1. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
Moduł I
Potrzeby turystyczne
Wprowadzenie
1. Pojęcie i klasyfikacja potrzeb turystycznych
2. Popyt turystyczny
3. Podaż turystyczna
Bibliografia
2. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
1
Wprowadzenie
Człowiek od zawsze odczuwał potrzeby i poszukiwał sposobów ich zaspokajania. Nie-
które z nich są wynikiem funkcjonowania organizmu, inne z kolei są rezultatem stylu
życia i sposobu funkcjonowania w społeczeństwie.
Od wieków potrzeby ludzkie stanowiły przedmiot badań wielu naukowców. Przedsię-
biorcy działający na rynku turystycznym, aby zaoferować potencjalnym turystom dobra
czy produkty, które zadowolą ich potrzeby, muszą posiadać wiedzę, dotyczącą rozpo-
znawania potrzeb i sposobów ich zaspokajania. Liczba potrzeb ludzkich jest wartością
nieograniczoną, niemniej jednak możliwości ich zaspokajania są ograniczone. W związ-
ku z tym, ludzie przyporządkowują swoje potrzeby według ważności i w zależności od
warunków, w jakich aktualnie się znajdują. Wówczas zgłaszają zapotrzebowanie popytu
na wybrane dla nich dobra czy usługi.
Znajomość prawidłowości kształtowania się popytu turystycznego niezbędna jest dla
tych wszystkich, którzy zajmują się stroną podażową w turystyce.
3. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
2
1. Pojęcie i klasyfikacja potrzeb turystycznych
Potrzeba jest pojęciem różnorodnie definiowanym i rozumianym. Każda dziedzina nau-
kowa, zajmująca się potrzebami, zwraca uwagę w definicji na swoje własne, specyficzne
podejście.
Na ogół potrzebę definiuje się jako świadomą różnicę pomiędzy stanem faktycznym,
odczuwalnym w danej chwili, a stanem, który uznaje się za pożądany. Jest to odczuwanie
braku czegoś, co wprowadza w niepożądany stan i przyczynia się do motywowania
człowieka do podejmowania działań, mających na celu likwidację tego stanu.
W 1943 roku na łamach amerykańskiego czasopisma „Psychological Review” Abraham
Maslow – wybitny amerykański psycholog, a także twórca najsłynniejszej piramidy po-
trzeb Maslowa (nazwanej od jego nazwiska), wykorzystywanej również dziś w wielu
dziedzinach naukowych, opublikował teorię hierarchii potrzeb. Dokonał on podziału
potrzeb na siedem kategorii oraz ustalił ich hierarchię. Przyjął założenie, że potrzeby
niższego rzędu w hierarchii to te, których całkowite bądź częściowe zaspokojenie sta-
nowi warunek konieczny do pojawienia się potrzeby z wyższego rzędu i o stosunkowo
mniejszym znaczeniu dla człowieka.
4. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
3
Rysunek 1.1. Hierarchia potrzeb według Abrahama Maslowa
Źródło: opracowanie własne autora
potrzeby fizjologiczne (biologiczne) – podstawowe potrzeby związane z
egzystencją człowieka i jego przetrwaniem, uwarunkowane właściwiościami
fizjologicznymi organizmu, m.in. głód, pragnienie, oddychanie, schronienie, sen,
wypoczynek, prokreacja, np. w trakcie wycieczki objazdowej potrzeba snu, wy-
poczynku, jedzenia, picia. Są to podróże w celu zapewnienia potrzeb podstawo-
wych. Są to wyjazdy, które motywowane są ucieczką od codzienności, m. in. życia
w ciągłym pośpiechu i stresie, hałasu miasta czy stresującej pracy (wczasy wypo-
czynkowe),
potrzeba bezpieczeństwa – potrzeby natury emocjonalnej oraz środowiska
psychologicznego, m.in. bezpieczeństwo fizyczne, materialne, porządek,
stabilność, poczucie pewności, zapewnienie bezpieczeństwa osobistego i
społecznego, socjalnego, np. w trakcie wczasów potrzeba bezpieczeństwa w trak-
cie pobytu w hotelu. To również potrzeba związana z zapewnieniem komfortu
psychicznego w zakresie gwarancji zatrudnienia. Są to podróże w celu regenera-
cji sił psychofizycznych, które motywowane są potrzebą poprawy stanu zdrowia,
odprężenia (pobyty w sanatoriach, uzdrowiskach, wczasy zdrowotne, wyjazdy na
kuracje),
POTRZEBA
SAMOREALIZACJI
POTRZEBA SZACUNKU I
UZNANIA
POTRZEBA PRZYNALEŻNOŚCI I
MIŁOŚCI
POTRZEBA BEZPIECZEŃSTWA
POTRZEBY FIZJOLOGICZNE
5. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
4
potrzeba przynależności i miłości (potrzeba społeczna – afiliacji) – potrzeby
nawiązujące do relacji człowieka z otoczeniem, m.in. potrzeba akceptacji przez
rodzinę, przyjaciół, znajomych, grupy społeczne, potrzeba nawiązywania i
utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów międzyludzkich, np. w trakcie wy-
cieczki potrzeba poznania ludzi i zyskania ich akceptacji. Są to również podróże
związane z odwiedzinami u krewnych, przyjaciół czy znajomych, wyjazdy moty-
wowane potrzebą zmiany rytmu życia, odnowienia kontaktów z ludźmi (uczest-
nictwo w uroczystościach rodzinnych, spotkania przyjaciół, spotkania grup spo-
łecznych),
potrzeba szacunku i uznania – potrzeby wynikające z pozytywnego
postrzegania siebie oraz postrzegania człowieka przez innych, m.in. potrzeba
prestiżu, sukcesu, szacunku, poczucie uznania. Potrzeba szacunku i uznania od-
nosi się do tego, jak inni ludzie postrzegają drugiego człowieka poprzez jego za-
chowanie. To podróże, których głównym celem jest zyskanie prestiżu, szacunku
w społeczeństwie (wyjazdy i uczestnictwo w imprezach sportowo – rekreacyj-
nych, kulturalno-rozrywkowych),
potrzeba samorealizacji – potrzeby związane z wykorzystaniem własnego
potencjału, m.in. potrzeba realizacji talentu, zdolności, potrzeba spełnienia
indywidualnych zainteresowań, poczucie własnej wartości, np. w trakcie wy-
cieczki potrzeba robienia zdjęć tylko drzewom ze względu na zainteresowanie. Są
to podróże hobbystyczne czy też zaspokajające potrzeby przyjemnościowe (wy-
jazdy na kursy językowe, wyjazdy poznawcze, pielgrzymki.
Teoria Abrahama Maslowa w analizowaniu potrzeb uczestników ruchu turystycznego
nie do końca się sprawdza. W związku z tym faktem, wielu autorów zajmujących się
branżą turystyczną opowiada się za odrębnością potrzeb turystycznych.
Potrzeby turystyczne
Potrzeby turystyczne to głównie indywidualne, osobiste potrzeby każdego człowieka,
związane z zagospodarowaniem wolnego czasu.
Ponadto odnoszą się do rzeczy materialnych, których pragniemy wraz z dynamicznie
rozwijającym się rynkiem turystycznym. Nie można jednak zapomnieć, iż poza namacal-
nymi rzeczami turyści pragną również doznawać i zaspokajać swoje potrzeby (ducho-
we), związane z ich religijnością i wiarą. Potrzeby turystyczne uznawane są potocznie za
dobra i usługi luksusowe, powszechnie świadczone konsumentom masowym.
6. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
5
Rysunek 1.2. Hierarchia potrzeb turystycznych
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie Łazarek R. 2004, s. 27
potrzeba zmiany otoczenia (środowiska, miejsca stałego zamieszkania) – pod-
stawę potrzeb zgodnie z definicją turystyki według UNWTO (Światowa Organiza-
cja Turystyki) stanowi chęć zmiany codziennego otoczenia, środowiska poprzez
wykorzystanie różnych form (indywidualna, zbiorowa, zorganizowana) i środ-
ków lokomocji (np. autokar, pociąg, samolot, statek, prom, itp.),
potrzeba zakwaterowania – rynek turystyczny nie funkcjonowałby, gdyby nie
turyści. W związku z definicją turysty według UNWTO, z której wynika, iż jest to
osoba czy też odwiedzający, przebywający w odwiedzanej miejscowości co naj-
mniej jedną noc, którą spędza w publicznym lub prywatnym obiekcie zakwate-
rowania, należy podkreślić, iż pierwsze piętro piramidy potrzeb turystycznych
zajmuje zakwaterowanie. Przedsiębiorstwa turystyczne – obiekty noclegowe,
oferując szeroką gamę stałych obiektów zakwaterowania (np. hotele, motele,
pensjonaty, schroniska, schroniska młodzieżowe, domy wczasowe, domki agro-
turystyczne, itd.) oraz ruchomych obiektów zakwaterowania (np. rotele, flytele,
botele, cruisery, itp.), zaspokajają potrzeby w tym zakresie,
MARZENIA
PRZEŻYCIA
REGENERACJA I
WZBOGACENIE SIŁ
PSYCHOFIZYCZNYCH
WALORY TURYSTYCZNE,
ZAGOSPODAROWANIE
TURYSTYCZNE, INFRASTRUKTURA
TURYSTYCZNA
POTRZEBA WYŻYWIENIA
POTRZEBA ZAKWATEROWANIA
POTRZEBA ZMIANY OTOCZENIA, ŚRODOWISKA, MIEJSCA
STAŁEGO ZAMIESZKANIA
7. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
6
potrzeba wyżywienia – kolejne piętro zajmuje wyżywienie, a więc potrzeba
głodu i pragnienia. Tutaj rynek usług gastronomicznych również wyszedł naprze-
ciw oczekiwaniom i pragnieniom turysty – obecnie każdy może skorzystać z sze-
rokiej gamy usług żywieniowych, świadczonych w zakładach gastronomicznych
(restauracje, zajazdy, bary, jadłodajnie. itp.),
walory turystyczne (zagospodarowanie turystyczne, infrastruktura tury-
styczna) – powyżej zlokalizowane są potrzeby dotyczące walorów turystycznych
zarówno naturalnych, jak i antropogenicznych. Turyści, poza potrzebami zapo-
znania się z obiektami wytworzonymi przez człowieka, pragną również, aby do-
stęp do nich był łatwy, a infrastruktura – zapewniona. Wraz z rozwijającym się
rynkiem turystycznym wzrastają również potrzeby turystów dotyczące jakości
świadczonych usług. Związane są z aktywnością badawczą człowieka, co pozwala
na gromadzenie indywidualnych doświadczeń, a tym samym rozwijania zaintere-
sowań i zamiłowań,
regeneracja i wzbogacenie sił psychofizycznych – stopniowo wraz z zaspoko-
jeniem potrzeb zmiany otoczenia, zakwaterowania, wyżywienia i ciekawości
człowieka, następuje potrzeba regeneracji sił fizycznych i psychicznych. Współ-
czesny rynek usług turystycznych, nasycony wszelakimi ofertami usług rekrea-
cyjno-sportowymi, czy też usług kulturalno-rozrywkowych, jest w stanie zaspo-
koić nawet wyimaginowane potrzeby człowieka,
przeżycia –odpowiednio do zaspokojonych potrzeb kolejne piętro w hierarchii
potrzeb człowieka zajmują przeżycia. Ten poziom potrzeb każdy człowiek zaspo-
kaja według własnego zapotrzebowania i według własnego stylu życia i wyobra-
żenia,
marzenia – ostatnie piętro zajmują marzenia. Potrzeba ta najczęściej pojawia się
u człowieka wraz z jego powrotem do stałego miejsca zamieszkania i podczas
wspomnień z minionych podróży.
F. Oppacher wyróżnił siedem kategorii potrzeb oraz uszeregował je od potrzeb najniż-
szych do najwyższych:
„1. Potrzeba fizjologicznego podtrzymania życia – zdrowia, czystego środowiska natu-
ralnego.
2. Potrzeba bezpieczeństwa fizycznego – istnienia bez fizycznych uszkodzeń ciała.
3. Potrzeba bezpieczeństwa psychicznego –dążenia do posiadania tożsamości, panowa-
nia nad własnym losem.
8. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
7
4. Potrzeba miłości, przynależności, współpracy – miłości wzajemnej, rodzicielskiej,
podtrzymywania na duchu jako przeciwieństwa alienacji.
5. Potrzeba szacunku do samego siebie – godności osobistej, poczucia wartości własnych
celów i pracy, uznania własnej osobowości.
6. Potrzeba samorealizacji, rozwoju – twórczości, poznania, wiedzy.
7. Potrzeba celu i zrozumienia (Rudnicki 2010, s. 23).
Reasumując na podstawie obserwacji i praktyki obsługi imprez turystycznych oraz za-
chowań klientów biur podróży, podkreślić należy, iż podobnie jak w przypadku pirami-
dy Abrahama Maslowa, potrzeby turystyczne podzielić można na potrzeby wyższego i
niższego rzędu Jako przykład posłużyć mogą dwie jednostki – z czego jedna stanowi
osobę po raz pierwszy udającą się w podróż, a druga wyjeżdżającą cyklicznie na waka-
cje. W przypadku pierwszej osoby mamy do czynienia z potrzebami wyższego rzędu.
Potrzebę zmiany otoczenia, środowiska przekłada ona nad potrzebami, które musi za-
spokoić do prawidłowego funkcjonowania w życiu. W drugim przypadku mamy z kolei
przykład potrzeb niższego rzędu – wyjazdy stały się potrzebą powszechnie odczuwalną i
wówczas zaklasyfikować można ją jako potrzebę podstawową.
Suma naszych potrzeb jest bezgraniczna. Zaspokojenie jednej potrzeby po wielokroć
przyczynia się do wywoływania nowych.
W życiu każdego człowieka możemy zaobserwować:
potrzeby jednostkowe – czyli takie, które zaspokajane są indywidualnie, osobi-
ście, czy też samodzielnie np. wczasy organizowane samodzielnie,
potrzeby społeczne – czyli takie, które zaspokajane są zbiorowo, wspólnie przez
wykwalifikowane instytucje, np. uczestnictwo w wycieczce objazdowej,
potrzeby teraźniejsze – czyli takie, których zaspokajanie następuje na bieżąco, w
danej chwili, np. potrzeba zagospodarowanie czasu w danym dniu poprzez wy-
jazd do pobliskiego lasu,
potrzeby przyszłe – czyli takie, których realizacja nastąpi w przyszłości, np. pla-
nowanie wyjazdu na przyszły rok do Grecji,
realne – czyli takie, których urzeczywistnienie możliwe jest na bieżąco, współ-
cześnie, tu i teraz, np. wycieczka turystyczna po własnym mieście bądź okolicy,
potrzeby nierealne – czyli takie, które pozostają tylko wytworem naszej wyob-
raźni, np. marzenia o podróży w kosmos.
9. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
8
Cechy potrzeb:
niepoliczalność i rozwojowość – w
globalizacji ówczesnego świata, a
wraz z nim galopującego rozwoju
cywilizacji, wzrasta liczba potrzeb
człowieka. Stworzenie listy potrzeb
współcześnie jest praktycznie nie-
możliwe. Wraz z transformacjami
na rynkach gospodarczych i zmie-
niającymi się trendami, struktura i
hierarchia potrzeb ludzkich również ulega zmianie,
czasowość – potrzeby ludzkie charakteryzują się tym, iż są odnawialne, a okres
ich powoływania na nowo do życia uzależniony jest od człowieka, jego oczeki-
wań,
bezgraniczność – zaspokojenie jednych potrzeb wzbudza niejednokrotnie po-
wstanie nowych, innych potrzeb,
ograniczoność do intensywności odczuć – w miarę zaspokojenia danego rodzaju
potrzeby intensywność jej odczuwania zdecydowanie maleje,
zmienność – potrzeby ulegają ciągłym przeobrażeniom, a wynika to z czasu, miej-
sca oraz warunków ich występowania, które uzależnione są od wieku człowieka,
płci oraz stylu życia każdej jednostki,
komplementarność – potrzeby uzupełniają się wzajemnie, a wynika to z faktu, iż
ich występowanie w większym bądź mniejszym stopniu nakłada się na siebie, a
tym samym występują wspólnie,
substytucyjność – potrzeby można zastępować innymi, jednakże należy zwrócić
uwagę, iż ma to miejsce wewnątrz rodzajowych grup potrzeb i głównie odnosi się
do sposobów zaspokajania tej samej potrzeby. Cecha substytucyjności ma zasto-
sowanie w przypadku potrzeb wyższego rzędu.
Zaspokajanie potrzeb
Zaspokajanie potrzeb turystycznych następuje z chwilą nabycia i korzystania, czy też
użytkowania przez człowieka dóbr lub usług. Mechanizm zaspokajania potrzeb rozpo-
czyna się wraz z chwilą uświadomienia sobie, jakie niezbędne środki zaspokoją potrzeby
i wówczas nabywa się je. Ta sama potrzeba w przypadku każdego człowieka może zo-
stać zaspokojona w odmienny sposób. Uzależnione jest to od kultury, w jakiej człowiek
się wychowuje, tradycji, cech osobowościowych jednostki, poziomu wykształcenia czy
też przynależności do określonych grup społecznościowych itp.
10. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
9
Dobra
Dobrami nazywamy środki materialne, posiadające przyporządkowane odpowiednie
cechy fizyko-chemiczne (kształt, zapach, kolor, masę, skład chemiczny, wymiar, np.
przewodniki, mapy, katalogi, itp.) oraz środki niematerialne (przekazywanie wiedzy,
dobra dostarczane przez naturę: woda, powietrze, czy słońce, np. informacja turystycz-
na, korzystanie z uroków słonecznej plaży w Chorwacji).
Tabela 1.3. Rodzaje i charakterystyka dóbr
Kryterium
klasyfikacji
Rodzaj dóbr
Przykład
Charakterystyka
możliwość
pozyskania
naturalne
(wolne) – woda,
powietrze, klimat,
krajobraz, słońce,
itp.
dostarczane są przez przyrodę, w której występują
w nieograniczonej ilości
brak konkretnego posiadacza, właściciela, gdyż nie
są wytworem człowieka
nie można ich kupić, gdyż nie są wynikiem procesu
gospodarowania, a tym samym towarem
dostępne bezustannie
gospodarcze
(ekonomiczne) –
odzież, artykuły
spożywcze, nieru-
chomości, itp.
wytwarzane przez człowieka w procesie gospoda-
rowania
występują w ograniczonej ilości
do ich wytwarzania wykorzystywane są zasoby
czynników wytwórczych (ziemia, praca, kapitał)
przeznaczenie konsumpcyjne
(środki spożycia)
– żywność, odzież,
mieszkanie, me-
ble, telewizor,
komputer, itp.
występują w ograniczonej ilości
zaspokajają potrzeby człowieka bezpośrednio
produkcyjne
(środki produkcji)
– maszyny, narzę-
dzia, materiały,
surowce, itp.
służą do wytwarzania innych dóbr
podlegają dalszemu przetwarzaniu
własność prywatne – ro-
wer, samochód,
nieruchomość, itp.
człowiek uzyskuje prawo do korzystania z nich i
użytkowania z chwilą nabycia praw własności na-
bytych od sprzedającego
dostępne wyłącznie dla ludzi z prawem własności
11. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
10
którzy podejmują decyzję, jak je wykorzystają
publiczne –
oświetlenie ulic,
zagospodarowanie
turystyczne, ko-
munikacja miej-
ska, obrona naro-
dowa, itp.
właścicielem jest państwo bądź organ administra-
cji samorządu terytorialnego
użytkowane przez społeczeństwo lub grupę ludzi
równocześnie
opłacane z podatków
dostępne dla wszystkich
Źródło: opracowanie własne autora
Ponadto, podobnie jak w przypadku potrzeb, wyróżnić można:
dobra komplementarne – dobra wzajemnie uzupełniające się w celu zaspokojenia
określonych potrzeb, czyli zakup jednego dobra powoduje potrzebę dokonania zakupu
innego – tzw. dobra komplementarnego (uzupełniającego), np. zakup wycieczki w biu-
rze podróży – zakup transportu – zakwaterowania, wyżywienia – imprez fakultatyw-
nych, itd.
dobra substytucyjne – dobra zastępujące się, czyli że ta sama potrzeba może zostać
zaspokojona poprzez różne zamienniki, np. wycieczka zagraniczna – wycieczka krajowa,
transport samolotem – transport autokarem, itd.
Usługi
Usługami nazywamy wszelkie czynności, polegające na świadczeniu drugiemu człowie-
kowi, w celu zaspokojenia potrzeb, np. usługa noclegowa, gastronomiczna, informacji,
pilotażu, przewodnictwa, ubezpieczeniowa itp.
Zgodnie z powyższą definicją usługi (obok dóbr) są związane bezpośrednio lub pośred-
nio z zaspokajaniem ludzkich potrzeb. Wyróżniamy:
usługi materialne – określane również jako usługi produkcyjne. Są one świad-
czone wówczas, gdy działalność człowieka ukierunkowane jest na konkretne do-
bro. Zaliczamy do nich m.in. usługę szewską, usługę pralniczą, usługę telekomu-
nikacyjną, usługę transportową, usługę handlową itd.
usługi niematerialne – określane również jako nieprodukcyjne. Pomimo, iż są
one niematerialne ich świadczenie wymaga użytkowania różnych dóbr material-
nych m.in. budynków czy narzędzi. Zaliczamy do nich m.in. przekazywanie, udzie-
lanie i rozpowszechnianie informacji, porady lekarskie, porady prawne, ochronę
porządku publicznego, administrację państwową, ogólnodostępną rozrywkę, itd.
12. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
11
2. Popyt turystyczny
POPYT – ilość dóbr i usług, jaką nabywcy, czyli kupujący, gotowi są zakupić przy różnym
poziomie cen, w określonym czasie i na określonym rynku, przy założeniu, że inne czyn-
niki (poza ceną) nie ulegną zmianie.
POPYT TURYSTYCZNY – suma dóbr i usług turystycznych, jaką usługobiorcy skłonni są
nabyć po określonym poziomie cen w danym miejscu i czasie, w celu zaspokojenia swo-
ich potrzeb związanych z ruchem turystycznym.
PRAWO POPYTU – wzrost ceny na dane dobro czy usługę turystyczną powoduje spadek
popytu na dane dobro czy usługę turystyczną, jednakowoż spadek ceny wywołuje
wzrost popytu przy założeniu niezmienności pozostałych czynników (ceteris paribas).
Zgodnie z prawem popytu oznacza to, że gdy cena imprezy turystycznej do Hiszpanii
wzrasta, maleje zainteresowanie tą ofertą, a tym samym maleje popyt na zakup wczasów
w Hiszpanii. Turyści wówczas poszukują innych kierunków wyjazdów lub też w zamian
decydują się na wczasy w kraju.
Determinanty popytu turystycznego na rynku turystycznym:
Liczba nabywców – popyt jest tym większy, im więcej konsumentów dokonuje
zakupu danego dobra czy usługi. Popyt na dany rodzaj turystyki jest tym większy,
im więcej konsumentów odczuwa potrzebę dokonania zakupu i wyjazdu na dany
rodzaj turystyki,
Dochody nabywców – popyt jest tym większy na dane dobra czy usługi, im wyż-
sze dochody osiągają ludzie. Wraz ze wzrostem dochodów społeczeństwa zwięk-
sza się ich liczba potrzeb, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonej liczby za-
kupu wycieczek czy wczasów.
13. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
12
Reklama – wzrost popytu na dane
dobro czy usługę, podyktowane
może być intensywnością rozre-
klamowania. Wraz z intensywno-
ścią i rozpowszechnieniem danej
wycieczki w mediach oraz innych
środkach promocji wrasta zapo-
trzebowanie na uprawianie tury-
styki wśród społeczeństwa,
Zmiany cen dóbr i usług kom-
plementarnych – są to dobra lub
usługi uzupełniające się, co oznacza, że wzrost ceny jednego z dóbr lub jednej z
usług spowoduje spadek popytu na to drugie dobro lub usługę. Wzrost ceny ben-
zyny może spowodować spadek popytu na usługi transportowe, czy też zaspoka-
janie potrzeb wyjazdów krótkoterminowych w najbliższą okolicę, a tym samym
przyczyni się do spadku popytu na benzynę,
Zmiany cen dóbr i usług substytucyjnych –są to dobra lub usługi, zastępujące
się w zaspokajaniu określonych potrzeb, co oznacza, iż wzrost ceny jednego z
dóbr lub jednej z usług spowoduje spadek popytu na to dobro lub usługę, ale
wzrośnie popyt na to drugie dobro lub usługę. Wzrost ceny wczasów krajowych
spowoduje spadek popytu na wczasy krajowe, ale wzrost popytu na wczasy za-
graniczne,
Czynniki niewymierne – wzrost lub spadek popytu na dane dobro lub usługę
podyktowane może być indywidualnymi gustami, tradycjami, normami, zasada-
mi, trendami czy też rangą danej miejscowości, modą na zdrowy styl życia,
Cena dóbr i usług turystycznych – popyt na dobra i usługi maleje w momencie
wzrostu cen i odwrotnie (prawo popytu),
Oczekiwania – spadek popytu na dane dobra lub usługi może być wynikiem po-
trzeb turystów spadkiem cen lub wzrostu ich dochodów,
Jakość świadczonych usług – popyt jest tym większy, im jakość usług jest lep-
sza, natomiast spadek jakości świadczonych usług powoduje równolegle spadek
popytu na dane usługi lub całkowitą z nich rezygnację przez turystów,
Sezonowość – wzrost popytu na dane dobra i usługi wzrasta wraz z określonym
sezonem, np. w sezonie zimowym wzrasta zainteresowanie turystyką narciarską,
w sezonie letnim wzrasta zainteresowanie wczasami wypoczynkowymi nad mo-
rzem,
Naśladownictwo – wzrost popytu na dane dobro lub usługę podyktowane jest
nabywaniem dóbr lub usług przez innych. Zjawisko takie określamy efektem tzw.
14. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
13
owczego pędu, czyli kupujemy dane dobra lub usługi w związku z faktem, iż do-
konują ich zakupu inni, np. zaspokajanie potrzeby przynależności, uznania;
Odmienność – popyt na dane dobro lub usługę maleje ponieważ nabywają je in-
ni. Zjawisko to nazywamy efektem snobizmu, czyli nie kupujemy danego dobra
czy też usługi bo kupują je inni, a chcemy być odmiennymi, wyróżniającymi się z
tłumu, np. zaspokajanie potrzeby samorealizacji.
W turystyce mamy do czynienia z dwoma paradoksami:
Paradoks Veblena – (efekt Veblena) oznacza on, że wraz ze wzrostem ceny wzrasta
popyt na dane dobro czy usługę, gdyż cena nie ma znaczenia, jeżeli turysta chce zade-
monstrować swoją pozycję. Paradoks Veblena dotyczy zapotrzebowania na usługi i do-
bra prestiżowe, których konsumpcja określa status społeczny nabywcy.
Paradoks Giffena – (efekt Giffena) oznacza, że pomimo wzrostu cen na dane dobro,
czy usługę popyt nadal rośnie.
Rodzaje popytów turystycznych:
potencjalny – charakteryzuje on popyt nabywców oparty na ich finansowych
możliwościach. To ogół zapotrzebowania na usługi turystyczne i dobra, jaki zo-
stałby zgłoszony, w przypadku nieogranioncznych dochodów nabywców i moż-
liwości zrealizowania i zaspokojenia przez nich swoich potrzeb turystycznych,
rzeczywisty (realny, efektywny) – ogół zapotrzebowania na usługi turystyczne i
dobra, które realnie mogą zostać zrealizowane, ponieważ nabywcy posiadają od-
powiednią ilość środków pienięż-
nych, przeznaczonych na realizację
i zaspokojenie swoich potrzeb,
restytucyjny – dokonanie ponow-
nego zakupu usługi turystycznej
czy dobra – identycznych, jak użyt-
kowane poprzednio. Na rynku tu-
rystycznym zjawisko to praktyko-
wane jest głównie w przypadku
stałych klientów biur podróży, któ-
rzy cyklicznie wykupują i wyjeż-
dżają w to samo miejsce.
15. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
14
Tabela 1.4. Czynniki wywierające wpływ na popyt turystyczny
Grupa Czynniki
Czynniki eko-
nomiczne
Rozwój gospodarczy kraju
Stosunki międzynarodowe
Stosunki handlowe
Polityka ceny kursu walut
Miejsce pracy
Koszty transportu
Dochodowa elastyczność popytu (związek między dochodami, a wy-
datkami na turystykę)
Elastyczność cenowa (związek między cenami a wydatkami na tury-
stykę)
Otoczenie Położeni geograficzne
Klimat
Zagospodarowanie turystyczne
Urbanizacja
Infrastruktura turystyczna
Środowisko
Społeczeństwo Opinia publiczna
Normy społeczne
Miejsce zamieszkania
Miejsce zatrudnienia
Wykonywany zawód
Czas wolny
Poczucie sukcesu
Poczucie przynależności do określonej grupy społecznej
Wartości duchowe
Wartości estetyczne
Aspiracje
Osobowość Wiek
Płeć
Stan cywilny
Pozycja rodzinna
Ciekawość życia
Łatwość nawiązywania kontaktów
Potrzeba podróżowania
Hobby
Pozytywny stosunek do turystyki i rekreacji
16. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
15
Państwo Stosunki polityczne
Regulacje rządowe w zakresie przepisów granicznych
Regulacje rządowe w zakresie ochrony konsumentów
Regulacje rządowe w zakresie ochrony praw konsumentów
Regulacje rządowe w zakresie ochrony środowiska naturalnego
Regulacje rządowe w zakresie prawa podatkowego
Regulacje rządowe w zakresie turystyki i sportu w kraju i za granicą
Media Działalność środków masowego przekazu w zakresie rozpowszech-
niania zjawiska turystyki i rekreacji wśród potencjalnych nabywców
Źródło: opracowanie własne autora
17. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
16
3. Podaż turystyczna
Podaż – ilość dóbr i usług, jakie usługodawcy są gotowi zaoferować na określonym ryn-
ku, w określonym czasie i przy różnych poziomach cen nabywcom, przy założeniu nie-
zmienności czynników rynkowych z wyjątkiem cen.
Podaż turystyczna – ilość dóbr i usług turystycznych, jakie usługodawcy gotowi są zao-
ferować potencjalnym nabywcom na określonym rynku, w określonym czasie i przy
różnych poziomach cen.
Prawo podaży – wraz ze wzrostem cen, wzrasta wielkość podaży, natomiast wraz ze
spadkiem cen wielkość podaży maleje przy założeniu niezmienności pozostałych czyn-
ników rynkowych (ceteris paribas).
Zgodnie z prawem podaży w turystyce oznacza to, że wraz ze wzrostem cen usług tury-
stycznych zwiększa się liczba usługodawców, którzy chcą prosperować w branży tury-
stycznej, w której upatrują zyski.
Determinanty podaży turystycznej na rynku turystycznym:
koszty produkcji – suma kosztów poniesionych na czynniki produkcji (np. su-
rowce, prace, maszyny) odzwierciedla wielkość produkcji i ilość dóbr i usług ofe-
rowanych na sprzedaż,
postęp technologiczny – zastosowanie nowoczesnych sposobów procesu pro-
dukcyjnego i racjonalnego wykorzystania czynników produkcji, pozwala dostar-
czać większą ilość dóbr i usług turystycznych przy utrzymującym się poziomie
cen, a tym samym przyczynia się do wzrostu konkurencyjności,
liczba producentów – zwiększenie podaży dóbr i usług turystycznych jest wyni-
kiem zwiększającej się liczby usługodawców, natomiast zmniejszenie liczby usłu-
godawców skutkuje spadkiem podaży,
podatki –wzrost podatków powoduje zmniejszenie się podaży, natomiast spadek
przyczynia się do wzrostu podaży,
oczekiwania wytwórców i usługodawców w stosunku do kształtowania się
cen rynkowych dóbr i usług w przyszłości – podaż może zostać wstrzymana
przez samych wytwórców bądź usługodawców w skutek oczekiwań na wzrost
cen na rynku,
zamożność społeczeństwa,
czynniki niewymierne,
atrakcyjność regionu,
zdarzenia losowe,
18. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
17
polityka gospodarcza państwa –
spadek podaży może być powodem
rygorystycznych i zaostrzonych re-
gulacji państwowych,
rozwój gospodarczy.
Rodzaje podaży turystycznej:
- podaż pierwotna – oddziaływanie spo-
łeczno-kulturowe, walory turystyczne,
naturalne, infrastruktura ogólna,
- podaż wtórna – obiekty i urządzenia infrastruktury turystycznej.
Tabela 1.5. Czynniki wywierające wpływ na podaż turystyczną
Grupa Czynniki
Czynniki ekono-
miczne
Rozwój gospodarczy kraju
Stosunki międzynarodowe
Stosunki handlowe
Polityka ceny kursu walut
Miejsce pracy
Koszty transportu
Dochodowa elastyczność popytu (związek między dochodami, a
wydatkami na turystykę)
Elastyczność cenowa (związek między cenami, a wydatkami na
turystykę)
Otoczenie Położeni geograficzne
Klimat
Zagospodarowanie turystyczne
Urbanizacja
Infrastruktura turystyczna
Środowisko
Społeczeństwo Opinia publiczna
Normy społeczne
Miejsce zamieszkania
Miejsce zatrudnienia
Wykonywany zawód
Czas wolny
Poczucie sukcesu
19. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
18
Poczucie przynależności do określonej grupy społecznej
Wartości duchowe
Wartości estetyczne
Aspiracje
Konsumenci, na-
bywcy
Motywy podróżowania
Cele podróży
Trendy turystyczne
Udział turystyki narodowej w popycie turystycznym
Udział turystyki zagranicznej przyjazdowej w popycie turystycz-
nym
Przedsiębiorstwo Udział małych, średnich i dużych przedsiębiorstw w podaży tury-
stycznej
System obciążeń podatkowych
Możliwości inwestycyjne
Koszty produkcji
Rynek pracowniczy
Państwo Stosunki polityki międzynarodowej
Stosunki gospodarcze
Interwencja państwa w rozwój gospodarki
Źródło: opracowanie własne autora
20. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Planowanie imprez i usług turystycznych
19
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Łazarek R., Ekonomika turystyki. Wybrane zagadnienia, wydanie III zmienione, Wyższa
Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2004, s. 27.
Rudnicki L., Zachowanie konsumentów na rynku turystycznym, Wydawnictwo Proksenia,
Kraków 2010.
Literatura dodatkowa
Alejziak W., Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Wydawnictwo FHU „Albis”, Kraków
2000.
Leszka G., Podstawy turystyki, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2013.
Marcinkiewicz C., Kowalski S., Marketing turystyczny (elementy norm postępowania i ety-
ka dla zarządzających), Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec
2012.
Meyer B., Obsługa ruchu turystycznego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2007.
Mikuta B., Żelazna K., Organizacja ruchu turystycznego na wsi, Wydawnictwo Format –
AB, Warszawa 2004.
Wodejko S., Ekonomiczne zagadnienia turystyki, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Handlu i
Prawa, Warszawa 1997.
