2. Ք .Ծ.Ա.189թ.Առտաշես 1 -ինը իռեն թագավոռ
հռչակեց ՄԵԾ ՀԱՅՔՈՒՄ եվ հիմնադրեց
Առտաշեսյան դինաստիան,ոռը իշխեց 190տառի:
Նա միավոռեց ողջ Հայկական լեռնաշխառհը,բացի
Ծոփքից և հիմք դրեց հայկական միասնական
թագավորությանը: Նա բարեփոխումներ կատարեց
քաղաքական և տնտեսական կյանքում:Արտաշես 1-
նի բարեփոխումներից է Արտաշատում կառուցված
տաճարը,որի մեջ դրվում է Անահիտ աստվածուհու
արձանը: Իր ամբողջ գործունեության
արթւվ,ժողովուրդը իրեն կոչում էր ՛՛բարեպաշտ՛՛:
Նա հզոր անհատականության տեր մարդ էր:
Արտաշես 1-ինը մահացել է Ք.Ծ.Ա.160թ: Ամբողջ հայ
ժողովուրդը ողբում էր նրա կորուստը:
3.
4. Արտաշես 1-ինից հետո Ք.Ծ.Ա.160թ. գահ
բարձրացավ նրա ավագ որդին՛ Արտավազդ 1-
ինը, որը թագավորեց 45տարի մինչեվ Ք.Ծ.Ա.115թ:
Նրա թագավորած տարիների ընթացքում
կարճատեվ պատերազմ բռնկվեց Պարթեվների
հետ: Այդ պատերազմում հայերը պարտություն
կրեցին: Քանի որ նա անժառանգ էր, Տիգրանին
պատանդ հանձնեց: Արտավազդ 1-նի մահից
հետո գահ բարցրացավ նրա կրտսեր եղբայը՛
Տիգրանը Ք.Ծ.Ա.115-95թ.թ. Նա թագավորում է
20տարի: Իր մահից հետո Ք.Ծ.Ա.95թ.
վերադառնում է ՏԻԳՐԱՆ2-րդը և իր
ազատության դիմաց Պարթևներին զիճում է
ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ հարավ-արևելքում գտնվող՛՛
Յոթանասուն հովիտներ՛՛ կոչված տարացքը:
5.
6. Տիգրան 2-րդը 95թ.գահ բարձրացավ 45տարեկան
հասակում և իր առջև դրեց հետ վերադարցնել այդ
զիճած տարածքները: Իր թագավորության տարիների
ընթացքում երկիրը հասավ հզորության
գագաթնակետին: Իր պապի կիսատ թողաց գործը
շարունակելով,հետ վերադարցրեց Ծոփքը, 94թ.երկիրը
միավորելով մեկ պետության ներքո: Ծոփքի թագավորը
սպանվեց և Մեծ Հայքի թագավորությունը դուրս եկավ
Եփրատի ափերը: Եփրատի մյուս կողմում գտնվում էր
Կապադովկիայի թագավորությունը, որը հայտնվեց
Տիգևան Մեծի ուշադրության կենտրոնում: Տիգրան մեծը
Մեծը նպատակ էր դրել նվաճել Փոքր Հայքը,որը
,գտնվում էր Պոնտոսի թագավորության ներքո: Նրա
թագավորն էր Միհրդատ Եվպատորը: Նա իր
թագավորության ընթացքում պայքարում էր Հռոմի դեմ
և ուզում էր ստեղծել Փոքր Ասիայում մի մեծ
հելլենիստական պետություն: Այդ պատճառով նա
որոշում է դաշնակցել հայերի հետ:
7.
8. Ք.Ծ.Ա.94թ. կնքվում է հայ-պոնտական
պայմանագիր,որի համաձայն Հայաստանը
ազատություն է ստանում գործել հյուսիսում և
արևելքում,իսկ Պոնտոսը՛արեևմուտքում: Նրանք
միացյալ ուժերով պետք է հարձակվեին
Կապադովկիայի վրա.որի տարածքը պետք է ստանար
Պոնտոսը,իսկ ողջ բնակչությունը և շարժական
գույքը՛Հայաստանը: Որպեսզի դաշինքը ամրապնդվի,
Տիգրան Մեծը կնության է առնում Պոնտոսի
դուստր՛Կլեոպարաին:
93թ.հայկական զորքերը ներխուժեցին Կապադովկիա:
Հայոց թագավորությունը ձեռք բերեց մեծ թվով գերիներ
և հսկայական ավար: Հայերի ռազմատենչ
գործողությունները Կապադովկիայում ստիպեցին
Հռոմին մեռձենալու Պարթևստանին: Մւհրդատ 2-րդը
կամենում էր գերիշխանություն հաստատել Հայկական
թագավորության նկատմամբ:
9.
10. Սակայն իր կյանքի վերջին տարիների ընթացքում
թագավորի իշխանությունը թուլացավ: Երբ մահացավ
Միհրդատ 2-րդը,Տիգրան Մեծը անմիջապես
հարձակվեց և առաջին հերթին ետ վերադարցրեց
՛՛Յոթանասուն Հովիտները՛՛:Հայկական զորքը մտավ
Ատրպատական և առանց դժվարության գրավեց այն:
Դեպի հարավ-արևելք շարժվելով գլխովին
ջախջախեցին պարթևների զորքը և պաշարեցին
Էկբատանը:Պարթևած արքան հրաժարվում է՛՛
արքայից արքա տիտղոսից,որն այսուհետև կրելու էր
Տիգրան Մեծը և նրա հաջորդները:
11. Ք.Ծ.Ա.84թ.հայկական բանակները առանց խոչընդոտի
մտան Ասորիք: Տիգրան Մեծը Ասորիքում բազմեց
Սելևկյանների գահին և իշխեց 17 տարի:Ասորիքի
միացմամբ,հնարավորոիթյոին ստեղծվեց գրավելու
Կոմագենեն և կիլիկիան և նաև Փյունիկիան:Շնորհիվ
Մեծն Տիգրանի արտաքին նվաճումների հայկական
թագավորությունը դարցավ ծովից ծով-Կասպիս ծովից
մինչեվ Միջերկրական:
Տիգրան Մեծի կերպարը հայ ժողովրդի սրտում և
հոգում մնացել է որպես
ԱՄԵՆԱ ՀԶՈՐ , ԱՄԵՆԱԽՈՀԵՄ և ՔԱՋ ԹԱԳԱՎՈՐ:
