1. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
Moduł VIII
Krajowy i zagraniczny ruch turystyczny
Wprowadzenie
1. Czynniki wpływające na rozwój turystyki
2. Metody badania ruchu turystycznego
3. Badania statystyczne – ich rola i analiza
4. Krajowy ruch turystyczny – charakterystyka
5. Międzynarodowy ruch turystyczny – charakterystyka
Bibliografia
2. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
1
Wprowadzenie
Rozwój ruchu turystycznego podzielić można na cztery fazy:
wczesnohistoryczną – do 1841 r.,
początkową – w latach 1841–1914,
wzrostu – w latach 1914–1945,
turystyki masowej – od 1945 r.
(http://pl.wikibooks.org/wiki/Podstawy_turystyki/Historia_turystyki_na_%C5%
9Bwiecie)
Do pierwszej połowy XIX w. turystyka
miała charakter elitarny. Ruch turystyczny
związany był z pielgrzymkami, wyjazdami
do uzdrowisk oraz wyjazdami o charakte-
rze poznawczym. Za początek turystyki
zorganizowanej przyjmuje się wycieczkę
kolejową zorganizowaną przez Thomasa
Cooka w 1841 r.
Do rozwoju turystyki pod koniec XIX i na
początku XX wieku przyczyniło się upo-
wszechnienie transportu kolejowego, po-
wstanie organizacji turystyczno-
krajoznawczych, wprowadzenie ośmiogo-
dzinnego dnia pracy.
Od połowy XX wieku obserwuje się gwałtowny rozwój turystyki. Turystyka stała się
zjawiskiem powszechnym, masowym i globalnym.
3. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
2
1. Czynniki wpływające na rozwój turystyki
Na rozwój turystyki wpływ mają czynniki społeczne, demograficzne, gospodarcze, tech-
nologiczne, polityczne oraz przyrodnicze (Kurek 2007).
Wśród czynników społecznych kluczowe znaczenie ma czas wolny definiowany jako
czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków związanych z nauką, pracą
i codziennymi obowiązkami. Wydłużenie czasu wolnego sprzyja rozwojowi turystyki.
Przykładem może być skrócenie tygodniowego czasu pracy we Francji do 35 godzin.
Czynnikiem społecznym determinującym rozwój turystyki jest również postępująca
urbanizacja przejawiająca się w koncentracji ludności na obszarach miejskich oraz prze-
strzennym rozwoju miast. Uciążliwość życia w dużym mieście, związana z dużą gęsto-
ścią zaludnienia, hałasem czy zanieczyszczeniem środowiska powoduje wzrost popytu
na wyjazdy turystyczne. Na rozwój tury-
styki wpływa także wzrost dochodów
ludności oraz wzrost poziomu wykształ-
cenia przejawiający się w realizacji po-
trzeb związanych z osiągnięciem wysokiej
jakości życia, w tym turystycznych.
Wśród czynników demograficznych
wpływających na rozwój turystyki duże
znaczenie ma wzrost liczby ludności świa-
ta, wydłużenie się średniej długości życia
mieszkańców krajów wysoko rozwinię-
tych gospodarczo oraz upowszechnianie
się modelu rodziny z mniejszą liczbą dzie-
ci.
Wśród czynników gospodarczych największe znaczenie ma integracja gospodarcza pań-
stw, powstawanie obszarów wolnego handlu, globalizacja przedsiębiorstw działających
w sektorze turystycznym. Czynnikami ograniczającym rozwój turystyki są zaś kryzysy
gospodarcze, dysproporcje w rozwoju gospodarczym, niestabilne ceny ropy naftowej,
zmienne kursy walut.
Do czynników technologicznych zalicza się rozwój komunikacji powodujący poprawę
dostępności, bezpieczeństwa, komfortu i obniżenie kosztów podróży. Szczególne zna-
czenie dla rozwoju turystyki ma rozbudowa autostrad, linii kolejowych dużych prędko-
ści, powstawanie nowych lotnisk, rozbudowa siatki połączeń lotniczych. Na rozwój tury-
styki znacząco wpływa upowszechnianie technologii informatycznych, globalny zasięg
4. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
3
internetu, telefonii komórkowej, satelitarnej, systemów nawigacji satelitarnej GPS i
GLONASS.
Czynniki polityczne to przede wszystkim brak konfliktów międzynarodowych, lokal-
nych, religijnych, etnicznych, brak zagrożenia terrorystycznego. Rozwojowi turystyki
sprzyja ruch bezwizowy, zniesienie kontroli granicznej, np. w strefie Schengen.
Decydujący wpływ na rozwój turystyki ma także stan środowiska przyrodniczego, jego
zanieczyszczenie oraz występowanie klęsk żywiołowych, np. powodzi, trzęsień ziemi,
wybuchów wulkanów, huraganów, pożarów, obfitych opadów śniegu, ekstremalnych
upałów lub mrozów.
6. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
5
natomiast dane GUS-u – ok. 1,7 mln turystów. Podobny problem ilustruje poniższy przy-
kład.
Studium przypadku
…Tak naprawdę nikt nie wie, ilu turystów przebywa pod Tatrami w sezonie turystycz-
nym. Szacunki są bardzo różne – niektórzy oceniają, że w sierpniu na Podhalu było pół
miliona osób, inni twierdzą, że w samym Zakopanem mogło być góra 80 tysięcy tury-
stów. Dlatego władze Zakopanego zastanawiają się, czy nie zorganizować akcji liczenia
turystów przebywających w Zakopanem przez kilka sierpniowych dni. Badanie ruchu
turystycznego pod Giewontem jest jak najbardziej sensowne. Obecnie bowiem osoby
pytane o to, ilu turystów gościło w sezonie Zakopane, udziela skrajnie różnych odpo-
wiedzi. Poza tym ostatnie tego typu badania przeprowadzano kilkadziesiąt lat temu. –
Szacunki ustalano na podstawie ilości sprzedawanego chleba – mówi Andrzej Kawecki,
dyrektor Biura Promocji Zakopanego. – Zakładano, że bochenek przypada na dwie osoby.
Było to za czasów PRL-u, więc takie liczenie przy ograniczonej liczbie sklepów i piekarni
nie było sprawą trudną. Ta metoda siłą rzeczy powodowała, że wyniki trudno było uznać
za miarodajne. Choć i teraz na podstawie produkcji piekarni można szacować wzrost
ruchu turystycznego. – Wiem od właścicieli piekarni, że w porównaniu z rokiem ubiegłym
sprzedaż wzrosła dwukrotnie w sierpniu – dodaje Kawecki. – To pozwala przyjąć, że gości
w tym roku mieliśmy rekordowo dużo.
Źródło: http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/161246,zakopane-policza-turystow,id,t.html
7. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
6
3. Badania statystyczne – ich rola i analiza
Badania statystyczne w turystyce dotyczą kilku obszarów badawczych:
badanie ruchu turystycznego (rozmiary, struktura, rozmieszczenie, rozkład w
czasie) – które można określić jako badanie strony popytowej,
badanie przemysłu turystycznego (obiekty noclegowe, ich liczba i pojemność, za-
kłady gastronomiczne, biura podróży, środki transportu i inne udogodnienia
istotne z punktu widzenia obsługi ruchu turystycznego) – określane jako strona
podażowa turystyki,
efekty finansowo-ekonomiczne ruchu turystycznego, wpływ na bilans płatniczy,
przejawy aktywizacji ekonomicznej będące wynikiem rozwoju turystyki (w tym
ograniczenie bezrobocia, udział w PKB itp. (Kachniewska 2004).
Zgodnie z zaleceniami Rady Unii Europejskiej w badaniach statystycznych ruchu tury-
stycznego wykorzystuje się następujące cechy: miejsce stałego zamieszkania turysty,
obywatelstwo, narodowość, charakter miejsca zamieszkania, wiek turystów, płeć, stan
rodziny, wykształcenie, aktywność zawodową, wykonywany zawód, poziom dochodów,
posiadany sprzęt i urządzenia turystyczne, główny cel podróży turystycznych, miejsce
rozpoczęcia podróży, miejsce docelowe, główny środek transportu, odległość pokony-
wana w czasie podróży, rodzaje obiektów noclegowych wykorzystywanych w czasie
podróży, miesiąc podjęcia podróży, czas trwania podróży, wielkość i skład grupy podró-
żującej razem, typy zachowań turystów w czasie podróży, motywy podróży turystycz-
nych, wydatki poniesione przez turystę.
W Polsce dane statystyczne dotyczące ruchu turystycznego publikowane są przez Insty-
tut Turystyki oraz Główny Urząd Statystyczny. Ruch turystyczny na terenie Unii Euro-
pejskiej badany jest przez Eurostat. Globalny ruch turystyczny badany jest przez
UNWTO.
Analiza danych statystycznych dotyczących turystyki wykorzystywana jest do monito-
rowania polityki turystycznej danego państwa lub obszaru. Dane statystyczne służą
również do planowania w zakresie rozwoju regionalnego i ochrony środowiska, podej-
mowania decyzji ekonomicznych, społecznych i administracyjnych.
8. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
7
4. Krajowy ruch turystyczny – charakterystyka
Według badań Instytutu Turystyki w 2012 r. Polacy wzięli udział w 40,7 mln krajowych
podróży turystycznych, czyli o 38% więcej niż w 2011 r. 36% stanowiły podróże długo-
okresowe, a 64% – krótkookresowe. Najwięcej krajowych podróży turystycznych w
2012 r. było w województwie pomorskim, małopolskim oraz mazowieckim.
W 2012 r. w wyjazdach długookresowych uczestniczyło 29% mieszkańców Polski w
wieku 15 i więcej lat. Na jedną podróż przypadało średnio 8,4 noclegu (w 2011 r. – 9,0).
Na jedną osobę przypadło średnio 1,5 podróży (w 2011 r. – 1,6). W wyjazdach urlopo-
wo-wakacyjnych wzięło udział 9,5 mln osób (wzrost o 23%). Odbyły one 14,7 mln po-
dróży (wzrost o 18%), podczas których skorzystały z 123,5 mln noclegów. Najwięcej
uczestników krajowych wyjazdów długookresowych podróżowało w celach turystycz-
no-wypoczynkowych (63%; w 2011 r. − 67%), a następnie w odwiedziny do krewnych
lub znajomych (30%), w celach zdrowotnych (9%) i służbowych (7%). Polacy wyjeżdża-
jący na co najmniej 5 dni najczęściej uczestniczą w podróżach organizowanych samo-
dzielnie (w 2012 r. – 86%). W 2012 roku 82% uczestników krajowych podróży długoo-
kresowych wyjechało w lecie, 25% jesienią, 18% w zimie i 12% na wiosnę (Łaciak
2013).
W 2012 r. w krótkich podróżach (2–4 dni) na terenie kraju uczestniczyło 30% miesz-
kańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Na jedną podróż przypadło średnio 1,9 noclegu.
Na jedną osobę przypadło średnio 2,6 podróży. W krajowych wyjazdach krótkookreso-
wych uczestniczyło 9,9 mln osób (w 2011 r. − 6,7 mln). Odbyły one 26 mln podróży
(wzrost o 52%), podczas których skorzystały z 49,1 mln noclegów. W 2012 roku odsetek
osób wyjeżdżających na 2−4 dni w celach turystyczno-wypoczynkowych (37%) był
znacznie niższy od odsetka osób, dla których głównym celem było odwiedzenie krew-
nych lub znajomych (60%). Krótkie podróże krajowe organizowane są na ogół całkowi-
cie samodzielnie, niemal 90% (Łaciak 2013).
Tabela 8.1. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2012 roku w mln
Województwo Liczba podróży w mln
Mazowieckie 5,5
Pomorskie 5,2
Małopolskie 5,2
Dolnośląskie 3,7
Śląskie 3,3
Wielkopolskie 3,1
Zachodniopomorskie 3,1
Podkarpackie 2,4
Kujawsko-pomorskie 2,2
Warmińsko-mazurskie 2,2
9. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
8
Lubelskie 1,8
Łódzkie 1,5
Świętokrzyskie 1,2
Lubuskie 1,0
Podlaskie 0,9
Opolskie 0,5
Źródło: Łaciak 2013
Liczba turystów zagranicznych odwiedzających Polskę według Instytutu Turystyki to
14,8 mln. W 2012 r. o 11% wzrosła liczba turystów zagranicznych w porównaniu z 2011
r.
Udział krajów w przyjazdach do Polski:
Niemcy (4,8 mln – 32,4%),
Ukraina (2 mln – 13,5%),
Białoruś (1,6 mln – 10,8%),
Rosja (0,66 mln – 4,5%),
Litwa (0,61 mln – 4,1%),
Wielka Brytania (0,49 mln – 3,3%).
Szczegółowe dane statystyczne dotyczące krajowego ruchu turystycznego dostępne są
pod następującymi linkami:
Komunikat z badań Instytutu Turystyki w 2012 (III kwartały)
http://www.intur.com.pl/inne/podr_polakow3kw12.pdf
Komunikat z badań Instytutu Turystyki w 2010 r.
http://www.intur.com.pl/inne/wyjpol10.pdf
Badanie konsumentów usług turystycznych w Polsce
http://www.pot.gov.pl/index.php?option=com_rubberdoc&view=doc&id=3417&
format=raw
Turystyka krajowa – badania GUS
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/KTS_turystyka_w_2012.pdf
Aktywność turystyczna Polaków w 2012 r.
http://s3-eu-west-
1.amazonaws.com/fs.siteor.com/msport/article_attachments/attachments/4814
1/original/Aktywno%C5%9B%C4%87_turystyczna_mieszka%C5%84c%C3%B3
w_Polski_2012.pdf?1378379185
10. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
9
5. Międzynarodowy ruch turystyczny − charakterystyka
Według UNWTO w 2012 r. liczba międzynarodowych turystów przekroczyła po raz
pierwszy w historii miliard. Symbolicznym miliardowym turystą została wybrana bry-
tyjska turystka, która 13 grudnia 2012 r. odwiedziła Madryt. W pierwszym półroczu
2013 r. granicę przekroczyło ok. 500 milionów turystów o 5% więcej w porównaniu z
analogicznym okresem ubiegłego roku. UNWTO przewiduje, że średni wzrost liczby tu-
rystów do 2030 roku wyniesie około 3,3% rocznie.
Najchętniej odwiedzanym regionem turystycznym w roku 2012 była Europa, którą od-
wiedziło 534 mln turystów o 3,4% więcej w porównaniu z rokiem 2011. Europę Połu-
dniową odwiedziło 191 mln turystów, Europę Zachodnią 166 mln. Największy wzrost o
7,4% w stosunku do roku 2011 odnotowano w Europie Centralnej i Wschodniej.
Azję i Oceanię odwiedziło w roku 2012 ponad 233 mln turystów o 7% więcej w porów-
naniu do roku 2011. Następne regiony pod względem liczby turystów międzynarodo-
wych to Ameryki − 163 mln, Afryka − 52,6 mln i Bliski Wschód − 52 mln. W ostatnim
regionie odnotowano spadek liczby turystów o ponad 5%.
Najpopularniejszy cel podróży turystycznych wg UNWTO to wypoczynek 52% wskazań.
Wśród 10 najczęściej odwiedzanych państw na świecie, 7 z nich znajduje się w Europie.
Tabela 8.2. Przyjazdy turystów zagranicznych w 2012 r.
Państwo Liczba turystów w mln Zmiana 2012/2011 w %
Francja 83,0 1,8
USA 67,0 6,8
Chiny 57,7 0,3
Hiszpania 57,7 2,7
Włochy 46,4 0,5
Turcja 35,7 3
Niemcy 30,4 7,3
Wielka Brytania 29,3 -0,1
Rosja 25,7 13,4
Malezja 25,0 1,3
Źródło: UNWTO, Tourism Highlights, 2013
Analiza międzynarodowego ruchu turystycznego pozwala wyznaczyć trendy rozwoju
współczesnej turystyki:
wypoczynek związany z wodą i słońcem (3xS – ang. sun, sand, sea),
11. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
10
aktywność ruchowa, przeżycia emocjonalne, przygoda, rozrywka, zabawa, edu-
kacja (3xE – ang. entertainment, excitement, education),
podróże do miast,
podróże poznawcze,
podróże biznesowe,
uprawianie sportu i aktywnej rekreacji,
podróże morskie,
uczestnictwo w zabawie,
podróże w celach zdrowotnych,
wyjazdy na wieś,
wyjazdy w celu robienia zakupów,
podróże do atrakcji turystycznych,
odwiedziny przyjaciół i znajomych (Kurek 2007).
Tabela 8.3. Charakterystyka kierunków podróży turystów z wybranych państw
Państwo Charakterystyka
Francja Główne kierunki podróży zagranicznych Francuzów to kraje europejskie jak
Hiszpania, Włochy, Belgia i Luksemburg, Niemcy, Wielka Brytania i Portuga-
lia, Afryka Północna, w tym Tunezja i Maroko, Ameryka Północna, w tym
głównie Stany Zjednoczone i Kanada, oraz terytoria zamorskie Francji:
Gwadelupa, Martynika, Reunion, Tahiti, Polinezja. Najważniejszą destynacją
dla Francuzów pozostaje niezmiennie jednak Francja. Rocznie decyduje się
na wakacje we własnym kraju ponad 830 tys. osób mieszkających na stałe
we Francji. Francuzi preferują wyjazdy: nad morze (42%), turystykę aktyw-
ną (25%), do miasta (21%), w góry (12%).
Japonia Według danych z 2011 r., najpopularniejszą wśród Japończyków destynacją
turystyczną są Chiny, które odwiedziło 3 658 200 osób. Porównywalną po-
pularnością cieszyła się Korea Płd. – 3 289 051 przyjazdów. W dalszej ko-
lejności znalazły się Stany Zjednoczone (bez Hawajów) – 2 073 023, Tajwan
– 1 294 758, Hong Kong – 1 283 687, Hawaje, Tajlandia, Guam, Singapur.
Spośród krajów europejskich najchętniej odwiedzane są Niemcy i Francja,
do których przyjeżdża rocznie około 600 tys. turystów z Japonii.
Niemcy W 2012 roku Niemcy odbyli 53,6 mln podróży urlopowych trwających wię-
cej niż 5 dni, oraz 15,7 mln podróży drugich i następnych. Większość tych
wyjazdów to podróże zagraniczne. Tylko 34% podróży kupiono przez biura
podróży, a 66% organizowano samodzielnie. Najchętniej odwiedzanymi
przez Niemców destynacjami urlopowymi w kategorii wyjazdów trwających
co najmniej 5 dni pozostają od lat Hiszpania i Włochy, Turcja, Austria,
Chorwacja, Francja, Polska.
Rosja W 2012 roku 54% Rosjan spędziło urlop w domu, 10% – wyjechało za gra-
nicę, 7% odpoczywało nad Morzem Czarnym w Rosji. Popularnymi zagra-
12. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
11
nicznymi kierunkami wyjazdów były Turcja, Chiny, Egipt, Tajlandia, Finlan-
dia. Przy wyjazdach wypoczynkowych 25% rosyjskich turystów wybrało
hotele pięciogwiazdkowe, kolejnych 20% – czterogwiazdkowe.
USA W 2011 roku za granicę wyjechało 58,7 milionów mieszkańców Stanów
Zjednoczonych. Pięć krajów najczęściej odwiedzanych przez amerykańskich
podróżnych to: Meksyk (20,1 milionów), Kanada (11,6 milionów), Wielka
Brytania (2,4 miliony), Włochy (1,7 miliona).
Źródło: Analiza rynków zagranicznych, POT, Warszawa 2013
