1

1. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
Moduł I
Rodzaje turystyki
Wprowadzenie
Podstawowe pojęcia z zakresu terminologii UNWTO1.
Formy i kategorie turystyki2.
Rodzaje turystyki3.
Funkcje i dysfunkcje turystyki4.
Bibliografia

2. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
1
Wprowadzenie
Postęp cywilizacyjny, wzrost zamożności społeczeństw i wydłużenie czasu spędzanego
na rekreacji doprowadziły, od połowy XX w., do gwałtownego rozwoju turystyki, zwane-
go eksplozją turystyczną. Do upowszechniania się turystyki międzynarodowej przyczy-
niły się również: stabilizacja polityczna, ułatwienia związane z przekraczaniem granic,
intensywny rozwój komunikacji lotniczej oraz powszechność Internetu.
Rysunek 1.1. Porównanie liczby (w mln) międzynarodowych podróży turystycznych w
roku 1950 i 2012
Źródło: UNWTO
Aktywność turystyczna ściśle związana jest z rozwojem społeczno-gospodarczym. W
krajach wysoko rozwiniętych turystyka jest powszechna. Z kolei w krajach słabo rozwi-
niętych, w których nie są zaspokojone podstawowe potrzeby człowieka, turystyka nadal
ma charakter elitarny.
O atrakcyjności turystycznej określonych państw czy miejsc decydują zarówno walory
przyrodnicze (klimat, morza, jeziora, góry), jak i pozaprzyrodnicze, czyli wytworzone
przez człowieka (zabytki, muzea, imprezy kulturalne) oraz infrastruktura turystyczna
(baza noclegowa, gastronomiczna, urządzenia transportowe oraz infrastruktura umoż-
liwiająca korzystanie z walorów turystycznych). Decydujący wpływ na wielkość ruchu
turystycznego ma również dostępność komunikacyjna, czyli możliwość szybkiego prze-
mieszcza się środkami transportu oraz jakość usług.
0
200
400
600
800
1000
1200
1950 2012

3. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
2
Rozwój turystyki wywiera zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na środowisko,
społeczeństwo i gospodarkę.
Rysunek 1.2. Liczba (w mld) podróży turystycznych w stosunku do liczby ludności świata
w 2012 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UNWTO i US Census Bureau
 Czy wszystkie podróże możemy nazwać turystycznymi?
 Kogo nazywamy turystą?
 Jakie są motywy podróży turystycznych?
 Jakie są formy, typy i rodzaje turystyki?
 Jak rozwój turystyki wpływa na środowisko i społeczeństwo?
Odpowiedzi na powyższe pytania znajdują się w tym module.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Liczba ludności świata
Liczba międzynarodowych
podróży turystycznych

4. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
3
Podstawowe pojęcia z zakresu terminologii UNWTO1.
World Tourism Organization UNWTO (Światowa Organizacja Turystyki) to wyspecjali-
zowana agencja Organizacji Narodów Zjednoczonych zajmująca się problematyką tury-
styki. Siedziba UNWTO znajduje się w Madrycie.
Definicja turystyki według UNWTO
Turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypo-
czynkowych, biznesowych lub innych, nie dłużej niż rok bez przerwy, poza swoim co-
dziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, których głównym celem jest działal-
ność zarobkowa, wynagradzana w odwiedzanej miejscowości.
Definicja turystyki K. Przecławskiego (1979)
Turystyka to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej, związanych z dobrowolną,
czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia oraz wejściem w styczność
osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bądź społecz-
nym).
Definicja turystyki J. Warszyńskiej (1999)
Turystyka to całokształt stosunków i zjawisk związanych z ruchem turystycznym.
Definicje podróżującego, odwiedzającego, odwiedzającego jednodniowego i tury-
sty:
Podróżującym (ang. traveller) nazywamy każdą osobę przemieszczającą się w dowol-
nym kierunku i celu.
Odwiedzający (ang. visitor) to każda osoba podróżująca nie dłużej niż rok, w celach wy-
poczynkowych, biznesowych (z wyłączeniem wyjazdów, których głównym celem jest
działalność zarobkowa, wynagradzana w odwiedzanej miejscowości) lub innych, poza
swoje codzienne otoczenie.
Odwiedzający jednodniowy (ang. same-day visitors) to odwiedzający, który nie korzy-
sta podczas swojej podróży z noclegu.
Turysta (ang. tourist) to odwiedzający korzystający podczas podróży z noclegu przy-
najmniej przez jedną noc.

5. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
4
Turysta to każda osoba podróżująca nie
dłużej niż rok, w celach wypoczynkowych,
biznesowych (z wyłączeniem wyjazdów,
których głównym celem jest działalność
zarobkowa, wynagradzana w odwiedzanej
miejscowości) lub innych, poza swoje co-
dzienne otoczenie, korzystająca w podróży
z noclegu przynajmniej przez jedną noc.
Rysunek 1.3. Klasyfikacja podróżujących według UNWTO
Źródło: opracowanie własne autora
W statystykach ruchu turystycznego uwzględnia się odwiedzających (odwiedzających
jednodniowych i turystów). Nie uwzględnia się natomiast innych podróżujących, do któ-
rych należą:
 osoby mieszkające na terenach przygranicznych i pracujące w sąsiednim pań-
stwie,
 pracownicy – podróże z miejsca zamieszkania do pracy,
 nomadowie i uchodźcy,
 pasażerowie lotów lub rejsów tranzytowych,
 członkowie załóg środków transportu,
 imigranci zamierzający uzyskać prawo stałego pobytu,
 studenci, uczniowie – podróże do szkoły,
 dyplomaci,
Podróżujący
Odwiedzający
Odwiedzający
jednodniowi
Turyści
Inni
podróżujący

6. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
5
 członkowie sił zbrojnych podczas misji wojskowych.
Terminologia UNWTO została stworzona głównie na potrzeby badań statystycznych
ruchu turystycznego, w celu precyzyjnego wydzielenia turystów spośród wszystkich
podróżujących. Tabela 1.1. przedstawia dane dotyczące przyjazdów cudzoziemców w
tym turystów do Polski w 2012 roku.
Tabela 1.1. Przyjazdy cudzoziemców do Polski w roku 2012
Przyjazdy ogółem Przyjazdy turystów
67 390 000 14 840 000
Źródło: Instytut Turystyki

7. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
6
Formy i kategorie turystyki2.
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) wyróżnia trzy podstawowe formy turystyki:
 przyjazdową – przyjazdy turystów zagranicznych do kraju, np. przyjazdy tury-
stów francuskich do Polski,
Źródło: opracowanie własne autora
 wyjazdową – wyjazdy turystyczne do innych krajów, np. wyjazdy turystyczne
Polaków do Egiptu,
Źródło: opracowanie własne autora

8. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
7
 krajową – podróże w obrębie jednego kraju.
Źródło: opracowanie własne autora
W oparciu o formy turystyki wydziela się trzy kategorie turystyki:
 wewnątrzkrajową – obejmującą turystykę krajową i przyjazdową,
 narodową – obejmującą turystykę krajową i wyjazdową,
 międzynarodową – obejmującą turystykę przyjazdową i wyjazdową.

9. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
8
Rodzaje turystyki3.
Ze względu na złożony charakter turystyki istnieją różne klasyfikacje turystyki wynika-
jące z różnych motywów, potrzeb, celów podróży oraz skali oddziaływania na środowi-
sko.
Motywy podróży
Podstawowym kryterium podziału turystyki jest motyw podróży. Uwzględniając to kry-
terium, wyróżnia się następujące rodzaje
turystyki:
 wypoczynkową,
 poznawczą,
 biznesową,
 zdrowotną,
 kwalifikowaną,
 religijną,
 odwiedziny u krewnych i znajomych.
Rysunek 1.4. Motywy międzynarodowych podróży turystycznych na świecie w 2012 r.
Źródło: UNWTO
52%
27%
14%
7%
Wypoczynkowe
Zdrowotne, religijne,
odwiedziny u krewnych i
znajomych
Biznesowe
Inne

10. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
9
Tabela 1.2. Turystyka wypoczynkowa
Motyw po-
dróży
Odmiany Charakterystyka Przykłady regionów,
miejscowości
Wypoczynek –
odnowa sił
fizycznych i
psychicznych
Plażowa (3 S:
Sea, Sun, Sand)
Wypoczynek nad cie-
płym, czystym mo-
rzem, na piaszczystych
plażach, najpopular-
niejszy rodzaj turysty-
ki
Wyspy Kanaryjskie, Wyspy
Karaibskie, Seszele, Male-
diwy, wybrzeża Morza
Śródziemnego, Czarnego,
Adriatyckiego, Czerwonego,
w Polsce plaże Pobrzeża
Szczecińskiego, Pobrzeża
Słowińskiego, Pobrzeża
Gdańskiego
Morska Rejsy na statkach wy-
cieczkowych
Morze Śródziemne, Morze
Karaibskie, Morze Bałtyckie
Agroturystyka Wypoczynek w czyn-
nym gospodarstwie
rolnym, udział w pra-
cach rolnych
Kanada, północna i środ-
kowa Europa, Pojezierze
Pomorskie, Pojezierze Ma-
zurskie, Wyżyna Małopol-
ska
Jeziorna Wypoczynek nad je-
ziorami
Szkocja, kraje skandynaw-
skie, Anglia, Niemcy, Polska,
Litwa, Łotwa, Estonia, Ro-
sja, USA, Kanada, Pojezierze
Pomorskie, Pojezierze Ma-
zurskie, Pojezierze Wielko-
polskie
Rozrywkowa Odwiedzanie parków
rozrywki, udział w
masowych koncertach,
imprezach kulinar-
nych, festiwalach, wy-
darzeniach sporto-
wych (fanturystyka)
USA, Europa, w Polsce np.:
Chorzów, Gdynia, Warsza-
wa, Kraków
Turystyka
wiejska
Wypoczynek w śro-
dowisku wiejskim,
możliwość poznania
życia na wsi, korzysta-
nia ze zdrowej żywno-
ści
Pojezierze Pomorskie, Poje-
zierze Mazurskie, Wyżyna
Małopolska
Klubowa Odwiedzanie modnych
lokali w danym mie-
ście
Nowy Jork, Paryż, Londyn,
Kraków
Źródło: opracowanie własne autora

11. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
10
Tabela 1.3. Turystyka poznawcza
Motyw po-
dróży
Odmiany Charakterystyka Przykłady regionów,
miejscowości
Poznanie no-
wych obiek-
tów, miast,
regionów,
państw, kultur
Przyrodnicza: Obserwacja zwierząt i
roślin w naturalnym
środowisku Afryka Południowa,
Amazonia, Rosja, Kanada,
Biebrzański Park Naro-
dowy, Białowieski Park
Narodowy
 Birdwatching Obserwacja ptaków
 Safari Obserwacja dzikich
zwierząt
Krajoznawcza Poznawanie środowi-
ska geograficznego
kraju, regionu
Wszystkie regiony tury-
styczne świata
Ekoturystyka Forma turystyki przy-
jazna środowisku, po-
znawanie obszarów o
wysokich walorach
przyrodniczych i kul-
turowych
Pojezierze Suwalskie,
Bory Tucholskie
Kulturowa: Poznawanie dziedzic-
twa kulturowego i
uczestnictwo w życiu
kulturalnym lokalnych
społeczności
Wszystkie regiony tury-
styczne świata (w Polsce
np. Małopolska)
 Kulinarna Poznanie nowych po-
traw
 Enoturystyka Podróże po winnicach
 Muzealna Zwiedzanie muzeów
 Militarna Zwiedzanie pól bitew,
cmentarzy wojennych,
fortyfikacji
 Filmowa Odwiedzanie miejsc, w
których kręcono filmy
Sentymentalna
(genealogiczna)
Podróż do miejsc uro-
dzenia i życia przod-
ków, odwiedzanie
cmentarzy, poszuki-
wania w archiwach
Podróże mieszkańców
USA, Australii, Kanady do
Europy, Niemców na
Pomorze, Mazury i Śląsk,
Polaków na Litwę, Ukra-
inę
Źródło: opracowanie własne autora

12. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
11
Turystyka biznesowa
Obejmuje podróże służbowe, uczestnictwo
w targach, konferencjach, kongresach, spo-
tkaniach biznesowych (turystyka kongre-
sowa) oraz imprezy integracyjne organi-
zowanych przez firmy dla pracowników
(turystyka motywacyjna lub eventowa). W
Polsce centrami turystyki biznesowej są
np. Warszawa, Poznań i Gdańsk.
Turystyka zdrowotna
Motywem podróży jest rehabilitacja, profilaktyka i ochrona zdrowia. Podstawowe kie-
runki to uzdrowiska oferujące lecznicze wody mineralne i zabiegi balneologiczne (tury-
styka uzdrowiskowa), centra spa & wellness, ośrodki talasoterapii, oferujące zabiegi z
wykorzystaniem wody morskiej. W Polsce turystyka zdrowotna najprężniej rozwija się
na wybrzeżu (np. w Kołobrzegu, Sopocie), na pojezierzach (np. w Mikołajkach, Rynie)
oraz w górach (np. w Krynicy-Zdroju). W związku z ograniczonym dostępem lub wyso-
kimi kosztami zabiegów medycznych w niektórych krajach rozwija się turystyka me-
dyczna. Jej celami są np. operacje plastyczne, zabiegi in-vitro, aborcje, zabiegi stomatolo-
giczne.
Studium przypadku
Branżowy program promocji branży turystyki medycznej w Polsce realizowany jest
przez Ministerstwo Gospodarki. Oto przykładowe działania promujące:
Organizacja udziału co najmniej dziesięciu przedsiębiorców branży turystyki medycznej
w targach „The Health Tourism Show” w Londynie, dedykowanych wyłącznie turystyce
medycznej. Targi „rok rocznie gromadzą tysiące potencjalnych pacjentów, dostawców
usług medycznych, specjalistów i praktyków w danej dziedzinie, terapeutów, agencje
turystyczne i operatorów, prywatne kliniki i szpitale oraz koordynatorów turysty-
ki medycznej. Targi będą doskonałą okazją do promocji polskich usług turystki medycz-
nej, zaprezentowania branży i wyróżnienia się na tle konkurencji, dotarcia do liczne-
go grona odbiorców, zdobycia nowych klientów. Zapewniamy organizację udzia-
łu polskich firm z branży turystyki medycznej w targach oraz organiza-
cję spotkań dla uczestniczących firm z ich międzynarodowymi odpowiednikami”
(http://www.mg.gov.pl/files/upload/14818/Turystyka_medyczna_program_zmiany_28.
05.2013.pdf, s. 3).

13. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
12
Turystyka kwalifikowana
Motywem podróży jest aktywne spędzenie
wolnego czasu, chęć przeżycia przygody
połączona z wysiłkiem fizycznym. Turysta
musi posiadać odpowiednie wyposażenie,
umiejętności oraz dobrą kondycję fizyczną.
Turystyka kwalifikowana może mieć for-
mę pieszą (nizinną, górską, trekking, mar-
sze na orientację), rowerową, narciarską,
jeździecką, motorową, kajakową, żeglarską.
Turystykę związaną z ryzykiem, niebezpieczeństwem, realizowaną w odludnych regio-
nach określa się jako turystykę ekstremalną, przygodową lub survival. W Polsce głów-
nym regionem uprawiania turystyki kwalifikowanej i ekstremalnej są góry (np. Beskid
Niski) i pojezierza (np. spływy kajakowe Brdą czy Krutynią).
Turystyka religijna
Uznawana za najstarszy rodzaj turystyki.
Motywowana jest przeżyciami religijnymi
doświadczanymi podczas pielgrzymek,
podróży do świętych miejsc (turystyka
pielgrzymkowa) czy podczas udziału w
wydarzeniach religijnych. Przykładami
mogą być: nakazana przez religię piel-
grzymka muzułmanów do Mekki w Arabii
Saudyjskiej oraz pielgrzymka Drogą św.
Jakuba do Santiago de Compostela w Hisz-
panii czy pielgrzymka na Jasną Górę.
Odwiedziny u krewnych i znajomych
Jeden z najpopularniejszych rodzajów turystyki związany jest z celami towarzyskimi.
Według badań Instytutu Turystyki 29% zagranicznych podróży Polaków w 2011 r. mia-
ło na celu odwiedziny u krewnych i znajomych.

14. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
13
Tabela 1.4. Pozostałe kryteria podziału turystyki
Kryterium Rodzaj turystyki
Liczba uczestników Indywidualna, zbiorowa, rodzinna
Forma organizacyjna Zorganizowana, niezorganizowana
Czas trwania Długoterminowa, krótkoterminowa,
weekendowa
Pora wyjazdu Letnia, zimowa, wakacyjna, świąteczna
Środek transportu Lotnicza, promowa, samochodowa, auto-
karowa, kolejowa, rowerowa, kajakowa,
żeglarska, piesza
Źródło: opracowanie własne autora
W przeciwieństwie do tradycyjnych form turystyki określanych jako turystyka masowa
(twarda, tradycyjna) rozwija się turystyka nowoczesna (łagodna, zielona, zrównoważo-
na, odpowiedzialna, przyjazna środowisku, alternatywna, prosta) nastawiona na auten-
tyczny kontakt z przyrodą i ludźmi zamieszkującymi zwiedzany region.

15. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
14
Funkcje i dysfunkcje turystyki4.
Rozwój turystyki ma bezpośredni wpływ na życie człowieka, działalność gospodarczą i
społeczno-kulturalną oraz na środowisko geograficzne. Oddziaływanie turystyki może
mieć charakter pozytywny (funkcje) i negatywny (dysfunkcje).
Funkcje turystyki – pozytywny wpływ turystyki.
Tabela 1.5. Funkcje turystyki
Funkcja Przykłady wpływu
Funkcja wypoczynkowa i zdrowotna Poprawa kondycji psychicznej i fizycznej
człowieka
Funkcja wychowawcza Rozwój społeczny człowieka, wzrost tole-
rancji, nowe znajomości
Funkcja poznawcza Poszerzenie wiedzy i umiejętności, pozna-
nie nowych kultur
Funkcja ekonomiczna Tworzenie nowych miejsc pracy, rozwój
gospodarczy, wzrost dochodu narodowe-
go, wzrost wartości nieruchomości
Funkcja miastotwórcza Rozwój miast i infrastruktury technicznej
Funkcja ekologiczna Kształtowanie postaw ekologicznych,
ochrona przyrody (parki narodowe, krajo-
brazowe, rezerwaty), budowa oczyszczalni
ścieków, wodociągów w miejscowościach
turystycznych
Źródło: opracowanie własne autora
Uwzględniając odziaływanie turystyki, wyróżnić można funkcje turystyki realizowane
na płaszczyznach: społeczno-kulturowej (funkcja wypoczynkowo-zdrowotna,
kształceniowa, edukacji kulturowej, kształtowania świadomości ekologicznej,
wychowawcza), gospodarczej (funkcje ekonomiczne, np. funkcja kreatywna, czyli udział
w tworzeniu PKB, tworzeniu miejsc pracy, oraz funkcje polityczne, np. kształtowanie
wizerunku danego kraju za granicą) oraz przestrzenno-środowiskowej (funkcja
urbanizacyjna, funkcja kształtowania środowiska przyrodniczego).
Dysfunkcje turystyki – negatywny wpływ turystyki.
Przykłady negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze:
 niszczenie roślin i zwierząt spowodowane nadmiernym natężeniem ruchu tury-
stycznego, dokarmianie zwierząt,
 wycinanie lasów, przekształcanie linii brzegowej w związku z rozbudową infra-
struktury turystycznej,
 niszczenie rafy koralowej,

16. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
15
 zanieczyszczenia chemiczne wód i gleb przez ścieki,
 zwiększone zużycie wody pitnej,
 zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego spowodowane emisją spalin,
 gromadzenie śmieci i odpadów,
 niszczenie gleby, przekształcanie rzeźby terenu przy budowie stoków narciar-
skich,
 nadmierny hałas.
Studium przypadku
„W 60 lat po tym, jak Edmund Hillary zdobył Mount Everest i po 30 latach od skomercja-
lizowania wspinaczki wysokogórskiej, Himalaje borykają się ze skutkami masowej tury-
styki. […] W 1953 roku zakończona sukcesem próba zdobycia szczytu przez Edmunda
Hillary'ego wymagała zatrudnienia 1200 tragarzy. Same monety potrzebne po drodze
do opłat za produkty i usługi zajęły 25 drewnianych skrzyń. Pojedyncza butla z tlenem
ważyła 15 kg. Sam sir Edmund Hillary przyznał, że wyrzucał po drodze różne przedmio-
ty i sprzęt. Od tego czasu szczyt zdobyło ponad 2,5 tys. himalaistów. Komisja Kontroli
Zanieczyszczania Everstu nie nadąża jednak ze sprzątaniem. Ubiegłej wiosny śmieci na-
zbierało się 25 t, w tym 12 t papieru i plastiku oraz 11,25 t ludzkich odchodów. W
wiecznej zmarzlinie i tak tkwią jeszcze śmieci sprzed 10, 20, 30 lat. I ciągle przybywają
nowe. Inne, mniej sławne od Everestu szczyty są jeszcze bardziej zaśmiecone” (Mitra-
szewska 2011).
Przykłady negatywnego wpływu na lokalne społeczności:
 konflikty miejscowej ludności z tu-
rystami spowodowane: różnicami
kulturowymi, językowymi, religij-
nymi, nagłym wzrostem gęstości
zaludnienia,
 rozwój patologii: przestępczość,
narkomania, alkoholizm, prostytu-
cja, żebractwo,
 zanik kultury pierwotnych plemion,
 komercjalizacja tradycji i sztuki lu-
dowej,
 wzrost cen w miejscowościach turystycznych,
 problemy komunikacyjne – korki na ulicach, tłok w środkach komunikacji pu-
blicznej,
 wzrost bezrobocia oraz wyludnienie miejscowości turystycznej poza sezonem,

17. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
16
 monokultura turystyczna – oparcie gospodarki jedynie na turystyce w przypadku
załamania ruchu turystycznego, np. z powodu konfliktów zbrojnych, katastrof na-
turalnych, powoduje nagły kryzys gospodarczy i wzrost bezrobocia.
Studium przypadku
„W Zakopanem da się zaobserwować początki tzw. przeciążenia turystycznego. Coraz
częstsze są kolejki (tradycyjnie pod wyciągiem na
Kasprowy Wierch, ale też pod szczytem Giewontu,
Rysów, w sklepach, tłok na Krupówkach, korki samo-
chodowe, zwłaszcza na ulicy Nowotarskiej). […] Naj-
bardziej uciążliwe dla większości mieszkańców po-
wiatu jest zanieczyszczenie środowiska, ale miesz-
kańcom Poronina szczególnie doskwiera hałas, a Ko-
ścieliska – wyższe ceny towarów w sklepach. […] W
Zakopanem wyraźnie odczuć można negatywny sto-
sunek do masowego turysty, zwłaszcza do szkolnych
wycieczek, których uczestnicy nazywani są stonką”
(Komorowska 2003, s. 85).
Pomimo negatywnych skutków mieszkańcy Zakopa-
nego widzą korzyści z obecności turystów.
„Głównym powodem przyjmowania turystów są
względy finansowe. Ponad połowa (59%) ankietowa-
nych mieszkańców Zakopanego uważa, że trudniąc
się tym można utrzymać rodzinę a jeszcze większy odsetek (87%) zgadza się że jest to
także źródło dodatkowego dochodu” (Tamże, s. 87–88).

18. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
17
Bibliografia
Literatura obowiązkowa:
Cymańska-Garbowska B., Steblik-Wlaźlak B., Usługi turystyczne. Podręcznik do nauki za-
wodu technik hotelarstwa, cz. 1 i 2, Wydawnictwo REA, Warszawa 2007.
Leszka G., Podstawy turystyki, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2013.
Meyer B., Obsługa ruchu turystycznego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008.
Steblik-Wlaźlak B., Rzepka L., Geografia turystyczna, cz. 1 i 2, Wydawnictwo REA, War-
szawa 2011.
Literatura dodatkowa:
Gołębski G., Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2009.
Jędrusik M., Makowski J., Plit F., Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony geo-
graficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
Komorowska K., Turystyka a społeczności lokalne – przykład tatrzański, „Studia Regio-
nalne i lokalne” 2013, nr 3(13).
Kruczek Z., Walas B., Promocja i informacja w turystyce, Wydawnictwo Proksenia, Kra-
ków 2010.
Kurek W., Turystyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2007.
Przecławski K., Socjologiczne problemy turystyki, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa
1979.
Warszyńska J., Główne problemy badawcze geografii turyzmu, PWN, Warszawa 1999.
Netografia:
http://www2.unwto.org/
http://www.intur.com.pl
http://ww.turystyka.gov.pl/
http://www.turystykakulturowa.org/