Recommended
Recommended
More Related Content
More from COSKUN CAN AKTAN
More from COSKUN CAN AKTAN (20)
DAVRANIŞSAL İKTİSAT
- 1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, Yeni İktisat Okulları ve İktisadi Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018. Sunum Hazırlayan: Beyza Ongun
- 2. Şekil-1: Zihinsel Hata ve Yanılgılar (CognitiveBias)
- 3. Olasılık/İhtimal Hata Ve Yanılgıları Davranışsal iktisat alanında çalışmalar yapan araştırmacılar ekonomik birimlerin her zaman “rasyonel” davranış sergilemediklerini muhtemel olasılık/ihtimal hesaplarında ciddi hata ve yanılgılara düştüklerini ortaya koymaya çalışmışlardır.
- 5. Örneğin, “Kumarbaz Yanılgısı” ya da “Monte Carlo Yanılgısı” olarak bilinen duruma göre insanlar, eşit olasılığa sahip olaylardan birisi beklenenden sık ortaya çıktığında bundan sonra ortaya çıkma şansının azaldığını düşünerek mantıksal hataya düşebilirler. Halbuki, olasılık teorisinde, şansa bağlı her olay ya da eylem bir öncekinden bağımsızdır; insan bu gerçeği görmezden gelerek ya da reddederek kumarbaz yanılgısına düşebilir.
- 6. Yine, insanlar, doğruluğu garanti edilemeyecek geçmişteki bir deneyimsel bilgiyi referans alarak, onu «çıpa» olarak kabul edebilirler; karar ve tercihlerini bu çıpaya bağlı olarak yapabilirler. Zihinsel psikoloji alanında bu duruma “çıpa atma( anchoring )” adı verilmektedir. Bir başka şekilde ifade etmek gerekirse, insanların ilk bilgiye çıpa atarak ona gereğinden fazla değer atfetmeleri yaygın bir davranıştır. İnsanlar ilk bilgiye odaklanarak ardından kendilerine iletilen bilgileri değersiz görme eğilimindedirler.
- 7. Başlangıç seviyesinde sahip olduğumuz bilgi karar ve seçimlerimizde etkili olur. • Finans alanında oldukça iyi eğitim almış ve muhtelif uluslararası bankalarda görev yapmış bir kişinin bir hastalık sebebiyle işinden bir süre ayrılmak zorunda kaldığını varsayalım. Bu kişi özgeçmiş ve tecrübesini ortaya koyarak yeni bir iş başvurusunda bulunduğunda kendisi ile mülakat yapan banka yöneticisi kişiye en son işinde aldığı maaşı sorabilir ve öğrenmiş olduğu maaş seviyesine “çıpa atarak” karar verebilir.
- 8. Öte yandan, insanlar bazı yüzeysel bilgilerden hareketle kişi ya da olayla bağlantısı olmayan bazı doğrulara ulaştıklarını düşünebilirler ve bu şekilde yanılabilirler. Bağlantı Yanılgısı (conjuntionfallacy) adı verilen bu zihinsel hata türü de sonuçta irrasyonel karar ve seçimler ortaya çıkarmış olur. Gündelik iktisat hayat içerisinde buna benzer şekilde pek çok bağlantı yanılgılarına düşebiliriz.
- 9. Olasılık ihmali (neglect of probability) bir başka zihinsel hata ve yanılgıdır. İnsanlar belirsizlik altında bir karar alırken olasılıkları tamamen devre dışı bırakarak karar ve seçimde bulunabilirler. İktisadi hayat her zaman risk ve belirsizlikleri içinde barındırır ve iktisadi birimler her zaman risklerle ve belirsizliklerle karşı karşıya kalabilirler. Belirsizlik, ekonomik birimlerin rasyonel karar almalarını güçleştirir ve olasılıkları ihmal etmeye sevk ederek irrasyonel karar ve seçimler ortaya çıkarabilir.
- 10. Hatalı örneklem adı verilen bir başka olasılık (ihtimal) yanılgısı ise şunu ifade etmektedir. İnsanlar ya da firmalar bazen kendi iddiaları ile çelişen kanıtları devre dışı bırakarak ve sadece kendi iddialarını destekleyecek kanıtları kullanarak sonucu çarpıtma yolunu seçebilirler. Veriler toplandıktan sonra, hipotezlerin seçilmesi ve uygulanması, hipotezi test etmek için adil bir yol değildir. Satış ve pazarlama alanında hatalı örneklem adı verilen yöntem sıkça kullanılarak tüketicilerin doğru bilgiye ulaşması pekala engellenebilir.
- 11. Hatalı örneklem literatürde “Texas Sharpshooter Fallacy” olarak da adlandırılmaktadır. Önce rastgele ateş açıp, daha sonra da açılan deliklerin etrafına bir hedef tahtası yerleştirmek yanılgısı zihinsel psikolojide “Texas sharpshooter” olarak adlandırılmaktadır.
- 12. Hemen belirtelim ki, insanların aşırı iyimserlikleri ve aşırı güven duyguları da bazen olasılıkları tam olarak görmelerine bir engel oluşturabilir.