1. ՀԱՐՑԵՐԻ ՊԱՏԱՍԽԱՆՆԵՐԸ
1.Աստվածապետություն՝դա նշանակաում է մի երկիր, որտեղ հոգևոր և աշխարհիկ
իշխծանությունները կենտրոնացված են մի անձի ձեռքում : Օսմանյան
կայսրությունում սուլթանը՝նա և խալիֆ էր, և գլխավոր հոգևոր առաջնորդ :
2.1451-1481թթ.Մուհամեդ II-րդ ստեղծեծ միլլեթների կառույցը ,առանձնացրեց
մահմեդականներին քրիստոնյաններից : Առաջին միլլեթը՝դա ուղղափառ
քրիստոնյաներն էին, որը գլխավորում էր Կոստանդնուպոլիսի հունաց
պատրիարքը :
Հայկական միլլեթի հոգևոր առաջնորդն էր Հովակիմ եպիսկոպոսը : Հայկական
միլլեթի մեջ մտնում էին նաև ասորիները և ղպտիները :
Երրորդ միլլեթը – դա հրեաներն էին իրենց հոգևոր պետով :
3.Բոլոր հարցերը՝քաղաքացիական, կրոնական թե դատական, իր լուծումն էր
տալիս Կ.Պոլսի պատրիարքը, որը պատասխանատու էր իր հերթին
կառավարությանը և համարվում էր սուլթանի պաշտոնյան :
4.Մանուկ հասակում քրիստոնյա երեխաներին առևանգում էին և
մահմեդականացնում: Մեծանալով հատուկ միջավայրում, հատուկ
դաստիարակություն էին ստանում, որ ապագայում ծառայում էին սուլթանին:
Հետագայում,աստիճանաբար հզորանալով սկսեցին սարսափ տարածել
կայսրության մեջ և 1826թ.ՄուհամեդII-ի հրովարտակով վերացվեցին :

2. 5.<<Թանզիմաթ >> հասկացողությունը պարտադրվեց եվրոպացիների կողմից
կայսրության ներքին կյանքը կարգավորելու համար : 1839թ.Աբդուլ Մեջիդի կողմից
հռչակվեց հրովարտակ <<Հաթթը շերիֆ>> և18562.<<Հաթթը հումայուն>>: Այս
հրովարտակներով խոստանում էին օսմանյան բոլոր հպատակներին՝ազատություն
և իրավական հավասարությու ն : Արդյունքում ՝հայերը չուզոցին ենթարկվել :
6.Հայը, համակերպված իր վիճակին սկզբնապես չէր բողոքում և կոչվում էր միլլեթի
սեդիք (հավատարիմ ժողովուրդ) մինչև <<Թանզիմաթի>>հռչակումը: Հռչակումից
հետո հայ ազգը չուզեց հպատակ լինել :
7.1869թ.Խրիմյան Հայրիկը, պատրիարք ընտրվելով, հետաքրքրվեց
Արևմտահայաստանում ապրող հայերի սոսկալի վիճակին: Նա իր հավատարիմ
աշակերտների միջոցով իրազեկ եղավ հայ ժողովրդի տառապանքներին: Խրիմյան
Հայրիկը մի ընդարձակ ցանկ ներկայացրեց Բարձր դռանը,որը բնականաբար
անարդյունք մնաց :
8.1877թ.հունիսի 14-ին Էրզրումի ներկայացուցիչ Համազասպ Պալլարյանը բողոք է
հայտնում, հայկական նահանգներում հայերի դեմ՝քրդերի վայրագության մասին: Ի
պատասխան իր բողոքի հայտնում են որ դրա մեջ կա իշխանության գաղտնիքը :
Զենք տալով քրդերին լարում էին հայերի դեմ :

3. 9.Օսմանյան կայսրությունը որոշակի ժամանակ վարում էր հանդուրժողական
քաղաքականություն: Սակայն սկսվեցին և հալածանքները և կոտորածները: Որպես
միջազգային հարց, Հայկական հարցը շեշետադրվեց Սան-Ստեֆանոյի
պայմանագրով 1878թ.
10.Ռուսասատանը իր շահերը հետապնդելով հաստատվում է Կովկասում և իր
ուղին հարթում դեպի Մերձավոր Արևոլք :
11.Հայերը գրկաբաց ընդունելով ռուսների մուտքը Կովկաս իրենց համարում էին
քրիստոնյա հովանավորության տակ: Համեմատած պարսկական և թուրքական
բռնապետությունների՝ավելի մեծ ազատության հասան :
12.Ցարական Ռուսաստանը իր հետ բերեց նաև ռուսացման քաղաքականություն :
13.1836թ.հռչակվեց կանոնադրություն: Այդ կանոնադրությունը կանոնակարգում էր
իշխանության հարաբերություները հայերի և հայ եկեղեցու հետ: Ըստ այդ օրենքի
հայոց դպրոցները կարող էին գոյություն ունենալ միայն եկեղեցու
հովանավորության տակ, որի հսկողությունը իրականացնում էր Ռուսաստանի
ներքին գործերի նախարարությունը: Նույնիսկ ճնշում է գորքադրվում Հայ եկեղեցու
վրա, հետամուտ լինելով հպատակեցնել ռուսական ուղղափառ եկեղեցուն :