1. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
Moduł II
Rynek usług turystycznych
Wprowadzenie
1. Pojęcie rynku turystycznego i jego cechy
2. Elementy rynku turystycznego
3. Sektory przemysłu turystycznego
4. Analiza SWOT polskiej turystyki
Bibliografia
2. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
1
Wprowadzenie
Kupując wczasy, wycieczkę czy pamiątkę z
wakacji, stajemy się uczestnikami rynku
turystycznego. Produkty i usługi, które
nabyliśmy, wytwarzane są przez przemysł
turystyczny lub w szerszym znaczeniu –
przez gospodarkę turystyczną. Turystyka
wpływa na produkt krajowy brutto, two-
rzy nowe miejsca pracy. Udział turystyki
w PKB według raportu o stanie gospodar-
ki turystycznej w latach 2007–2011
kształtuje się na poziomie 5–6%.
Czy Polska jest atrakcyjnym rynkiem tury-
stycznym? Jakie są szanse i zagrożenia,
mocne i słabe strony polskiej turystyki?
3. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
2
1. Pojęcie rynku turystycznego i jego cechy
Rynek turystyczny w tradycyjnym, ekonomicznym znaczeniu może być rozumiany jako
spotkanie podaży (czyli sprzedawców oferujących produkty turystyczne po określonej
cenie) z popytem (czyli nabywcami, którzy chcą te produkty kupić po ustalonej cenie).
W ujęciu podmiotowym rynek turystyczny jest definiowany jako zbiór nabywców i wy-
twórców dóbr lub usług turystycznych, pomiędzy którymi dochodzi do zawarcia trans-
akcji handlowych. W ujęciu przedmiotowym rynek turystyczny można definiować jako
proces, w którym nabywcy dóbr i usług turystycznych oraz wytwórcy dóbr i usług tury-
stycznych określają, co chcą kupić, sprzedać i na jakich warunkach (Panasiuk, Tokarz
2006, s. 67).
Schemat wymiany rynkowej – relacji między nabywcami i sprzedawcami – prowadzący
do przeprowadzenia transakcji, np. zakupu wczasów, obejmuje: wymianę informacji o
ofercie i oczekiwaniach nabywcy, negocjacje, zakup oraz przekazanie pieniędzy.
Tabela 2.1. Podział rynku turystycznego
Kryterium podziału Rodzaje rynków turystycznych
geograficzne lokalny, regionalny, krajowy, międzyna-
rodowy, światowy
rodzaj usług turystycznych usługi hotelarskie, gastronomiczne,
przewozów turystycznych
grupy wiekowe turystów turystyki młodzieżowej, rodzinnej, eme-
rytów i rencistów
relacja: miejsce zamieszkania i miejsce
docelowe
turystyki przyjazdowej, turystyki wyjaz-
dowej
cel podróży turystyki biznesowej, kongresowej, zdro-
wotnej, wypoczynkowej, krajoznawczej,
religijnej
Źródło: Altkorn 1998, s. 19
Ponadto ze względu na liczbę podmiotów wyróżniamy:
rynek wolnokonkurencyjny – charakteryzujący się nieograniczoną liczbą sprze-
dawców, nabywców; nie ma on wpływu na poziom cen,
oligopol – gdy rynek podzielony jest między kilku dostawców, którzy kontrolują
poziom cen,
monopol – polegający na braku konkurencji (tylko jeden producent ma wpływ na
cenę).
Ze względu na wpływ państwa mówimy o rynku wolnym i sterowanym.
4. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
3
Cechy rynku turystycznego
Rynek turystyczny to rynek dóbr i usług (z przewagą usług). Występuje tu popyt łączny
na dobra i usługi, których sprzedaż wzajemnie się uzupełnia. Konsumpcja następuje w
miejscu podaży, jednocześnie z produkcją usług. Rynek turystyczny występuje nie tylko
w miejscu czasowego pobytu turystów, ale także w miejscu stałego zamieszkania, przed
wyjazdem oraz po powrocie z podróży. Przedmiot wymiany na rynku turystycznym sta-
nowią przede wszystkim usługi turystyczne (Milewski 2007, s. 24–25). Rynek tury-
styczny cechuje również sezonowość oraz zróżnicowanie geograficzne.
Podmiotami rynku turystycznego są:
przedsiębiorstwa turystyczne,
konsumenci,
organizacje kształtujące politykę turystyczną.
5. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
4
2. Elementy rynku turystycznego
Elementami rynku turystycznego są:
podaż turystyczna,
popyt turystyczny,
cena.
Podaż turystyczna
Podaż turystyczną można zdefiniować
jako ogół produktów turystycznych
(dóbr i usług) oferowanych na rynku
turystycznym przy danym poziomie cen.
Dobra turystyczne dzielimy na podsta-
wowe (walory turystyczne przyrodnicze
i kulturowe) i komplementarne (infra-
struktura turystyczna, np. baza nocle-
gowa, gastronomiczna, środki transpor-
tu). Produkt turystyczny oferowany jest
przez przedsiębiorstwa turystyczne, do
których zaliczamy m.in.:
przedsiębiorstwa hotelarskie oferujące noclegi i usługi dodatkowe związane z
pobytem,
przedsiębiorstwa gastronomiczne zapewniające wyżywienie,
przedsiębiorstwa transportowe organizujące przewóz odwiedzających,
przedsiębiorstwa zapewniające dostęp do atrakcji turystycznych.
Specyficzną grupą przedsiębiorstw na rynku turystycznym są biura podróży, które dzie-
limy na:
touroperatorów,
pośredników turystycznych,
agentów turystycznych.
Touroperatorzy (organizatorzy turystyki) pełnią na rynku rolę hurtowników, którzy
kupują od producentów cząstkowe usługi, np. noclegowe czy gastronomiczne, i tworzą z
nich złożony produkt turystyczny – imprezę turystyczną, za której wykonanie całkowi-
cie odpowiadają. Pośrednicy turystyczni przygotowują imprezę turystyczną na życze-
6. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
5
nie klienta, również odpowiadają za całość wykonanych usług. Agenci turystyczni peł-
nią rolę detalisty, sprzedają gotową ofertę touroperatora.
Wskaźnikami opisującymi podaż są np. liczba miejsc noclegowych, liczba udzielonych
noclegów, wielkość wpływów z jednego pokoju, liczba punktów sprzedaży oferty orga-
nizatora turystyki, liczba sprzedanych imprez.
Rysunek 2.1. Kanały dystrybucji na rynku turystycznym
Źródło: opracowanie własne wykonawcy
Popyt turystyczny
Popyt turystyczny to suma dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści są skłonni
nabyć przy określonym poziomie cen i w danym okresie (Niezgoda, Zmyślony 2003, s.
38). Czynnikami kształtującymi popyt turystyczny są z jednej strony ludzkie potrzeby, z
drugiej zaś – możliwości ich zaspokojenia, wyrażane zarówno poprzez siłę nabywczą
konsumentów, jak i rozwój podaży (Dziedzic, Skalska 2012). Podstawowym warunkiem
podjęcia podróży turystycznej jest posiadanie czasu wolnego od pracy zawodowej, nauki
czy domowych obowiązków.
Do czynników wpływających na popyt turystyczny zaliczamy:
czynniki ekonomiczne,
czynniki demograficzne,
czynniki geograficzne,
czynniki prawno-polityczne.
Czynniki ekonomiczne
Usługi turystyczne nabywane są dopiero po zaspokojeniu podstawowych potrzeb czło-
wieka: im wyższy poziom dochodów, tym większe wydatki na cele turystyczne. Ważnym
elementem są wzorce wydatkowania pieniędzy, np. spędzanie wakacji w drogich miej-
producent cząst-
kowych usług
turystycznych
(np. hotel)
konsument –
turysta
touroperator
touroperator agent
7. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
6
scach w celu wyróżnienia się, podążania za modą. Segmentacja rynku według dochodu
jest powszechnym działaniem firm turystycznych, np. hotele luksusowe i ekonomiczne.
Czynniki demograficzne
Wraz z wiekiem zmieniają się formy aktywności turystycznej, motywy i częstotliwość
podróży. Kryterium segmentującym rynek jest płeć, faza cyklu życia rodziny, status spo-
łeczny, przynależność do określonej kultury, grupy społecznej, wykształcenie, styl życia
(np. turystyka młodzieżowa, rodzinna, osób starszych).
Czynniki geograficzne
Miejsce zamieszkania wpływa na wybór kierunku podróży. Związane jest to z chęcią
zmiany otoczenia, zmianą warunków klimatycznych (mieszkańcy północnej Europy wy-
bierają południe Europy, mieszkańcy terenów górskich podróżują nad morze i odwrot-
nie).
Czynniki prawno-polityczne
Państwo może kontrolować wielkość i strukturę ruchu turystycznego poprzez system
wizowy, wydawanie paszportów, przepisy celne, kontrolę na granicach. Przykładem
swobodnego przepływu osób jest strefa Schengen. Na wielkość popytu wpływają rów-
nież przepisy prawne dotyczące ochrony konsumentów, ochrony środowiska oraz regu-
lacje dotyczące ochrony rynku i zapewnienia konkurencji, np. dostęp zagranicznych
przewoźników kolejowych lub lotniczych do rynku krajowego. Decydujący wpływ na
rynek turystyczny ma sytuacja polityczna na świecie. Następstwem napięć i konfliktów
w państwie lub regionie świata jest załamanie rynku turystycznego na danym obszarze.
Miernikiem popytu są wydatki turystyczne oraz wielkość ruchu turystycznego. Uczest-
nikami ruchu turystycznego są zgodnie z terminologią UNWTO odwiedzający (odwie-
dzający jednodniowi i turyści).
Wydatki turystyczne obejmują wszystkie wydatki konsumpcyjne poniesione przez od-
wiedzającego w związku z podróżą i pobytem w miejscu docelowym, np. zakup paliwa,
koszty transportu, usług noclegowych, zakupu artykułów spożywczych, pamiątek, pre-
zentów itp.
Studium przypadku 2.1.
W ciągu trzech kwartałów 2012 roku odwiedzający jednodniowi ponad połowę wy-
datków przeznaczyli na zakupy na własne potrzeby (51,8%), a następnie na transport
(12,2%). Jak co roku w kosztach wyżywienia warto zwrócić uwagę na wysoki udział
8. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
7
usług gastronomicznych (w 2012 ok. 65%, w 2011 – 67%). Koszty transportu były za-
zwyczaj zdominowane przez wydatki związane z zakupem paliw: stanowiły one – po-
dobnie jak rok wcześniej – aż 91,7% ogółu wydatków na transport. Udział zakupów w
celu dalszego odsprzedania był sporo niższy niż w pierwszych trzech kwartałach 2011
roku (13,7%, wobec 16,1% w roku poprzednim).
Wykres 2.1. Przeciętne wydatki turystów zagranicznych w Polsce na osobę w okresie od
stycznia do września 2012 r. w USD (wg krajów pochodzenia)
Źródło: http://www.intur.com.pl/statystyka.htm
Turyści przeznaczyli około 18% ogółu wydatków w Polsce na noclegi (więcej niż rok
wcześniej), a około 17,2% na wyżywienie (podobnie). Zwraca uwagę fakt, że od dłuższe-
go czasu znaczącą część stanowią wydatki przeznaczone na zakupy na własne potrzeby
(24,8%). W ciągu trzech kwartałów 2012 roku wśród wydatków przeznaczonych na wy-
żywienie około 73,1% (w 2011 blisko 79,4%) należy wiązać z korzystaniem z usług ga-
stronomii, natomiast w kosztach transportu około 54,6% (w 2011 ponad 62%) stanowił
zakup paliw. W badanym okresie wykorzystanie kart płatniczych w systemie rozliczeń
było nieco mniejsze niż poprzednio (22,8% wobec 26,1% w 2011 r.). Od kilku lat bada-
nie pozwala także na ocenę zależności pomiędzy wiekiem respondentów, a ich przecięt-
nymi wydatkami. W 2012 roku najwyższe sumy pozostawiały w Polsce osoby w wieku
25–34 lat, najniższe zaś – najmłodsza grupa wiekowa (do 24 lat).
Źródło: http://www.intur.com.pl/statystyka.htm
Prognozowanie popytu może być oparte na typologii turystów polegającej na wyodręb-
nieniu typowych cech nabywców usług turystycznych. Wyróżnia się cztery podstawowe
typy turystów:
0 100 200 300 400 500 600 700
ogółem
Ukraina
Białoruś
Litwa
Czechy
Rosja
Słowacja
Węgry
Austria
Francja
Włochy
Niemcy
Przeciętne wydatki w USD
USD
9. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
8
zorientowany na rozrywkę, zabawę,
zorientowany na poznanie, na kontakt z dziełami sztuki,
zorientowany na kontakt z przyrodą,
zorientowany na odwiedzenie jak największej liczby miejsc w sposób powierz-
chowny (Niezgoda, Zmyślony 2003, s. 42).
Inną typologię zaproponował E. Cohen, wyodrębniając cztery grupy turystów na pod-
stawie ich kontaktu i integracji z kulturą i życiem społecznym odwiedzanego obszaru:
zorganizowany turysta masowy,
indywidualny turysta masowy,
turysta nastawiony na poznanie,
turysta nastawiony na maksymal-
ną integrację z kulturą odwiedza-
nego kraju.
Uproszczona typologia oparta jest na ste-
reotypach zachowań turystów pochodzą-
cych z różnych krajów.
Tabela 2.2. Stereotypy zachowań turystów
Pochodzenie Cechy charakterystyczne
Turyści z Niemiec Doświadczeni turyści indywidualni szczegółowo pla-
nują urlop, wymagają dokładnej informacji, podoba
im się sprawna obsługa, cenią punktualność, nie po-
wstrzymują się od zażalenia, gdy jakość usług odbie-
ga od ich wymagań, jedzą główny posiłek w południe,
preferują potrawy mięsne. Preferują odpowiednią
jakość za niewygórowaną cenę, dzikie krajobrazy,
dokładne poznawanie zabytków i historii.
Turyści z Francji Przyzwyczajeni są do profesjonalnej informacji tury-
stycznej wysokiej jakości, nie lubią posługiwać się
językami obcymi, cenią dobrą kuchnię, do posiłków
zwykle piją wino. Preferują bliski kontakt z ludnością
miejscową, cenią sobie poznawanie nowych ludzi i
ich stylu życia.
Źródło: Niezgoda, Zmyślony 2003, s. 166
Cena
W warunkach rynków konkurencyjnych następuje dostosowanie wielkości popytu i po-
daży poprzez zmiany cen prowadzące do równowagi. Zgodnie z prawem popytu wzrost
10. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
9
cen produktów turystycznych prowadzi do spadku popytu turystycznego. Spadek cen
powoduje wzrost popytu.
11. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
10
3. Sektory przemysłu turystycznego
Termin przemysł turystyczny wprowadzony przez World Travel & Tourism Council
(WTTC) obejmuje przedsiębiorstwa oferujące dobra i usługi turystyczne. Wyróżniamy
sześć sektorów przemysłu turystycznego:
sektor bazy noclegowej i gastronomii,
sektor atrakcji turystycznych (np. parki narodowe, parki rozrywki, muzea, wy-
ciągi narciarskie),
sektor transportu,
sektor biur podróży,
sektor organizacji w miejscach odwiedzanych.
Szerszym pojęciem od przemysłu turystycznego jest pojęcie gospodarki turystycznej.
Obejmuje nie tylko dostawców typowych usług turystycznych bezpośrednio związanych
z obsługą ruchu turystycznego, ale również rodzaje działalności gospodarczej wytwarza-
jące dobra i usługi pośrednio powiązane z ruchem turystycznym, jak np. samochody,
paliwo, przemysł lotniczy, nakłady inwestycyjne, wpływy z eksportu. W zakres gospo-
darki turystycznej wchodzi według UNWTO dziesięć sektorów gospodarki:
budownictwo,
handel hurtowy i detaliczny,
hotele i restauracje,
transport, gospodarka magazynowa i łączność,
pośrednictwo finansowe,
obsługa nieruchomości, wynajem,
administracja publiczna,
edukacja,
działalność usługowa komunalna, socjalna i indywidualna,
organizacje i instytucje międzynarodowe.
12. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
11
4. Analiza SWOT polskiej turystyki
Studium przypadku 2.2.
~Atagak: Moim zadaniem do mocnych stron polskiej turystyki należy położenie geogra-
ficzne – dostęp do gór i morza, różnorodne ukształtowanie terenu, interesujący krajo-
braz, bogata Polonia, która często podróżuje do swojej ojczyzny lub przodków. Do sła-
bych stron polskiej turystyki zaliczyłabym bariery architektoniczne dla niepełnospraw-
nych, brak skutecznych działań i nakładów finansowych w kierunku poprawy konku-
rencyjności polskiej turystyki, niewystarczające kwalifikacje kadr turystycznych – często
nieznajomość języków obcych, brak kultury obsługi turysty, brak wystarczającej bazy
rekreacyjnej, np. basenów nad morzem, kortów tenisowych, wyciągów narciarskich. A
jakie wy widzicie mocne i słabe strony polskiej turystyki?
~Guma77: Na plus – góry, morze, jeziora, można znaleźć bardzo fajne i tanie miejsca wy-
poczynku, dużo zabytków (niedocenianych). Na minus – brak szybkiego połączenia mię-
dzy północą a południem kraju (na tej trasie nie ma samolotów – można lecieć przez
Berlin lub Londyn, ale wtedy jest bardzo drogo, albo jechać pociągiem kilkanaście go-
dzin), brak doinwestowania na odnowę zabytków (przede wszystkim zamków, ale także
zabytków przemysłowych). To chyba tyle z mojej strony.
~rkosinska1: Wysokie ceny i marny stan kwater, uboga baza noclegowa, marne i drogie
posiłki w knajpach.
~Airtnat: Do zarówno mocnych, jak i słabych stron zaliczyłabym całe tereny wschodniej
Polski. Mocnych, bo to tereny niespotykanie dla Europy dziewicze i naturalne, słabych,
bo dziewiczość ma swoją cenę w postaci słabej infrastruktury. Generalnie transport w
Polsce to bardzo słaba strona. Duże miasta mają za to sporo do zaoferowania. Osobiście
kocham Mazury i to jest moja ulubiona część Polski, którą poleciłabym każdemu.
Źródło: http://pl.toluna.com/opinions/1368793/Jakie-mocne-abe-strony-polskiej-turystyki.htm
Tabela 2.3. Analiza SWOT turystyki zagranicznej przyjazdowej do Polski
Mocne strony Słabe strony
1. Poprawiający się stan bazy hotelowej;
nowe (nowoczesne) obiekty, lepszy prze-
ciętny standard.
2. Poprawiający się stan komunikacji lot-
niczej między Polską a krajami Europy
Zachodniej.
1. Słabe wskaźniki stanu bazy hotelowej.
2. Wyjątkowo zły, jak na warunki europej-
skie, stan infrastruktury transportowej.
3. Stosunkowe niewielkie zaangażowanie
biur podróży w realizację obsługi turysty-
ki przyjazdowej.
13. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
12
3. Funkcjonowanie kraju w ramach stabil-
nych i dobrze postrzeganych struktur
międzynarodowych (UE, NATO, układ z
Schengen).
4. Konkurencja na rynku krajowym sprzy-
jająca ograniczeniom wzrostu cen.
5. Wizerunek kraju zaangażowanego w
pozytywne wartości (obalenie komuni-
zmu, ludzka solidarność, dbałość o trady-
cję, sprzyjanie procesom integracyjnym,
otwartość).
6. Bogactwo i różnorodność dziedzictwa
historycznokulturowego.
7. Marka gościnności.
8. Szeroki wachlarz potencjalnych produk-
tów odpowiadający trendom europejskim
w popycie.
9. Zdrowa żywność.
4. Niski wskaźnik znajomości języków ob-
cych wśród osób mogących się stykać z
turystami.
5. Przekonanie cudzoziemców o niskiej
jakości usług w Polsce; zwłaszcza usług
wymagających wysokich kwalifikacji i pro-
fesjonalizmu.
6. Brak strategii kreowania marki „Polska”.
7. Brak spójnego, aktualnego i powszech-
nego wzorca identyfikacji marki „Polska”.
8. Brak wsparcia finansowego promocji ze
strony podmiotów spoza branży tury-
stycznej.
9. Brak głębszego zrozumienia potrzeb
turystów zagranicznych przez zarządzają-
cych atrakcjami.
10. Brak tworzonych z odpowiednim wy-
przedzeniem kalendarzy wydarzeń (im-
prez kulturalnych i sportowych); zbyt sła-
ba i mało agresywna promocja tych kalen-
darzy.
Szanse Zagrożenia
1. Centralne położenie w Europie.
2. Rozległe i intensywne związki etniczne.
3. Postępująca integracja i wprowadzenie
wspólnej waluty.
4. Istnienie pewnych obszarów o ponad-
przeciętnych walorach naturalnych (pod
warunkiem ich odpowiedniego zagospo-
darowania, udostępnienia, wypromowa-
nia).
5. Rozwój infrastruktury.
6. Wejście Polski do międzynarodowych i
międzykontynentalnych systemów trans-
1. Pogorszenie się koniunktury gospodar-
czej w Europie i na świecie.
2. Drastyczny wzrost kosztów transportu.
3. Poprawa konkurencyjności innych ryn-
ków recepcyjnych (w naszym regionie dla
podróży europejskich, w innych regionach
świata dla podróży dalekich).
4. Zmniejszenie się poczucia bezpieczeń-
stwa przy podróżach zagranicznych.
5. Zwiększenie zasięgu i/lub intensywno-
ści negatywnego wizerunku Polski.
6. Pogarszająca się ocena stanu środowi-
14. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
13
portu pasażerskiego i towarowego.
7. Doświadczenia i środki finansowe po-
wracających z emigracji zarobkowej.
8. Wzrost zainteresowania turystyką do
Europy wśród mieszkańców innych regio-
nów świata.
9. Zwiększające się przychody i aktywność
turystyczna mieszkańców „Nowej Unii” i
krajów WNP.
ska, utrudniająca podejmowanie działań
proturystycznych.
7. Wzrost cen i niekorzystne dla przyjaz-
dów kursy walut.
8. Wycofanie się tanich linii lotniczych.
Źródło: Marketingowa Strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2008–2015, Polska Organizacja
Turystyczna, Warszawa 2008, http://www.pot.gov.pl/
15. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
14
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Cymańska-Garbowska B., Steblik-Wlaźlak B., Usługi turystyczne. Podręcznik do nauki za-
wodu technik hotelarstwa, cz. 1 i 2, REA, Warszawa 2007.
Leszka G., Podstawy turystyki, WSiP, Warszawa 2013.
Meyer B., Obsługa ruchu turystycznego, PWN, Warszawa 2008.
Steblik-Wlaźlak B., Rzepka L., Geografia turystyczna, cz. I i II, REA, Warszawa 2011.
Literatura dodatkowa
Altkorn J., Marketing w turystyce, PWN, Warszawa 1998.
Dziedzic E., Skalska T., Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług turystycznych w Pol-
sce, Stowarzyszenie na Rzecz Badania, Rozwoju i Promocji Turystyki, Warszawa 2012.
Gołębski G., Kompendium wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa 2009.
Jędrusik M., Makowski J., Plit F., Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony geo-
graficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
Komorowska K., Turystyka a społeczności lokalne – przykład tatrzański, „Studia Regio-
nalne i lokalne”, nr 3(13)/2013.
Kruczek Z., Walas B., Promocja i informacja w turystyce, Wydawnictwo Proksenia, Kra-
ków 2010.
Kurek W., Turystyka, PWN, Warszawa 2007.
Milewski D., Istota rynku usług turystycznych [w:] Panasiuk A., Marketing usług tury-
stycznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Niezgoda A., Zmyślony P., Popyt turystyczny. Uwarunkowania i perspektywy rozwoju,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2003.
Panasiuk A., Tokarz A., Podstawowe pojęcia dotyczące rynku turystycznego [w:] Panasiuk
A., Ekonomika turystyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Netografia
http://www.intur.com.pl/
http://ww.turystyka.gov.pl/
16. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
15
http://www.turystykakulturowa.org/
http://www.pot.gov.pl/
