tác cải cách hành chính tại quận.
BHXH Quận Hải Châu là đơn vị đã có những giải pháp thực hiện tốt chủ trƣơng
của UBND Quận, của ngành BHXH trong việc tổ chức thực hiện Luật Bảo BHXH
năm 2014, Luật BHYT sửa đổi, bổ sung năm 2014 qua hai giải pháp:
Một là, tham mƣu UBND quận ban hành văn bản chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện
giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN, yêu cầu tất cả các đơn vị đều
phải thực hiện. Đồng thời, tổ chức tập huấn tập trung cho 1.792 đơn vị (số đơn vị còn
lại hƣớng dẫn trực tiếp). Bên cạnh đó, BHXH quận cũng chủ động đăng ký các chỉ
tiêu về thực hiện cải cách thủ tục hành chính, xây dựng, ban hành 2 kế hoạch về thực
hiện giao dịch điện tử và đánh giá trực tuyến;định kỳ hằng tháng, quý, đánh giá kết
quả, gắn với bình xét, phân loại viên chức và thi đua khen thƣởng.
Hai là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin thông qua mạng internet và
nghiên cứu, áp dụng các phần mềm tiện ích mới. BHXH quận đã nghiên cứu, đề nghị
và đƣợc Hội đồng khoa học BHXH thành phố đồng ý cho triển khai áp dụng 2 giải
pháp, sáng kiến liên quan đến cải cách thủ tục hành chính (giải pháp thực hiện giao
dịch điện tử trong lĩnh vực thu, cấp sổ BHXH, thẻ BHYT đối với những đơn vị chƣa
có chữ ký số và Giải pháp ứng dụng A-Tools trong việc lập danh sách tham gia BHYT
của đại lý thu).
Nhờ các giải pháp trên, kết quả trong lĩnh vực cải cách thủ tục hành chính là
một trong số các hoạt động nổi bật nhất của BHXH quận Hải Châu. Kết quả khảo sát,
đánh giá trực tuyến về chất lƣợng phục vụ của BHXH quận Hải Châu là 100% khách
giao dịch hài lòng.
1.3.3. Một số kinh nghiệm có thể vận dụng trong quản lý nhà nƣớc về chi
trả bảo hiểm xã hội trên địa bàn Quận 9
30

Qua tham khảo tình hình thực hiện chính sách BHXH ở một số quận, huyện nêu
trên có thể rút ra một số kinh nghiệm sau đây đối với BHXH Quận 9:
Thứ nhất, chủ trƣơng của Đảng đối với chính sách BHXH là đúng đắn và phù
hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. Tuy nhiên, trong quá
trình triển khai thực hiện chắc chắn sẽ có hạn chế xảy ra. Hạn chế chủ yếu hiện nay
là tình hình nợ BHXH, BHYT, BHTN của các doanh nghiệp, dẫn đến quyền lợi
BHXH của ngƣời lao động bị ảnh hƣởng nghiêm trọng, chính sách BHXH vì thế
chƣa thực hiện đƣợc đầy đủ vai trò bù đắp thu nhập cho ngƣời lao động khi gặp rủi
ro, làm ASXH chƣa đảm bảo. Những biện pháp, giải pháp thu hồi có hiệu quả đối
với địa phƣơng này nhƣng tại địa phƣơng khác lại không có hiệu quả, do đó cần đa
dạng các biện pháp thu hồi nợ BHXH, trong đó chú ý đến biện pháp chế tài.
Thứ hai, để chính sách BHXH đi vào đời sống xã hội, việc triển khai pháp luật
BHXH cần có sự vào cuộc của toàn xã hội. Từ chủ trƣơng của Đảng, đến việc triển
khai của các cấp chính quyền, cơ quan BHXH trong công tác tuyên truyền để công
chức, viên chức thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ của mình; tuyên truyền để nhân
dân, ngƣời lao độngvà doanh nghiệp hiểu, đồng tình và thực hiện tốt pháp luật BHXH
và pháp luật có liên quan. Công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực BHXH
là yếu tố quan trọng giúp ngƣời dân và lao độngvà nhân dân tiếp cận với chính sách
BHXH đƣợc nhanh chóng, rõ ràng, minh bạch. Nâng cao chất lƣợng phục vụ nhằm
đảm bảo sự hài lòng của ngƣời thụ hƣởng chính sách BHXH là mục tiêu hàng đầu
mà cơ quan BHXH cần hƣớng tới.
Thứ ba, gian lận, lạm dụng quỹ BHXH là thực tế khách quan trong thực hiện
chính sách BHXH.Sự gian lận này xuất hiện cả bên trong cũng nhƣ bên ngoài hệ
thống BHXH, với nhiều hình thức khác nhau. Bên ngoài, là các đơn vị sự dụng lao
động chiếm dụng tiền trích nộp của ngƣời lao động, để nợ BHXH kéo dài, hay việc
tham gia BHXH với mức lƣơng thấp so với thực tế trả cho ngƣời lao động; ngƣời
lao động thực tế không nghỉ hƣởng chế độ ốm đau, thai sản nhƣng doanh nghiệp vẫn
đề nghị thanh toán .v.v. Bên trong, là sự sai phạm trong công tác quản lý và
31

thực hiện chi trả BHXH của viên chức cơ quan BHXH để “rút ruột” quỹ BHXH, và
còn nhiều sai phạm ở các nội dung khác. Do đó, Nhà nƣớc cần có giải pháp chống
gian lận, lạm dụng BHXH một cách có hiệu quả nhằm bảo toàn và tăng trƣởng quỹ
BHXH.
32

Kết luận Chƣơng I
Chi trả BHXH là khâu cuối cùng trong việc thực hiện các chế độ BHXH, đây
là nhiệm vụ trọng tâm, có vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạt động của ngành
BHXH nói riêng và trong việc thực hiện chính sách BHXH nói chung. QLNN về chi
trả BHXH có tác động trực tiếp tới quyền lợi của ngƣời tham gia BHXH, bảo đảm
đƣợc mục tiêu của công tác chi trả BHXH là hƣớng đến bù đắp thu nhập một cách
kịp thời, đầy đủ, đúng chế độ cho ngƣời lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt
buộc; ngƣời tham gia BHXH tự nguyện; ngƣời hƣởng chế độ BHXH hàng tháng và
bảo đảm an toàn tăng trƣởng quỹ BHXH.
Trong Chƣơng I, luận văn đã đƣa ra đƣợc sự cần thiết khách quan của QLNN
đối với công tác chi trả BHXH, những khái niệm, nội dung QLNN về chi trả BHXH.
Kết hợp với kinh nghiệm thực hiện chính sách BHXH của một số quận, huyện trong
và ngoài thành phố Hồ Chí Minh, qua đó rút ra kinh nghiệm áp dụng cho BHXH Quận
9 là: chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc về BHXH là đúng đắn trong từng
giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc, để chính sách đi vào cuộc sống cần
có sự vào cuộc của toàn xã hội về việc chấp hành cũng nhƣ có ý kiến phản biện góp
ý, để chính sách BHXH ngày càng hoàn thiện, thiết thực. Các cơ quan QLNN cần
phải thực hiện tốt vai trò QLNN về chi trả BHXH, phải thực hiện công tác tuyên
truyền một cách có hiệu quả để toàn xã hội hiểu biết đƣợc chính sách, quan trọng nhất
là phải xây dựng đƣợc các giải pháp chống gian lận BHXH để bảo đảm nguồn quỹ,
đồng thời tổ chức tốt việc giải quyết chế độ BHXH cho ngƣời thụ hƣởng theo đúng
quy định của pháp luật.

Cơ sở lý luận và pháp lý của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội và quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm xã hội.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận và pháp lý của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội và quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm xã hội.docx

Similar to Cơ sở lý luận và pháp lý của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội và quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm xã hội.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận và pháp lý của hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội và quản lý nhà nước về chi trả bảo hiểm xã hội.docx