Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Czasopis №333 Сакавік 2020
Similar to Czasopis №333 Сакавік 2020 (20)
More from JahorViniacki
More from JahorViniacki (20)
Czasopis №333 Сакавік 2020
- 1. Czasopis nБеларускі грамадска-культурны штомесячнік Nr 3 (333). Сакавік 2020 ■ Cena 5 zł (w tym 5% VAT) www. czasopis.pl Свята беларускай песні(стар. 19-22) Nakład500egz.
- 2. У НУМАРЫ 1 5 ЗАПІСЫ ЧАСУ (за II 2020) Наша хроніка – на Падляшшы, у Польшчы, у Беларусі, у свеце Воднае пагадненне (str. 5) Больш прасторы на грамадскія справы (str. 6) Bohater? (str. 7) 60 мільёнаў на зялёную энэргію (str. 7) Памёр беларускі паэт і летапісец родам з Падляшша (str. 8) Nowoczesna obwodnica pod oknami białoruskiego muzeum (str. 9) 12 ПАЛІТВЯЗНІ 14 гадоў на дваіх. У Беларусі з’явіліся новыя палітычныя вязні 14 INICJATYWA Czy w Michałowie będą uczyć białoruskiego disco polo? 16 ГУТАРКА Мікола Яцкоў: „Мы трымаем на плячах беларускае неба” 19 ФОТАРЭПАРТАЖ Свята беларускай песні 23 КАЛЕНДАРЫЮМ Гадоў таму ў сакавіку 24 РЭДКІ ФОТАЗДЫМАК Пасля мітынгу ў Карэлічах, 1929 год 25 ГІСТОРЫЯ Белавежская пушча ў 1941 г. (ч. 2) 27 TOPOGRAFIA Litewski ślad w Puszczy Białowieskiej 28 УСПАМІНЫ Успаміны эсбээмаўкі (ч. 1) 30 УСПАМІН Мае незабыўныя гады 32 PA PROSTU Abrazki i słowa) 35 PAMIAĆ Płacz zwanoŭ 1. Stoh saradeli (3) 36 HISTORYJI Z ŽYTIA Słova na viêtrovi 7. Žycie druhi raz 39 FIELJETON Vola narodu На вокладцы: беластьоцкі калектыў „Ас” (фота Юркі Хмялеўскага) Czy w Michałowie będą uczyć białoruskiego disco polo? (str. 14) Płacz zwanoŭ (star. 35) Пасля мітынгу ў Карэлічах, 1929 год (стар. 24)
- 3. 3III.2020Czasopis n АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ ► Jerzy Chmielewski Redaktor Naczelnyc lutego Gminne Centrum Kultury w Gródku za- prosiło mnie na jubileusz 25-lecia miesięcznika Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny. Byłem szczególnym gościem uroczystości jako jego były redaktor naczelny. Funkcję tę pełniłem okrągłe dwadzieścia lat, od momentu powstania pisma do zimy 2015 r. Jadąc do Gródka wspominałem sympatyczny benefis z okazji 15-lecia WG-HN, który zorganizowałem w maju 2011 r. jako ówczesny dyrektor tamtejszego domu kultury. Jubileusz był wtedy nieco spóźniony ze względu na wcze- śniejszy kompleksowy remont obiektu, ale nastał w końcu czas i miejsce, aby nadać mu należną rangę. Prowadząc ze sceny imprezę miałem przy sobie skórzaną teczkę, z któ- rej po kolei wyjmowałem przedmioty i materiały charak- teryzujące dotychczasowy okres pracy przy gródeckiej ga- zecie. Tamte eksponaty – jak kasetowy dyktafon czy swój pierwszy komórkowy telefon – „cegłę” Centertela – jako osobiste pamiątki przechowuję zresztą do dziś. Z teczki wy- jąłem najpierw pierwszy numer pisma, które dało począ- tek WG-HN, czyli Hołasu Haradka, wydawanego przez Le- onaTarasewicza przed wyborami samorządowymi w 1990 r. Tym samym wywołałem mistrza „do tablicy”, przedstawia- jąc go jako „awans dekady – z redaktora na profesora”. To Leon bowiem czynił przez pięć lat usilne starania o powo- łanie w Gródku własnej gazety. Kiedy w końcu się to udało, niezwykle mocno zaangażował się w jej wydawanie. Zapro- jektował szatę graficzną, dbał o zdjęcia i ilustracje. Pisał też artykuły (po białorusku), przede wszystkim o historii Gród- ka, począwszy od biogramów jego założycieli i pierwszych właścicieli z rodu Chodkiewiczów. Pierwsze trzy lata robili- śmy gazetę praktycznie we dwójkę. Przez cały miesiąc zbie- raliśmy materiały i jeden wieczór poświęcaliśmy na składa- nie numeru. Potem Leon odszedł z gazety, skoncentrował się na pracy artystycznej, zaczął prowadzić zajęcia ze studenta- mi Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uzyskał tytuł profesora (stąd mój żart ze sceny). Wtedy, na jubileuszu 15-lecia, Leon Tarasewicz, wspo- minając początki WG-HN, powiedział, że były to czasy ro- mantyczne. Ja dodałbym jeszcze, że również pionierskie. Wprawdzie w połowie lat dziewięćdziesiątych gazety lo- kalne pojawiły się niemal w każdej gminie, ale przeważ- nie były to półurzędowe biuletyny, rozdawane bezpłatnie skromne i nieporadne broszury. Na ich tle gródecka gaze- ta stała się ewenementem. Wyróżniał ją nie tylko dwuję- zyczny tytuł, ale przede wszystkim niebanalna szata gra- ficzna i profesjonalizm wydawniczy. Była za to wielokrot- nie nagradzana w konkursach dla prasy lokalnej na szcze- blu wojewódzkim i ogólnopolskim. Redagowanie WG-HN, szczególnie w początkowym okresie, wspominam dziś jak wielką przygodę dziennikar- ską, choć miałem już trochę doświadczenia, bo od 1990 r. pracowałem w Czasopisie. Redagując dwadzieścia lat gró- decką gazetę, łącząc na koniec przez sześć lat te obowiązki z funkcją dyrektora domu kultury, przeszedłem jednocze- śnie solidną szkołę samorządu gminnego. Pilnowałem, aby ta tematyka w piśmie jednak nie dominowała, przykłada- jąc wielką wagę do miejscowej historii i kultury, opartej o silnie zakorzenioną w gminie białoruskość. Napotykało to pewne opory. Pojawiały się na przykład postulaty, aby ar- tykuły pisane po białorusku były publikowane jednocze- śnie w przekładzie na język polski. Z czasem to umilkło i czytelnicy oswoili się z taką formułą pisma. Tekstów w ję- zyku białoruskim potem w gazecie prawie nie było, chyba że sam je pisałem. Dziś po tamtej formule w zasadzie po- został już tylko dwujęzyczny tytuł na okładce. Mimo to gródecka gazeta nadal jest niezwykle ważna dla gminy i jej mieszkańców. Na jubileusz 25-lecia przy- byli dawni i obecni współpracownicy, lokalni notable oraz niemałe grono czytelników. Oprócz kurtuazyjnych podzię- kowań i gratulacji z ich ust padały także słowa szczerej wdzięczności za wielki wkład gazety w kultywowanie i roz- wój tutejszej kultury i białoruskiej tożsamości. Podkreślano też ważną rolę pisma w życiu samorządowym gminy. Lutowy benefis był równie uroczysty jak poprzedni, któ- ry zorganizowałem w 2011 r. Brakowało trochę jednak Le- ona Tarasewicza, który zawsze jest duszą towarzystwa, ale w tym czasie przebywał za granicą. Dlatego tym razem sam starałem się rozładować podniosły nastrój uroczystości. Po- proszony o garść wspomnień i refleksji opowiedziałem o kilku zabawnych sytuacjach z życia redakcji w początko- wych latach ukazywania się miesięcznika. Nie było wtedy jeszcze aparatów cyfrowych, Internetu. Leon robił zdjęcia, Ewenement gródeckiej gazety 22
- 4. 4 III.2020Czasopis n АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ ►oddawał je do wywołania, później trzeba było je skanować. Składaliśmy numer, a ja zostawałem wtedy w urzędzie gmi- ny do późna, nieraz do 22. Pewnego razu Leon w natłoku spraw zapomniał, że miał mnie odebrać, zaś wójt wycho- dząc włączył alarm. Dopiero po północy kolega przypo- mniał sobie o mnie i uwolnił z „twierdzy”. Innym znów razem podczas jednej z wypraw reporters- kich po gminie zawisłem „maluchem” na sfatygowanym drewnianym mostku w Podzałukach. „Lonik, ratuj minie” – przestraszony nie na żarty, że się wywrócę, zacząłem prz- ez uchyloną szybę wołać o pomoc jadącego za mną kolegę. Ale ten wyskoczył z auta i zaczął aparatem pstrykać mi zdjęcia. „O, heta to budzie tema da gazety” – powiedział z uśmiechem... Нягледзячы на ўвесь час малую колькасць беларус- камоўных тэкстаў (апошнім часам такіх амаль няма) „Гарадоцкія навіны” былі і ёсць беларускім выданнем. Дакладней беларуска-польскім. Узнікненне такой ары- гінальнай газеты прывярнула карэнную тут беларускую тоеснасць Гарадоччыны. Яе беларускае аблічча зама- цавалася ў вялікай ступені дзякуючы менавіта „Гара- доцкім навінам”. Падчас лютаўскага юбілею аднак публічна па-бела- руску амаль ніхто ўжо не загаварыў. Некаторых гледа- чоў-чытачоў гэта нават уразіла. Тым больш, што жур- налісты, якія абслугоўвалі імпрэзу ўсе былі з беларус- кіх рэдакцыяў (з Радыё Беласток, Радыё Рацыя, бела- стоцкага тэлебачання ды „Нівы”) і запісвалі матэрыял выключна па-беларуску. Прысутныя бачылі, што афі- цыйныя асобы для іх выказваліся на тутэйшай мове, а не па-польску як са сцэны. Папярэдні войт Гарадка Яўген Семянюк (той самы, што зачыніў мяне ў будынку гміннай управы), які на канец коратка ўзяў голас, калі ўручылі яму на памятку юбілейны кубак, сказаў такса- ма пару слоў па-беларуску. Каб, як патлумачыў, быць у парадку да двухмоўнага загалоўка газеты. Прагучала гэта крыху як закід у бок арганізатараў і самой газеты, што ў Гарадку прыгасае беларускасць. Такім несправядлівым ацэнкам рашучы адпор дала га- лоўная рэдактар Дарота Сульжык. Прыгожа на бела- рускай мове патлумачыла, што ў „Гарадоцкіх навінах” тэксты публікуюцца на такой мове, на якой пішуць аўта- ры. Тое, што штораз менш ёсць артыкулаў па-беларуску, гэта вынікае з аб’ектыўных прычынаў – паступаючай як усюды на Беласточчыне асіміляцыі і паланізацыі. Аднак беларускае слова тут яшчэ жыве. Рэдактарка за- пэўніла, што такія тэксты са старонак выдання цалкам не знікнуць. Яўген Семянюк быўшы войтам, які даў урэшце разам з тагачаснымі раднымі згоду на выдаванне „Гарадоцкіх навінаў”, не праяўляў вялікага энтузіязму да такой двух- моўнай газеты. Напэўна мог больш зрабіць, таксама ў дачыненні да маёй асобы, у карысць культуры і бела- рускасці на Гарадоччыне. Аднак сам доўга меў даволі кволую беларускую свядомасць і дзякуючы менавіта гарадоцкай газеце з часам яе ў сябе разбудзіў. Сапраўды, як паказваюць перапісы насельніцтва ў гміне Гарадок беларусамі пішуцца менш і менш жы- хароў. Але яна і так больш беларуская чымсьці гміны, дзе такі паказчык значна вышэйшы. Вось у Орлі, дзе стаяць нават двухмоўныя дарожныя ўказальнікі, цяпер у публічнай прасторы ўсё ўжо амаль па-польску. У лютым у новым шыкоўным арлянскім доме культуры двойчы пры поўнай зале прэзентаваўся фільм „Зэнэк” пра кара- ля музыкі дыска-пола, які родам адсюль з вёскі Грэда- лі. Са сцэны па-свойму аднак ніхто нават не заікнуўся, хаця сам спявак Зянон Мартынюк карэнную мову добра ведае, а ў свой час спяваў нават па-беларуску. Дарэчы, у чэрвені выступіць ён як зорка на Свяце Гарадка. Ду- маю, калі б добра яго папрасіць, мог бы ў свой канцэрт уключыць адну-дзве песні па-беларуску. Юрка Хмялеўскі ■ Падчас святкавання 25-годдзя гарадоцкай газеты можна было пабачыць вокладкі выдання. Быў і вядома юбілей- ны торт (у цэнтры рэдактары Дарота Сульжык і Юрка Хмялеўскі). Фота Гміннага цэнтра культуры ў Гарадку
- 5. 5III.2020Czasopis n ЗАПІСЫ ЧАСУ (I.2020) Наша хроніка На Падляшшы ■29 stycznia w Zaleszanach odbyły się uroczystości związane z rocz- nicą pacyfikacji wsi przez oddział polskiego podziemia, dowodzo- ny przez kpt. Romualda Rajsa, ps. Bury. Relacje z tego wydarzenia, które pojawiły się w publicznych mediach, w szczególności zaś mate- riał przedstawiony przez białostoc- ki oddział TVP, wywołały oburze- nie Białoruskiego Towarzystwa Hi- storycznego. 5 lutego wystosowało ono w tej sprawie list do szefa biało- stockiego ośrodka TVPEugeniusza Szpakowskiego, w którym zrzuci- ło m.in. brak profesjonalizmu przy przedstawianiu historycznych fak- tów i oficjalnego stanowiska IPN w tej sprawie. Poniżej końcowe frag- menty listu, podpisanego przez pre- zesa BTH dr hab. Olega Łatyszon- ka (pisownia oryginalna). (…) Ośrodek TVP w Białymstoku działa w regionie licznie zamiesz- kanym przez białoruską mniejszość narodową. Wypadałoby więc, by w sprawach dotyczących tej mniej- szości dziennikarze Ośrodka wy- kazali choćby minimum profesjo- nalizmu. Być może TVP Białystok uniknęłoby błędu, gdyby przedsta- wione w rzeczonym materiale pry- watne stanowisko p. Bogusława Łabędzkiego, wypowiadającego się rzekomo w imieniu IPN, skon- frontowano z rzeczywistym stano- wiskiem Instytutu Pamięci Narodo- wej w tej sprawie. ■Od 1 lutego Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Białymstoku – mocą uchwały Sejmiku Woje- wództwa Podlaskiego z 20 grudnia 2019 r. – zmienił nazwę na Podla- ski Instytut Kultury. ■W lutym z inicjatywy Instytutu Pa- mięci Narodowej, a pod patronatem marszałka podlaskiego Artura Ko- sickiego (szefa białostockich struk- tur PiS) na dwóch białostockich blokach zawisły wielkopowierzch- niowe banery „reklamowe”, prezen- tujące mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę” jako jednego z bohate- rów powojennych walk o niepodle- głość – „żołnierza wyklętego”.Ak- cję skrytykowali mieszkańcy jedne- go z bloków, którzy domagali się usunięcia „kontrowersyjnej rekla- my”. Przypomnijmy, iż wcześniej Rada Miasta Białegostoku nie zgo-► Воднае пагадненне Польска-беларускае пагадненне аб трансгранічных водах было падпіса- на 7 лютага ў Белавежы. Пагадненне накіравана на абарону і рацыяналь- нае выкарыстанне трансгранічных вод, паляпшэнне іх якасці, захаванне і, пры неабходнасці, аднаўленне экасістэм. Дакумент быў падпісаны Аннай Москвай, дзяржасакратаром Мінісэрства марской гаспадаркі і ўнутра- нага суднаходства і Андрэем Хмелем, намеснікам міністра прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь. Супрацоўніцтва абедзвюх краін у пытаннях аховы і выкарыстання трансгранічных вод будзе шматгранным. Будуць праводзіцца сярод ін- шых: гідралагічныя і гідрагеалагічныя назіранні і даследаванні, узгод- нены маніторынг вод з мэтай вызначэння іх якасці і колькасці; падрых- тоўка водна-эканамічных балансаў з улікам якасці і колькасці водных рэсурсаў; асаблівую ролю адыгрываць будзе абарона вады ад забрудж- вання і празмернага адбору, выяўленне забруджвання і ўздзеяння, якое ўплывае на якасць вады; абарона ад паводак і негатыўнага ўздзеяння лядовых з’яў; процідзеянне з’яве засухі; сумеснае выкарыстанне водных аб’ектаў, размешчаных на памежных водах; забеспячэнне ўмоў суднаход- ства ў памежных водах і падтрыманне натуральнага патоку рэчышчаў прыгранічных рэк. (лук) 30 студзеня ў Бельску-Падляшскім падчас адзначэння гадавіны злачын- стваўпольскагаўзброенагападполлявяноклямагілызакатаваных74гады тамувазакоўусклаўм.інш.старшыняCоймікуПадляшскагаваяводстваБа- гуслаў Дэмбскі (пасярэдзіне). Побач ваяводскі радны Славамір Назарук РадыёРацыя
- 6. 6 III.2020Czasopis n ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ dziła się, by jedna z białostockich ulic nosiła imię „Łupaszki”. Spór o nazwę ulicy ciągle trwa. ■7 lutego w Białowieży polska wi- ceminister gospodarki wodnej i że- glugi śródlądowej Anna Moskwa i zastępca ministra zasobów natural- nych i ochrony środowiska Repu- bliki Białoruś Andrej Chmiel pod- pisali dwustronne porozumienie o wodach transgranicznych. Zawie- ra ono m.in. zasady wymiany infor- macji na temat stanu tych wód oraz współpracy w walce z suszą czy po- wodziami. Dokument ma uregulo- wać polsko-białoruską współpra- cę w dziedzinie ochrony wód, ma także służyć polepszeniu ich jako- ści oraz zachowaniu czy odbudowie ekosystemów wodnych. ■10 lutego w Białymstoku uroczyście obchodzono 70. rocznicę pierwszej masowej deportacji obywateli pol- skich z ziem wcielonych do ZSRR w 1939 r. Szacuje się, że wywie- ziono wtedy ponad 140 tys. osób, z czego około 50 tys. stanowili miesz- kańcy Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (jej zachod- niej części, należącej do II Rzecz- pospolitej). ■20 lutego w Operze i Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku odbył się koncert galowy 27. festiwalu „Piosenka Białoruska”. Wystąpili na nim laureaci festiwalu oraz za- proszeni artyści z Białorusi. Zwy- cięzcówkonkursowychprzesłuchań wyłoniono16 lutego w trakcie eli- minacji centralnych w Białymsto- ku. Wzięło w nich udział około pół tysiąca osób, tworzących zespoły i grupy wokalne oraz chóry. Organi- zatorem imprezy jest Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kultu- ralne. Fotoreportaż z festiwalu na str. 19-22 ■21 lutego hajnowscy radni podczas nadzwyczajnej sesji w związku z V MarszemPamięciŻołnierzyWyklę- tych w Hajnówce przyjęli uchwałę „wyrażającą dezaprobatę” dla jego organizacji. Za jej przyjęciem opo- wiedzieli się wszyscy radni obecni na sesji, czyli 16 (samorządowców PiS nie było na sali). Jej treść prze- kazano prezydentowi RP, marszał- kowi Sejmu i marszałkowi Senatu, rzecznikowi praw obywatelskich, podlaskim parlamentarzystom i radnym sejmiku podlaskiego. ■22 lutego w Gródeckim Centrum Kultury świętowano 25-lecie wy- dawania lokalnej gazety „Wiado- mości Gródeckie-Haradockija Na- winy”. Jest jedną z najdłużej uka- zujących się tego rodzaju gazet w naszym regionie. Zamieszcza się w niej teksty w języku polskim i bia- łoruskim. Jedną z najważniejszych osób związanych z powstaniem ga- zety jest Leon Tarasewicz, słynny Больш прасторы на грамадскія справы Дзве гміны здабудуць большую прастору для са- цыяльных спраў. Падпісаны чарговыя кантракты ў рамках Рэгіянальнай аперацыйнай праграмы Пад- ляшскага ваяводства (РАППВ) – для стварэння Цэнт- ра сацыяльнай актыўнасці ў Залуках у Гарадоцкай гміне і паляпшэнне даступнасці сацыяльнай інфра- структуры ў гміне Юхнавец Касцельны – абедз- ве інвестыцыі будуць рэалізаваны пры дапамозе РАППВ. 21 лютага падпісалі пагадненні аб фінан- саванні: Марэк Маліноўскі, член рады ваяводства, Веслаў Кулеша – войт Гарадоцкай гміны і Кшыштаф Марціновіч, войт Юхнавецкай гміны. – Я вельмі рады, што дзякуючы гэтым субсідыям узровень жыцця жыхароў дзвюх падляшскіх гмі- наў – Гарадоцкай і Юхнавецкай палепшыцца, тым больш, што яны будуць служыць у асноўным дзецям, падлеткам і пенсіянерам, – заявіў член ваяводскай управы Марэк Маліноўскі. – Я бачу і цаню вялікую прыхільнасць органаў мясцовага самакіравання і спадзяюся, што дзякуючы сённяшнім дамоўлена- сцям грамадская прастора абедзвюх гмін набудзе якасць. Гміна Юхнавец-Касцельны амаль на 765 тысяч злотых пашырыць і адновіць некаторыя памяшкан- ні ў падвале, размешчаным у будынку па вул. Айца Стэфана Тарасюка ў Клеасіне. Суфінансаванне з фондаў ЕС складзе амаль 290 тысяч злотых. Там жа была распрацавана механічная падача і выцяжная вентыляцыя з аднаўленнем цяпла. Разгалінаваная інфраструктура будзе абслугоўваць мясцовыя няў- радавыя арганізацыі і арганізоўваць заняткі ў рамках гміннай праграмы па прадухіленні і рашэнні праблем з алкаголем і процідзеянні наркаманіі. Установа будзе цалкам даступная для інвалідаў. У Залуках больш за 176 тысяч злотых пойдзе на стварэнне Цэнтра сацыяльнай актыўнасці, дзе бу- дуць праводзіцца заняткі і майстар-класы для мя- сцовай супольнасці. Будынак у цэнтры вёскі будзе адаптаваны, адрэстаўраваны і адноўлены для патрэб Цэнтра. Рэалізацыя праекта павысіць якасць жыцця жыхароў, у тым ліку пажылых людзей, дазволіць ім больш актыўна ўдзельнічаць у грамадскім жыцці. За- дачай Цэнтра будзе таксама прадастаўлянне дзецям і моладзі заняткаў і майстар-класаў з мэтай развіц- ця іх індывідуальнасцей і прадухілення сацыяльных паталогій. Большая частка сродкаў на гэтыя мэты пойдзе з еўрапейскіх фондаў – аб’ём фінансавання ў гэтым выпадку склаў амаль 135 тысяч злотых. (лук) ►
- 7. 7III.2020Czasopis n ► artysta, mieszkaniec Walił w gmi- nie Gródek. W „WG-HN” publiko- wał swoje teksty Sokrat Janowicz. Redaktorem gazety od początku jej powstania był Jerzy Chmielewski, od 5 lat funkcję tę pełni Dorota Sul- żyk. Czyt. str. 3 ■23 lutego o godz. 12 przy pomni- ku ofiar wojen i represji na Skwe- rze Dymitra Wasilewskiego w Haj- nówce odbyło się spotkanie, na któ- rym odczytano nazwiska 79 ofiar oddziału „Burego”, winnego zbrod- ni dokonanych w 1946 r. na biało- ruskich mieszkańcach okolicznych wsi. Znicze zapalili m.in. burmistrz Hajnówki Jerzy Sirak, przedstawi- ciele Konsulatu Generalnego Re- publiki Białorusi w Białymstoku, znani politycy i mieszkańcy mia- sta. Zaraz po tej uroczystości uli- cami przeszedł V Marsz Pamięci Żołnierzy Wyklętych, organizowa- ny przez polskie ugrupowania na- rodowe i nacjonalistyczne. Wzię- ło w nim udział około 150 osób, które wznosiły między innymi ha- sła gloryfikujące „Burego”. Marsz usiłowali zablokować Obywatele RP, mimo to obyło się bez incy- dentów. Białoruskie MSZ wyrazi- ło ubolewanie z powodu dopusz- czenia do zorganizowania w Haj- nówce wspomnianego marszu. Ko- mentarz obok. ■26 lutego w Podlaskim Urzędzie Marszałkowskim w Białymsto- ku odbyło się spotkanie w spra- wie infrastruktury transportowej na pograniczu polsko-białoruskim. Wzięli w nim udział przedstawicie- le władz województwa podlaskie- go i grodzieńskiego komitetu obwo- dowego. Dyskutowano o rozbudo- wie sieci drogowej i kolejowej po- między obszarami przygraniczny- mi Polski i Białorusi. ■Od nowego roku szkolnego w Li- ceumOgólnokształcącymwMicha- łowie mają powstać dwie klasy mu- zyczne o profilu disco polo. Lokal- ne władze, które są autorem i pro- motorem tego dość kontrowersyjne- ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ 60 мільёнаў на зялёную энергію На лютаўскім пасяджэнні Рада сейміка Падляшскага ваяводства выдзе- ліла субсідыі 97 праектам з выкарыстаннем аднаўляльных крыніц энер- гіі. Іх кошт перавысіў 100 млн злотых, а суфінансаванне з Рэгіянальнай аператыўнай праграмы Падляшскага ваяводства – 60 млн злотых. Праекты былі пададзены на конкурс у рамках дзенянні 5.1 („Энерге- тыка на аснове аднаўляльных крыніц энергіі”), на інвестыцыі ў будаў- ніцтва новых або павелічэнне магутнасці электра- і цеплагенератараў (біямаса, біягаз, вецер, сонца, вада і зямля), разам з падключэннем да сеткі размеркавання / перадачы для ўласных патрэб. Заяўкі можна было падаваць з красавіка па ліпень 2019 года. Бенефіцыярамі пераможных праектаў з’яўляюцца гміны, паветы, пры- ходы, муніцыпальныя прадпрыемствы, кааператывы, універсітэты, баль- ніцы, установы аховы здароўя, прадпрыемствы, якія між іншым пабуду- юць фотавольтаічныя ўстаноўкі, усталююць цеплавыя помпы, кацельні на біямасу. У выніку яны будуць вырабляць электраэнергію і цяпло для ўласных патрэб. Непасрэдным эфектам гэтых праектаў з выкарыстаннем аднаўляльных крыніц энергіі будзе паляпшэнне якасці паветра за кошт скарачэння забруджвання і скарачэння выкідаў парніковых газаў. Суфінансаванне такой колькасці праектаў стала магчымым дзякуючы павелічэнню бюджэту гэтага конкурсу з 30 млн зл. да 60,5 млн злотых, пра што рашыла ўправа ваяводства. Гэта дазволіць задаволіць інвесты- цыйныя патрэбы большай колькасці заяўнікоў, праекты якіх станоўча ацэнены. (лук) Bohater? ■Jerzy Sulżyk Relacja pierwsza (pani Klaudia, Zaleszany): Potem przychodzi żołnierz i pyta: „Gdzie sołtys?” Nie ma. No to mówią: „Piotr, syn sołtysa, proszę wyjść”. A ten dzieciak szesnastoletni biedny – Boże kochany – jak on płakał. Żołnierza całował po dłoniach. Krzyczał: „Nie pój- dę!”. Wyszedł on i jego zaraz przy tych krzyżach na drodze zastrzelili. Relacja druga (Instytut Pamięci Narodowej): Gdy został podpalony dom Niczyporuków, to zginęła cała ich rodzina: Jan, jego żona Natalia i dwoje ich dzieci. Według świadka Aleksandra D. „Rodzina ta nie poszła na zebranie, bo nie mieli w czym, byli biedni, nie mieli nawet butów. Z rodziny Nikity Niczyporuka zginęła jego żona Maria i troje dzieci, Piotr, Michał, Aleksy. […] Spaleniu uległa córka Bazyla i Tatiany Leończuków – nieochrzczone, siedmiodniowe dziecko, gdyż matka zostawiła je w domu, będąc przekonana, iż niezwłocznie wróci z zebrania. Podczas ucieczki ze swojego płonącego domu został zastrzelony Grzegorz Leończuk wraz z dwójką małych dzieci: Konstantym w wieku 3 lat i sześciomiesięcznym Sergiuszem. Jeszcze przed podpaleniem wsi zastrzelono Fiodora Sacharczuka za odmowę wydania owsa dla koni. Relacja trzecia: Rezygnuję, wystarczą te dwie. Wyjaśnijcie mi, proszę, jak można przekonać przyzwoitego, dobrego czło- wieka, że „Bury” powinien być nazywany bohaterem i patriotą? Niech ktoś przynajmniej spróbuje. Niech najpierw przeczyta te relacje, a potem wyja- śni znaczenie słowa bohater. KOMENTARZ
- 8. 8 III.2020Czasopis n ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ go pomysłu, wierzą, że przyciągnie on więcej nowych uczniów do pod- upadającej szkoły. Czyt. str. У Польшчы ■Wdniach 25-26 stycznia w Terespo- lu odbył się XXV Międzynarodowy Festiwal KolędWschodniosłowiań- skich. Na scenie zaprezentowało się łącznie blisko sześciuset wykonaw- ców z Polski, Białorusi, Ukrainy i Rosji. Organizatorami festiwalu są Fundacja Dialog Narodów, Prawo- sławna Diecezja Lubelsko-Chełm- ska, Miejski Ośrodek Kultury w Te- respolu, a także Nadbużańskie Cen- trum Kultury Prawosławnej w Te- respolu. ■6 lutego Bank Pekao podpisał umo- wy ramowe z dwoma największy- mi bankami w Białorusi – Bela- groprombankiem i Belarusban- kiem. Porozumienia mają ułatwić polskim firmom funkcjonowanie ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ In memoriam Памёр беларускі паэт і летапісец родам з Падляшша 21 лютага на 93-м годзе жыцця памёр у Варша- ве Дзмітры Шатыловіч, член літаб’яднання „Бела- вежа”, вядомы як аўтар падрабязных успамінаў, якія друкаваліся калісь у ,,Часопісе”. Нарадзіўся 8 ліста- пада 1926 г. у вёсцы Чаромcе ў сялянскай сям’і. 15 сакавіка 1943 г. быў вывезены на прымусовую працу ва Усходнюю Прусію пад горад Гайльзберг (сёння Лідзбарк-Вармінскі). Пасля прыходу туды Чырво- най Арміі ў лютым 1945 г. быў сілаю ўключаны ў яе рады і накіраваны на фронт. У канцы снежня 1945 г. быў дэмабілізаваны. 9 студзеня 1946 г. вярнуўся з Бабруйска дамоў у вёску Чаромху і хутка паступіў у 4-ы клас Беларускай гімназіі ў Бельску-Падляш- скім, якую закончыў чэрвені 1946 г. У сувязі з тым, што польскія ўлады ў жніўні 1946 г. ліквідавалі Бе- ларускую гімназію і Ліцэй у Бельску-Падляшскім, здаў іспыты ў польскі ліцэй імя Тадэвуша Касцюшкі ў Бельску-Падляшскім, які скончыў у чэрвені 1948 г. і быў накіраваны Міністэрствам асветы ў Варшаве ў Ленінградскі электратэхнічны інстытут, які закон- чыў у снежні 1953 г., атрымаўшы ў Польшчы дып- лом магістра інжынера электрыка аўтаматыка. Ад сакавіка 1954 г. пачаў працаваць у праектным бюро ,,Энергапраект” ў Варшаве. 1 лістапада 1989 г. пайшоў на пенсію. У вольны час працаваў гідам замежных экскурсій у польскім турыстычным бюро „Орбіс” і іншых. З’яўляецца аўтарам паэтычных зборнікаў: Эцюды падарожжа, Маё Падляшша, Хвалі часу, Вясёлка над імглою, Струмені лёсу, Асеннія промні, Гронкі надзеі, Ліхтар уражанняў і ў перакладзе на польскую мову Rezonanse pamięci і іншых. На працягу жыцця рабіў нататкі, скрупулёзна ад- значаючы падзеі з сямейнага ды прафесійнага жыц- ця. Запісваў таксама бягучыя звесткі з грамадска- культурнага жыцця беларускай мяншыні, паколькі ў гэтым руху Дзмітрый Шатыловіч прысутны амаль ад пачатку. Зафіксаваў яшчэ ўсе важнейшыя паліт- ычныя факты паасобных гадоў у Польшчы Беларусі і ў свеце, а таксама буйныя катастрофы самалётаў. Асабліва сачыў за палётамі ў космас – спаборніцтвам у гэтым паміж рускімі і амерыканцамі. У 2014 г. Дзмітры Шатыловіч свае ўспаміны з 1955-1988 г.г., якія друкаваліся раней у ,,Часопісе”, выдаў кніжкай. Успаміны з ранейшых гадоў надру- каваны былі ў выданнях ,,Нівы”, у кнігах ,,У новай айчыне”, „Пакаленне вайны”, ,,Час трывогі і надзеі” і ў альманахах „Беларус” з 2012 і 2013 г.г., што вый- шлі ў Нью-Йорку. Да 2018 г. дасылаў у ,,Часопіс” свае ўспаміны з пазнейшых гадоў. Успаміны складзены Шатыловічам як хроніка – быццам летапіс паказваюць найперш штодзённае жыццё на працягу дзесяткаў гадоў у крыху прыза- бытай ужо Народнай Польшчы. Прытым у гэтым вобразе няма ані пахвалы, ані крытыкі тадышняга часу. Гэта проста жывы запіс, які застыў у памяці сведкі гэтай эпохі. Дзмітрыя Шатыловіча пахавалі на праваслаўных могілках на Волі ў Варшаве. У апошнюю дарогу лі- таратара і летапісца родам з Падляшша апроч сям’і правялі таксама знаёмыя і сябры, у тым ліку з лі- таб’яднання „Белавежа”. Вечная памяць! (рэд.) Дзмітры Шатыловіч (крайні злева) з сябрамі з лі- таб’яднання„Белавежа”. Беласток, 2008 г. ►
- 9. 9III.2020Czasopis n ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ za wschodnią granicą i zachęcić je do większej aktywności na białoru- skim rynku m.in. poprzez przyspie- szenie formalności dotyczących fi- nansowania polskiego eksportu. ■9 lutego w nocy na Starym Mie- ście w Toruniu sześciu mężczyzn zaatakowało czwórkę przechod- niów, obywateli Ukrainy, Rosji i Białorusi oraz towarzyszącego im Polaka. Napastnicy krzyczeli m.in. „Polska dla Polaków” i „J... Ukraiń- ców”. Wizerunek sprawców zareje- strowały kamery monitoringu. Poli- cja zatrzymała ich po kilku dniach. „Najbardziej przeraziła mnie bier- ność ludzi, którzy nie reagowali na zdarzenie, obojętnie przechodząc obok” – powiedziała dziennikarzom jedna z poszkodowanych osób. Pre- zydent Torunia potępił zachowanie napastników. ■Prokuratura Rejonowa Praga-Pół- noc w Warszawie wszczęła docho- dzenie z zawiadomienia Fundacji Wolni Obywatele RP w sprawie publicznego nawoływania do nie- nawiści na tle różnic narodowościo- wych. Chodzi o bulwersujący wpis, jaki pojawił się na Facebooku na dwa tygodnie przed tegorocznym V Hajnowskim Marszem Żołnie- rzy Wyklętych. We wpisie można było m.in. przeczytać: „Hajnówka […] to właśnie tam wielu mieszkań- ców nazywa siebie Rusinami […]. Wszystko ma swój początek i ko- niec. Dlatego teraz przyszedł czas na nas – ludzi zdeterminowanych, którzy chcą obalić ostatni bastion komuny w Polsce. Sukcesywnie, krok po kroku. Aby zburzyć ten beton potrzebny jest każdy z Was” (cytat za „Gazetą Wyborczą”). W uzasadnieniu decyzji o wszczęciu postępowania prokurator Maciej Młynarczyk wskazał, że mogły w tej sprawie zaistnieć przesłan- ki popełnienia przestępstwa z ar- tykułu Kodeksu karnego: „Kto pu- blicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle róż- nic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość pod- lega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolno- ści do lat 2”. ■Jak poinformowało ministerstwo in- frastruktury, w 2020 r. planowane jest ogłoszenie przetargów na reali- zację prawie 50 km drogi ekspre- sowej S19 w okolicach Białego- stoku oraz dla południowych od- cinków S19 o łącznej długości 68 km: Ploski – Haćki, Haćki – Bielsk Podlaski Zachód, Bielsk Podlaski Zachód – Boćki, Boćki – Osmo- la, Osmola – Leszczka (gm. Sie- miatycze), Leszczka – Chlebczyn (w woj. mazowieckim). S19 o dłu- gości około 570 km docelowo po- biegnie przez niemal całą Polskę wschodnią, połączy przejście gra- niczne z Białorusią w Kuźnicy Bia- łostockiej z przejściem w Barwin- ku (Słowacja). Z perspektywy UE ma to być szlak transportowy, któ- ry połączy siedem państw: Litwę, Polskę, Słowację,Węgry, Rumunię, Bułgarię i Grecję. Czyt. str. 8 У Беларусі ■1 lutego z wizytą w Mińsku prze- bywał amerykański sekretarz sta- Nowoczesna obwodnica pod oknami białoruskiego muzeum Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad planuje ogłosić w tym roku przetargi na budowę 125 kilometrów dróg ekspresowych w Podlaskiem, w tym trasy S19. Do postępowań w pierwszym półroczu wybrano odcinki na szlaku Dobrzyniewo – Białystok Zachód – Księżyno – Ploski. W drugim półroczu mają być ogłoszone przetargi na budowę dalszych 69 km z Plo- sek do Chlebczyna. Wraz z tym fragmentem powstanie sześciokilometrowa obwodnica Bielska Podlaskiego. Zaplanowano, że będzie przebiegać przez Studziwody, co zrodziło protesty mieszkańców tej dzielnicy, którzy założy- li społeczny komitet protestacyjny. Od trzech lat zdecydowanie sprzeciwia się temu Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach, jako że obwodnica ma być wybudowana tuż obok prowadzonego przez nie białoru- skiego skansenu, składającego się z drewnianego domu chłopskiego z 1925 r. i odrestaurowanego mieszczańskiego z 1823 r. Prezes stowarzyszenia Doroteusz Fionik w imieniu komitetu protestacyj- nego zaproponował przesunięcie trasy o kilkaset metrów, bliżej Pilik. Ale mieszkańcy tej miejscowości również nie chcą mieć obwodnicy u siebie i temu pomysłowi zdecydowanie się sprzeciwili. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku pod koniec stycz- nia wydała pozytywną decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach obwod- nicy Bielska przez Studziwody, co oznacza zielone światło dla jej budowy. Od decyzji można było odwoływać się do 26 lutego i takie odwołania wpłynęły, od jednej z firm i osób fizycznych. We wszystkich wnioskach podnoszono zbyt bliskie sąsiedztwo z prywatnymi domami. Protest wniósł też społeczny komitet mieszkańców Studziwód, argumentując że planowany przebieg ob- wodnicy doprowadzi do zniszczenia tej dzielnicy jako miejsca niepowtarzal- nego pod względem kulturowym oraz znajdujących się tam siedlisk rzadkich gatunków roślin i zwierząt, w tym chronionych nietoperzy. Doroteusz Fionik jest rozgoryczony tym, że jego Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny, działające na rzecz podtrzymywania tożsamości kulturowej tych terenów, przez RDOŚ nie zostało uznane za stronę postępowania. – To jawna dyskryminacja – powiedział w rozmowie z Gazetą Wyborczą, dopa- trując się w całej sprawie podtekstów politycznych. ►
- 10. 10 III.2020Czasopis n ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ nu Mike Pompeo. Szef dyploma- cji USA został bardzo ciepło przy- jęty i sam nie szczędził komplemen- tów pod adresem gospodarza, czy- li prezydenta Łukaszenki. Pompeo zapowiedział m.in., że wkrótce, po 12 latach przerwy, wznowi tu pra- cę ambasador Stanów Zjednoczo- nych. Rozmawiał też o „perspek- tywach współdziałania Białorusi z blokiem NATO” oraz „współpracy służb specjalnych obu państw”. Po- jawiła się też deklaracja zagwaran- towania Białorusi dostaw ropy naf- towej z USA i to po „konkurencyj- nych” cenach. Jak podkreślają ko- mentatorzy, słowa Pompeo obli- czone były na rozdrażnienie Rosji i zostały uznane za wsparcie Bia- łorusi przed naciskami integracyj- nymi Moskwy. Pompeo zrezygno- wał też z tradycyjnego dla zachod- nich polityków, odwiedzających kraje, w których łamane są zasa- dy demokracji, spotkania z miej- scową opozycją. Nie pojawiły się jednak zarazem jakiekolwiek obiet- nice zniesienia sankcji nałożonych na Białoruś. ■W dniach 3-4 lutego z oficjalną wi- zytą w Białorusi gościł minister spraw zagranicznych Litwy Linas Linkevičius. Spotkał się m.in. z sze- fem białoruskiej dyplomacji Uładzi- miram Makiejam. Najważniejszym tematem rozmów były rozbieżno- ści pomiędzy obydwoma państwa- mi, dotyczące elektrowni atomowej w Ostrowcu. Oprócz tego poruszo- no kwestie dostaw ropy do Biało- rusi przez litewskie porty. Drugie- go dnia wizyty obaj szefowie dyplo- macji wzięli udział w uroczystym przyjęciu z okazji 274. rocznicy urodzin Tadeusza Kościuszki, zor- ganizowanym wspólnie przez am- basady RP i USA w Mińsku. ■W dniach 5-9 lutego odbyły się 27. Międzynarodowe Targi Książki w Mińsku. To największe tego typu wydarzenie w Białorusi. Na pol- skim stoisku, przygotowanym przez Instytut Polski w Mińsku, pokazano ponad 600 tytułów, odbyły się też promocje i prezentacje przekładów polskich autorów na język białoru- ski, w tym m.in. książek Sergiusza Piaseckiego, Zbigniewa Herberta i Janusza Wiśniewskiego. ■18 lutego w Mińsku przebywała delegacja Kongresu i Senatu USA. Amerykańscy parlamentarzyści chcieli, jak się wyrazili, „na wła- sne oczy zobaczyć” stan białoru- skiej demokracji. Białoruska stro- na zaproponowała amerykańskim gościom rozpoczęcie właściwych rozmów o możliwych wizytach, kontaktach, wspólnych przedsię- wzięciach Kongresu USA i Izby Reprezentantów Białorusi. ■19 lutego w galerii Terytoria Pra- wau Centrum Obrony Praw Czło- wieka „Wiasna” w Mińsku otwar- to wystawę „Zaćmienie” białoru- skiego malarza Alesia Maraczkina Mary. Artysta przedstawił na niej swoje plastyczne wizje 25-letnich autorytarnych rządów prezydenta Łukaszenki. ■22 lutego w Mińsku odbyła się im- preza pod nazwą Mowa Fest, zachę- cająca Białorusinów do mówienia w ojczystym języku. To pierwsze tego typu wydarzenie, zorganizowane z okazji Dnia Języka Ojczystego, któ- re odwiedziło około 10 tys. osób. Na dwóch scenach koncertowały tylko białoruskojęzyczne zespo- ły. Gwiazdą wieczoru był Lawon Wolski, przed którym zagrali m.in. Akute, Mutnajewoka, Piotr Klujeu, Gleboki Smak i Siarhiej Douhuszau z zespołem Vuraj. ■Kolejne odsłony białorusko-rosyj- skiego konfliktu o ropę. Tym ra- zem, nie mogąc uzgodnić z Ro- sjanami zasad dostaw rurociągiem Przyjaźń, Białoruś zacznie sprowa- dzać rosyjską ropę tankowcami za pośrednictwem Litwy. Z litewskie- go portu w Kłajpedzie będzie prze- wieziona cysternami kolejowymi do Białorusi. Zakupu 160 tys. ton surowca dokonano na międzynaro- dowym rynku naftowym, gdzie za- płacono ponoć niższą cenę niż za dostawę rurociągiem. ■Państwowy Komitet ds. Majątku ogłosił spis 19 państwowych przed- siębiorstw,którewładzemogąsprze- dać potencjalnym inwestorom. Na liście znalazły się m.in. największa białoruska fabryka odzieży, zakła- dy Kalinka w Salihorsku, producent sprzętu elektronicznego Haryzont z Mińska i jedno ze sztandarowych białoruskich przedsiębiorstw – fa- bryka maszyn rolniczych Homsiel- masz z Homla. Władze już wcze- 1 лютага дзяржаўны сакратар ЗША Майкл Пампеа (другі злева) падчас свайго візіту ў Мінск сустрэўся таксама з беларускімі праваабаронцамі. Фота з сацыяльных сетак ►
- 11. 11III.2020Czasopis n ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ śniej usiłowały znaleźć inwestora dla zadłużonego na ponad 1 mld rubli (około 2 mld zł) giganta, ale żaden z nich nie spełnił oczeki- wań państwowego właściciela fir- my z Homla. ■Elwira Mirsalimowa, pochodzą- ca z Witebska działaczka Republi- kańskiej Partii Pracy i Sprawiedli- wości, oświadczyła, iż gotowa jest wziąć udział w nadchodzących wy- borach prezydenckich. Mirsalimo- wa jest zwolenniczką zjednoczenia Rosji i Białorusi, gloryfikuje cza- sy ZSRR, podziwia komunistycz- nych przywódców, na czele ze Sta- linem. Jednocześnie bardzo nega- tywnie wypowiada się o Zacho- dzie. Republikańska Partia Pracy i Sprawiedliwości to legalnie dzia- łające lewicowe ugrupowanie, po- pierające oficjalnie politykę Alek- sandra Łukaszenki. Jej członkowie zasiadają w białoruskim parlamen- cie i radach lokalnych. ■Białoruski Narodowy Komitet Sta- tystyczny ogłosił wstępne wyni- ki spisu powszechnego. Wynika z nich, że w Białorusi mieszka 9 413 446 obywateli. W porównaniu do danych ze spisu sprzed 10 lat, uby- ło ponad 90 tys. osób. Białorusini są sfeminizowani – kobiet jest 53,8 proc., a mężczyzn 46,2 proc. W sto- licy Białorusi – Mińsku – mieszka 2 mln 18 tys. osób, a we wszyst- kich białoruskich miastach żyje 77,5 proc. populacji kraju (7,3 mln osób). Na wsi mieszka 22,5 proc. (2 mln 113 tys. osób). Pełne wyni- ki spisu zostaną podane do 1 czerw- ca 2020 r. ■Ministerstwo Sportu i Turysty- ki podsumowało trzy lata turysty- ki bezwizowej. Od stycznia 2017 r., gdy wprowadzono tryb odwie- dzania Białorusi bez wizy, do koń- ca 2019 r. przyjechało tu łącznie 350 tysięcy zagranicznych podróżnych, którzy skorzystali z trybu bezwizo- wego, z 70 państw świata. Liczby te szybko wzrastają – wyniki w 2019 r. były o 40,3 proc. wyższe niż w roku poprzednim. ■Pojawił się nowy, podliftingowany projekt godła Białorusi. Widać na nim większe i lepiej widoczne ry- sunki przedstawiające pęki lnu i ko- niczyny, które opasują wraz z kło- sami zboża opromieniony słońcem kontur Białorusi oraz fragment kuli ziemskiej. Kula ziemska jest teraz wyraźnie obrócona na korzyść za- chodniej strony – mniej widać Ro- sji, więcej Europy. Obecne sym- bole państwowe – wzorowane na obowiązujących w czasach ZSRR – przyjęto 25 lat temu. Poprzednim godłem była historyczna Pogoń. У свеце ■Amnesty International przygotowa- ła raport na temat Białorusi, który został opublikowany w ramach Po- wszechnegoPrzegląduOkresowego Rady ONZ. Organizacja wzywa w nim do natychmiastowego wprowa- dzenia moratorium na karę śmierci i „zakończenia nieludzkiego trak- towania bliskich skazanych i stra- conych osób”. AI zwróciła szcze- gólną uwagę na fakt, że Białoruś nie zapewnia wolności wypowie- dzi, wolności wyrażania swoich poglądów politycznych i wolności zgromadzeń. Źle ocenia też biało- ruskie sądownictwo jako całość, w tym szczególnie jego część zajmu- jącą się nieletnimi. ■Kraje Unii Europejskiej zdecydo- wały o przedłużeniu na kolejny rok (do 28 lutego 2021 r.) embar- go na dostawy do Białorusi broni i sprzętu, który mógłby być wy- korzystany do stosowania represji. Przedłużono też zamrożenie akty- wów i zakaz podróżowania dla czte- rech dawnych białoruskich dygni- tarzy, związanych z niewyjaśnio- nym do dzisiaj zaginięciem czte- rech osób z kręgów opozycyjnych w latach 1999-2000. W 2016 r. UE zniosła większość restrykcji wobec Białorusi. ■Od 21 lutego w sklepach IKEAmoż- na znaleźć budziki kultowej biało- ruskiej marki Łucz. Produkująca je Mińska Fabryka Zegarków zapo- wiedziała, że wkrótce dostarczy ko- lejne partie swego oryginalnego to- waru. Na półkach IKEAmożna zna- leźć produkty innych białoruskich firm – Mogotex, FanDOK, Olsa, Siniawskiej Fabryki Mebli, Cen- trum Meblowego w Mołodecznie i zakładów w Mohylewie. Co roku szwedzki gigant kupuje w Białoru- si towary za 80 milionów euro. ■ Мастак Алесь Марачкін (пасярэдзіне з кветкай у руцэ) падчас адкрыцця выставы сваіх карцін „Зацьменне” 19 лютага ў праваабарончым цэнтры „Вясна”ў Мінску spring96.org
- 12. 12 III.2020Czasopis n Палітвязні 14 гадоў на дваіх. У Беларусі з’явіліся Беларусь ужо доўгі час застаецца анты- лідарам у Еўропе ва ўсім, што датычыць правоў чалавека. У 2018 годзе міжнарод- ная арганізацыя Freedom House пазначы- ла Беларусь як «несвабодную» краіну, ад- зіную на пару з Расеяй, у Еўропе. Ціск на незалежную прэсу, адсутнасць свабоды сходаўінаяўнасцьпалітвязняў–гэтастала найважнейшайчасткайміжнароднагаімі- джу Беларусі. У лютым у Беларусі стала на двапалітвязніболей.Пасемгадоўкалоніі ўзмоцненагарэжымуатрымаліанархісты Мікіта Емяльянаў ды Іван Камар. Менчукі Мікіта Емяльянаў ды Іван Камар, якія абодва маюць 19 гадоў, абвінавачваліся Савецкім судом Менску адразу ў чатырох эпізодах. Яны нібыта кінулі фарбу ў Менскі гарадскі суд 25 верасня 2019 года ў знак пратэ- сту супраць суда над іншым актывістам анархісцкага руху ў Беларусі Змітром Паліенкам. Ужо на судзе Мікіта Емяльянаў сказаў, што перфор- манс з пуляннем фарбы ў Менскі гарадскі суд быў спро- бай паказаць супольнасці, што закрыты суд над Палі- енкам не з’яўляецца справядлівым, а акцыя каля СІЗА No1 у Менску была накіраваная на прыцягванне ўвагі да наяўнасці ў Беларусі рэпрэсіяў і палітычных вязняў. Таксама іх абвінавачвалі ў спробе запаліць кактэйлем Молатава дзверы менскае СІЗА. У першы раз сумесь не ўспыхнула і яны паўтарылі спробу праз тыдзень. Менскае СІЗА знаходзіцца ў будынку замку Пішча- лы, які лічыцца культурніцка-гістарычнай каштоўна- сцю, таму следства палічыла, што хлапцы мелі намер яе адмыслова пашкодзіць. Таму ў выніку ім прад’явілі абвінавачванне адразу па трох артыкулах Крымінальна- га кодэксу: арт. 341 Крымінальнага кодэксу – апагань- ванне збудаванняў і псаванне маёмасці, частку 3 арты- новыя палітычныя вязні Суд Мікіты Еміяльянава
- 13. 13III.2020Czasopis n кула 295 Крымінальнага кодэксу (Незаконныя дзеянні з прадметамі, дзеянне якіх заснавана на выкарыстанні гаручых рэчываў у складзе групы, артыкул 344 Кры- мінальнага кодэксу. Шкода, нанесеная дзеянні Емяльянава і Камара, скла- ла 144 рублі 48 капеек ці каля 70 долараў. Падсудныя пагасілі гэтую суму яшчэ да суда. Як праходзіла следства Актывістаў затрымалі 20 кастрычніка 2019 года і ад- разу змясцілі ў СІЗА. Потым яны распавядалі, што на іх ціснулі падчас следства. Івана Камара перад допытамі збівалі, пагражалі праблемамі не толькі яму, але і яго сям’і. У СІЗА яго пасялілі ў камеру з нявызначаным мужчынам, які пагражаў згвалціць яго. Пад такім пры- мусам Іван напісаў яўку з пакаяннем. Правы Мікіты Емяльянава таксама парушаліся. На судзе ён распавя- даў, што падчас затрымання следчы вёў запіс допыту, не папярэдзіўшы яго. – З першых дзён, як мы даведаліся пра затрыманне, мы знайшлі хлапцам адвакатаў, паспрабавалі выйсці на сувязь з бацькамі, занеслі першыя перадачы, каб пака- заць, што пра іх ведаюць, і пачалі распаўсюд інфарма- цыі, – распавядае Марына Касінерава, каардынатарка кампаніі #dissidentby. Віну Емяльянаў прызнаў часткова, Камар жа цалкам не прызнаў віну ў нападзе на будынкі. Пракурор запа- трабаваў па сем гадоў калоніі для кожнага. Суд не пры- няў да ўвагі звесткі аб ціску на падсудных і прысудзіў па сем гадоў калоніі кожнаму. Палітычныя вязні? Адразу пасля прысуду восем праваабарончых аргані- зацыяў Беларусі прызналі Мікіту Емяльянава і Івана Ка- мара палітычнымі вязнямі. Старшыня рады арганізацыі «Прававая ініцыятыва» Вікторыя Фёдарава лічыць, што пакаранне ў 7 гадоў пазбаўлення волі кожнаму з’яўля- ецца непрапарцыйнай карай. – «Прававая ініцыятыва» ўжо звярнулася да спец- дакладчыка ААН па Беларусі, каб яна адрэагавала на з’яўленне новых палітвязняў. Гэтае пытанне бу- дзе таксама ўздымацца падчас Універсальнага пе- рыядычнага агляду, які Беларусь будзе праходзіць у траўні 2020 года. Адвакаты рыхтуюць апеляцыйныя скаргі на прысуд. Вікторыя падкрэслівае, што зараз вельмі важна прая- віць салідарнасць з палітвязнямі, каб гэтая справа і пра- змерна жорсткі прысуд заставаліся па-за ўвагай СМІ. Мікіта Емяльянаў на сустрэчы з матуляй зазначыў, што нічога не шкадуе і вельмі ўдзячны ўсім, хто прый- шоў на суд з падтрымкай. Сябры хлапцоў распачалі кампанію іх падтрымкі. Кампанія #dissidentby збірае подпісы ад беларускіх жур- налістаў, мастакоў, культурных дзеячаў у падтрымку хлапцоў. Ужо было сабрана больш за сто подпісаў. – Мы лічым прысуд паказальнай расправай над сяб- рамі анархісцкага руху з мэтай запужаць усё актыўнае насельніцтва і падкрэсліць манаполію ўлады на гвал- тоўныя дзеянні. Такім чынам, дыктатура карае самых бескампрамісных за прамы супраціў. Справа забудава- на выключна на паказаннях, якія былі атрыманы пад ціскам (псіхалагічнага і фізічнага шантажу, маніпуля- цый), фактычна ўсе сведкі былі супрацоўнікамі СІЗА-1 і Мінгорсуда. Следства было праведзена з парушэннямі і недасканала, пры адсутнасці прамых улік і неабходных экспертыз, – кажа каардынатарка кампаніі #dissidentby Марына Касінерава. Сябры хлапцоў працягваюць падтрымліваць іх. Іх галоўная мэта – змяніць стаўленне да палітычных ак- тывістаў і прыцягнуць увагу да беларускіх палітзняво- леных у шырэйшым коле грамадства. Зараз у СІЗА знаходзіцца актывіст «Маладога фрон- ту» Піліп Шаўроў, які пафарбаваў помнік Пушкіну. Аб- вінавачанне яму яшчэ не прад’яўлена. Ксенія Тарасевіч, Фота: spring96.org ■ Марына Касінерава Вікторыя Фёдарава
- 14. 14 III.2020Czasopis n Inicjatywa Czy w Michałowie będą uczyć Szkoła średnia w Michałowie ma bogate tra- dycje.Tamtejszeliceumogólnokształcącekil- ka lat temu uroczyście odznaczyło jubileusz 70-lecia powstania. Swego czasu uczyły się tam, także w zawodówce i technikum, setki uczniówmiejscowychizościennychgmin.W szczytowym okresie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych z Gródka codziennie kur- sowały do Michałowa dwa pełne autobusy uczniów. Ci z dalszych miejscowości, także spod Narewki, Narwi i Krynek, mieszkali w internacie. W nowej rzeczywistości po 1989 r. michałowska szkoła średnia zaczęła powoli zamierać. W ubiegłym roku w pro- wadzonym przez powiat Zespole Szkół uczyło się zaledwie dwudziestu kilku uczniów.Władze gminy od dawna szukały pomysłu, by ratować szkołę przed zamknięciem. Burmistrz Michałowa Marek Nazarko, który powrócił na ten urząd po czteroletniej przerwie, sprawił, że gmina przejęła ją od po- wiatu, który do rządowej subwencji oświatowej dokładał do niej około pół miliona złotych rocznie. Teraz ten ciężar spadł na gminę. Jej samorząd, na czele z burmistrzem, pod- jął działania mające uatrakcyjnić placówkę. Podjęto roz- mowy z firmami z regionu, jak Pronar i Samasz, z propo- zycją utworzenia kierunków, kształcących ich przyszłych pracowników. Gmina jako organ prowadzący w ubiegłym roku do skierowanej do absolwentów szkoły podstawowej białoruskiego disco polo? РадыёРацыя
- 15. 15III.2020Czasopis n oferty kształcenia oprócz liceum ogólnokształcącego włą- czyła zatem kierunki zawodowe, mechaniczny i budowla- ny. Dodatkową zachętą był darmowy laptop dla każdego ucznia. Te starania nie przyniosły jednak spodziewanych rezultatów, a o przyjęcie do klasy technikum o profilu bu- dowlanym nie wpłynęło ani jedno podanie. I oto teraz w lutym gruchnęła wieść, że w Michałowie powstaje pierwsza w Polsce szkoła disco polo. Jest to nowy pomysł na ratowanie szkoły średniej, jako że – jak tłuma- czy burmistrz Nazarko – poprzednie próby „zweryfikowała rzeczywistość”. Tym razem jest przekonany, że to chwyci. Ten zaskakujący pomysł natychmiast stał się pożywką dla mediów, a za ich sprawą sensacją na całą Polskę. Burmistrz i jego zespół na zorganizowanej z pompą konferencji pra- sowej przekonywali, że odpowiada to zapotrzebowaniom społeczeństwa, które uwielbia muzykę disco polo, a dzię- ki takiej szkole jej przyszli wykonawcy będą profesjonal- nie przygotowani do rozwijania swej pasji na scenie. Pla- nuje się utworzenie dwóch klas estradowych o takim pro- filu, w których uczniowie oprócz przedmiotów z programu liceum ogólnokształcącego będą też zgłębiać tajniki muzy- ki tanecznej, techniki scenicznej i profesji DJ-a. – Reno- mowane ogólniaki przyciągają przyszłych lekarzy, praw- ników czy architektów – mówił Nazarko – a nasza szkoła będzie skierowana do młodzieży, która nie ma sprecyzo- wanych planów zawodowych na przyszłość. Inicjatywa burmistrza michałowianom nie przypadła jed- nak do gustu. W Internecie zawrzało od oburzenia i nega- tywnych reakcji. Na fejsbukowym spottedzie gminy ko- mentowano: „niewypał”, „obciach”, „paranoja”, „poraż- ka”, „żenada” „idiotyzm”. Ktoś napisał, że „drugi raz cała Polska śmieje się z Michałowa”. Chodzi o zdarze- nie sprzed lat, kiedy burmistrz Nazarko jako lokalny poli- tyk Platformy Obywatelskiej kandydował na szefa powia- towych struktur partii i chciał mieć jak najwięcej szabel w tych wyborach. Sprawę nagłośnił Newsweek, pisząc że burmistrz Marek Nazarko „napompował tutejsze koło PO do granicy możliwości. Do jego koła w Michałowie zapi- sało się pół gminy – nauczyciele, przedszkolanki, szkolna kucharka, woźny, konserwator, bibliotekarka, pomoc go- spodarcza z ośrodka kultury, instruktor gitary, plastyczka, wychowawca świetlicy...”. W obecnym pomyśle michałowskiego włodarza jednak nic złego nie widzą nawet politycy PiS. Pewnie dlatego, że za ich rządów disco polo stało się ważną częścią pol- skiej popkultury. – To być może chwyci, a nie ma chyba w tym nic złego, aby młodzi ludzie, którzy chcą występo- wać na estradzie, byli do tego profesjonalnie przygotowy- wani – powiedział dziennikarzom minister edukacji naro- dowej Dariusz Piontkowski. Podczas wyborów samorzą- dowych w 2014 r. poparł on kandydaturę Włodzimierza Konończuka, który wtedy ostatecznie zwyciężył z obec- nym burmistrzem. Michałowska szkoła średnia kompletuje już kadrę, któ- ra będzie prowadzić zajęcia z muzyki disco polo. W tym celu nawiązano współpracę z białostocką wytwórnią Gre- en Star, a jednym z nauczycieli będzie Marcin Miller z ze- społu Boys. Jeszcze jesienią ub.r. burmistrz Michałowa zwrócił się do Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina Filii w Białymstoku o pomoc w „skompletowaniu kadry nauczy- cielskiej w zakresie nauki przedmiotu „Historia muzyki”, a także gry na instrumentach – fortepian, gitara oraz per- kusja”. Dziekan Wydziału Instrumentalno-Pedagogiczne- go, Edukacji Muzycznej i Wokalistyki, prof. Bożenna Sa- wicka, z którą były prowadzone rozmowy w tej sprawie, nie została jednak uprzedzona o tworzeniu szkoły czy kla- sy disco polo, tylko o uruchomieniu placówki o profilu ar- tystycznym. Gdy się okazało, że w Michałowie powstaje „pierwsza w Polsce szkoła disco polo”, wydała oświadcze- nie, w którym stanowczo napisała, iż nie popiera takiego pomysłu, a ten rodzaj muzyki „w przeciwieństwie do in- nych gatunków rozrywkowych jest jej obcy”. Burmistrz Nazarko w rozmowie z Gazetą Wyborczą po- wiedział, że „szkoła musi być wyjątkowa, prowadzić edu- kację w kierunku, w którym żadna inna placówka nie kształ- ci”. Podkreślił też, że „musi wyrastać z Podlasia, z tego, w czym jesteśmy silni i z czym kojarzeni”. Jego zdaniem nasz region słynie właśnie z disco polo i jest kolebką ta- kiej muzyki. Nie dodał jednak, że w Michałowie i na tere- nie, gdzie mieszkają prawosławni i Białorusini, taka muzy- ka najbardziej jest uwielbiana w wydaniu białoruskim. Pro- ste i skoczne piosenki na swojską nutę dominują na gmin- nych festynach, a co sobotę rozbrzmiewają w nadzwyczaj popularnym wśród słuchaczy „Padlaskim kancercie paża- daniau” w Radiu Racja. Inicjatorzy powołania w Micha- łowie jedynej swego rodzaju szkoły z pewnością liczą na to, że przyciągnie ona przyszłych adeptów białoruskiego disco polo. Na lutowej konferencji prasowej wśród zebra- nych można też było dostrzec Jerzego Ostapczuka, lidera zespołu Prymaki, prawdopodobnie również w roli przy- szłego nauczyciela uruchamianych klas estradowych. W ubiegłym roku po przegranym konkursie na kolejną ka- dencję odszedł ze stanowiska dyrektora Gminnego Cen- trum Kultury w Gródku i teraz pracuje w Michałowie, gdzie w GOKu-u prowadzi właśnie takie zajęcia z dzieć- mi i młodzieżą. Czy niecodzienny pomysł na ratowanie michałowskiej szkoły wypali, okaże się już wkrótce, kiedy ruszy rekruta- cja ósmoklasistów. Sądząc po dotychczasowych reakcjach mieszkańcy oczekiwali raczej przekształcenia placówki w nowoczesną szkołę branżową. Do tego jednak niezbędne są wielomilionowe nakłady na odpowiednią bazę dydak- tyczną, tak jak to zrobiono na przykład w Bielsku Podla- skim, gdzie technikum zawodowe dzięki unijnemu projek- towi doposażono w nowoczesne pomoce i urządzenia, jak obrabiarki alfanumeryczne.Tamtejszej szkole też wcześniej groziło zamknięcie, ale obecnie ma się dobrze. Jej dosko- nale przygotowani absolwenci bez problemu znajdują pra- cę w bielskich fabrykach domów i firmach budowlanych czy okolicznych zakładach Pronaru. Jerzy Chmielewski ■
- 16. 16 III.2020Czasopis n Гутарка Спадар Мікола, ты творчы ча- лавек – і пісьменнік, і музыкант, і кампазітар. Як табе жывецца ў вёсцы Брылі на Магілёўшчы- не? Такія творчыя людзі, як ты, павінны жыць у Магілёве ці ў Мінску? Ці не адмяжоўвае цябе вёска ад творчых сустрэч і ад- крыццяў? – У жыцці нічога не бывае вы- падковым. І калі пасля заканчэн- ня Мінскага інстытута культуры я па размеркаванню трапіў у Брылі, што ля Магілёва, значыць так і трэ- ба было. Для творчых людзей няма розніцы дзе жыць. Буйныя гарады дадаюць больш тлуму і больш ад- рываюць ад творчасці, бо асфальт паміж творцам і зямлёй прыглушае пачуцці і асэнсаванні. Калі ты ба- санож ідзешь па роднай зямлі, то атрымліваешь і натхненне, і яс- насць думак. Мне здаецца, больш актыўна, натхнёна і творча праходзіць жыццё ў Беларусі ў яе заход- ніх рэгіёнах, чым ва ўсходніх. І я, і іншыя творчыя людзі, мала што чуем і чытаем, як жыве, на- прыклад, сёння Кругляншчына, Краснапольшчына,Чаусы,Чэры- каў, Клічаў, Слаўгарад, Глуск… І ці ёсць там творчыя людзі? Ці пішуць яны што? Ці выдаюць свае кнігі, альбомы, паштоўкі? Ці ўшаноўваюць там людзі сва- іх знакамітых землякоў? Ці на- ладжваюцьлітаратурна-музыч- ныявечары,сустрэчы?Можаты ведаеш штось пра культурнае і літаратурнаежыццёўсваіхрай- цэнтрах? Ці ёсць там людзі, якія цікавяцца краязнаўствам? І, на- огул, ці існуе там творчы рух? – Магу пагадзіцца з тваім мер- каваннем: насамрэч, „заходнікі” больш свабодныя ў думках і ў сва- іх памкненнях да інтэлектуальнага. Мусіць, гэтаму паспрыяла быццё ў складзе Польшчы з 1920 да 1939 га- доў. Усё-ткі – Еўропа са сваімі ка- штоўнасцямі. Усход Беларусі ру- хаўся на нейкіх іншых маршрутах, і гэта паклала свой адбітак. Твор- чыя людзі тут, вядома ж, ёсць, і яны, як я заўсёды кажу, трымаюць там на сваіх плячах беларускае неба. У Бялынічах – гэта Міхась Карпечан- ка, у Глуску – Навум Сандамірскі, у Слаўгарадзе – Фелікс Шкірманкоў, Мікола Яцкоў: „Мы трымаем на плячах беларускае неба” З беларускім кампазітарам, музыкантам, літаратарам Міколам Яцковым я знаёмы з 1970-х гадоў. Мы некалі разам вучыліся ў Магілёўскім культасветвучылішчы: я – на артыста тэатра, ён – на музыканта, харавіка. З таго часу мы і звязалі свой лёс з нашай культурай, літарату- райімастацтвам.Няпростаягэтасправа,алемыніколіне здрадзілі ёй. Мікола жыве ў вёсцы Брылі каля Магілёва, узначальваетаммясцовыДомкультуры.Увольнычасён піша вершы і музыку на паэтычныя творы беларускіх аў- тараў.Напісанаіхужобольшза1000. МіколаЯцкоўсёння яшчэ ўзначальвае Магілёўскае аддзяленне Саюза бела- рускіх пісьменнікаў. Ён шчыра прапагандуе творчасць сваіх землякоў-літаратараў, наладжвае розныя вечары і сустрэчы,прэзентацыіівандроўкі.Пратое-сёезягоспраў і захапленняў мы вырашылі пагутарыць. А гутарку пра- панаваць„Czasopisu”. Мікола Яцкоў
- 17. 17III.2020Czasopis n у Горках – Лідзія Мініч (Андрэева), у Бабруйску – Анатоль Санаценка, у Шклове – Алесь Грудзіна... Яны вельмі якасна робяць сваю бела- рускую справу і па магчымасцях і друкуюцца, і ладзяць сустрэчы, і памятаюць пра сваіх выбітных зем- лякоў. Але трэба ўлічваць тое, што яны ў сваёй большасці ўваходзяць у склад Саюза беларускіх пісьмен- нікаў, а гэта, як правіла, ставіць заслон паміж імі і мясцовымі ўла- дамі, якія моцна падтрымліваюць альтэрнатыўны Саюз пісьменнікаў Беларусі і імкнуцца не заўважаць дзейнасць Саюза беларускіх пісь- меннікаў... Спадар Мікола, найперш ты музыкант, кампазітар. Як так сталася, што ты стаў літарата- рам?Дыяшчэсённяўзначальва- еш Магілёўскае аддзяленне Са- юза беларускіх пісьменнікаў… – Калі ты маеш нейкія творчыя памкненні, то даволі складана ка- заць, што тут найпершае, а што дру- гаснае. Вершы я пачаў пісаць за- шмат раней, чым музыку – спачатку на рускай мове, а потым катэгарыч- на па-беларуску. Відаць, спрацавала беларуская генетыка і прыйшло ад- чуванне мовы. Беларуская мова ж спачатку прыглядаецца да цябе – ці можна табе адкрыцца. І калі выра- шае, што можна, то ты трапляешь у нейкую неверагоднасць – са сваім гучаннем, гукапісам і адчуваннем, што на мове можна сказаць абса- лютна ўсё. І ты пачынаеш нешта казаць, і атрымліваюцца вершы, і яны пачынаюць жыць самастойным жыццём... Я не магу сказаць, што дасягнуў тут нейкіх вышынь, але ж Генадзь Бураўкін, Сяргей Закон- нікаў і Эдуард Акулін нешта ўба- чылі і далі мне свае рэкамендацыі для ўступлення ў наш Саюз бела- рускіх пісьменнікаў. А калі ўзнік- ла пытанне ўзнаўлення дзейнасці Магілёўскай абласной філіі СБП, то магілёўскія літаратары абралі мяне на пасаду кіраўніка. Ведаю, Мікола, што ты фай- ны кампазітар, напісаў тыся- чу песень на словы беларускіх паэтаў. Нават жарт ёсць, калі Мікола Яцкоў на твае вершы не напісаў песень, то ты дрэнны паэт. Раскажы, як адбываецца тваё супрацоўніцтва, як кампа- зітара, з паэтамі. –Тут усё проста: чытаю вершы і адразу адчуваю, ці ёсць меладыч- нае гучанне. Насамрэч, калі з’яўля- ецца песня, то слова „кампазітар” не вельмі адпавядае сутнасці. Мне больш бліжэй слова „расшыфроў- шчык”, бо ў мяне вельмі простая за- дача – нічога не выдумляць, а про- ста расшыфраваць, „выцягнуць” з вершаваных радкоў тую мелодыю, якую заклаў туды паэт, калі пісаў свой верш. Дарэчы, многія паэты кажуць, што калі пішуць вершы, то нейкія мелодыі суправаджаюць гэты працэс. Вось іх я і павінен па- чуць. Цікава тое, што калі гучыць музыка вершаў Генадзя Бураўкіна, то яна зусім не падобная на музы- ку вершаў Ніла Гілевіча ці Сяргея Чыгрына. У кожнага паэта свая ін- танацыя, свае пачуцці – і гэта заў- жды кладзе адбітак на музыку. Ведаю, што ты ў 2003 годзе ты меў тры канцэртныя праграмы ці выступленні на вершы бе- ларускіх паэтаў у „Беларускім Трыялогу” у Крынках на Бела- сточчыне. Давай прыгадаем гэты час. Адам Мальдзіс і Мікола Яцкоў Мікола Яцкоў і Уладзімір Мулявін – заснавальнік і кі- раўнік славутых„Песняроў” Мікола Яцкоў і Генадзь Бураўкін ►
- 18. 18 III.2020Czasopis n Гутарка – Усё пачалося з маёй нізкі вер- шаў у часопісе „Маладосць”, якую пачытаў вядомы ўсім беларусам Сакрат Яновіч. Ён і запрасіў мяне прыехаць у Крынкі на „Трыялог”. І вось што мне ўспамінаецца... І былі тры незабыўныя дні: ад раніцы да- клады і творчыя дыскусіі, удзень вандроўкі па святых месцах крын- каўскага наваколля з абавязковымі захапляльнымі аповедамі Сакрата Яновіча: у крушынянскай мячэці – пра польскіх татараў, у царкве ў Грыбоўшчыне – пра гісторыю праваслаўя ў гэтым былым кутку Беларусі, у Супрасльскім мана- стыры – пра доўгі шлях, што вядзе да Храма, ля старажытных муроў крынкаўскай жыдоўскай бажні- цы – пра былое і незваротнае... А ўвечары, крыху змораныя за дзень сябры „Трыялогу”, па-апостальску рассаджваліся за доўгім сталом, запальвалі свечкі, і пад лапіцкімі прыцемкамі ўзляталі мае песні на вершы Гілевіча, Законнікава, Бу- раўкіна, Акуліна. А калі аднойчы ўсе дружна падхапілі гілевіцкую „Песню бярыце з сабой...”, паду- малася: абавязкова возьмуць! І па- нясуць яе, беларускую песню, па еўрапейскіх шляхах. Бо адгукнулі- ся на вокліч Сакрата Яновіча, паве- рылі яму і пайшлі побач з ім... Вядома яшчэ, што ты напісаў гімн Магілёва і Слаўгарада. І яныафіцыйназацверджаныя… Ці так? – Так, гімн Магілёва на словы Аляксандра Шлеянкова быў за- цверджаны ў 2006 годзе, а гімн Слаўгарада на словы Фелікса Шкір- манкова – у 2017-м. Тышматгадоўвыдаешрозныя бюлетэні, адзін з іх –„Брылёўскі летапіс”. Што цяпер з тваімі бю- летэнямі? Які іх лёс? Ці выдаюц- ца яны сёння? – „Брылёўскі летапіс” выдаваў- ся з 2006 года па 2011 год і стаў часткай гісторыі нашых Брылёў. На жаль, сёння бюлетэнь не вы- даецца па пэўных аб’ектыўных абставінах. Магілёўскае аддзяленне Са- юза беларускіх пісьменнікаў выдае штогадовы альманах „Брама”. Ці хапае твораў на штогоднік магілёўскіх аўтараў? І хто гэтыя аўтары? Ці трапля- юць у альманах з магілёўскай правінцыі творы мясцовых пісьменнікаў? Літаратурны альманах „Брама” выдаецца з 2013 года, пабачылі свет ужо шэсць нумароў. Па вод- гуках такіх паважаных літаратараў, як Кастусь Цвірка і Уладзімір Ня- кляеў, магілёўская „Брама” – пры- клад сучаснай беларускай літарату- ры высокага ўзроўню. Твораў для публікацыі хапае, нават даводзіцца скарачаць з таго, што прапануецца. Друкуюцца ў асноўным мясцовыя літаратары з Магілёўшчыны, якія тут жывуць . Якія планы ў Міколы Яцкова на 2020 год? – Ёсць шмат творчых задумак, і хочацца спадзявацца, што ўсе яны абавязкова здзейсняцца. Гутарыў Сяргей Чыгрын ■ Юрка Хмялеўскі, Сакрат Яновіч і Мікола Яцкоў Паштоўка ад Сакрата Яновіча, 1996 г. ►
- 19. 19 III.2020Czasopis n 19II.2020Czasopis n Фотарэпартаж Свята XXVIІ фестываль„Беларуская песня – 2020” Фотарэпартаж Юркі Хмялеўскага Гурт„Немаральная прапанова”з Беластока беларускай песні У канцы студзеня і ў лютым як штогод на Беласточчынеадбыўсямарафонбеларус- кайпесні.Беларускаеграмадска-культур- нае таварыстваўжо 49-ыраз сарганізава- ла такія агляды, 27-раз як фестываль. СпяршапрайшліраённыяслуханніўСямя- тычах, Дуброве-Беластоцкай, Гайнаўцы, Орлі і Беластоку. 16 лютага на цэнтраль- ным аглядзе ў беластоцкай філармоніі на сцэне выступіла агулам каля 500 асоб. 20 лютагалаўрэаты–пераважнапершыхме- сцаў у сваіх катэгорыях – прынялі ўдзел у гала-канцэрце ў Падляшскай оперы і фі- лармоніі ў Беластоку. Зацікаўленне фестывалем БГКТ не мен- шае так сярод выканаўцаў-самадзейні- каў як і гледачоў. Падчас раённага агляду ў Беластоку намеснік арганізацыі Васіль
- 20. 20 III.2020Czasopis n Сегень, убачыўшы поўную залу публікі, сказаў са сцэны, што такая шматлюдная прысутнасць даказвае, што беларуская культура, беларуская песня, вельмі лю- дзям па душы, патрэбная і яна жыве і развіваецца. Як штогод можна было пачуць розныя стылі і музычныя формы, народныя і су- часныя песні сола і з інструментальным акампанементамнажываабозпадкладу. Апрача пастаянных выканаўцаў з’явіліся і новыя калектывы. Гэта м.інш. моладзе- вы рок-гурт „Немаральная прапанова” з Беластока (выступіў ужо трэці раз) і хор „Солятыюм” з Дубровы-Беластоцкай які прыгожа на высокім узроўні праспяваў акапэла народнуюпесню„Ой,рананаІва- на”. На жаль надалей пераважае нетутэй- шырэпертуар,імпартаваныз-заўсходняй мяжы найчасцей музычнымі кіраўнікамі падляшскіхкалектываў,якіядаязджаюць зБеларусі.Аднакможнабылопачуцьтак- сама песні на словы аўтараў з Беласточ- чыны, у тым ліку „белавежцаў”. Некато- рыя выканаўцы нават самі пішуць словы і музыку беларускіх песень. Вось у гэтым годзе вялікае ўражанне зрабіў беластоц- кі калектыў„Сувенір”з песняй„Хуліганы”. Аўтарам тэксту і музыкі з’яўляецца кіраў- ніккалектывуЯнкаХоха,якіродамзТыль- віцы ў Міхалоўскай гміне. Хаця па-бела- руску не гаворыць (дарэчы як большасць выканаўцаў), беларускае слова надалей носіць глыбока ў душы. На сёлетнім гала-канцэрце сярод запро- шаных гасцей былі прадстаўнікі мясцо- выхуладаў,падляшскіядэпутатыпольска- га парламенту ды беларускія дыпламаты. ПасолРэспублікіБеларусьуПольшчыУла- дзімір Чушаў сказаў, што „Беларусь гана- рыццакультурнымідасягненнямібелару- саў Польшчы”.„Вы, – хваліў, – неад’емная часткаагульнайбеларускайнацыі.Частка нашайзвамілюбайБеларусі.Мыпадтрым- лівалі і будзем падтрымліваць сваіх суай- чыннікаў за мяжой”. Нягледзячынадаволісціплыарганізацый- ны характар і фармат фестывалю (з увагі найперш на адносна невялікі бюджэт, пад 90 прац. якога гэта датацыя Міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі), для ўдзельнікаў найважнейшая яго атмасфе- ра, поўная радасці, шчасця, усмешкі. Гэта сапраўднае свята беларускай песні. (юх) Ян Карповіч з Гарадка Юрка Шыманюк з Семяноўкі
- 22. 22 III.2020Czasopis n Дзяржаўны акадэмічны ансамбль таньца Беларусі з Мінска (госць гала-канцэрта) „Сувенір”з Беластока РадыёРацыя
- 23. 23III.2020Czasopis n Гадоў таму ў сакавіку ■770 – забойства язычнікамі ў 1250 г. ігумена Лаўры- шаўскага манастыра, прападобнага Елісія, кананіза- ванага як сьвяты Беларусі. ■235 – 31.03.1785 г. у Варшаве памёр Антоні Тызэн- гаўз (нар. у 1733 г. у Новаельні на Гродзеншчыне), палітычны і грамадзкі дзеяч ВКЛ, асьветнік, з 1765 г. падскарбі надворны літоўскі, гродзенскі стараста. Быў ініцыятaрaм развіцьця прамысловасьці, рамяства і культуры ў Гродне, пазьней – у Паставах, дзе правёў апошнія гады жыцьця. Пахаваны ў Жалудку. ■180 – у 1840 г. пачаў дзейнічаць у Менску тэатр за- снаваны Вінцуком Дунін-Марцінкевічам. ■180 – 21.03.1840 г. у фальварку Сьвіраны, Віленскага павету нарадзіўся Францішак Багушэвіч, беларускі паэт, празаік, публіцыст. Адзін з пачынальнікаў бела- рускага адраджэньня, аўтар двух паэтычных зборні- каў „Дудка беларуская” і „Смык беларускі”, кніжкі- апавяданьня „Тралялёначка”. Памёр 28.04.1900 г. у Кушлянах на Ашмяншчыне. Пахаваны ў Жупранах. ■155 – 23.03.1865 г. у Валожыне, Ашмянскага павету нарадзіўся Стары Улас (Уладыслаў Сівы-Сівіцкі), паэт, празаік, зьбіральнік беларускага фальклёру. З 1907 г. друкаваўся ў „Нашай Ніве”, потым у заход- нябеларускіх выданьнях. Памёр 30.09.1939 г. у Ша- шэльгішках на Віленшчыне. Пахаваны на могілках у Сужанах. ■145 – 17(29).03.1875 г. у Старым Корніне на Бела- сточчыне памёр Келясьцін Брэн (нар. У 1800(?) г. на Брэстчыне), краязнавец і збіральнік фальклёру. Ву- чыўся ў Жыровіцкай сэмінарыі, з 1831 г. быў сьвята- ром у Кобрыне, з 1838 г. – у Старым Корніне. Аўтар працы „Мясцовае этнаграфічнае апісаньне Бельскага павета...” (1856). Пахаваны побач царквы ў Старым Корніне. 125 – 19.03.1895 г. у Палянах на Ашмяншчыне нар. Тамаш Грыб, беларускі грамадзка-палітычны і куль- турны дзеяч. Быў адным з удзельнікаў абвяшчэньня Беларускай Народнай Рэспублікі і аўтарам устаўных граматаў БНР. Быў міністрам земляробства і ўнутра- ных спраў БНР, членам Беларускай Вайсковай Рады. Выдаваў газэту „Грамадзянін”. З 1920 г. у Коўне, з 1922 г. – у Празе Чэшскай, дзе закончыў філасофскі факультэт Карлавага ўнівэрсытэта (1928), актыўна дзейнічаў сярод беларускай эміграцыі, з 1930 г. пра- цаваў у Славянскай бібліятэцы. Памёр 25.01.1938 г., пахаваны на пратэстанцкіх могілках у Празе. ■125 – 23.03.1895 г. у Лугавой каля Капыля нар. Ва- сіль Сташэўскі, драматург і празаік. Закончыў Не- сьвіжскую настаўніцкую сэмінарыю (1914) і Менскі настаўніцкі інстытут (1924). Працаваў настаўнікам у Оршы, з 1927 г. – адказным сакратаром літаратурнага аб’яднаньня „Маладняк”, з 1929 г. – аб’яднаньня „По- лымя”. У 1928-1929 гг. працаваў у газэце „Савецкая Беларусь”. У 1937 г. рэпрэсіраваны і прыгавораны да вышэйшай меры пакараньня. Расстраляны 29.10.1937 г. Друкаваўся з 1923 г., першую п’есу „На другі дзень” апублікаваў у 1926 г. ■110 – 5.03.1910 г. у Ціхінічах Рагачоўскага павету на- радзіўся Аўген Калубовіч (Каханоўскі – на эміграцыі) – гісторык, палітычны дзеяч. У 1930 г. арыштаваны й прыгавораны на 3 гады лагера асобага прызначэнь- ня. У 1939 г. вярнуўся ў БССР, у 1941 г. трапіў у баях пад Масквой у нямецкі палон. Актыўна ўдзельнічаў у беларускім палітычным і культурным руху падчас нямецкай акупацыі, між іншым зьвязаны быў зь Бела- рускай Цэнтральнай Радай. З 1944 г. у Нямеччыне, з 1950 г. жыў у ЗША, вёў асабліва актыўную дзейнасьць у галіне дасьледаваньня гісторыі Беларусі ў XX ст. Памёр 25.05.1987 г. у Кліўлендзе. ■102 – 25.03.1918 г. Рада Беларускай Народнай Рэс- публікі ў 3-й Устаўнай Грамаце абвясьціла Беларусь вольнай і незалежнай дзяржавай. ■95 – 23.03.1925 г. у в. Мора на Беласточчыне нара- дзіўся Віктар Швед, паэт, актыўны дзеяч беларускага руху на Беласточчыне. Друкуецца з 1957 г. Дэбютаваў у „Ніве” вершам „Я беларус”. Аўтар многіх зборні- каў вершаў, сааўтар падручнікаў на беларускай мове. Жыве ў Беластоку. Віншуем Вас, спадар Віктар! ■80 – 30.03.1940 г. у Папоўшчыне (цяпер Новая Слаба- да) Чэрыкаўскага раёна нарадзіўся Аляксей Марачкін, Календарыюм ► Шчыра ўсіх вітаем з найбольшым беларускім нацыянальным сьвятам, Днём Незалежнасьці Беларусі – 102-мі ўгодкамі Акту 25 Сакавіка! Рэдакцыя