DAVRANIŞSAL İKTİSATİKTİSADİ DAVRANIŞ, KARAR VE SEÇİMLERDE İRRASYONELİTE VE SONUÇLARI:MANTIKSAL HATA VE YANILGILAR

1. DAVRANIŞSAL İKTİSAT
İKTİSADİ DAVRANIŞ,
KARAR VE SEÇİMLERDE
İRRASYONELİTE VE
SONUÇLARI:
MANTIKSAL HATA VE
YANILGILAR
Bu Sunum Şu Kaynaktan Yararlanılarak Hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Yeni İktisat Okulları Ve İktisadi Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018.
Sunumu Hazırlayan: Simge Makimecioğlu
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. DAVRANIŞSAL
OLASILIK/İHTİMAL
KARAR
VERME/TERCİH
ÇEVRESEL ETKİ
ZAMANLAMAHESAPLAMA
MANTIKSAL
HATIRLAMA
İNANÇ

3. • Beklenti teorisi
• Kayıptan kaçınma
• Sahiplenme
• Yanlış konsensus
• Geri bakış yanılgısı
• Aşırı güven
• Dunning krueger etkisi
. • Zihinsel uyumsuzluk
. • Kör nokta
• Plasebo etkisi
DAVRANIŞSAL

4. Kumarbaz yanılgısı
Bağlantı yanılgısı
Olasılığın ihtimali
Çıpa atma (Anchoring)
Aşırı iyimserlik
Aşırı güven
Hatalı örnekleme
OLASILIK/İHTİMAL

5. Odaklama
Doğrulama
Mesleki
deformasy
on
Algıda
seçicilik
Halo etkisi
Aşinalık
Tuzak
seçenek
(Decoy)
Aşırı
seçenek
KARAR VERME TERCİH

6. Sürü etkisi (Kalabalık
psikolojisi)
Bando arabası etkisi
Sosyal kanıt
Çevreleme
Karşılıklılık
(Reciprocity)
Bağlılık (Sadakat)
ÇEVRESEL ETKİ

7. Empati eksikliği
Zirve-Son kuralı (Peak-End-Rule)
Projeksiyon
Sonralık etkisi
Hiperbolik dışlama
Geri bakış yanılgısı
ZAMANLAMA

8. Zihinsel
muhasebe
Kayıptan
kaçınma
Statüko
etkisi
Batık maliyet
Çıpa atma
(Anchoring)
Halo etkisi
Sahiplenme
Hiperbolik
dışlama
İkea etkisi
Sonuç
yenilgisi
Akıl okuma
Genelleştirme
HESAPLAMA

9. Kumarbaz yanılgısı
Anlam kargaşası
Hatalı örneklem
Döngüsel akıl yürütmeAşırı genelleme
Yanlış analoji
Devekuşu etkisi
MANTIKSAL

10. Sonralık
etkisi
Teleskop
etkisi
Kriptomnezi
Başarıdan kendine
pay çıkarma
(Beneffectance)
Geri
bakış
yanılgısı
Seçici
hafıza
Zihinsel
bulanıklık
HATIRLAMA

11. Doğrulama
Alışkanlık
Sabit fikirlilik
Batıl inanç
Hurafe
Sürü etkisi
Sosyal kanıt
Bağlılık
Stereotip
İNANÇ

12. MANTIKSAL YANILGILAR
Kumarbaz yanılgısı (monte carlo
yanılgısı) ve hatalı örneklem
yanılgısı (texas sharpshooter
fallacy) mantık-dışı davranışsal
tutarlılık örnekleridir.

13. ANLAM KARGAŞASI(AMBIGUITY)
 İnsanlar gerçeği saptırmak amacıyla birden fazla
anlama gelebilecek sözcükler ya da muğlak bir dil
kullanabilirler. Bu şekilde bir kafa karışıklığı
yaratarak bir taraftan haklı olduklarını ortaya
koymaya çalışırlar; diğer taraftan karşıdaki kişinin
oyundan kaçmasını amaçlayabilirler.

14. DÖNGÜSEL AKIL YÜRÜTME
 İnsanlar kendi zihinlerinde oluşturdukları bir
doğruyu karşı tarafa benimsetmek ya da dikte
etmek için ulaşılmak istenen sonucu doğru
kabul eden bir öncülden yola çıkabilirler.
Burada sonuç başlangıç önermesinde
gizlenmiştir.

15. YANLIŞ ANALOJİ
 Yanlış analojide iki olay arasındaki benzerlikler
esas alınır ve biri hakkında verilen hüküm diğeri
hakkında da geçerli sayılır. Yanlış analojide,
aslında her açıdan benzer olmasalar bile, ilgisiz
açılardan bir benzerlik kurulmaya çalışılarak
yanlış çıkarımlarda bulunmak sözkonusudur.

16. KÖR NOKTA ETKİSİ (BLİND SPOT
EFFECT)
İnsanların kendi zihinsel
hatalarını görmezden gelerek
karar vermesi anlamına gelir.

17. DEVE KUŞU ETKİSİ (OSTRİCH
EFFECT)
 İnsanlar zor ve sıkıntılı dönemlerde
adeta bir devekuşu gibi başlarını kuma
gömerek sorunlar içinde boğulmaya
adeta razı olurlar. “Battık batıyoruz”
psikolojisi ile rasyoneliteden
uzaklaşma beraberinde sıkıntıların ve
problemlerin çok daha büyümesine
neden olabilir. Özetle, zor ve sıkıntılı
dönemlerde gerçeklerle yüzleşmekten
istemediğimizde kafamızı kuma
gömmeyi tercih edebiliyoruz.

18. DEVE KUŞU ETKİSİ (OSTRİCH
EFFECT)
 Devekuşlarının, özellikle korktukları
zaman kaçmak yerine kafalarını kuma
gömerek tehlikenin geçmesini
bekledikleri söylenir. Aslında bilimsel
anlamda doğru olmayan bu yaygın
inanış dolayısıyla insanların da ciddi
ekonomik kriz ve ekonomik sıkıntı
dönemlerinde devekuşu gibi kafalarını
kuma gömerek olayları ya da
olacakları görmek istemekten
kaçındıkları ifade edilmektedir.