Ders: Açık ve Uzaktan Öğrenme Konu: Açık ve Uzaktan Öğretim Yöntemi Hazırlayan: Melike ARI Danışman: Dr. Agah Tuğrul KORUCU

1. AÇIK VE UZAKTAN
ÖĞRETİM YÖNETİMİ
Hazırlayan: Melike ARI
19310401054
Danışman: Dr. Agah Tuğrul KORUCU

2. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM YÖNETİMİ
Bu açıdan açık ve uzaktan
öğretim kurumlarının
yönetiminin, okul yönetimleri
ile benzerlikler göstermesi
beklenebilir. Ancak, işin
içerisine sanal boyutun
girmesi açık ve uzaktan
öğretim yöneticilerine ilave
sorumluluklar ve yönetim
görevleri vermektedir.
Açık ve uzaktan
öğretim örgütlerinin, bir sistem
yaklaşımı ile sanal boyut göz
ardı edilmeden yönetim yapısı
oluşturulmalıdır.
Yönetim, ortak amacı
başarmak yönünde insan
kaynaklarının ve maddi
olanakların işe koşulması olarak
tanımlanabilir.
2

3. ✗ Yönetici: Yönetim becerileri, bütçeleme becerileri, pazarlama becerileri ve
stratejik planlama becerileri gibi yeterlikleri içerir.
✗ Öğretici/Kolaylaştırıcı : İçerik bilgisi, öğretim stratejileri/modelleri, genel
eğitim teorisi, öğretim için internet araçlarını kullanma becerisi, interaktif
teknolojiler için öğretim tasarımı, kütüphane araştırma becerileri ve
davranış/becerileri modelleme gibi yeterlikleri içerir.
✗ Öğretim tasarımcısı: Öğretim tasarımı becerileri, interaktif teknolojiler için
öğretim tasarımı, medya niteliklerini anlama bilgisi, genel eğitim teorisi, metin
düzenleme becerileri, öğretim için internet araçlarını kullanma becerisi,
öğretim stratejileri/modelleri, web-temelli programlama becerileri; öğrenme
stil/teorisi ve HTML yazma becerileri gibi yeterlikleri içerir.
3
Williams (2003) çalışmasında yükseköğretimdeki açık ve uzaktan
öğretim kurumlarında bulunması gereken rolleri ve roller için genel
yeterlilikleri aşağıdaki gibi açıklamıştır:

4. ✗ Eğitimci: Eğitim becerileri (teknoloji için), davranış/becerileri modelleme,
genel eğitim teorisi, öğretim stratejileri/modelleri, öğretim için internet
araçlarını kullanma becerisi ve danışmanlık/rehberlik becerileri gibi
yeterlikleri içerir.
✗ Lider/Değişim ajanı: Davranış/becerileri modelleme, yönetsel beceriler,
pazarlama becerileri, stratejik planlama becerileri, politika oluşturma
becerileri ve genel eğitim teorisi gibi yeterlikleri içerir. Teknoloji uzmanı:
Bilgisayar donanım becerileri, teknoloji kullanım/ onarım becerileri ve
öğretim için internet araçlarını kullanma becerisi gibi yeterlikleri içerir.
✗ Grafik tasarımcısı: Grafik tasarım becerileri; metin düzenleme becerileri,
medya niteliklerini anlama bilgisi ve öğretim için internet araçlarını
kullanma becerisi gibi yeterlikleri içerir.
4

5. 5
✗ Medya yayıncısı/editörü: Öğretim için internet araçlarını kullanma
becerisi, grafik tasarım becerileri ve medya niteliklerini anlama bilgisi
gibi yeterlikleri içerir.
✗ Teknisyen: Teknoloji kullanım/onarım becerileri, bilgisayar donanım
becerileri ve bilgisayar ağı becerileri gibi yeterlikleri içerir.
✗ Destek personeli: Danışmanlık/rehberlik becerileri gibi yeterlikleri
içerir. Kütüphaneci: Kütüphane araştırma becerileri gibi yeterlikleri
içerir.
✗ Değerlendirme uzmanı: Genel eğitim teorisi (ölçme ve
değerlendirme) gibi yeterlikleri içerir.
✗ Site kolaylaştırıcı: Araştırmada bu rol için herhangi bir yeterlik
konusunda fikir birliğine varılamadığından bu rol çok önemli
değildir.

6. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE SINIF YÖNETİMİ
Sınıf yönetimi, genel olarak bilinen eğitim amaçlarının
gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve
değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram, kuram, model ve
tekniklerin sistematik ve bilinçli bir şekilde uygulanması ile
ilgili etkinliklerin tümü olarak tanımlanmaktadır (Erdoğan,
2011). Erden (2014) ise, sınıf yönetimini öğretimin etkili ve
verimli olması için gerekli koşulların oluşturulmasını sağlayan
tüm etkinlik ve düzenlemelerle ilgili olduğunu ifade
etmektedir.
6

7. 7
Yapılan tanımlamalardan anlaşıldığı üzere, öğretim sürecinde
gerçekleştirilen tüm etkinlikler sınıf yönetimi kapsamına girmektedir. Başar
(2014) sınıf yönetiminin boyutlarını sınıf ortamının fiziksel düzeni, plan-program
etkinliklerinin yönetimi, zaman düzenine yönelik etkinlikler, ilişki düzenlemeleri
ve davranış düzenlemeleri olarak tanımlamaktadır. Polat (2016), tez
çalışmasında yüz yüze ve sanal sınıf ortamındaki sınıf yönetiminin temel
boyutlarını karşılaştırarak açıklarken, bu boyutların genel olarak sınıf ortamının
fiziki düzeni, plan program etkinlikleri, davranış ve kurallar yönetimi, zaman
yönetimi, motivasyon, eğitmen, iletişim ve etkileşim olduğunu ifade etmiştir. Bu
boyutları açık ve uzaktan öğretim açısından ele alacak olursak şöyle
açıklayabiliriz;

8. 8
Fiziki düzen
Yüz yüze öğrenme ortamları açısından ele alındığında öğrenci sayısı, oturma
düzeni, renkler, ışık, ısı, temizlik ve görünüm gibi unsurlarla ilişkilidir (Ağaoğlu,
2014; Başar, 2014). Ancak fiziki düzen sanal öğrenme ortamları açısından, eş
zamanlı etkinliklere katılan öğrenci sayısı, öğretim materyallerinin ve yönetim
sisteminin görsel tasarım unsurları açısından uygunluğu ve kullanışlılığı olarak
ifade edilebilir
Zaman yönetimi
Etkili bir öğretim için zaman yönetimi iyi planlanmış olmalı ve uygulanmalıdır.
Öğrencilerin derse devamı, ders süresi içerisinde öğrencilerin ilgilerinin canlı
tutulması, dersi bırakmalarının önüne geçilmesi için yapılacak çalışmalar bu
kapsamda değerlendirilebilir.

9. 9
Davranış ve kurallar yönetimi:
Sınıf kurallarının önceden belirlenmesi ve uyulması, sınıf ikliminin
oluşturulması, meydana gelebilecek olumsuz davranışların önceden
belirlenerek önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması açısından önemlidir
(Ağaoğlu, 2014; Başar, 2014). Yüz yüze öğrenme ortamları için belirlenen
kurullar ve benzeri davranışlar, sanal sınıf ortamları için de oluşturulabilir.
Böylece sanal sınıf etkinliklerinin verimli ve etkili bir şekilde gerçekleştirilmesi
mümkün olabilecektir. Polat (2016), çevrimiçi öğrenme ortamlarında olumsuz
davranışların; derse katılmama, dersi erken terk etme, dersteymiş gibi görünüp
farklı şeylerle meşgul olma, derse aktif katılım göstermeme, görüş bildirmekten
çekinme, ödev etkinliklerini yapmama, belirlenen sanal ortam kurallarına
uymama, sanal sohbet ortamında kaba ve argo ifadeler yazma veya ifade etme
vb. olabileceğini ifade etmiştir. Bu olumsuz davranışların önlenmesi için gerekli
önlemlerin alınması bu boyut kapsamında değerlendirilebilir.

10. 10
Plan ve program etkinlikleri
Hedeflerin belirlenmesi, kaynakların sağlanması, hedeflerle kaynaklar
arasındaki ilişkilerin kurulması yüz yüze öğrenme ortamlarında plan ve
program faaliyetidir (Ağaoğlu, 2014; Başar, 2014). Yüz yüze öğrenme
ortamlarında olduğu gibi, açık ve uzaktan öğretim ortamları için de derslerin
planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi gibi faaliyetler
gerçekleştirilmektedir. Ancak bu faaliyetlerin uygulamasında sanal boyuttan
kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır.
Motivasyon
Genel olarak öğretimin gerçekleşmesinde önemli bir unsurdur. Bu bağlamda
yüz yüze ve sanal öğrenme ortamlarında da öğretimin etkililiği açısından göz
önünde bulundurulmalıdır.

11. 11
İletişim ve Etkileşim
İletişim, davranış değişikliği meydana getirmek için düşünce, bilgi,
duygu, tutum ve becerilerin paylaşılması olarak tanımlanmaktadır
(Ergin ve Birol, 2005). Etkileşim ise, öğrenenlerin birbirleriyle,
öğretim içeriğiyle, öğretim yönetim sistemiyle, dersin öğretim
elemanıyla olan münasebeti olarak tanımlanmaktadır (Karadeniz,
2018). Çevrimiçi öğrenme ortamlarında öğrenmenin merkezinde
bulunan öğrencilerin ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap
verilmesinde etkileşimin önemli bir kavram olduğu ifade
edilmektedir (Olpak ve KılıçÇakmak, 2014). Bu bağlamda iletişim
ve etkileşim öğrencilerin başarıya ulaşmasında sınıf yönetiminin
önemli boyutlarından biri olarak düşünülebilir.

12. 12
Eğitmen
Sınıf yönetiminin belki de en önemli boyutu eğitmendir. Çünkü yukarıdaki diğer
boyutlarda ifade edilen ve planlanan amaçlara istenilen düzeyde ulaşmak ancak
eğitmenin çabası ile mümkündür. Eğitmen hem yüz yüze, hem de sanal ortamlarda bir
sınıfı; fiziki olarak düzenleyen, planlanan program çerçevesinden öğrenme etkinliklerini
gerçekleştiren, sınıftaki davranış ve kuralları belirleyen, zaman yönetimini etkili olarak
kullanan, sınıfı motive eden ve iletişimi başlatarak öğrencilerin öğrenme aktiviteleri ile
etkileşimlerini sağlayan kişidir. Turan (2015), eğitmenin sahip olduğu bireysel ve
mesleki niteliklerin, başarılı bir sınıf yönetiminin temel unsuru olduğunu belirterek.
Eğitmenin, kendini iyi bir şekilde ifade edebilen, mesleki yeterlilik açısından üstün
entelektüel bir kişiliğe sahip olması gerektiğini, yaşadığı çevreyi ve insanları iyi tanıyan,
aynı zamanda iyi analiz edebilen eğitmenlerin, sınıf yönetimine ilişkin temel teoriler ve
ilkeler ışığında kendine özgü bir sınıf yönetim stratejisi geliştirebileceklerini ifade
etmiştir.

13. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE YÖNETİCİ VE LİDER
Kotter (2011) yöneticiyi, planın başarısını garanti etmek için,
raporlama, organize etme, sonuçları izleme, problemleri saptama ve
çözüm önerileri geliştirme ile örgütleme olarak tanımlarken, liderliği
vizyon geliştirmek için insanlara motivasyon ve ilham veren, aynı
zamanda ihtiyaçlarına, değerlerine ve duygularına hitap ederek
değişimin önünü açarak doğru yönde ilerlemeyi sağlayan bireyler
olarak tanımlamaktadır.
Zaleznik (2004), yöneticiler ve liderler arasında önemli
farklılıklar bulunduğunu iddia etmektedir. Liderlerin yapısal eksiklikler
ve sorunlarla başa çıkabildiklerini, hazır cevap olduklarını ancak önemli
konularda aceleci olmadıklarını ifade etmiştir.
13

14. 14
Yöneticilerin ise, süreci savunduklarını, istikrar ve denetim
istediklerini, bazen bir problemin önemini tam olarak anlamaksızın hızlı
bir şekilde çözmeye çalıştıklarını ve içgüdüsel hareket ettiklerini ifade
etmiştir. Burada ifade edilen farklılıklar göz önüne alındığında
liderlerin problemlerle başa çıkarken aceleci olmadıkları ve sorunu tam
olarak anlamaya odaklandıkları anlaşılırken, yöneticilerin problemi bir
an önce ortadan kaldırmaya çalıştığını ve sorunun kaynağını tespit
edemeden geçici çözümler bulduklarını düşünebiliriz. Bu durumda
kalıcı çözüm üretilemeyen sorunların her zaman tekrar ortaya
çıkabileceği unutulmamalıdır.

15. 15
Vizyoner
Lider
Yönetici
Tasarımcı
Bilgi Sahibi
AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM LİDERİNİN YETERLİLİK PİRAMİTİ

16. 16
Pahal (1999), açık ve uzaktan öğretim liderinin özelliklerini
tanımlamak için yaptığı çalışmada 1985-1999 yılları arasındaki bilişim
teknolojisi liderinin özelliklerin özelliklerinin ifade edildiği 19 çalışmayı
incelemiştir. Çalışmasının sonuçlarına göre, yeni binyıl için BT liderlerinin,
geniş bir teknolojik ilerleme ve yüksek teknoloji araçları dünyasında,
aşağıdaki özelliklere sahip olmaları gerektiğini ifade etmiştir.
Vizyon (Vision): Geleceğin bilgisi ve oraya nasıl ulaşacağı,
Doğruluk (Integrity): Doğru olanı yapmak için mutlak bağlılık,
Güven (Trust): Başkalarının “liderini” yetiştirme becerisi,
Bencil olmama (Selflessness): Varlıklarının takipçilerine hizmet etmesi fikri,
Sadakat (Commitment): Önemseme, dikkate alma, endişe duyma ve bu yapının
devamlılığını isteme,

17. 17
Görünürlük(Visibility): Topluğun parçası gibi hissetme,
Meraklılık (Inquisitiveness): Sürekli soru sorma ve cevapları araştırma,
Önsezi (Intuition): Yeni sezgilere sahip olma ve farklı açıları geliştirme,
Eylem Oryantasyonu (Action-Orientation): Kurumun yararına bir şeyler yapmaya
gönüllü olma,
Samimiyet (Candidness): Açık sözlü olmakla birlikte, merhametli ve empati
kurma becerisine sahip olma,
Ağ Kurabilme (Ability to Network): Bir çalışma ekibi oluşturabilme,
Dinleme Yeteneği (Ability to Listen): Nasıl sessiz fakat olaylardan haberdar
kalınacağını bilme,
Risk alma (Calculated Risk-Taking): olanaklar için açık olma, varsayımlari
sorgulama, bir görüş belirtme,

18. 18
Yenilikçi olma (Innovative): Başarısız olmaktan korkmama,
Dayanıklılık (Toughness): Neye ihtiyaç duyduğunu ve ne yapmak istediğini
tüm kalbiyle bilme,
İletişim Yeteneği (Ability to Communicate): Neler olup bittiğini bilme,
bağlantılı olma,
Yaratıcılık (Creativity): Dünyayı engellerin az, olanakların çok olduğu bir dizi
fırsatlar serisi olarak görme,
Açık Fikirlilik (Open-Mindedness): Bir şeyler yapmak için her zaman yeni
yollar denemeye hazır olma olarak açıklamıştır.
Azimlilik (Tenaciousness): Başkalarının vazgeçmesine veya bırakmasına
izin verilmemesi,

19. Her ne kadar açık ve uzaktan öğretim liderlerinin özellikleri ve
yeterlikleri belirlenmeye çalışılsa da bu pek mümkün görünmüyor.
Çünkü gelişen teknolojiden doğrudan etkilenen açık ve uzaktan
öğretim farklı boyutlara ulaşmıştır. Zaman içerisinde web tabanlı
geliştirilen öğrenme yönetim sistemlerine mobil öğrenme ortamları
eklenmiştir. Son zamanlarda ise KAÇD ile sanal bir boyut kazanan
açık ve uzaktan öğretimden, örgün öğretim hizmeti veren
yükseköğretim kurumları da etkilenmiştir. Bugün için artırılmış
gerçeklik ya da sanal gerçeklik uygulamalarının açık ve uzaktan
öğretimi nasıl etkileyeceği tam olarak ön görülemese de yakın
gelecekte mutlaka etkilerini hep birlikte göreceğiz.
19

20. SANAL LİDERLİK
Bilgi ve iletişim teknolojisi
araçlarının kullanılması e-liderlik
açısından çok önemlidir. E-liderler
sanal işgücünü ve sanal ekipleri iyi
organize etmeleri gerekir. İş gücü iyi
idare edilmezse, sanal işgücü
uygulaması üretkenliğin beklenen
sonuçlarını yerine getirmekten çok
israfa neden olabilir.
20

21. Öğrenme ve öğretme olgusunun çağın
gereksinimlerini karşılayabilmesi için
dönüşüm gereklidir. Açık ve uzaktan
öğretimde de e-öğrenme dönüşümün
merkezindedir.
AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM İÇİN DÖNÜŞÜM
21

22. 22
Açık ve uzaktan öğretim organizasyonunun başarılı olması için sekiz adım
belirlenmiştir;
1. Dönüşümün kaçınılmaz olduğu belirtilmelidir.
2. Etkili bir planlama grubu oluşturulmalıdır.
3. Bir vizyon oluşturulmalıdır.
4. Vizyon çevreye yayılmalıdır.
5. Vizyon doğrultusunda hareket edenler desteklenmelidir.
6. Kısa vadeli kazançlar oluşturulmalı ve bunun için planlar yapılmalıdır.
7. Daha fazla değişim meydana getirmek için başarılı açık ve uzaktan
öğretim faaliyetleri bir araya getirilmeli ve birleştirilmelidir.
8. Açık ve uzaktan öğretimdeki başarılar bir araya getirilmelidir. Bu adıma
çok geç varılmamalıdır.

23. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETIMDE ÖRGÜT YAPILARI
ÖRGÜT: Belirli bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelmiş insan
topluluğu olarak tanımlanabilir.
• Açık ve uzaktan öğretimini oluşturan 3 temel bileşen vardır; öğrenenler,
öğrenme çevresi ve öğretim materyali. Başarıya ulaşmak için, bu
bileşenlerin etkin olarak kullanılması, planlanması, yönetimi ve
geliştirilmesine bağlıdır.
• Açık ve uzaktan öğretim kurumları yapısından dolayı ikiye ayrılmaktadır;
bağımsız ve karışık yapılı kurumlar. Bu ayrım temelde öğrenme araç-
gereçleri ve öğrenme arasında sağlanan bağlantı yapılarıyla ilgilidir.
Bunların dışında bir de ‘Küresel Yapılı Açık ve Uzaktan Öğretim Örgütleri’
vardır.
23

24. 24

25. 25
1.Bağımsız yapılı açık ve uzaktan öğretim örgütleri
a) Özel ve Devlet Uzaktan Öğretim Kurumları ya da Fakülteleri
b) Uzaktan Öğretim Üniversiteleri veya Açık Üniversiteler
2. Karışık yapılı açık ve uzaktan öğretim örgütleri
a) Açık ve Uzaktan Öğretim Hizmeti Veren Fakülteler
b) Konsültasyon Modeli
c) Entegre Olan Sistemler
3. Küresel yapılı açık ve uzaktan öğretim örgütleri
a) Kitlesel Açık Çevrimiçi Ders (KAÇD-MOOC) Sistemleri

26. Bağımsız yapılı açık ve uzaktan öğretim örgütlerİ
26
Özel ve Devlet Uzaktan Öğretim Kurumları ya da
Fakülteleri
Açık ve uzaktan öğretim kurumları ya da
fakülteleri bağımsız kurumlardır. Bu
kurumların yönetim organizasyonları bağımsız
olduğu için kendi kararlarını kendileri verebilir.
Bu bağlamda; yönetim yapısı, insan
kaynakları, eğitim-öğretim faaliyetleri,
öğretim materyalleri, teknik altyapıları vb.
konulara organizasyon yapıları kapsamında
kendileri karar verirler.
Uzaktan Öğretim Üniversiteleri veya
Açık Üniversiteler
Açık ve uzaktanöğretim
üniversiteleri ülke/dünya
genelinde öğreneni bulunan ve
uzaktan diploma/sertifika
programları veren kurumlardır.
Bu kurumların örgüt yapısı
üniversitelerde olduğu gibidir.

27. KARIŞIK YAPILI açık ve uzaktan öğretim örgütleri
27
ENTEGRE OLAN SİSTEMLER
Bu modelde kampüs içi ve kampüs
dışı (açık ve uzaktan öğretim)
öğrenenler bir aradadır. Akademik
personel her iki öğrenen grubuna
da aynı öğretim müfredatını ve
aynı değerlendirme planını
uygular. Böylece öğrenenlerin aynı
diploma derecesine ve eşit haklara
sahip olması garanti altına alınır.
Açık ve Uzaktan Öğretim Hİzmetİ
Veren Yüksekokullar
Açık ve uzaktan öğretim
hizmeti veren bu
kurumlar bağlı
bulundukları üniversite
ya da devlet kuruluşu
bünyesinde faaliyetlerini
sürdürmektedir.
KONSÜLTASYON MODELİ
Konsültasyon Modelinde
hizmet veren açık ve
uzaktan öğretim
kurumları birden fazla
kurumun bir araya
gelerek oluşturdukları
geniş ölçekli yapıya sahip
kuruluşlardır.

28. Küresel Yapılı Açık ve Uzaktan Öğretim Örgütlerİ
28
KİTLESEL AÇIK ÇEVRİMİÇİ DERS (MOOC) SİSTEMLERİ
Bu sistemi dünya genelinde tüm üniversiteler ya da özel kuruluşlar
kullanabiliyor. Söz konusu hizmet ABD başta olmak üzere birçok ülke
tarafından desteklenen platformlar ile sağlanmaktadır. Bu platformların
en bilinenleri; Coursera, edX, FutureLearn, XuetangX, Udacity ve
Udemy'dir. Lewin (2015) son zamanlarda üniversiteler tarafından
akredite olmuş platformlar üzerinden sunulan akredite kurslarının,
üniversitelerin diploma programları tarafından kabul edilmeye
başlandığını haber yapmıştır.

29. KAYNAKÇA
29
• Tekinarslan, E. ve Gürer, M.D. (2020), Açık ve Uzaktan Öğrenme,
Çankaya/ANKARA (sf 146-166 arası)
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/481703
• https://www.researchgate.net/publication/345034347_Sanal_Sinif_Yonetimi_Ilke
ler_Uygulamalar_ve_Oneriler_Virtual_Classroom_Management_Principles_Pra
ctices_and_Suggestions