1. ‫مۇندەرىجە‬ ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر:‬ ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى‬ ‫مىسىردىن چىقىش‬ ‫ئىنجىل:‬ ‫مەتتا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬‫ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫لۇقا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬

2. ‫يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬‫ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى‬ ‫رىملىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫گاالتىيالىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫ئەفەسلىكلەرگە يېزىلغان خەت‬ ‫فىلىپىلىكلەرگە يېزىلغان خەت‬ ‫كولوسىلىقالرغا يېزىلغان خەت‬

3. ‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫تىتۇسقا يېزىلغان خەت‬ ‫فىلىمۇنغا يېزىلغان خەت‬ ‫ئىبرانىيالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫ياقۇپ يازغان خەت‬ ‫پېترۇس يازغان بىرىنچى خەت‬

4. ‫پېترۇس يازغان ئىككىنچى خەت‬‫يۇھاننا يازغان بىرىنچى خەت‬‫يۇھاننا يازغان ئىككىنچى خەت‬‫يۇھاننا يازغان ئۈچىنچى خەت‬ ‫يەھۇدا يازغان خەت‬ ‫ۋەھىيلەر‬ ‫مۇقەددەس‬ ‫كىتاب‬ ‫ئىنجىل‬

5. ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر‬ ‫ھازىرقى زامان ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى‬ ‫كىرىش سۆز‬ ‫ھۆرمەتلىك كىتابخان:‬‫سىز «تەۋرات» ۋە «ئىنجىل» قاتارلىقالردىن تەركىب تاپقان‬ ‫«مۇقەددەس‬ ‫كىتاب» ھەققىدە ئاڭلىغان بولۇسىڭىز مۇمكىن. «مۇقەددەس‬ ‫كىتاب» بارلىق‬ ‫ئىنسانالرغا ياراتقۇچى خۇدا تەرىپىدىن بېرىلگەندۇر.‬ ‫«مۇقەددەس كىتاب» «كونا ئەھدە» ۋە «يېڭى ئەھدە» دەپ‬ ‫ئىككى قىسىمغا‬‫بۆلۈنگەن. 39 قىسىمدىن تەسكىل تاپقان «كونا ئەھدە» مۇسا‬ ‫پەيغەمبەر ئارقىلىق‬ ‫چۈسۈرۈلگەن «تەۋرات» تىن ئىبارەت بەش قىسىم،‬ ‫سۇنىڭدەك «زەبۇر» ۋە باسقا‬ ‫پەيغەمبەرلەرنىڭ قىسىملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.‬ ‫قولىڭىزدىكى كىتابقا «تەۋرات» نىڭ‬ ‫ئالدىنقى ئىككى قىسمى، يەنى «ئالەمنىڭ يارىتىلىشى» ۋە‬ ‫«مىسىردىن چىقىش»‬

6. ‫كىرگۈزۈلگەن بولۇپ، بۇالردا دۇنيانىڭ ئاپىرىدە بولۇسى،‬ ‫ئىنسانالرنىڭ يارىتىلىشى،‬ ‫سۇنداقال نۇھ، ئىبراھىم، ياقۇپ، يۈسۈپ، مۇسا قاتارلىق‬ ‫پەيغەمبەر ۋە ئىسرائىل‬ ‫خەلقىنىڭ ئەجدادلىرى ھەققىدە خاتىرىلەنگەن.‬ ‫«يېڭى ئەھدە» دەپمۇ ئاتالغان «ئىنجىل» بولسا ئەيسا‬ ‫مەسىھتىن كېيىن يېزىلغان‬‫بولۇپ، ئۇ 27 قىسىمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. قولىڭىزدىكى‬ ‫تولۇق «ئىنجىل» نى مەزمۇن‬ ‫جەھەتتىن ئۈچكە بۆلۈسكە بولىدۇ:‬ ‫1. «مەتتا»، «ماركۇس»، «لۇقا» ۋە «يۇھاننا» دىن‬ ‫ئىبارەت بۇ تۆت قىسىمدا‬ ‫ئەيسا مەسىھنىڭ دۇنياغا كېلىشى، ياراتقان مۆجىزىلىرى،‬ ‫تەلىملىرى، قەستەن‬‫كرېستكە مىخلىنىپ ئۆلتۈرۈلۈسى ۋە تىرىلىش جەريانلىرى‬ ‫بايان قىلىنىدۇ.‬‫7. «ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى» دە ئەيسا‬ ‫مەسىھنىڭ‬ ‫ساگىرتلىرىنىڭ خۇش خەۋەر يەتكۈزۈش جەريانى بايان‬ ‫قىلىنىدۇ. بۇنىڭدا خۇدانىڭ‬

7. ‫مۇقەددەس روھىنىڭ ئۇالر بىلەن بىللە بولغانلىقىدىن ئۇالرنىڭمۇ‬ ‫ئەيسا مەسىھكە‬ ‫ئوخشاش مۆجىزىلەرنى ياراتقانلىقى ھەمدە ھەرقانداق قىيىن‬ ‫ئەھۋال ۋە جاپا_‬ ‫مۇسەققەتلەرگە ئۇچرىغان بولسىمۇ، قەيسەرلىك بىلەن‬ ‫كىشىلەرنى ئەيسا مەسىھكە‬ ‫ئېتىقاد قىلىشقا يېتەكلىگەنلىكى، نەتىجىدە ئېتىقادچىالر سانىنىڭ‬ ‫زور كۆپىيىپ،‬ ‫ئېتىقادچىالر جامائەتچىلىكلىرىنىڭمۇ مەيدانغا كەلگەنلىكى بايان‬ ‫قىلىنىدۇ.‬ ‫9. ساالم خەتلەر ئەيسا مەسىھنىڭ ئەلچىلىرىنىڭ يېڭى‬ ‫قۇرۇلغان ئېتىقادچىالر‬ ‫جامائەتچىلىكلىرىگە يازغان خەتلىرى بولۇپ، بۇ خەتلەردە‬ ‫ئەيسا مەسىھكە ئېتىقاد‬ ‫قىلىش يولىنىڭ نېگىزى چۈسەندۈرۈلىدۇ ھەمدە ئېتىقادچىالرغا‬ ‫نەسىھەت، رىغبەت ۋە‬ ‫تەسەللى بېرىلىدۇ.‬ ‫«مۇقەددەس كىتاب» دۇنيادا سېتىلىش سانى ئەڭ كۆپ بولغان‬ ‫كىتاب بولۇپ،‬ ‫تۆت يۈزدىن ئارتۇق تىلغا تەرجىمە قىلىنغان. «ئىنجىل» نىڭ‬ ‫ئۆزىال مىڭدىن ئارتۇق‬

8. ‫تىلغا تەرجىمە قىلىنغان. «مۇقەددەس كىتاب» نىڭ بىرىنچى‬ ‫تۈركچە نۇسخىسى‬ ‫1111_يىلى تۈركىيىنىڭ سۇلتانى مەھمەتنىڭ تەرجىمانى‬ ‫تەرىپىدىن تەرجىمە‬‫قىلىنغان. ئەڭ يېڭى نۇسخىسى بولسا 1007_يىلى نەسردىن‬ ‫چىققان. ئۇسبۇ كىتابنىڭ‬ ‫ئاخىرىدا كۆرسىتىلگىنىدەك، «ئىنجىل» نىڭ ئۇيغۇرالر‬ ‫ئارىسىغا تارقالغىنىغا كەم‬‫دېگەندىمۇ مىڭ يىل بولغان بولۇپ، كېيىنكى يىلالردا تۇرپان‬ ‫ۋە باسقا قەدىمىي‬‫سەھەرلەردىن تېپىلغان يادىكارلىقالر بۇ نۇقتىنى ئىسپاتاليدۇ.‬ ‫«ئىنجىل» نىڭ 07_‬ ‫ئەسىردىكى بىرىنچى ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى 1131_يىلى،‬ ‫«مۇقەددەس كىتاب» نىڭ‬ ‫تولۇق ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى 0931_يىلى نەسر قىلىنغان.‬‫«ئىنجىل» تەخمىنەن ئىككى مىڭ يىل بۇرۇن قەدىمكى گرېك‬ ‫تىلىدا يېزىلغان‬‫بولسا، «تەۋرات» نىڭ كۆپ قىسمى ئۇنىڭدىنمۇ كونا بولغان‬ ‫ئىبرانىي تىلىدا يېزىلغان.‬ ‫سۇڭا، ئۇالرنى تەرجىمە قىلىش ھەقىقەتەن ئاسان ئەمەس.‬ ‫ئەينى چاغدىكى تىلالرنى‬

9. ‫بۈگۈنكى تىلىمىزغا توغرا، راۋان ۋە چۈسىنىشلىك قىلىپ‬ ‫تەرجىمە قىلىش‬‫تەرجىمانالردىن زور ئەمگەك ۋە ئاالھىدە مەسئۇلىيەت تەلەپ‬ ‫قىلىدۇ، ئەلۋەتتە.‬ ‫قولىڭىزدىكى بۇ كىتاب يالغۇز بىر كىشىنىڭ ئەمەس، بەلكى‬ ‫بىرقانچە كىشىلەرنىڭ‬ ‫ئەتراپلىق ئىزدىنىشى، چوڭقۇر تەتقىق قىلىشى بىلەن ۋۇجۇدقا‬ ‫چىقتى. «ئىنجىل»‬‫ئەدەبىي گرېك تىلىدا ئەمەس، بەلكى ھەممە ئادەم چۈسىنىدىغان‬ ‫ئاممىباب گرېك تىلىدا‬ ‫يېزىلغان. سۇ سەۋەبتىن، تەرجىمانالر «ئىنجىل» نىڭ ئەينى‬ ‫تىلىغا سادىق بولۇش‬ ‫ئۈچۈن، ھازىرقى زامان ئاممىباب ئۇيغۇر تىلىنى قوللىنىشقا‬ ‫تىرىشتى.‬ ‫خۇدا «مۇقەددەس كىتاب» ئارقىلىق ئۆزىنى ئىنسانالرغا‬ ‫نامايان قىلىپ، ئۇالرغا‬ ‫بولغان مېھىر_مۇھەببىتىنى ۋە قۇتقۇزۇش پىالنىنى‬ ‫كۆرسەتكەن. بىز كەڭ‬‫كىتابخانالرنىڭ بۇ كىتابنى ئوقۇپ چىقىپ، خۇدانىڭ ئىرادىسىنى‬ ‫ۋە ئۇنىڭ ئاتا قىلغان‬ ‫قۇتقۇزۇلۇش يولىنى تونۇپ يېتىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.‬ ‫ئۇيغۇرچە «مۇقەددەس كىتاب» جەمئىيىتى‬

10. ‫كىتابنىڭ تۈزۈلۈسى ھەققىدە‬ ‫تولۇق «مۇقەددەس كىتاب» 11 قىسىمدىن تەركىب تاپقان‬ ‫بولۇپ، قولىڭىزدىكى‬‫بۇ كىتابقا ئۇالردىن ش7 قىسىم، يەنى 27 قىسىمدىن ئىبارەت‬ ‫بولغان تولۇق «ئىنجىل»‬ ‫ۋە «تەۋرات» تىن 7 قىىسىم كىرگۈزۈلگەن. ھەربىر‬ ‫قىسىمنىڭ قىسقارتىلمىسى‬ ‫تۆۋەندىكىچە:‬ ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر:‬ ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى: يارىتىلىش‬ ‫مىسىردىن چىقىش: چىقىش‬ ‫ئىنجىل:‬ ‫مەتتا بايان قىلغان خۇش خەۋەر: مەتتا‬ ‫ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر: ماركۇس‬ ‫لۇقا بايان قىلغان خۇش خەۋەر: لۇقا‬ ‫يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر: يۇھاننا‬ ‫ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى: ئەلچىلەر‬ ‫رىملىقالرغا يېزىلغان خەت: رىملىقالر‬

11. ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت: كورىنتلىقالرغا‬ ‫1_خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت: كورىنتلىقالرغا‬ ‫7_خەت‬ ‫گاالتىيالىقالرغا يېزىلغان خەت: گاالتىيالىقالر‬ ‫ئەفەسلىكلەرگە يېزىلغان خەت: ئەفەسلىكلەر‬ ‫فىلىپىلىكلەرگە يېزىلغان خەت: فىلىپىلىكلەر‬ ‫كولوسىلىقالرغا يېزىلغان خەت: كولوسىلىقالر‬ ‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت: سالونىكالىقالرغا‬ ‫1_خەت‬‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت: سالونىكالىقالرغا‬ ‫7_خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان بىرىنچى خەت: تىموتىيغا 1_خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت: تىموتىيغا 7_خەت‬ ‫تىتۇسقا يېزىلغان خەت: تىتۇس‬ ‫فىلىمۇنغا يېزىلغان خەت: فىلىمۇن‬ ‫ئىبرانىيالرغا يېزىلغان خەت: ئىبرانىيالر‬ ‫ياقۇپ يازغان خەت: ياقۇپ‬ ‫پېترۇس يازغان بىرىنچى خەت: پېترۇسنىڭ 1_خېتى‬ ‫پېترۇس يازغان ئىككىنچى خەت: پېترۇسنىڭ 7_خېتى‬ ‫يۇھاننا يازغان بىرىنچى خەت: يۇھاننانىڭ 1_خېتى‬ ‫يۇھاننا يازغان ئىككىنچى خەت: يۇھاننانىڭ 7_خېتى‬ ‫يۇھاننا يازغان ئۈچىنچى خەت: يۇھاننانىڭ 9_خېتى‬

12. ‫يەھۇدا يازغان خەت: يەھۇدا‬ ‫ۋەھىيلەر: ۋەھىيلەر‬ ‫سۇنى ئەسكەرتىپ ئۆتۈسكە ئەرزىيدۇكى، ئەسلى قوليازمىالر‬ ‫باب ۋە ئايەتلەرگە‬ ‫ئايرىلمىغان بولۇپ، بۈگۈنكى كۈندىكى ھەممە تەرجىمىلەردە‬ ‫ئوخشاش باب ۋە ئايەت‬ ‫سىستېمىسى ئىشلىتىلمەكتە. بۇالر نۇرغۇن يىلالردىن كېيىن‬ ‫كىرگۈزۈلگەن. مەسىلەن،‬‫جۈملىلەرنىڭ ئۈستىدىكى رەقەملەر ئايەتلەرگە ۋەكىللىك قىلىدۇ.‬ ‫تەبىرلەردە مەلۇم باب‬ ‫ۋە ئايەتلەر قىسقارتىپ ئېلىنغان بولۇپ، قىسقارتىلىش ئۇسۇلى‬ ‫ۋە باسقا قائىدىلەر‬ ‫تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت:‬ ‫1. «مەتتا 27_باب 21_ئايەت» قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 21 دەپ ئېلىندى.‬ ‫7. «مەتتا 27_باب 21_ئايەتتىن 07_ئايەتكىچە»‬ ‫قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 21 _ 07 دەپ ئېلىندى.‬ ‫9. «مەتتا 27_باب 2_ئايەت، 01_ئايەت، 91_ئايەت»‬ ‫قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 2، 01، 91 دەپ ئېلىندى.‬

13. ‫1. «مەتتا 27_باب 11_ئايەتتىن 27_باب 21_ئايەتكىچە»‬ ‫قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 11 _ 27: 21 دەپ ئېلىندى.‬‫گەرچە «ئىنجىل» نىڭ ئەسلى قوليازمىلىرى بىردەك بولسىمۇ،‬ ‫ئەمما بىر قىسىم‬ ‫ئايەت ياكى ئايەت بۆلەكلىرىنى بەزى نۇسخىالردىن تاپقىلى‬ ‫بولمايدۇ. بۇنداق ئايەتلەر‬ ‫{ } سەكىلدىكى چوڭ تىرناق ئىچىگە ئېلىندى، مەسىلەن‬ ‫«رىملىقالر» 11: 17.‬ ‫ئايەتنى چۈسىنىشتە مۇھىم رول ئوينايدىغان قوليازمىالردىكى‬ ‫بەزى ئاالھىدە‬‫ئىسىمالر تەرجىمانالر تەرىپىدىن [ ] سەكىلدىكى چوڭ تىرناق‬ ‫ئىچىگە ئېلىپ‬ ‫چۈسەندۈرۈلدى. ئەسلى قوليازمىالردا بۇنداق‬ ‫چۈسەندۈرۈسلەر يوق، مەسىلەن‬ ‫«يارىتىلىش» 9: 07.‬ ‫يۇلتۇز بەلگىسى قويۇلغان سۆز ياكى جۈملىلەرگە سۇ بەتنىڭ‬ ‫ئاستىدا ئىزاھات‬‫بېرىلدى. چۈسەندۈرۈلگەن سۆز ياكى جۈملىنىڭ قايسى ئايەتتە‬ ‫ئىكەنلىكى ئىزاھاتنىڭ‬ ‫ئالدىدىكى رەقەم ئارقىلىق كۆرسىتىلدى.‬

14. ‫ئەسلى نۇسخىدا ئىشلىتىلگەن ۋاقىت ۋە باسقا ئۆلچەم‬ ‫بىرلىكلىرىمۇ ھازىرقى‬ ‫زامان ئۆلچەم بىرلىكلىرىگە ئايالندۇرۇلدى.‬‫كىتابخانالرنىڭ چۈسىنىشى ئاسان بولۇش ئۈچۈن، قىسقا‬ ‫چۈسەندۈرۈش، ئىزاھات،‬ ‫تەبىر ۋە خەرىتىلەر تەرجىمانالر تەرىپىدىن بېرىلدى.‬ ‫تەبىردىكى ئاتالغۇالر ئېلىپبە‬ ‫تەرتىپى بويىچە ئورۇنالستۇرۇلدى.‬ ‫تەرجىمانالردىن‬ ‫مۇندەرىجە‬ ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر:‬ ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى‬ ‫مىسىردىن چىقىش‬ ‫ئىنجىل:‬ ‫مەتتا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫لۇقا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى‬

15. ‫رىملىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫گاالتىيالىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫ئەفەسلىكلەرگە يېزىلغان خەت‬ ‫فىلىپىلىكلەرگە يېزىلغان خەت‬ ‫كولوسىلىقالرغا يېزىلغان خەت‬‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫تىتۇسقا يېزىلغان خەت‬ ‫فىلىمۇنغا يېزىلغان خەت‬ ‫ئىبرانىيالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫ياقۇپ يازغان خەت‬ ‫پېترۇس يازغان بىرىنچى خەت‬ ‫پېترۇس يازغان ئىككىنچى خەت‬ ‫يۇھاننا يازغان بىرىنچى خەت‬ ‫يۇھاننا يازغان ئىككىنچى خەت‬ ‫يۇھاننا يازغان ئۈچىنچى خەت‬ ‫يەھۇدا يازغان خەت‬ ‫ۋەھىيلەر‬

16. ‫تەبىرلەر‬ ‫قوسۇمچە‬ ‫مۇقەددەس‬ ‫كىتاب‬ ‫ئىنجىل‬ ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر‬ ‫ھازىرقى زامان ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى‬ ‫كىرىش سۆز‬ ‫ھۆرمەتلىك كىتابخان:‬‫سىز «تەۋرات» ۋە «ئىنجىل» قاتارلىقالردىن تەركىب تاپقان‬ ‫«مۇقەددەس‬ ‫كىتاب» ھەققىدە ئاڭلىغان بولۇسىڭىز مۇمكىن. «مۇقەددەس‬ ‫كىتاب» بارلىق‬ ‫ئىنسانالرغا ياراتقۇچى خۇدا تەرىپىدىن بېرىلگەندۇر.‬

17. ‫«مۇقەددەس كىتاب» «كونا ئەھدە» ۋە «يېڭى ئەھدە» دەپ‬ ‫ئىككى قىسىمغا‬‫بۆلۈنگەن. 39 قىسىمدىن تەسكىل تاپقان «كونا ئەھدە» مۇسا‬ ‫پەيغەمبەر ئارقىلىق‬ ‫چۈسۈرۈلگەن «تەۋرات» تىن ئىبارەت بەش قىسىم،‬ ‫سۇنىڭدەك «زەبۇر» ۋە باسقا‬ ‫پەيغەمبەرلەرنىڭ قىسىملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.‬ ‫قولىڭىزدىكى كىتابقا «تەۋرات» نىڭ‬ ‫ئالدىنقى ئىككى قىسمى، يەنى «ئالەمنىڭ يارىتىلىشى» ۋە‬ ‫«مىسىردىن چىقىش»‬ ‫كىرگۈزۈلگەن بولۇپ، بۇالردا دۇنيانىڭ ئاپىرىدە بولۇسى،‬ ‫ئىنسانالرنىڭ يارىتىلىشى،‬ ‫سۇنداقال نۇھ، ئىبراھىم، ياقۇپ، يۈسۈپ، مۇسا قاتارلىق‬ ‫پەيغەمبەر ۋە ئىسرائىل‬ ‫خەلقىنىڭ ئەجدادلىرى ھەققىدە خاتىرىلەنگەن.‬ ‫«يېڭى ئەھدە» دەپمۇ ئاتالغان «ئىنجىل» بولسا ئەيسا‬ ‫مەسىھتىن كېيىن يېزىلغان‬ ‫بولۇپ، ئۇ 27 قىسىمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. قولىڭىزدىكى‬ ‫تولۇق «ئىنجىل» نى مەزمۇن‬ ‫جەھەتتىن ئۈچكە بۆلۈسكە بولىدۇ:‬

18. ‫1. «مەتتا»، «ماركۇس»، «لۇقا» ۋە «يۇھاننا» دىن‬ ‫ئىبارەت بۇ تۆت قىسىمدا‬ ‫ئەيسا مەسىھنىڭ دۇنياغا كېلىشى، ياراتقان مۆجىزىلىرى،‬ ‫تەلىملىرى، قەستەن‬ ‫كرېستكە مىخلىنىپ ئۆلتۈرۈلۈسى ۋە تىرىلىش جەريانلىرى‬ ‫بايان قىلىنىدۇ.‬ ‫7. «ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى» دە ئەيسا‬ ‫مەسىھنىڭ‬ ‫ساگىرتلىرىنىڭ خۇش خەۋەر يەتكۈزۈش جەريانى بايان‬ ‫قىلىنىدۇ. بۇنىڭدا خۇدانىڭ‬‫مۇقەددەس روھىنىڭ ئۇالر بىلەن بىللە بولغانلىقىدىن ئۇالرنىڭمۇ‬ ‫ئەيسا مەسىھكە‬ ‫ئوخشاش مۆجىزىلەرنى ياراتقانلىقى ھەمدە ھەرقانداق قىيىن‬ ‫ئەھۋال ۋە جاپا_‬ ‫مۇسەققەتلەرگە ئۇچرىغان بولسىمۇ، قەيسەرلىك بىلەن‬ ‫كىشىلەرنى ئەيسا مەسىھكە‬ ‫ئېتىقاد قىلىشقا يېتەكلىگەنلىكى، نەتىجىدە ئېتىقادچىالر سانىنىڭ‬ ‫زور كۆپىيىپ،‬ ‫ئېتىقادچىالر جامائەتچىلىكلىرىنىڭمۇ مەيدانغا كەلگەنلىكى بايان‬ ‫قىلىنىدۇ.‬ ‫9. ساالم خەتلەر ئەيسا مەسىھنىڭ ئەلچىلىرىنىڭ يېڭى‬ ‫قۇرۇلغان ئېتىقادچىالر‬

19. ‫جامائەتچىلىكلىرىگە يازغان خەتلىرى بولۇپ، بۇ خەتلەردە‬ ‫ئەيسا مەسىھكە ئېتىقاد‬‫قىلىش يولىنىڭ نېگىزى چۈسەندۈرۈلىدۇ ھەمدە ئېتىقادچىالرغا‬ ‫نەسىھەت، رىغبەت ۋە‬ ‫تەسەللى بېرىلىدۇ.‬‫«مۇقەددەس كىتاب» دۇنيادا سېتىلىش سانى ئەڭ كۆپ بولغان‬ ‫كىتاب بولۇپ،‬ ‫تۆت يۈزدىن ئارتۇق تىلغا تەرجىمە قىلىنغان. «ئىنجىل» نىڭ‬ ‫ئۆزىال مىڭدىن ئارتۇق‬ ‫تىلغا تەرجىمە قىلىنغان. «مۇقەددەس كىتاب» نىڭ بىرىنچى‬ ‫تۈركچە نۇسخىسى‬ ‫1111_يىلى تۈركىيىنىڭ سۇلتانى مەھمەتنىڭ تەرجىمانى‬ ‫تەرىپىدىن تەرجىمە‬ ‫قىلىنغان. ئەڭ يېڭى نۇسخىسى بولسا 1007_يىلى نەسردىن‬ ‫چىققان. ئۇسبۇ كىتابنىڭ‬ ‫ئاخىرىدا كۆرسىتىلگىنىدەك، «ئىنجىل» نىڭ ئۇيغۇرالر‬ ‫ئارىسىغا تارقالغىنىغا كەم‬ ‫دېگەندىمۇ مىڭ يىل بولغان بولۇپ، كېيىنكى يىلالردا تۇرپان‬ ‫ۋە باسقا قەدىمىي‬ ‫سەھەرلەردىن تېپىلغان يادىكارلىقالر بۇ نۇقتىنى ئىسپاتاليدۇ.‬ ‫«ئىنجىل» نىڭ 07_‬

20. ‫ئەسىردىكى بىرىنچى ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى 1131_يىلى،‬ ‫«مۇقەددەس كىتاب» نىڭ‬ ‫تولۇق ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى 0931_يىلى نەسر قىلىنغان.‬ ‫«ئىنجىل» تەخمىنەن ئىككى مىڭ يىل بۇرۇن قەدىمكى گرېك‬ ‫تىلىدا يېزىلغان‬ ‫بولسا، «تەۋرات» نىڭ كۆپ قىسمى ئۇنىڭدىنمۇ كونا بولغان‬ ‫ئىبرانىي تىلىدا يېزىلغان.‬ ‫سۇڭا، ئۇالرنى تەرجىمە قىلىش ھەقىقەتەن ئاسان ئەمەس.‬ ‫ئەينى چاغدىكى تىلالرنى‬ ‫بۈگۈنكى تىلىمىزغا توغرا، راۋان ۋە چۈسىنىشلىك قىلىپ‬ ‫تەرجىمە قىلىش‬‫تەرجىمانالردىن زور ئەمگەك ۋە ئاالھىدە مەسئۇلىيەت تەلەپ‬ ‫قىلىدۇ، ئەلۋەتتە.‬ ‫قولىڭىزدىكى بۇ كىتاب يالغۇز بىر كىشىنىڭ ئەمەس، بەلكى‬ ‫بىرقانچە كىشىلەرنىڭ‬ ‫ئەتراپلىق ئىزدىنىشى، چوڭقۇر تەتقىق قىلىشى بىلەن ۋۇجۇدقا‬ ‫چىقتى. «ئىنجىل»‬‫ئەدەبىي گرېك تىلىدا ئەمەس، بەلكى ھەممە ئادەم چۈسىنىدىغان‬ ‫ئاممىباب گرېك تىلىدا‬ ‫يېزىلغان. سۇ سەۋەبتىن، تەرجىمانالر «ئىنجىل» نىڭ ئەينى‬ ‫تىلىغا سادىق بولۇش‬

21. ‫ئۈچۈن، ھازىرقى زامان ئاممىباب ئۇيغۇر تىلىنى قوللىنىشقا‬ ‫تىرىشتى.‬ ‫خۇدا «مۇقەددەس كىتاب» ئارقىلىق ئۆزىنى ئىنسانالرغا‬ ‫نامايان قىلىپ، ئۇالرغا‬ ‫بولغان مېھىر_مۇھەببىتىنى ۋە قۇتقۇزۇش پىالنىنى‬ ‫كۆرسەتكەن. بىز كەڭ‬‫كىتابخانالرنىڭ بۇ كىتابنى ئوقۇپ چىقىپ، خۇدانىڭ ئىرادىسىنى‬ ‫ۋە ئۇنىڭ ئاتا قىلغان‬ ‫قۇتقۇزۇلۇش يولىنى تونۇپ يېتىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.‬ ‫ئۇيغۇرچە «مۇقەددەس كىتاب» جەمئىيىتى‬ ‫كىتابنىڭ تۈزۈلۈسى ھەققىدە‬ ‫تولۇق «مۇقەددەس كىتاب» 11 قىسىمدىن تەركىب تاپقان‬ ‫بولۇپ، قولىڭىزدىكى‬ ‫بۇ كىتابقا ئۇالردىن ش7 قىسىم، يەنى 27 قىسىمدىن ئىبارەت‬ ‫بولغان تولۇق «ئىنجىل»‬ ‫ۋە «تەۋرات» تىن 7 قىىسىم كىرگۈزۈلگەن. ھەربىر‬ ‫قىسىمنىڭ قىسقارتىلمىسى‬ ‫تۆۋەندىكىچە:‬ ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر:‬

22. ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى: يارىتىلىش‬ ‫مىسىردىن چىقىش: چىقىش‬ ‫ئىنجىل:‬ ‫مەتتا بايان قىلغان خۇش خەۋەر: مەتتا‬ ‫ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر: ماركۇس‬ ‫لۇقا بايان قىلغان خۇش خەۋەر: لۇقا‬ ‫يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر: يۇھاننا‬ ‫ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى: ئەلچىلەر‬ ‫رىملىقالرغا يېزىلغان خەت: رىملىقالر‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت: كورىنتلىقالرغا‬ ‫1_خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت: كورىنتلىقالرغا‬ ‫7_خەت‬ ‫گاالتىيالىقالرغا يېزىلغان خەت: گاالتىيالىقالر‬ ‫ئەفەسلىكلەرگە يېزىلغان خەت: ئەفەسلىكلەر‬ ‫فىلىپىلىكلەرگە يېزىلغان خەت: فىلىپىلىكلەر‬ ‫كولوسىلىقالرغا يېزىلغان خەت: كولوسىلىقالر‬ ‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت: سالونىكالىقالرغا‬ ‫1_خەت‬‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت: سالونىكالىقالرغا‬ ‫7_خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان بىرىنچى خەت: تىموتىيغا 1_خەت‬

23. ‫تىموتىيغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت: تىموتىيغا 7_خەت‬ ‫تىتۇسقا يېزىلغان خەت: تىتۇس‬ ‫فىلىمۇنغا يېزىلغان خەت: فىلىمۇن‬ ‫ئىبرانىيالرغا يېزىلغان خەت: ئىبرانىيالر‬ ‫ياقۇپ يازغان خەت: ياقۇپ‬ ‫پېترۇس يازغان بىرىنچى خەت: پېترۇسنىڭ 1_خېتى‬ ‫پېترۇس يازغان ئىككىنچى خەت: پېترۇسنىڭ 7_خېتى‬ ‫يۇھاننا يازغان بىرىنچى خەت: يۇھاننانىڭ 1_خېتى‬ ‫يۇھاننا يازغان ئىككىنچى خەت: يۇھاننانىڭ 7_خېتى‬ ‫يۇھاننا يازغان ئۈچىنچى خەت: يۇھاننانىڭ 9_خېتى‬ ‫يەھۇدا يازغان خەت: يەھۇدا‬ ‫ۋەھىيلەر: ۋەھىيلەر‬ ‫سۇنى ئەسكەرتىپ ئۆتۈسكە ئەرزىيدۇكى، ئەسلى قوليازمىالر‬ ‫باب ۋە ئايەتلەرگە‬ ‫ئايرىلمىغان بولۇپ، بۈگۈنكى كۈندىكى ھەممە تەرجىمىلەردە‬ ‫ئوخشاش باب ۋە ئايەت‬ ‫سىستېمىسى ئىشلىتىلمەكتە. بۇالر نۇرغۇن يىلالردىن كېيىن‬ ‫كىرگۈزۈلگەن. مەسىلەن،‬‫جۈملىلەرنىڭ ئۈستىدىكى رەقەملەر ئايەتلەرگە ۋەكىللىك قىلىدۇ.‬ ‫تەبىرلەردە مەلۇم باب‬ ‫ۋە ئايەتلەر قىسقارتىپ ئېلىنغان بولۇپ، قىسقارتىلىش ئۇسۇلى‬ ‫ۋە باسقا قائىدىلەر‬

24. ‫تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت:‬ ‫1. «مەتتا 27_باب 21_ئايەت» قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 21 دەپ ئېلىندى.‬ ‫7. «مەتتا 27_باب 21_ئايەتتىن 07_ئايەتكىچە»‬ ‫قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 21 _ 07 دەپ ئېلىندى.‬ ‫9. «مەتتا 27_باب 2_ئايەت، 01_ئايەت، 91_ئايەت»‬ ‫قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 2، 01، 91 دەپ ئېلىندى.‬‫1. «مەتتا 27_باب 11_ئايەتتىن 27_باب 21_ئايەتكىچە»‬ ‫قىسقارتىلىپ:‬ ‫«مەتتا» 27: 11 _ 27: 21 دەپ ئېلىندى.‬‫گەرچە «ئىنجىل» نىڭ ئەسلى قوليازمىلىرى بىردەك بولسىمۇ،‬ ‫ئەمما بىر قىسىم‬ ‫ئايەت ياكى ئايەت بۆلەكلىرىنى بەزى نۇسخىالردىن تاپقىلى‬ ‫بولمايدۇ. بۇنداق ئايەتلەر‬ ‫{ } سەكىلدىكى چوڭ تىرناق ئىچىگە ئېلىندى، مەسىلەن‬ ‫«رىملىقالر» 11: 17.‬ ‫ئايەتنى چۈسىنىشتە مۇھىم رول ئوينايدىغان قوليازمىالردىكى‬ ‫بەزى ئاالھىدە‬

25. ‫ئىسىمالر تەرجىمانالر تەرىپىدىن [ ] سەكىلدىكى چوڭ تىرناق‬ ‫ئىچىگە ئېلىپ‬ ‫چۈسەندۈرۈلدى. ئەسلى قوليازمىالردا بۇنداق‬ ‫چۈسەندۈرۈسلەر يوق، مەسىلەن‬ ‫«يارىتىلىش» 9: 07.‬ ‫يۇلتۇز بەلگىسى قويۇلغان سۆز ياكى جۈملىلەرگە سۇ بەتنىڭ‬ ‫ئاستىدا ئىزاھات‬‫بېرىلدى. چۈسەندۈرۈلگەن سۆز ياكى جۈملىنىڭ قايسى ئايەتتە‬ ‫ئىكەنلىكى ئىزاھاتنىڭ‬ ‫ئالدىدىكى رەقەم ئارقىلىق كۆرسىتىلدى.‬ ‫ئەسلى نۇسخىدا ئىشلىتىلگەن ۋاقىت ۋە باسقا ئۆلچەم‬ ‫بىرلىكلىرىمۇ ھازىرقى‬ ‫زامان ئۆلچەم بىرلىكلىرىگە ئايالندۇرۇلدى.‬ ‫كىتابخانالرنىڭ چۈسىنىشى ئاسان بولۇش ئۈچۈن، قىسقا‬ ‫چۈسەندۈرۈش، ئىزاھات،‬ ‫تەبىر ۋە خەرىتىلەر تەرجىمانالر تەرىپىدىن بېرىلدى.‬ ‫تەبىردىكى ئاتالغۇالر ئېلىپبە‬ ‫تەرتىپى بويىچە ئورۇنالستۇرۇلدى.‬ ‫تەرجىمانالردىن‬ ‫مۇندەرىجە‬

26. ‫تەۋراتتىن تالالنمىالر:‬ ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى‬ ‫مىسىردىن چىقىش‬ ‫ئىنجىل:‬ ‫مەتتا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫لۇقا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬ ‫يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر‬‫ھەزرىتى ئەيسا ئەلچىلىرىنىڭ پائالىيەتلىرى‬ ‫رىملىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬ ‫كورىنتلىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫گاالتىيالىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫ئەفەسلىكلەرگە يېزىلغان خەت‬ ‫فىلىپىلىكلەرگە يېزىلغان خەت‬ ‫كولوسىلىقالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬‫سالونىكالىقالرغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان بىرىنچى خەت‬ ‫تىموتىيغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت‬ ‫تىتۇسقا يېزىلغان خەت‬

27. ‫فىلىمۇنغا يېزىلغان خەت‬ ‫ئىبرانىيالرغا يېزىلغان خەت‬ ‫ياقۇپ يازغان خەت‬ ‫پېترۇس يازغان بىرىنچى خەت‬ ‫پېترۇس يازغان ئىككىنچى خەت‬ ‫يۇھاننا يازغان بىرىنچى خەت‬ ‫يۇھاننا يازغان ئىككىنچى خەت‬ ‫يۇھاننا يازغان ئۈچىنچى خەت‬ ‫يەھۇدا يازغان خەت‬ ‫ۋەھىيلەر‬ ‫تەبىرلەر‬ ‫قوسۇمچە‬ ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى‬ ‫(قىسقىچە چۈبەندۈرۈش)‬‫«ئالەمنىڭ يارىتىلىشى» دا دۇنيانىڭ ئاپىرىدە بولۇبى،‬ ‫ئىنسانالرنىڭ يارىتىلىشى، گۇناھ‬‫ۋە ئازا _ئوقۇبەتلەرنىڭ پەيدا بولۇبى ھەمدە خۇدانىڭ‬ ‫ئىنسانالر بىلەن بولغان ئاالقىسى‬

28. ‫قاتارلىق مەزمۇنالر بايان قىلىنىدۇ. ئادەم ئاتا بىلەن ھاۋا ئانا،‬ ‫نۇھ پەيغەمبەر ۋە توپان باالسى‬ ‫ھەم ئىبراھىم ۋە ئۇنىڭ خۇداغا بولغان كۈچلۈك ئېتىقادى‬ ‫توغرىسىدىكى مەزمۇنالرمۇ‬ ‫تەسۋىرلىنىدۇ. ئۇنىڭدىن كېيىن ئىبراھىمنىڭ ئوغۇللىرى‬ ‫ئىسمائىل، ئىسھاق ۋە نەۋرىلىرى،‬‫بولۇپمۇ يۈسۈپ ھەمدە يۈسۈپ دەۋرىدە يۈز بەرگەن ۋەقەلەر‬ ‫تۈپەيلىدىن يەھۇدىيالرنىڭ‬ ‫ئەجدادلىرىنىڭ مىسىرغا كۆچۈپ كەتكەنلىكى توغرىسىدىكى‬ ‫مەزمۇنالر بايان قىلىنىدۇ.‬ ‫تېزىس:‬ ‫1. ئالەمنىڭ يارىتىلىشى (1_، 7_بابالر)‬ ‫7. گۇناھنىڭ پەيدا بولۇبى (9_با )‬ ‫9. ئادەم ئاتىنىڭ ئەۋالدلىرى (1_، 9_بابالر)‬ ‫1. توپان باالسى ۋە نۇھ پەيغەمبەر (1 _ 01_بابالر)‬ ‫9. تىلنىڭ قااليمىقانالبتۇرۇۋېتىلىشى (11_با 1 _‬ ‫3_ئايەتلەر)‬ ‫1. ئىبراھىمنىڭ چاقىرىلىشى ۋە ئۇنىڭ ھاياتى‬ ‫(11_با 01_ئايەتتىن 97_با 11_ئايەتكىچە)‬ ‫2. ئىبراھىمنىڭ ئەۋالدلىرى (97_با 71_ئايەتتىن‬ ‫91_بابقىچە)‬

29. ‫2. ئىسرائىلالرنىڭ مىسىرغا بېرىشى ۋە ئۇ يەردە تۇرۇپ‬ ‫قېلىشى (11 _ 09_بابالر)‬ ‫ئالەمنىڭ يارىتىلىشى‬ ‫خۇدانىڭ ئالەمنى يارىتىشى‬‫1 خۇدا ھەممىدىن بۇرۇن پۈتۈن ئالەمنى ياراتتى. 7 ئۇ چاغدا‬ ‫يەر بارى‬ ‫بەكىلسىز ۋە قۇپقۇرۇق ھالەتتە بولۇپ، سۇالرنى قاراڭغۇلۇق‬ ‫قاپلىغانىدى. خۇدانىڭ روھى سۇ ئۈستىدە لەرزان پەرۋاز‬ ‫قىلىپ يۈرەتتى.‬ ‫9 خۇدا: «يورۇقلۇق بولسۇن» دېگەنىدى، يورۇقلۇق پەيدا‬ ‫بولدى.‬ ‫1_9 خۇدا يورۇقلۇقنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆردى. بۇنىڭ‬ ‫بىلەن، ئۇ‬ ‫يورۇقلۇقنى قاراڭغۇلۇقتىن ئايرىدى ۋە يورۇقلۇقنى‬ ‫«كۈندۈز»، قاراڭغۇ-‬ ‫لۇقنى بولسا «كېچە» دەپ ئاتىدى. كېچە_كۈندۈز ئۆتۈپ، بۇ‬ ‫تۇنجى‬ ‫كۈن بولدى.‬ ‫1 ئاندىن، خۇدا: «سۇالرنىڭ يۇقىرى_تۆۋەن ئىككىگە‬ ‫ئايرىلىپ تۇرۇبى‬

30. ‫ئۈچۈن ئۇالرنىڭ ئارىسىدا بىر پاسىل بولسۇن» دەپ ئەمر‬ ‫قىلدى. 2 بۇنىڭ‬ ‫بىلەن، بىر پاسىل پەيدا بولۇپ، ئۇنىڭ ئاستىدىكى سۇالرنى‬ ‫ئۈستىدىكى‬ ‫سۇالردىن ئايرىدى. خۇدانىڭ ئەمرى بىلەن بۇنداق بولدى. 2‬ ‫خۇدا بۇ‬ ‫1‬ ‫1_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1‬ ‫پاسىلنى «ئاسمان» دەپ ئاتىدى. كېچە_كۈندۈز ئۆتۈپ، بۇ‬ ‫ئىككىنچى‬ ‫كۈن بولدى.‬ ‫3 ئاندىن، خۇدا: «ئاسماننىڭ ئاستىدىكى سۇالر بىر يەرگە‬ ‫يىغىلسۇن ۋە‬ ‫قۇرۇق تۇپراق كۆرۈنسۇن» دېدى. خۇدانىڭ ئەمرى بىلەن‬ ‫بۇنداق بولدى.‬‫01 خۇدا قۇرۇق تۇپراقنى «يەر»، يىغىلغان سۇالرنى بولسا‬ ‫«دېڭىز» دەپ‬ ‫ئاتىدى. خۇدا بۇالرنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆردى.‬ ‫11 ئاندىن، خۇدا يەنە: «يەردە ھەر خىل ئۆسۈملۈكلەر؛‬ ‫ئۇرۇقلۇق ۋە‬ ‫مېۋىلىك بولۇپ، ئۆز تۈرلىرى بويىچە ئۈنۈپ چىقسۇن»‬ ‫دېدى. خۇدانىڭ‬

31. ‫ئەمرى بىلەن بۇنداق بولدى. 71 بۇنىڭ بىلەن، يەر يۈزىدە‬ ‫ھەر خىل‬ ‫ئۇرۇقلۇق ۋە مېۋىلىك ئۆسۈملۈكلەر ئۆز تۈرلىرى بويىچە‬ ‫ئۈنۈپ چىقتى. خۇدا‬ ‫بۇالرنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆردى. 91 كېچە_كۈندۈز‬ ‫ئۆتۈپ، بۇ ئۈچىنچى‬ ‫كۈن بولدى.‬ ‫11 خۇدا يەنە: «ئاسماندا يورۇقلۇق بېرىدىغان جىسىمالر‬ ‫بولسۇن. ئۇالر‬ ‫كېچە بىلەن كۈندۈزنى پەرقلەندۈرۈپ، كۈن، پەسىل ۋە‬ ‫يىلالرنى ئايرىپ‬ ‫تۇرۇبتا بەلگە بولسۇن. 91 بۇ جىسىمالر نۇر چېچىپ، يەر‬ ‫يۈزىنى يورۇتۇپ‬ ‫تۇرسۇن» دەپ ئەمر قىلدى. خۇدانىڭ ئەمرى بىلەن بۇنداق‬ ‫بولدى. 11 خۇدا‬ ‫يورۇقلۇق بېرىدىغان ئىككى چوڭ جىسىمنى ياراتتى، قۇيابنى‬ ‫كۈندۈزنى‬‫بابقۇرىدىغان، ئاينى كېچىنى بابقۇرىدىغان قىلدى. ھەمدە خۇدا‬ ‫يەنە‬ ‫يۇلتۇزالرنىمۇ ياراتتى. 21_21 يەر يۈزىنى يورۇتۇش،‬ ‫كۈندۈز بىلەن‬ ‫كېچىنى بابقۇرىدىغان قىلىش ۋە يورۇقلۇقنى قاراڭغۇلۇقتىن‬ ‫ئايرىش ئۈچۈن،‬

32. ‫خۇدا يورۇقلۇق بېرىدىغان جىسىمالرنى ئاسمانغا‬ ‫ئورۇنالبتۇردى ۋە ئۇالرنىڭ‬‫ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆردى. 31 كېچە_كۈندۈز ئۆتۈپ، بۇ‬ ‫تۆتىنچى كۈن‬ ‫بولدى.‬ ‫07 خۇدا يەنە: «سۇ ھەر خىل جانلىقالر بىلەن تولسۇن،‬ ‫ئاسماندا ھەر‬‫خىل ئۇچارقاناتالر ئۇچسۇن» دەپ ئەمر قىلدى. 17 بۇنىڭ‬ ‫بىلەن، خۇدا سۇدا‬ ‫9 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1_باب‬ ‫يابايدىغان ئاجايىپ_غارايىپ جانلىقالرنى، ھەر خىل‬ ‫چوڭ_كىچىك‬ ‫بېلىقالرنى ۋە ئاسماندىكى ھەر خىل ئۇچارقاناتالرنى ئۆز‬ ‫تۈرلىرى بويىچە‬‫ياراتتى. خۇدا بۇ جانلىقالرنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆردى.‬ ‫77 خۇدا بۇ‬ ‫جانلىقالرغا بەخت ئاتا قىلىپ: «سۇدا يابىغۇچى جانلىقالر‬ ‫كۆپىيىپ،‬‫دېڭىز_ئوكيانالرنى تولدۇرسۇن، ئۇچارقاناتالر يەر يۈزىدە‬ ‫ئۇلغايسۇن»‬‫دېدى. 97 كېچە_كۈندۈز ئۆتۈپ، بۇ بەبىنچى كۈن بولدى.‬ ‫17 خۇدا يەنە: «يەر يۈزىدە ھەر خىل جانىۋارالر _ ئۆي‬ ‫ھايۋانلىرى ۋە‬

33. ‫چوڭ_كىچىك ياۋايى ھايۋاناتالر پەيدا بولسۇن» دېدى.‬ ‫خۇدانىڭ ئەمرى‬ ‫بىلەن بۇنداق بولدى. 97 بۇنىڭ بىلەن، خۇدا يەر يۈزىدە ھەر‬ ‫خىل‬ ‫جانىۋارالرنى ئۆز تۈرلىرى بويىچە ياراتتى ۋە ئۇالرنىڭ‬ ‫ياخشى ئىكەنلىكىنى‬ ‫كۆردى.‬ ‫17 ئاندىن، خۇدا: «بىزنىڭ ئوبرازىمىزدەك، يەنى روھىي‬ ‫جەھەتتىن بىزگە‬ ‫ئوخشايدىغان ئىنسانالرنى يارىتايلى. ئۇالر ھەر خىل‬ ‫جانىۋارالرنى _‬‫دېڭىز_ئوكياندىكى بېلىقالر، ئاسماندىكى ئۇچارقاناتالر، بارلىق‬ ‫ئۆي‬ ‫ھايۋانلىرى ۋە چوڭ_كىچىك ياۋايى ھايۋاناتالرنى‬ ‫بابقۇرىدىغان بولسۇن»‬ ‫دەپ ئەمر قىلدى.‬ ‫27 بۇنىڭ بىلەن، خۇدا ئىنساننى ئۆز ئوبرازىدەك ياراتتى،‬ ‫ئۇنى ئۆزىگە ئوخشايدىغان قىلىپ ياراتتى،‬ ‫بۇنداقال ئۇالرنى ئەر ۋە ئايال قىلىپ ياراتتى.‬ ‫27 خۇدا ئۇالرغا بەخت ئاتا قىلىپ مۇنداق دېدى:‬‫_ پەرزەنت كۆرۈپ كۆپىيىڭالر، يەر يۈزىنى قاپالپ، دۇنيانى‬ ‫بويسۇندۇرۇڭالر. بۇنداقال، دېڭىز_ئوكياندىكى بېلىقالر،‬ ‫ئاسماندىكى‬

34. ‫ئۇچارقاناتالر، بۇنىڭدەك پۈتۈن جانىۋارالرنى بابقۇرۇڭالر.‬ ‫37 مەن سىلەرگە‬ ‫7_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1‬ ‫پۈتۈن يەر يۈزىدىكى ھەر خىل زىرائەت ۋە مېۋىلەرنى‬ ‫ئوزۇقلۇق قىلىپ‬ ‫بەردىم. 09 بارلىق چوڭ_كىچىك ھايۋاناتالر ۋە‬ ‫ئۇچارقاناتالر قاتارلىق ھەر‬ ‫خىل مەخلۇقالرغا بولسا ئوت_چۆپ ۋە كۆكتاتالرنى‬ ‫ئوزۇقلۇق قىلىپ‬ ‫بەردىم.‬ ‫خۇدانىڭ ئەمرى بىلەن بۇنداق بولدى. 19 خۇدا‬ ‫ياراتقانلىرىنىڭ‬ ‫ھەممىسىگە قاراپ، ئۇالرنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆردى.‬ ‫كېچە_كۈندۈز‬ ‫ئۆتۈپ، بۇ ئالتىنچى كۈن بولدى.‬‫1 بۇنداق قىلىپ، ئالەم پۈتكۈل مەۋجۇداتلىرى بىلەن يارىتىلىپ‬ ‫بولدى.‬‫7 يەتتىنچى كۈنى كەلگەندە، خۇدا يارىتىش ئىشىنى تامامالپ‬ ‫بولغان‬‫بولۇپ، ئۇ كۈنى ئارام ئالدى. 9 ئۇ يەتتىنچى كۈننى بەختلىك‬ ‫كۈن قىلىپ، ئۇنى‬ ‫«مۇقەددەس كۈن» دەپ جاكارلىدى، چۈنكى بۇ كۈن خۇدا‬ ‫يارىتىشنى‬

35. ‫تامامالپ ئارام ئالغان كۈن ئىدى.‬ ‫ئېرەم با‬ ‫1_9 پەرۋەردىگار خۇدانىڭ ئالەمنى يارىتىشى جەريانىدا‬ ‫مۇنداق‬ ‫ئىشالر بولدى: پەرۋەردىگار خۇدا ئالەمنى ياراتقاندا، يەر‬ ‫يۈزىدە ئوت_چۆپ‬ ‫ۋە زىرائەتلەر يوق ئىدى، چۈنكى خۇدا تېخى يامغۇر‬ ‫ياغدۇرمىغانىدى،‬‫بۇنداقال يەر تېرىيدىغان ئادەممۇ يوق ئىدى. 1 ئەمما، يەردىن‬ ‫سۇ چىقىپ،‬ ‫پۈتۈن زېمىننى سۇغاردى. 2 ئاندىن، پەرۋەردىگار خۇدا‬ ‫يەرنىڭ توپىسىدىن‬ ‫ئادەم ئاتىنى ياسىدى* ۋە ئۇنىڭ بۇرنىدىن ھاياتلىق نەپىسىنى‬ ‫پۈۋلىدى.‬ ‫بۇنىڭ بىلەن، ئادەم ئاتىغا ھاياتلىق بېرىلدى.‬ ‫2 پەرۋەردىگار خۇدا بەرقتىكى ئېرەم دېگەن جايدا بىر با‬ ‫بەرپا قىلىپ،‬ ‫*2. ئىبرانىي تىلىدا «توپا» ۋە «ئادەم» دېگەن سۆزنىڭ‬ ‫تەلەپپۇزى يېقىن.‬ ‫ئۆزى ياراتقان ئادەمنى ئۇ يەرگە ئورۇنالبتۇردى. 3‬ ‫پەرۋەردىگار خۇدا ئۇ‬ ‫7‬ ‫2 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 7_باب‬

36. ‫يەردە يەنە مېۋىلىرى بېرىن ۋە چىرايلىق ھەر خىل‬ ‫دەرەخلەرنى‬ ‫ئۆستۈردى. باغنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئاالھىدە ئىككى تۈپ دەرەخ‬ ‫بار ئىدى. بىرى‬ ‫«ھاياتلىق بېرىدىغان دەرەخ» بولۇپ، يەنە بىرى «ياخشى‬ ‫بىلەن ياماننى‬ ‫بىلدۈرىدىغان دەرەخ» ئىدى.‬ ‫01 ئېرەم دېگەن يەردىن بىر دەريا ئېقىپ كېلىپ، باغنى‬ ‫سۇغىراتتى.‬ ‫باغدىن چىققان سۇ تۆتكە بۆلۈنەتتى. 11 بىرىنچىسى پىشون‬ ‫دەرياسى بولۇپ،‬‫ئالتۇن چىقىدىغان ھاۋىالھ دېگەن يەرنى ئايلىنىپ ئۆتىدۇ. 71‬ ‫ئۇ يەرنىڭ‬ ‫ئالتۇنى ساپ. ئۇ يەردىن يەنە كەم ئۇچرايدىغان خۇش‬ ‫پۇراقلىق دېۋىرقاي ۋە‬ ‫يوللۇق ھېقىق چىقىدۇ. 91 ئىككىنچىسى گىھون دەرياسى‬ ‫بولۇپ، كۇش‬ ‫دېگەن يەرنى ئايلىنىپ ئۆتىدۇ. 11 ئۈچىنچىسى دىجلە‬ ‫دەرياسى بولۇپ،‬ ‫ئاسسۇرنىڭ بەرقىدىن ئېقىپ ئۆتىدۇ. تۆتىنچىسى فىرات‬ ‫دەرياسىدۇر.‬‫91 پەرۋەردىگار خۇدا ئادەم ئاتىنى ئېرەم باغقا ئىشلەپ ئۇنى‬ ‫پەرۋىش‬

37. ‫قىلسۇن، دەپ ئۇ يەرگە قويغانىدى. 11 پەرۋەردىگار خۇدا‬ ‫ئادەم ئاتىغا ئەمر‬ ‫قىلىپ:‬‫_ باغدىكى مېۋىلەرنى خالىغىنىڭچە يە. 21 ئەمما، «ياخشى‬ ‫بىلەن‬ ‫ياماننى بىلدۈرىدىغان دەرەخ» نىڭ مېۋىسىنى ھەرگىز يېمە.‬ ‫چۈنكى، ئۇنى‬ ‫يېسەڭ، چوقۇم ئۆلىسەن* _ دېدى.‬ ‫ھاۋا ئانىنىڭ يارىتىلىشى‬ ‫21 كېيىن، پەرۋەردىگار خۇدا: «ئادەمنىڭ يالغۇز يابىشى‬ ‫ياخشى‬ ‫ئەمەس، ئۇنىڭغا اليىق بولغۇدەك بىر ياردەمچى ھەمراھ‬ ‫يارىتاي» دېدى.‬ ‫*21. ئۆلۈش _ بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان ئۆلۈش خۇدادىن‬ ‫ئايرىلىش، يەنى روھىي جەھەتتىكى‬ ‫ئۆلۈش ۋە ئۇنىڭ نەتىجىسى بولغان جىسمانىي جەھەتتىكى‬ ‫ئۆلۈبنى كۆزدە تۇتىدۇ.‬ ‫31 بۇنىڭ بىلەن، پەرۋەردىگار خۇدا يەردىكى توپىدىن‬ ‫ياراتقان ھەر خىل‬ ‫9_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 2‬ ‫ھايۋانات ۋە ئۇچارقاناتالرنى ئادەم ئاتىنىڭ ئالدىغا ئۇالرغا‬ ‫ئىسىم قويسۇن،‬

38. ‫دەپ كەلتۈردى. ئادەم ئاتا ئۇالرغا قانداق ئىسىم قويسا، بۇنداق‬ ‫ئاتىلىپ‬ ‫كەلدى. 07 ئادەم ئاتا بارلىق ئۇچارقانات ۋە ھايۋانالرغا‬ ‫ئىسىم قويدى.‬‫ۋەھالەنكى، ئۇالرنىڭ ئارىسىدا ئۆزىگە اليىق بولغۇدەك بىرەر‬ ‫ياردەمچى‬ ‫ھەمراھ يوق ئىدى.‬ ‫17 بۇڭا، پەرۋەردىگار خۇدا ئادەم ئاتىنى قاتتىق‬ ‫ئۇخلىتىۋەتتى. ئۇ‬ ‫ئۇخالۋاتقاندا، خۇدا ئۇنىڭ بىر تال قوۋۇرغىسىنى ئېلىپ، ئۇ‬ ‫يەرنى ئۇنىڭ‬ ‫گۆبى بىلەن ئېتىپ قويدى. 77 پەرۋەردىگار خۇدا ئالغان‬ ‫قوۋۇرغا سۆڭىكىدىن‬ ‫بىر ئايال ياساپ، ئۇنى ئادەم ئاتىنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كەلدى.‬ ‫97 ئادەم ئاتا خۇبال ھالدا مۇنداق دېدى:‬ ‫_ مانا ئەمدى سۆڭىكى مېنىڭ سۆڭىكىمدىن، گۆبى مېنىڭ‬ ‫گۆبۈمدىن‬ ‫ئېلىنغان، ماڭا ئوخشاش خىلدىكى بىرى بولدى ئۇ «ئايال»*‬ ‫دەپ ئاتالسۇن،‬ ‫چۈنكى ئۇ ئەردىن ئېلىنغان.‬ ‫17 بىر ئادەمنىڭ ئاتا_ئانىسىدىن ئايرىلىپ، ئايالى بىلەن‬ ‫بىرلىشىپ بىر تەن‬ ‫بولۇبى ئەنە بۇ سەۋەبتىندۇر.‬

39. ‫97 ئۇ چاغدا، ئادەم ئاتا بىلەن ئۇنىڭ ئايالىنىڭ ھەر ئىككىلىسى‬ ‫يالىڭا‬ ‫بولۇپ، نومۇس قىلىشمايتتى.‬ ‫ئادەم ئاتىنىڭ خۇدانىڭ ئەمرىگە خىالپلىق قىلىشى‬‫1 يىالن پەرۋەردىگار خۇدا ياراتقان ھايۋانالرنىڭ ئىچىدە ئەڭ‬ ‫ھىيلىگىرى ئىدى. ئۇ ئايالدىن:‬ ‫*97. ئىبرانىي تىلىدا «ئايال» دېگەن سۆز ئاھاڭ جەھەتتە‬ ‫«ئەر» دېگەن سۆزگە ناھايىتى يېقىن‬ ‫بولۇپ، ئۇببۇ سۆز بۇنىڭدىن كەلگەن.‬‫_ خۇدا باغدىكى ھەرقانداق دەرەخنىڭ مېۋىسىنى يېيىشىڭالرنى‬ ‫9‬ ‫3 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 9_باب‬ ‫راستتىنال مەنئى قىلدىمۇ؟ _ دەپ سورىدى.‬ ‫7 ئايال:‬ ‫_ باغدىكى دەرەخلەرنىڭ مېۋىلىرىنى يېسەك بولىدۇ. 9 پەقەت‬ ‫باغنىڭ‬ ‫ئوتتۇرىسىدىكى دەرەخنىڭ مېۋىسىنى يېسەك بولمايدۇ. خۇدا‬ ‫بىزنىڭ بۇ‬ ‫دەرەخنىڭ مېۋىسىنى يېيىشىمىزنى، ھەتتا ئۇنىڭغا قول‬ ‫تەگكۈزۈبىمىزنىمۇ‬ ‫مەنئى قىلدى. ئەگەر بۇ ئىشنى قىلساق، ئۆلىمىز، _ دەپ‬ ‫جاۋاس بەردى.‬ ‫1 يىالن ئايالغا جاۋابەن مۇنداق دېدى:‬

40. ‫_ يالغان ھەرگىز ئۆلمەيسىلەر 9 خۇدا سىلەرنىڭ ئۇنى‬ ‫يېسەڭالر،‬ ‫كۆزۈڭالرنىڭ ئېچىلىپ، ئۆزىگە ئوخشاش ياخشى بىلەن‬ ‫ياماننى بىلىدىغان‬ ‫بولۇپ قالىدىغانلىقىڭالرنى بىلىدۇ.‬ ‫1 ئايال بۇ دەرەخنىڭ مېۋىسىنىڭ چىرايلىق ۋە بېرىن‬ ‫ئىكەنلىكىنى‬ ‫كۆرۈپ، ئۇنى يېسە قانچىلىك ئەقىللىق بولۇپ كېتىدىغانلىقىنى‬ ‫ئويالپ،‬ ‫مېۋىدىن ئۈزۈپ يېدى ۋە ئۇنى يېنىدا تۇرغان ئېرىگىمۇ‬ ‫بەردى. ئۇمۇ يېدى.‬‫2 ئۇالر مېۋىنى يېيىشى بىلەنال كۆزلىرى ئېچىلىپ، ئۆزلىرىنىڭ‬ ‫يالىڭاچلىقىنى‬ ‫بىلىپ نومۇس قىلىشتى. بۇڭا، ئۇالر ئەنجۈر يوپۇرماقلىرىنى‬ ‫بىر_بىرىگە‬ ‫چېتىپ، بەدەنلىرىنى يېپىۋېلىشتى.‬ ‫2 بۇ كۈننىڭ سالقىن چۈبكەن ۋاقتىدا، ئۇالر پەرۋەردىگار‬ ‫خۇدانىڭ باغدا‬ ‫مېڭىپ يۈرگەن بەپىسىنى ئاڭالپ، دەرەخزارلىقنىڭ ئارىسىغا‬ ‫يوبۇرۇنۇۋېلىشتى. 3 لېكىن، پەرۋەردىگار خۇدا ئادەم ئاتىغا:‬ ‫_ سەن قەيەردە؟ _ دەپ ۋارقىرىدى.‬ ‫01 ئادەم ئاتا:‬

41. ‫_ مەن سېنىڭ باغدا مېڭىپ يۈرگەنلىكىڭنى ئاڭالپ،‬ ‫يالىڭاچلىقىمدىن‬ ‫نومۇس قىلىپ، سەندىن قورقۇپ يوبۇرۇنۇۋالدىم، _ دەپ‬ ‫جاۋاس بەردى.‬ ‫11 خۇدا ئۇنىڭدىن:‬ ‫_ يالىڭاچلىقىڭنى ساڭا كىم ئېيتتى؟ ياكى مەن يېمە، دېگەن‬ ‫مېۋىنى‬ ‫9_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 0 1‬ ‫يېدىڭمۇ؟ _ دەپ سورىدى.‬ ‫71 ئادەم ئاتا:‬‫_ سەن ماڭا ھەمراھ بولسۇن، دەپ بەرگەن ئايال ئۇ مېۋىدىن‬ ‫ماڭا‬ ‫بەرگەنىدى. بۇنىڭ ئۈچۈن يېدىم، _ دەپ جاۋاس بەردى.‬ ‫91 پەرۋەردىگار خۇدا ئايالدىن:‬ ‫_ نېمە ئۈچۈن مۇنداق قىلدىڭ؟ _ دەپ سورىدى.‬‫_ مېنى يىالن ئازدۇردى، بۇڭا يېدىم، _ دەپ جاۋاس بەردى‬ ‫ئايال.‬ ‫خۇدانىڭ ئادەم ئاتا بىلەن ھاۋا ئانىنى جازالىشى‬ ‫11 بۇنىڭ بىلەن، پەرۋەردىگار خۇدا يىالنغا:‬‫_ بۇ قىلمىشىڭ ئۈچۈن جازاغا تارتىلىسەن بارلىق ھايۋاناتالر‬ ‫ئىچىدە‬ ‫پەقەت سەنال مۇنۇ لەنەتلەرگە قالىسەن:‬ ‫«ھازىردىن بابالپ، يەر بېغىرالپ مېڭىپ،‬

42. ‫ئۆمۈرۋايەت توپا يەيسەن.‬ ‫91 سېنى ئايال بىلەن دۈبمەن قىلىمەن.‬ ‫ئۇنىڭ ئەۋالدى بىلەن سېنىڭ ئەۋالدىڭمۇ‬ ‫دۈبمەنلىشىپ ئۆتىدۇ.‬ ‫ئۇنىڭ ئەۋالدى سېنىڭ بېشىڭنى يانجىيدۇ،‬ ‫سەن ئۇنىڭ تاپىنىنى چاقىسەن» دېدى.‬ ‫11 كېيىن، پەرۋەردىگار خۇدا ئايالغا:‬ ‫_ ھامىلىدارلىقىڭنىڭ ئازابىنى ھەسسىلەپ ئابۇرىمەن.‬ ‫تۇغۇتۇڭنىڭ‬ ‫تولغىقىنىمۇ زىيادە قىلىمەن. بۇنداقتىمۇ، ئېرىڭگە كۈچلۈك‬ ‫ئىشتىياق‬ ‫1 1 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 9_باب‬ ‫باغاليسەن، ئۇ سېنى بابقۇرىدۇ، _ دېدى.‬ ‫21 پەرۋەردىگار خۇدا ئادەم ئاتىغا:‬ ‫_ ئايالىڭنىڭ سۆزىگە كىرىپ، مەن يېيىشنى مەنئى قىلغان‬ ‫مېۋىنى‬ ‫يېگەنلىكىڭ تۈپەيلىدىن، يەرمۇ لەنىتىمگە ئۇچرىدى. سەن‬ ‫ئەمدى‬ ‫ئۆمۈرۋايەت جاپالىق ئىشلەش بىلەنال ئوزۇقلىنىسەن. 21‬ ‫يەردىن تىكەن ۋە‬‫قامغاق ئۈنىدۇ، سەن بولساڭ يەردىكى زىرائەتلەرنى يەيسەن.‬ ‫31 باش_‬

43. ‫كۆزۈڭ تەرگە چۆمگەندىال تويغۇدەك بىرنەرسە يېيەلەيسەن،‬ ‫تاكى ئۆلۈپ‬‫توپىغا ئايلىنىپ كەتكۈچە ئىشتىن باش كۆتۈرەلمەيسەن. توپىدىن‬ ‫يارىتىلدىڭ،‬ ‫بۇڭا يەنە توپىغا قايتىسەن _ دېدى.‬ ‫07 ئادەم ئاتا ئايالىغا ھاۋا [ئىبرانىي تىلىدىكى «ھاياتلىق»‬ ‫دېگەن سۆز بىلەن‬ ‫ئاھاڭداش] دېگەن ئىسىمنى قويدى، چۈنكى ئۇ ئىنسانالرنىڭ‬ ‫ئانىسى ئىدى.‬ ‫17 پەرۋەردىگار خۇدا ئادەم ئاتا بىلەن ئۇنىڭ ئايالىغا‬ ‫ھايۋاننىڭ تېرىسىدىن‬ ‫كىيىم قىلىپ، كىيدۈرۈپ قويدى.‬ ‫ئادەم ئاتا بىلەن ھاۋا ئانىنىڭ ئېرەم باخدىن قوخلىنىشى‬ ‫77 ئاندىن، پەرۋەردىگار خۇدا مۇنداق دېدى:‬ ‫_ ئادەم ئاتا بىزگە ئوخشاش ياخشى بىلەن ياماننى بىلىدىغان‬ ‫بولۇپ‬ ‫قالدى. ئەمدى ئۇنىڭ «ھاياتلىق بېرىدىغان دەرەخ» نىڭ‬ ‫مېۋىسىنى يەپ‬ ‫قويۇبىدىن ساقلىنىشىمىز كېرەك. بولمىسا، ئۇ مەڭگۈ يابايدۇ‬ ‫97 بۇنىڭ بىلەن پەرۋەردىگار خۇدا ئۇالرنى ئېرەم باغدىن‬ ‫قوغالپ‬ ‫چىقىرىپ، يەرگە، يەنى ئۆزلىرى ئەسلى يارىتىلغان تۇپراققا‬ ‫ئىشلەيدىغان‬

44. ‫قىلىپ قويدى. 17 ئاندىن، خۇدا ئادەم ئاتىنى ھاياتلىق بېرىدىغان‬ ‫دەرەخكە‬ ‫يېقىنالبمىسۇن دەپ، ئېرەم باغنىڭ بەرق تەرىپىگە «كېرۇس»‬ ‫دەپ‬‫ئاتىلىدىغان مەخلۇقالرنى ۋە بىسى ئوت چېچىپ، ئۇ يان بۇ يان‬ ‫قوزغىلىپ‬ ‫1_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 7 1‬ ‫يالتىراپ تۇرىدىغان بىر قىلىچنى ئورۇنالبتۇردى.‬ ‫قابىل بىلەن ھابىل‬ ‫1 ئادەم ئاتا ئايالى ھاۋا ئانا بىلەن بىللە بولدى. ھاۋا ئانا‬ ‫ھامىلىدار بولۇپ،‬‫بىر ئوغۇل تۇغدى. ئۇ: «پەرۋەردىگارنىڭ ياردىمى بىلەن بىر‬ ‫ئوغۇلغا‬ ‫ئىگە بولدۇم» دېدى ۋە ئىسمىنى قابىل [ئىبرانىي تىلىدىكى‬ ‫«ئىگە بولدۇم»‬ ‫دېگەن سۆز بىلەن ئاھاڭداش] قويدى. 7 كېيىن، ئۇ يەنە بىر‬ ‫ئوغۇل تۇغۇپ،‬‫ئىسمىنى ھابىل قويدى. ئىككىيلەن چوڭ بولغاندىن كېيىن، ھابىل‬ ‫پادىچى‬ ‫بولدى، قابىل بولسا دېھقان بولدى.‬ ‫9 ھوسۇل مەزگىلى كەلگەندە، قابىل يەرنىڭ مەھسۇالتىدىن‬ ‫ئېلىپ‬

45. ‫پەرۋەردىگارغا تەقدىم قىلدى. 1 ھابىلمۇ قوي پادىسى ئىچىدىن‬ ‫تۇنجى‬ ‫تۇغۇلغان قوزىالردىن سويۇپ، تازا سېمىز يېرىدىن‬ ‫پەرۋەردىگارغا تەقدىم‬ ‫قىلدى. پەرۋەردىگار ھابىلنى ۋە ئۇنىڭ سوۋغىتىنى قوبۇل‬ ‫قىلدى. 9 بىراق،‬‫قابىلنى ۋە ئۇنىڭ سوۋغىتىنى قوبۇل قىلمىدى. بۇنىڭدىن ئىنتايىن‬ ‫خاپا بولغان‬ ‫قابىلنىڭ چىرايى تۇتۇلۇپ كەتتى.‬ ‫1 بۇ چاغدا، پەرۋەردىگار قابىلغا:‬‫_ نېمىشقا خاپا بولىسەن؟ چىرايىڭ نېمىشقا تۇتۇلۇپ كەتتى؟ 2‬ ‫ئەگەر‬ ‫دۇرۇس ئىش قىلغان بولساڭ، سېنىمۇ قوبۇل قىلغان بوالتتىم‬ ‫بىراق، يامانلىق‬ ‫قىلساڭ، گۇناھ خۇددى ئىشىك ئالدىدا ئېتىلماقچى بولۇپ‬ ‫تۇرغان ياۋا ئىتقا‬ ‫ئوخشاش، سېنىڭ ۋۇجۇدۇڭنى چىرمىۋالىدۇ. ئۇ سېنى ئۆز‬ ‫ئىلكىگە ئالماقچى‬ ‫بولسىمۇ، لېكىن سەن ئۇنى يېڭىشىڭ الزىم _ دېدى.‬ ‫2 كېيىن، قابىل ئىنىسى ھابىلغا:‬ ‫_ يۈر، داالدا سەيلە قىلىپ كېلەيلى _ دېدى. ئۇالر داالدىكى‬ ‫ۋاقتىدا،‬ ‫قابىل ئىنىسىغا قول سېلىپ، ئۇنى ئۆلتۈرۈۋەتتى.‬

46. ‫1‬ ‫9 1 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1_باب‬ ‫3 پەرۋەردىگار قابىلدىن:‬ ‫_ ئىنىڭ ھابىل قېنى؟ _ دەپ سورىدى.‬ ‫_ بىلمەيمەن، مەن ئىنىمنىڭ باققۇچىسىمىدىم؟ _ دەپ جاۋاس‬ ‫بەردى‬ ‫ئۇ.‬ ‫01 پەرۋەردىگار كەينىدىنال ئۇنى:‬‫_ بۇ نېمە قىلغىنىڭ؟ ئىنىڭنىڭ ئىنتىقام ئېلىش ئۈچۈن داد_پەرياد‬ ‫قىلىۋاتقان قېنى ماڭا كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. 11 سەن ئەمدى‬ ‫لەنەتكە ئۇچرايسەن.‬ ‫بۇنىڭدىن كېيىن، بۇ يەردە تۇرالمايسەن چۈنكى، سەن ئىنىڭنى‬ ‫ئۆلتۈردۈڭ،‬ ‫يەرگە قان تۆكتۈڭ. 71 سەن يەرگە ئىشلىگەن تەقدىردىمۇ،‬ ‫يەر ساڭا ھوسۇل‬ ‫بەرمەيدۇ. سەن ئەمدى سەرسان بولۇپ، يەر يۈزىدە‬ ‫سەرگەردانلىقتا‬ ‫يۈرىسەن، _ دەپ ئەيىبلىدى.‬ ‫91 بۇنى ئاڭلىغان قابىل پەرۋەردىگارغا مۇنداق دېدى:‬ ‫_ مەن بۇنداق ئېغىر جازانى كۆتۈرەلمەيمەن. 11 سەن مېنى‬ ‫بۇ يەردىن‬ ‫قوغالپ، ھۇزۇرۇڭدىن ھەيدەۋاتىسەن مەن ئەمدى‬ ‫ئۆي_ماكانسىز،‬

47. ‫سەرسان بولۇپ، يەر يۈزىدە سەرگەردانلىقتا يۈرىمەن. مېنى‬ ‫كۆرگەنال‬ ‫كىشى ئۆلتۈرۈۋېتىدۇ‬ ‫91 لېكىن، پەرۋەردىگار:‬ ‫_ ياق، سېنى ئۆلتۈرگەن كىشى يەتتە ھەسسە قاتتىق‬ ‫جازالىنىدۇ، _‬ ‫دېدى.‬‫بۇنىڭ بىلەن، پەرۋەردىگار قابىلنى ئۆلتۈرمەكچى بولغانالرنى‬ ‫ئاگاھالندۇرۇش ئۈچۈن، ئۇنىڭ پېشانىسىگە ئاالھىدە بەلگە‬ ‫قويۇپ قويدى.‬‫11 بۇنىڭ بىلەن، قابىل پەرۋەردىگارنىڭ ھۇزۇرىدىن چىقىپ،‬ ‫ئېرەم باغنىڭ‬ ‫بەرق تەرىپىدىكى نود دېگەن جايدا ئولتۇراقلىشىپ قالدى.‬ ‫1_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1 1‬ ‫قابىلنىڭ ئەۋالدلىرى‬ ‫21 قابىل ئايالى بىلەن بىللە بولدى. ئايالى ھامىلىدار بولۇپ،‬ ‫بىر ئوغۇل‬ ‫تۇغدى. ئۇنىڭ ئىسمىنى ھانۇخ قويدى. قابىل بىر بەھەر بىنا‬ ‫قىلىپ،‬ ‫بەھەرنى ئوغلىنىڭ ئىسمىدا ئاتىدى. 21 ھانۇختىن ئىراد‬ ‫تۆرەلدى، ئىرادتىن‬ ‫مېھۇيائىل تۆرەلدى، مېھۇيائىلدىن مېتۇبائىل تۆرەلدى،‬ ‫مېتۇبائىلدىن المىك‬

48. ‫تۆرەلدى.‬ ‫31 المىك ئىككى خوتۇن ئالدى. بىرىنىڭ ئىسمى ئادە، يەنە‬ ‫بىرىنىڭ‬ ‫ئىسمى زىللە ئىدى. 07 ئادە يابالنى تۇغدى. يابال كۆچمەن‬ ‫مالچىالرنىڭ‬ ‫بوۋىسى بولدى. 17 ئۇنىڭ ئىنىسىنىڭ ئىسمى يۇبال ئىدى.‬ ‫يۇبال چىلتار ۋە نەي‬ ‫چالغۇچىالرنىڭ پىرى بولدى. 77 زىللە تۇبال_قايىن دېگەن‬ ‫بىر ئوغۇلنى‬ ‫تۇغدى. تۇبال_قايىن تۇ، تۆمۈر جابدۇقالرنى‬ ‫ياسىغۇچىالرنىڭ پىرى‬ ‫بولدى. تۇبال_قايىننىڭ نەئىمە ئىسىملىك بىر سىڭلىسى بار‬ ‫ئىدى. 97 المىك‬ ‫ئىككى ئايالىغا پو ئېتىپ، مۇنداق دېدى:‬ ‫«ئەي ئادە بىلەن زىللە، سۆزۈمگە قۇالق سېلىڭالر‬ ‫ئەي ئاياللىرىم، كۆڭۈل قويۇپ ئاڭالڭالر‬ ‫ماڭا چېقىلغان بىر ئادەمنى ئۆلتۈردۈم.‬ ‫مېنى ئۇرغان بىر يابنى ئۆلتۈردۈم.‬ ‫17 قابىلنى ئۆلتۈرگۈچى يەتتە ھەسسە جازاالنسا،‬ ‫مېنى ئۆلتۈرگۈچى يەتمىش يەتتە ھەسسە جازالىنىدۇ.»‬ ‫سېت بىلەن ئېنوش‬‫97 ئادەم ئاتا يەنە ئۆز ئايالى بىلەن بىللە بولۇش نەتىجىسىدە،‬ ‫ئايالى بىر‬

49. ‫9 1 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 9_باب‬ ‫ئوغۇل تۇغدى. ھاۋا ئانا: «خۇدا ماڭا قابىل ئۆلتۈرۈۋەتكەن‬ ‫ھابىلنىڭ ئورنىغا‬ ‫بىر ئوغۇل بەردى» دېدى. بۇڭا، ئۇ ئىسمىنى سېت [ئاھاڭ‬ ‫جەھەتتە «خۇدا‬ ‫بەردى»] قويدى. 17 سېتتىن بىر ئوغۇل تۇغۇلۇپ، ئىسمى‬ ‫ئېنوش قويۇلدى.‬ ‫مانا بۇ چاغدىن بابالپ، ئادەملەر پەرۋەردىگارغا ئىبادەت‬ ‫قىلىشقا‬ ‫بابلىدى.‬ ‫ئادەم ئاتىنىڭ ئەۋالدلىرى‬ ‫1 تۆۋەندىكىلەر ئادەم ئاتىنىڭ ئەۋالدلىرىدۇر:‬‫خۇدا ئادەمنى ئۆزىگە ئوخشايدىغان قىلىپ ياراتتى. 7 ئۇالرنى‬ ‫ئەر ۋە‬‫ئايال قىلىپ ئايرىپ، ئۇالرغا بەخت ئاتا قىلدى ھەمدە ئۇالرنى‬ ‫«ئادەم» دەپ‬ ‫ئاتىدى.‬ ‫9 ئادەم ئاتا 091 يېشىدا ئۆزىگە ئوخشايدىغان يەنە بىر‬ ‫ئوغۇل پەرزەنت‬ ‫كۆرۈپ، ئۇنىڭ ئىسمىنى سېت قويدى. 1 ئادەم ئاتا سېتنى‬ ‫تاپقاندىن كېيىن،‬ ‫يەنە 002 يىل ھايات كەچۈرۈپ، يەنە كۆپ ئوغۇل_قىز‬ ‫پەرزەنتلەرنى‬

50. ‫كۆردى. 9 ئۇ 093 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتتى.‬ ‫1 سېت 901 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ، ئۇنىڭ‬ ‫ئىسمىنى ئېنوش‬ ‫قويدى. 2 كېيىن، ئۇ يەنە 202 يىل ھايات كەچۈرۈپ، يەنە‬ ‫ئوغۇل_قىز‬ ‫پەرزەنتلەرنى كۆردى. 2 ئۇ 713 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتتى.‬ ‫3 ئېنوش 03 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ، ئۇنىڭ‬ ‫ئىسمىنى قېنان‬‫قويدى. 01 كېيىن، ئۇ يەنە 912 يىل ھايات كەچۈرۈپ، يەنە‬ ‫ئوغۇل_قىز‬ ‫پەرزەنتلەرنى كۆردى. 11 ئۇ 903 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتتى.‬ ‫71 قېنان 02 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ، ئۇنىڭ‬ ‫ئىسمىنى‬ ‫ماھااللىل قويدى. 91 كېيىن، ئۇ يەنە 012 يىل ھايات‬ ‫كەچۈرۈپ، يەنە‬ ‫ئوغۇل_قىز پەرزەنتلەرنى كۆردى. 11 ئۇ 013 يېشىدا‬ ‫ئالەمدىن ئۆتتى.‬ ‫9‬ ‫9_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1 1‬ ‫91 ماھااللىل 91 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ،‬ ‫ئۇنىڭ ئىسمىنى‬ ‫يارېت قويدى. 11 كېيىن، ئۇ يەنە 092 يىل ھايات‬ ‫كەچۈرۈپ، يەنە ئوغۇل_‬

51. ‫قىز پەرزەنتلەرنى كۆردى. 21 ئۇ 932 يېشىدا ئالەمدىن‬ ‫ئۆتتى.‬‫21 يارېت 711 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ، ئۇنىڭ‬ ‫ئىسمىنى ھانۇخ‬‫قويدى. 31 كېيىن، ئۇ يەنە 002 يىل ھايات كەچۈرۈپ، يەنە‬ ‫ئوغۇل_قىز‬ ‫پەرزەنتلەرنى كۆردى. 07 ئۇ 713 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتتى.‬ ‫17 ھانۇخ 91 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ، ئۇنىڭ‬ ‫ئىسمىنى‬ ‫مەتۇبەالھ قويدى. 77 بۇنىڭدىن كېيىن، ھانۇخ 009 يىل‬ ‫جەريانىدا خۇدا‬ ‫بىلەن يېقىن يابىدى. ئۇ يەنە ئوغۇل_قىز پەرزەنتلەرنى‬ ‫كۆردى. 97 ئۇ يەر‬ ‫يۈزىدە جەمئىي 919 يىل ياباپ، 17 پۈتۈن ھاياتىنى خۇدا‬ ‫بىلەن يېقىن‬ ‫ئۆتكۈزۈپ، بىر كۈنى كۆزدىن غايىب بولدى. چۈنكى، خۇدا‬ ‫ئۇنى ئۆز يېنىغا‬ ‫ئېلىپ كەتكەنىدى.‬ ‫97 مەتۇبەالھ 221 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆردى.‬ ‫ئۇنىڭ ئىسمىنى‬ ‫المىك قويدى. 17 كېيىن، ئۇ يەنە 722 يىل ھايات‬ ‫كەچۈرۈپ، يەنە ئوغۇل_‬

52. ‫قىز پەرزەنتلەرنى كۆردى. 27 ئۇ 313 يېشىدا ئالەمدىن‬ ‫ئۆتتى.‬‫27_37 المىك 721 يېشىدا بىر ئوغۇل پەرزەنت كۆرۈپ،‬ ‫ئۇنىڭ‬‫ئىسمىنى نۇھ [ئاھاڭ جەھەتتە «يەڭگىللىتىش»] دەپ قويدى.‬ ‫ئۇ:‬‫«پەرۋەردىگارنىڭ يەرگە لەنەت ئوقۇبى بىلەن، بىز جاپالىق‬ ‫ئىشالرغا‬ ‫قالغان. ئەمدى بۇ باال بىزنىڭ ئېغىرىمىزنى يەڭگىللىتىدۇ»‬ ‫دېدى.‬ ‫09 نۇھنى تاپقاندىن كېيىن، المىك يەنە 939 يىل ھايات‬ ‫كەچۈرۈپ، يەنە‬ ‫ئوغۇل_قىز پەرزەنتلەرنى كۆردى. 19 ئۇ 222 يېشىدا‬ ‫ئالەمدىن ئۆتتى.‬ ‫79 نۇھ 009 يابقا كىرگەندىن كېيىن، سام، ھام، ياپەت‬ ‫ئىسىملىك ئۈ‬ ‫ئوغۇل پەرزەنت كۆردى.‬ ‫2 1 ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 1_باب‬ ‫ئىنسانالرنىڭ رەزىللىكى‬ ‫1 ئىنسانالر دۇنيادا كۆپىيىشكە بابلىغاندا، قىزالرمۇ كۆپلەپ‬ ‫تۇغۇلغانىدى. 7 «خۇدانىڭ ئوغۇللىرى»* بۇ قىزالرنىڭ‬ ‫چىرايلىقلىقىنى‬

53. ‫كۆرۈپ، ئۆزلىرى خالىغان قىزالرنى خوتۇنلۇققا ئېلىشقا‬ ‫بابلىدى.‬ ‫9 بۇنى كۆرگەن پەرۋەردىگار:‬ ‫_ مەن ئىنسانالرغا بەرگەن ھاياتلىق روھى ئۇالردا مەڭگۈ‬ ‫يابىمايدۇ.‬ ‫چۈنكى، ئۇالر ئۆلۈبكە تېگىشلىك. كەلگۈسىدە ئۇالرنىڭ‬ ‫ئۆمرى بىر يۈز‬ ‫يىگىرمە يابتىن ئابمىسۇن _ دېدى.‬ ‫1 «خۇدانىڭ ئوغۇللىرى» ئىنسانالرنىڭ قىزلىرى بىلەن بىللە‬ ‫بولۇپ،‬ ‫ئەۋالد تاپقان چاغدا ۋە كېيىنكى ۋاقىتالردا، يەر يۈزىدە‬ ‫«نېغىلىم» دەپ‬‫ئاتىلىدىغان، دىۋىگە ئوخشايدىغان ئادەملەرمۇ بار ئىدى. ئۇالر‬ ‫قەدىمكى‬ ‫زاماننىڭ باتۇرلىرى ۋە داڭلىق كىشىلىرى ئىدى.‬ ‫9 پەرۋەردىگار ئىنسانالرنىڭ رەزىللىكىنى، نىيىتىنىڭ‬ ‫ھەرقاچان‬‫يامانلىقىنى كۆرۈپ، 1 ئۆزىنىڭ ئادەمنى ياراتقانلىقىغا پۇبايمان‬ ‫قىلدى. ئۇ‬ ‫ئىنتايىن ئېچىنغان ھالدا:‬ ‫2 _ مەن ياراتقان ئىنسانالرنى يەر يۈزىدىن يوقىتىمەن.‬ ‫بۇنداقال، بارلىق‬

54. ‫چوڭ_كىچىك ھايۋاناتالر ۋە ئۇچارقاناتالرنىمۇ يوق قىلىمەن.‬ ‫ئۇالرنى‬ ‫ياراتقانلىقىم ئۈچۈن ئەپسۇسلىنىمەن _ دېدى.‬ ‫*7. «خۇدانىڭ ئوغۇللىرى» _ بۇ ھەقتە ئۈ خىل چۈبەنچە‬ ‫بار:‬ ‫1. ئىنسان ئەمەس، بەلكى ئەربتىكى بىر خىل زات، پەرىشتە‬ ‫ياكى روھتىن ئىبارەت.‬ ‫7. دەرىجىدىن تابقىرى ئادەم بولۇپ، پادىشاھ ياكى‬ ‫ھۆكۈمدارغا ئوخشاش.‬ ‫9. خۇداسىز قابىلنىڭ ئەۋالدلىرىدەك ئەمەس، بەلكى خۇدا‬ ‫يولىدا ماڭىدىغان سېتنىڭ ئەۋالدلىرىغا‬ ‫ئوخشاش.‬ ‫2 لېكىن، پەرۋەردىگار نۇھتىن خۇرسەن ئىدى.‬ ‫1‬ ‫1_باب ئالەمنىڭ يارىتىلىشى 2 1‬ ‫نۇھنىڭ كېمە ياسىشى‬ ‫3_01 نۇھنىڭ ئىش_ئىزلىرى تۆۋەندىكىچە: نۇھنىڭ سام،‬ ‫ھام،‬ ‫ياپەت ئىسىملىك ئۈ ئوغلى بار ئىدى. نۇھ ئۆز زامانىدا‬ ‫بىردىنبىر دۇرۇس،‬ ‫قۇسۇرسىز ئادەم بولۇپ، خۇداغا يېقىن يابىغانىدى. 11 بابقا‬ ‫ئىنسانالر بولسا‬