Açık ve Uzaktan Eğitimde Öğrenen ve Öğreten Rolleri

1. Hazırlayan: Hayriye Musaoğlu
Bölüm: Sınıf Öğretmenliği
Konu: Açık ve Uzaktan Öğretimde Öğreten
ve Öğrenen Rolleri
Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu

2. Açık ve uzaktan öğretim
ortamlarında öğreten ve
öğrenen rollerinin
değişimindeki ana etken
kullanılan teknolojilerin ve
öğrenme kaynaklarının
çeşitlenmesidir.
Geleneksel eğitim
ortamlarında öğreten ve
öğrenen rollerini belirleyen
ana faktör öğrenme
ortamını oluşturan topluluk
ve topluluk kültürüdür.

3. ÖĞRETEN ROLLERİ:
1980' li yıllardan itibaren açık ve uzaktan
öğretim ortamındaki öğreten rolleri
şekillenmeye başlamış ve gelişen teknolojilerle
birlikte öğreten rollerine yenileri eklenmiştir.
Eğitim ortamının, iletişim şeklinin ve
bilginin iletim kanallarının değişimi
öğretenlerin yeni roller üstlenmesine neden
olmuştur.

4. A. Berge'nin Çevrimiçi Öğreten Rolleri:
Berge, belirlemiş olduğu çevrimiçi
öğreten rolleri için kesin kalıplar
çizmemiştir. Farklı açık ve uzaktan
öğretim deneyimlerinde rollerin
farklılaşabileceğini ve yeni teknolojiler
ile yeni roller oluşabileceğini belirtmiştir.

5. 1. Pedagojik Roller: Geleneksel sınıf
ortamlarındaki öğretim yötemlerinin
farklılaştığı, öğretenin açık ve uzaktan
eğitimin doğasına uygun yeni öğretim
yöntemleri geliştirmesi gerektiği,
çevrimiçi ortamlara yönelik öğretim
tasarımları yapması gerektiği ve
öğrencilerin motivasyonlarını üst
düzeyde tutabilecek becerilere sahip
olması gerektiği görülmektedir.

6. 2. Sosyal Roller: Öğrenen ve öğreten
açık ve uzaktan öğretim ortamında
yeni bir sosyal ortam ve yapıda
öğrenme ve öğretme faaliyetlerini
yürütmektedir. Öğrencilere çevrimiçi
öğrenme topluluğunu
benimseyebilecekleri ve öğrenme
faaliyetlerini rahatlıkla
geliştirebilecekleri bir öğrenme ortamı
hazırlamak öğretenin en önemli sosyal
rollerinden biridir.

7.  3.Teknik Roller: Öğretenin eğitimin süregeldiği açık ve
uzaktan öğretim ortamında yer alan teknolojileri
kullanabilmesi, teknik problem yaşamaması ve
öğrencilere ihtiyaç duyduğunda yeterince destek
olabilmesi için edinmesi gereken rollerdir.
 Açık ve uzaktan öğretim ortamında yer alan bütün
teknolojileri, bu teknolojileri kullanarak öğretim
ortamları tasarlamak ve öğretim teknikleri ile
birleştirmek öğretenlerden beklenen teknik
yeterliliklerdir.

8.  4. Yönetimsel Roller: Öğretenlerin açık ve uzaktan
öğretimdeki bir diğer önemli rolü de yönetimsel
roldür. Ders planlama, hazırlama, yönetme işleri
başarılı bir açık ve uzaktan öğretim deneyimi için
oldukça önemlidir.
 Yönetimsel rolde öğreten açık ve uzaktan
öğretim ortamındaki organizasyon, süreç ve öğretim
faaliyetlerinin yönetilmesi ile ilgili rollerini üstlenir.

9.  Eş zamanlı öğrenme ve öğretme
süreçlerinin gerçekleştiği sanal sınıf
uygulamalarında öğreten konferans yöneticisi
rolü ile öğrenme sürecini yönetmeli, öğrenenleri
motive etmeli, çevrimiçi tartışmalarda eşitlik
sağlamalı ve tartışmalar için kurallar ve
yönergeler oluşturmalıdır.

10. B. Guasch ve Arkadaşlarının Çevrimiçi Öğreten Rolleri:
 Guasch ve arkadaşları çevrimiçi öğrenme
ortamlarında öğreten rollerini belirlerken
organizasyon yapısı ve kullanılan teknolojilere göre
bu rollerin genişleyeceğini ve şekillenebileceğini
belirtmektedir.

11. 1. Tasarım ve Planlayıcı Roller: Tasarım ve
planlama süreci açık ve uzaktan öğretim
ortamında öğrenme ve öğretme faaliyetlerinden
önce başlayan ve süreç içinde devam eden,
öğrenme öğretme süreci bittikten sonra tasarım
ve planlamalar için değerlendirmeler yapılan bir
roldür.

12.  Bu rolde öğreten öğrenme amaçlarını
gerçekleştirmek için açık ve uzaktan öğretim
organizasyonunda yer alan diğer paydaşlarla işbirliği
ve planlamalar yapar, öğrenci-öğretmen, öğrenci-
içerik etkileşiminin nasıl olacağına karar verir,
öğrenci güdülenmesi için neler yapacağını planlar ve
öğrenme ve sürecin değerlendirme stratejisine karar
verir.

13. 2. Sosyal Roller: Bu rolde öğretenden, Berge'nin
(1995) sosyal rollerinde olduğu gibi, öğrencilerle
sosyal iletişime girip sosyal öğrenme ortamı
oluşturması ve öğrencilerin kendi aralarında
etkileşim içinde bulunabilecekleri bir sosyal ortam
oluşturması beklenmektedir.
Guasch ve arkadaşları farklı olarak bu rolün
öğrencilerin duyuşsal olarak kendilerini daha
rahat hissetmeleri ve ifade etmeleri için önemli
olduğunu belirtmektedir.

14. 3. Öğretici/Bilgi Verici Roller:
Bu rol öğretenin öğretme
yeterlilikleri, konuya olan
hakimiyeti ve kritik düşünme
becerileri ile ilişkilidir. Anlattığı
alan ile ilgili temel bilgi sahibi
olan öğreten açık ve uzaktan
öğretim ortamı ve ortamda yer
alan teknolojik bileşenleri
kullanarak içeriği sunar,
öğretme yöntemleri geliştirir ve
işbirlikçi öğrenme ortamları
hazırlar.

15. 4. Teknolojik Roller: Teknik ya da teknolojik roller, açık
ve uzaktan öğretim ortamlarında öğreten rollerini
tanımlayan tüm araştırmacılar tarafından ısrarla
vurgulanan ve öneminden bahsedilen bir roldür. Bu
rolde öğretenden beklenen kullanmış olduğu açık ve
uzaktan öğretim ortamındaki teknolojileri rahatlıkla
kullanabilmesi ve öğrencilere destek olabilmesidir.

16. 5. Yönetimsel Roller: Bu rolde öğretenden beklenen
sürecin ilk aşamasında yapmış olduğu planlamaları iyi bir
şekilde yöneterek açık ve uzaktan öğretim faaliyetlerini
gerçekleştirmesi, öğrenme hedeflerini gerçekleştirmesi,
sanal sınıfları kontrol etmesi ve öğrencilerin
güdülenmesini üst düzeyde tutmasıdır. Özetle sürecin
kontrolünü eline alması ve süreci yönetmesi
beklenmektedir.

17. C. Abdulla'nın Tanımlamış Olduğu Çevrimiçi Öğreten Rolleri:
 Abdula yapmış olduğu araştırmada uzaktan öğretim
ortamlarında öğreten rolleri ile ilgili çalışmaları incelemiş,
alan yazında belirtilen rolleri sentezleyerek öğreten rollerini
4 başlık altında toplamıştır.
 1-Zihinsel Roller
 2-Sosyal Roller
 3-Yönetimsel Roller
 4-Teknik Roller

18.  Abdula'nın belirlemiş olduğu rollerde Berge'nin
sınıflandırmasının etkileri gözlenmektedir. Berge'den farklı
olarak, Abdula zihinsel rollerde öğretenin sürekli kendini
geliştirerek pedagojik yeterlilik ve becerilerini güncel tutması
gerektiğinden bahsetmektedir.
 Ayrıca sosyal rollerde, öğretenin öğrencilerin birbirleriyle
olan ilişkilerini arttırması, grup bağlılığı oluşturması ve
öğrencilerin bir arada çalışabilecekleri ortamlar
oluşturabilmesinin uzaktan öğrenme faaliyetleri için önemli
olduğunu belirtmiştir.

19. D. Goodyear ve Arkadaşlarının Tanımladığı Çevrimiçi Roller
 Goodyear ve arkadaşları 2000 yılında uzaktan öğretim
ortamlarındaki çevrimiçi öğreten rollerini bir çalıştayda
ulaşılan sonuçlara göre belirleyerek 2001 yılında yayımlamışlar
ve öğretenin sahip olması gereken 8 rol belirlemişlerdir. Bu
roller şunlardır:
 1.İçerik Yöneticisi: Konu ile ilgili içeriği öğrenenlerin rahat
anlayabileceği bir şekilde şekillendirir ve öğrenene sunar.

20.  2. Teknoloji Uzmanı: Uzaktan öğretim ortamında yer
alan teknolojileri etkili bir şekilde kullanır ve
kullanılmasına yardımcı olur.
 3. Tasarımcı: Öğrenme ortamını ve öğrenme
amaçlarının gerçekleştirilmesi için öğretim
faaliyetleri tasarlar.
 4. Sistem Yöneticisi: Devam eden öğrenme programı
ile ilgili kayıtları takip eder, kayıtları saklar ve
sistemin güvenliğini sağlar.

21.  5. Süreç Yöneticisi: Çevrimiçi öğrenme aktivitelerin
yönetilmesi ve öğrenenlerin sürece katılması için
desteklenmesini sağlar.
 6. Danışman: Öğrenenlerle birlikte çalışma ve
bireysel olarak öğrenenlerle etkileşim kurulması,
çevrimiçi öğrenme aktivitelere ve derslere
katılımlarının sağlanması için rehberlik yapar ve
tavsiyelerde bulunur.

22.  7. Değerlendirme Uzmanı: Öğrenenlerin faaliyetlerini
puanlar, geri bildirim sunar ve öğrenme çalışmalarını
tasdik eder.
 8. Araştırmacı: Alanı ile ilgili yeni bilgilerin uzaktan
öğretim ortamlarında nasıl etkili bir şekide
öğretileceğini araştırır ve uygular.

23. ÖĞRENEN ROLLERİ:
 Açık ve uzaktan öğrenme ortamları öğretim şekli, bilginin
sunuluş şekli, topluluk yapısının farklılığı, iletişim ve etkileşimin
farklılığı ve sürekli güncellenen teknolojiler öğrenenlerin
rollerini de değiştirmektedir.
 Çevrimiçi öğrenenlerin öğrenme stilleri farklılıklar
göstermektedir. Bu durum tüm çevrimiçi öğrenenler için geçerli
olabilecek rollerin tanımlanmasını zorlaştırmaktadır (Davisson
ve arkadaşları, 2006).

24. Buna ek olarak çevrimiçi öğrenen roleri, çevrimiçi
öğreten rollerinde olduğu gibi, açık ve uzaktan
öğrenmenin yapılmış olduğu şartlara bağlı olarak kişisel
özellik, kültür, kullanılan teknoloji, amaçlar, kazanımlar
gibi faktörler doğrultusunda değişebilmektedir.
Çevrimiçi öğretim ortamlarında öğrenenlerin yaşamış
oldukları en önemli problemlerden biri sosyal topluluk
hissi oluşturamamalarıdır (Bride ve Beers, 2008).

25.  Bride ve Beers bu açıdan bakarak öğrenme grubu üyesi ve kendi
kendine öğrenen birey olmak üzere iki temel öğrenen rolü
tanımlamışlardır:
 1. Öğrenme Grubu Üyesi: Öğrenenler çevrimiçi ortamlarda yer alan
öğrenme faaliyetlerine katılmalı, öğrenen ve öğretenlerle etkileşim
halinde olmalı ve tartışmalarda yer almalıdır.
 2. Kendi Kendine Öğrenen Birey: Öğrenenler eş zamanlı öğrenme
aktiviteleri dışında öğrenme ve araştırma becerilerine sahip olmalı
ve çevrimiçi eş zamansız öğrenme araçlarını etkili bir şekilde
kullanabilmelidir.

26. Öğrenenler bireysel olarak bir grup
içindeki aktivitelerde aktif olmalı, adil bir
paylaşım içinde grup görevlerini yapmalı
ve diğer grup üyelerinin öğrenmelerine ve
başarılarına yardımcı olmalıdır.
Son olarak, öğrenenler açık ve uzaktan
öğrenme faaliyetlerinde kendi öğrenme
süreçlerini grubun öğrenme süreciyle
karşılaştırarak değerlendirme yapmalıdır.