2. Οι φοιτητές στο πλευρό του Υψηλάντη
Με την αρχή της, η Ελληνική Επανάσταση του 1821, ανέστησε ένα νέο Σπαρτιατικό πρότυπο θυσίας. Τους
Έλληνες φοιτητές των πανεπιστημίων της Ευρώπης, που προετοιμασμένοι ήδη από μεγάλους Έλληνες και
φιλέλληνες πανεπιστημιακούς δασκάλους, περίμεναν το επαναστατικό σύνθημα.
Από τις πρώτες μέρες που ο Υψηλάντης εγκαθίσταται στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, σηκώνοντας την σημαία
της Ελληνικής επανάστασης, στα πανεπιστήμια και στις σχολές της Ευρώπης φτάνει το μήνυμα.
Στο Βουκουρέστι οι φοιτητικές ομάδες του καθηγητή και Φιλικού Γεώργιου Γεννάδιου, περίμεναν από καιρό
την ώρα της εξέγερσης. Όταν ένας αγγελιοφόρος όρμησε μέσα στην αίθουσα που δίδασκε, μεταφέροντας το
μήνυμα της εισβολής του Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία, ο Γεννάδιος πάνω στον ενθουσιασμό του πέταξε τα
βιβλία στην σόμπα και άρχισε να μεταδίδει την φλόγα της επανάστασης στους φοιτητές του: «Ήλθεν η ώρα! Η
Πατρίς αφού σας ευηργέτησε γεννήσασα υμάς Έλληνας, τώρα σας παρέχει και άλλην μεγαλυτέραν ευεργεσίαν, να πολεμήσετε και
ν' αποθάνετε, ως Έλληνες, υπέρ αυτής. Αφού σας έδωκε την ζωήν, τώρα σας προτείνει την αθανασίαν» (Γεωργίου Ασπρέα,
«Πολιτική Ιστορία της Νεοτέρας Ελλάδος 1821-1921»).
3. Εθελοντές φοιτητές θα ξεπηδήσουν από δεκάδες πανεπιστήμια της Ανατολικής
και της Δυτικής Ευρώπης. Εκτός από το Βουκουρέστι δεκάδες εθελοντές θα
προστρέξουν από την Σχολή Μηχανικών του Ιασίου. Από την Οδησσό, το Κίεβο,
την Μόσχα, την Πετρούπολη, αλλά και από την Πίζα, την Τεργέστη, τις σχολές της
Γαλλίας, της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας.
4. Η Αστυνομία στα ίχνη των σπουδαστών
Με το συνέδριο της Ιεράς Συμμαχίας ολοκληρωμένο δύο μήνες πριν (Ιανουάριο του 1821),
που βρήκε τις μεγάλες δυνάμεις σύμφωνες στο να πατάξουν κάθε επαναστατική
δραστηριότητα που θα απειλούσε το δημιουργημένο στάτους, οι αστυνομίες των
Ευρωπαϊκών χωρών σήμαναν συναγερμό για την κινητικότητα των Ελλήνων φοιτητών.
Διαβάζουμε από τα αρχεία της Αστυνομίας της Βιέννης εκείνες τις ημέρες: «Την πρωίαν της
χθες αφίχθησαν εις Πράγαν, ως εξάγεται εκ των συνημμένων αναφορών της φρουράς της
πύλης της πόλεως, 13 σπουδασταί προερχόμενοι εκ Λειψίας και Γοττίγγης. Η άφιξις του
σημαντικού αυτού αριθμού των φοιτητών, οι οποίοι κατάγονται όλοι ανεξαιρέτως εξ
Ελλάδος, ηνάγκασε την Στρατιωτικήν Διοίκησιν της πόλεως να ενεργήσει αμέσως ερεύνας
περί του σκοπού του ταξιδίου των» (Πολ. Κ. Ενεπεκίδη, «Ρήγας, Υψηλάντης,
Καποδίστριας»).
5. Ενώ ο Sedlnitzky γράφει από την Βιέννη προς τον γενικό διοικητή της Βενετίας: «Από
έγγραφο της Εξοχότητάς σας, είδα την καθησυχαστική είδηση, ότι στις αστυνομικές αρχές
επεστήθη η προσοχή σχετικώς με τους νεαρούς Έλληνες, που αφήνουν το Πανεπιστήμιο της
Πάδουας, για να επανέλθουν δια μέσου Τεργέστης στην πατρίδα τους, για να πάρουν μέρος
στην Επανάσταση των Ελλήνων εναντίον της Πύλης».
Οι Έλληνες φοιτητές με κάθε μέσο, και προσπαθώντας να αποφύγουν τις πολλές εμπλοκές
με τις Αρχές, προσπαθούν να φτάσουν στις επαναστατημένες περιοχές. Στην επιστολή του
φοιτητή Νικ. Γκίκα προς έναν Γάλλο συμφοιτητή του διαβάζουμε:
6. «Ήλπιζα να φτάσω στην Οδησσό δια μέσου του Δουνάβεως και ευρίσκομαι στην Τριέστη,
από όπου μπαρκάρω μεθαύριο με 20 πατριώτες μου. Με πολλούς από αυτούς εσπούδαζα
στην Γερμανία. Όλο αυτό συνέβη, γιατί το διαβατήριό μου δεν ήταν θεωρημένο από τον
Αυστριακό πρεσβευτή και αντί να γυρίσω πίσω, παράτησα όλα τα πράγματα και ήρθα από
το Πασσάου μέχρις εδώ με τα πόδια, μ' ένα μπαστούνι στο χέρι και με την γροθιά στην
τσέπη! Τι θαύμα! Πρέπει να σου ομολογήσω την αδυναμία μου, θαυμάζω ο ίδιος τον εαυτό
μου. Εδώ ευρίσκομαι από τις 27 του περασμένου μηνός. Όλον τον καιρό τον περάσαμε για
να εφοδιαστούμε με στολές και με οπλισμό. Η στολή μας είναι μαύρη. Πάνω στο καπέλλο
μας έχουμε την ασημένια πλακέττα με την επιγραφή: «Ελευθερία ή Θάνατος». Ο
ενθουσιασμός είναι γενικός και έχει φτάσει στο κατακόρυφο» (Γ.Λάιου, «Ανέκδοτες
επιστολές και έγγραφα του 1821»).
7. Στον στρατό του Υψηλάντη θα φτάσουν τελικώς περίπου 700 φοιτητές (κατά άλλους 400)
που θα συγκροτήσουν τον Ιερό Λόχο, το πιο ενθουσιώδες και πιο αγνό κομμάτι του
στρατεύματος. Ενός στρατεύματος που περιελάμβανε από αγνούς Καπετάνιους με τα
παλικάρια τους, έως ομάδες επιτήδειων μισθοφόρων. Οι σπουδαστές θα εφοδιαστούν από
την Φιλική Εταιρεία με τα διακριτικά του Λόχου και τον οπλισμό τους: μαύρη στολή,
μαύρος σκούφος ή κράνος, οι λέξεις «Ελευθερία ή Θάνατος» στο στήθος ή στο κράνος και
το έμβλημα του λόχου: μία νεκροκεφαλή με δύο χιαστί οστά. Οπλισμός μία λογχοφόρος
καραμπίνα και μια μπαγιονέτα.
8. Η σημαία του Ιερού Λόχου ήταν τρίχρωμη, το κόκκινο συμβόλιζε τον πατριωτισμό, το λευκό
την αδελφοσύνη και το μαύρο τη θυσία. Στη μία πλευρά της σημαίας αναγραφόταν το ΕΝ
ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και υπήρχε η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην άλλη πλευρά
υπήρχε η εικόνα του Φοίνικα αναγεννόμενου από τις φλόγες και αναγραφόταν ΕΚ ΤΗΣ
ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ.
Επικεφαλής του Ιερού Λόχου τέθηκε ο αδελφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη Νικόλαος
Υψηλάντης και υπασπιστής ο Ηπειρώτης Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής
Εταιρείας. Χιλίαρχος ο Κοζανίτης Γεώργιος Λασσάνης. Εκατόνταρχοι του Ιερού Λόχου ήταν ο
Σπυρίδων Δρακούλης από την Ιθάκη, ο Κωνσταντινουπολίτης Δημήτριος Σούτσος, αδελφός
του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου, ο Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης , ο Πελοποννήσιος
Ανδρόνικος, ο Ρίζος από τα Ιωάννινα και ο Χιώτης Ιωάννης Κρόκιας.
9. «Δεν έχω πλέον υποδήματα. Τα πόδια μου κατεσχίσθησαν. Κοιμούμαι μέσα σε
θανατηφόρα τέλματα. Ζω με καρπούς, σπανίως ευρίσκω ένα ξερό κομμάτι ψωμί. Αλλ’ αι
στερήσεις αυταί μου είναι γλυκείαι. Ο βίος αυτός μ’ αρέσει. Από παιδί δεν ονειρευόμουν
τίποτε άλλο από την ημέρα της ανεξαρτησίας μας. Ευρίσκομαι δια πρώτην φοράν
επικεφαλής ελευθέρων ανθρώπων, οι οποίοι δε με φορτώνουν με μάταιους τίτλους, οι
οποίοι μου δίνουν το γλυκύ του αδελφού όνομα. Χαίρετε. Θα ιδωθώμεν; Πού; Ο Θεός το
ξεύρει».
(από γράμμα του Δημητρίου Σούτσου, πρώτου εκατόνταρχου του Ιερού Λόχου)
10. Όρκος των Σπουδαστών του Ιερού Λόχου
«Ως Χριστιανός ορθόδοξος και υιός της ημετέρας Καθολικής
Εκκλησίας, ορκίζομαι στο όνομα του Κυρίου ημών Ιησού
Χριστού και της Αγίας Τριάδας να μείνω πιστός εις την
Πατρίδα μου και εις την Θρησκείαν μου. Ορκίζομαι να ενωθώ
με όλους τους αδελφούς μου Χριστιανούς δια την ελευθερίαν
της Πατρίδος μας. Ορκίζομαι να χύσω και αυτήν την υστέραν
ρανίδα του αίματός μου υπέρ της θρησκείας και Πατρίδος
μου. Να αποθάνω μετά των αδελφών μου υπέρ της
Ελευθερίας της Πατρίδος και της Θρησκείας μου. Να
φονεύσω και αυτόν τον ίδιον τον αδελφόν μου, εάν τον εύρω
προδότην της Πατρίδος μας. Να υποτάσσομαι στον υπέρ της
Πατρίδος μου αρχηγόν, Να μη βλέψω εις τα όπισθέν μου, εάν
δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος και Θρησκείας μου.
Να λάβω τα όπλα εις κάθε περίστασιν, ευθύς μόλις ακούσω
ότι ο Αρχηγός μου εκστρατεύει κατά των τυράννων και να
συγκαταφέρω άπαντας τους φίλους και γνωρίμους μου εις το
να με ακολουθήσωσιν. Να βλέψω πάντοτε τους εχθρούς μου
με μίσος και με περιφρόνησιν. Να μη παρατήσω τα όπλα
προτού να ιδώ ελευθέραν την Πατρίδα μου και
εξολοθρευμένους τους εχθρούς της. Να χύσω το αίμα μου,
ίνα νικήσω τους εχθρούς της θρησκείας μου ή ν΄ αποθάνω ως
μάρτυς δια τον Ιησού Χριστόν. Ορκίζομαι τέλος πάντων εις το
της Θείας Μεταλήψεως φοβερόν Μυστήριον ότι θα υστερηθώ
της Αγίας Κοινωνίας εις την τελευταία μου εκείνην ώρα, εάν
δεν εκτελέσω απάσας τας υποσχέσεις, τας οποίας έδωσα
ενώπιον της εικόνος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού »
11. «Μόνο οι Ιερολοχίτες, θα ομολογήσει ο Ρώσος πράκτορας Liprandi, έχουν υψηλό φρόνημα
και ποθούν να αναμετρηθούν με τον εχθρό. Τα βήματά τους ηχούν ρυθμικά, καθώς
περνούν συνταγμένοι από τους δρόμους της κωμόπολης του Ρίμνικου τραγουδώντας
Πατριωτικά τραγούδια και προ πάντων το αγαπημένο του θούριο: Φίλοι μου συμπατριώται,
δούλοι να 'μεθα ως πότε, των αχρείων μουσουλμάνων, της Ελλάδος των
τυράννων» (Χρήστος Λάζος, «Ελληνικό Φοιτητικό Κίνημα 1821-1973», εκδόσεις «Γνώση»).
Ο Υψηλάντης θα τους συναντά συχνά στο αρχηγείο του και θα συζητά μαζί τους, ενώ θα
παραβρίσκεται πολλές φορές προσωπικά στις ασκήσεις τους. Οι νέοι Ιερολοχίτες, άπειροι
πολεμικά αλλά ενθουσιώδεις, θα πέσουν με τα μούτρα στα γυμνάσια. Ο Αρχηγός τους
παρουσιάζει παντού σαν την ελίτ των επαναστατών
12. «H ώρα ήλθεν, ω ‘Ανδρες Έλληνες! Eίναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον τούτον
Ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον,
δια να υψώσωμεν το σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν: λέγω τον Σταυρόν, και ούτω να
εκδικήσωμεν την Πατρίδα, και την Ορθόδοξον ημών Πίστιν από την ασεβή των ασεβών
Καταφρόνησιν. Mεταξύ ημών ευγενέστερος είναι, όστις ανδρειοτέρως υπερασπισθή τα
δίκαια της Πατρίδος και ωφελιμοτέρως την δουλεύση. Tο έθνος συναθροιζόμενον θέλει
εκλέξη τους Δημογέροντάς του, και εις την ύψιστον ταύτην Βουλήν θέλουσιν υπείκει όλαι
μας αι πράξεις. (…) Eις τα όπλα, λοιπόν, φίλοι, η Πατρίς Mας Προσκαλεί!».
Με τα λόγια αυτά ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε στις 22 Φεβρουαρίου 1821 την έναρξη
του Αγώνα στο Ιάσιο της Μολδαβίας.
13. «Παντού απ' όπου περνούσαν οι Ιερολοχίτες, τους θαύμαζαν για την εμφάνιση και την
συμπεριφορά τους, στους χωρικούς και όπου αλλού έτυχε να σχετιστούν με πολίτες.
Εντυπωσίαζαν τον κόσμο με τα τραγούδια, τις θεατρικές παραστάσεις, τον ενθουσιασμό και
το ρίγος που προξενούσαν σε Έλληνες και ξένους, στις νεαρές ελληνοπούλες»
(Γιώργου Γιάνναρη, «Φοιτητικά Κινήματα και Ελληνική Παιδεία»
Προδοσίακαιθυσία
Ως το λαμπρό πρότυπο του επαναστατικού στρατεύματος όμως, θα μπουν στο μάτι των
πρακτόρων και των επιτήδειων, που βρίσκονταν ακόμα και ανάμεσα σε υψηλόβαθμους
αξιωματικούς, που αλληλοφαγωνόντουσαν και που υπόσκαπταν από ματαιοδοξία ή
επιτηδειότητα τον Υψηλάντη. Οι πισώπλατες συκοφαντίες δεν θα πιάσουν τόπο, η
προδοσία όμως θα τους παγιδεύσει.
14. Η πρώτη μεγάλη μάχη (πλην διαφόρων μικροσυμπλοκών) που επιλέγει να δώσει ο
Υψηλάντης, είναι στην κωμόπολη του Δραγατσανίου, όπου είναι εγκατεστημένη ισχυρή
φρουρά με ιππικό των Τούρκων. Μετά από μία τριήμερη δύσκολη πορεία κάτω από πολύ
κακές καιρικές συνθήκες, θα φτάσουν απέναντι από το Δραγατσάνι όπου θα
στρατοπεδεύσουν. Την επόμενη θα ξεκινήσουν οι αψιμαχίες, προτού καταφτάσει όλο το
στράτευμα. Μπροστά και σε πλατιά πεδιάδα βρίσκεται ο Ιερός Λόχος, ενώ στα πλευρά του
έχει οριστεί να τον προστατεύει ο Καραβίας με το ιππικό του. Στις πρώτες συγκρούσεις το
ιππικό του Καραβία εγκλωβίζεται και ο Ιερός Λόχος με μαχητικότητα και πειθαρχία
καταφέρνει να τους απεγκλωβίσει και να στρέψει τους Τούρκους σε φυγή προς τα σπίτια
του Δραγατσανίου.
Μονάδες του Τουρκικού ιππικού καλύπτουν την υποχώρηση δίνοντας μάχη με την μία
πλευρά του Ιερού Λόχου, ενώ οι υπόλοιποι υπολογίζοντας στην ανασύνταξη και την
αντεπίθεση του ιππικού του Καραβία, ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το Δραγατσάνι.
15. Εκείνη την κρίσιμη στιγμή ο Καραβίας με το ιππικό του γυρίζει προς την αντίθετη μεριά και
χώνεται στα δάση, εγκαταλείποντας τον Ιερό Λόχο στην πεδιάδα, και κατευθυνόμενος προς
τα Αυστριακά σύνορα. Οι Ιερολοχίτες πεζοί, χωρίς ιππικό να τους υποστηρίζει και με το
υπόλοιπο στράτευμα κάμποσες ώρες μακριά τους, αποτελούν πλέον έναν εύκολο στόχο για
το πολυάριθμο τουρκικό ιππικό που εκμεταλλεύεται αμέσως το δώρο του Καραβία.
1.000 περίπου Τούρκοι ιππείς, εφορμούν από το Δραγατσάνι κατά των Ιερολοχιτών που
αντιστέκονται σθεναρά στην μέση της πεδιάδας, συσπειρωμένοι, με τις σημαίες τους ψηλά
καθώς αποδεκατίζονται από το Ιππικό που τους έχει περικυκλώσει. Η μάχη θα διαρκέσει
για ώρα, με πολλές απώλειες από την μεριά των Τούρκων, αλλά και με καταστροφή του
Ιερού Λόχου. Τους τελευταίους 170 Ιερολοχίτες θα σώσει το Ιππικό του Γιωργάκη Ολύμπιου
που θα καταφτάσει μία ώρα αργότερα, καταδιώκοντας τους Τούρκους.
16. Οιαπώλειεςήτανσημαντικές,οιεκατόνταρχοι,οσημαιοφόροςτουΛόχου,25αξιωματικοί
και180στρατιώτεςέπεσαννεκροί,ενώ37Ιερολοχίτεςαιχμαλωτίστηκανκαιστάλθηκανστο
ΒουκουρέστικιαπόεκείστηνΚωνσταντινούπολη,όπουαποκεφαλίστηκαν.
Ο Νικόλαος Υψηλάντης σώθηκε τυχαία από έναν φιλέλληνα Γάλλο αξιωματικό, που τον
ανέβασε στο άλογό του.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου συνέταξε την τελευταία διαταγή του
στις 8 Ιουνίου 1821, με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού
του επιτελείου και εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου:
«Σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων και του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε
θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχτήτε δι’ εμού τας ευχαριστήσεις των
ομογενών σας! Ολίγος καιρός και στήλη θα αναγερθή να διαιωνίση τα ονόματά σας. Με
χαρακτήρες φλογερούς είνε εγκεχαραγμένα εις τα φίλτρα της καρδίας μου, τα ονόματα
εκείνων όσοι μέχρι τέλους μ’ έδειξαν πίστιν και ειλικρίνειαν. Η ενθύμησίς των θα είναι
πάντοτε το μόνον δροσιστικόν ποτό της ψυχής μου»
17. Ο στρατός του Υψηλάντη καταστράφηκε στη μάχη του Δραγατσανίου στις 7 Ιουνίου 1821
και υποχώρησε προς τα αυστριακά σύνορα. Οι λόγοι της αποτυχίας του θα πρέπει να
αναζητηθούν κυρίως στην έλλειψη αξιόμαχων δυνάμεων, στην άρνηση του ηγέτη των
Βλάχων Θεόδωρου Βλαδιμιρέσκου να τον συνδράμει οικονομικά και στρατιωτικά και στον
αφορισμό του Υψηλάντη από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’, κατόπιν πιέσεων της Υψηλής
Πύλης, για σφαγές των Χριστιανών σε αντίποινα.
Στο κοιμητήριο του Δραγατσανίου στη Ρουμανία υπάρχει το Μνημείο των Πεσόντων
Ιερολοχιτών
