Περιβαλλοντική εκπαίδευση, κείμενα για άσκηση και μελέτη

1. Περιβαλλοντική εκπαίδευση
ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ-ΜΕΛΕΤΗ
1ο
κείμενο
Οι στόχοι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Απόσπασμα από
τον νόμο 1892/90:
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί τµήµα των προγραµµάτων των σχολείων της Πρωτοβάθµιας
και ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Σκοπός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι
- να συνειδητοποιήσουν οι µαθητές τη σχέση του ανθρώπου µε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του
- να ευαισθητοποιηθούν για τα προβλήµατα που συνδέονται µε αυτό
- να δραστηριοποιηθούν µε ειδικά προγράµµατα
- συµβάλουν στη γενικότερη προσπάθεια αντιµετώπισής τους.
Ως εκπαιδευτική διαδικασία / δραστηριότητα οδηγεί
-στη διασαφήνιση εννοιών και την αναγνώριση αξιών
- την ανάπτυξη / καλλιέργεια ψυχοκινητικών δεξιοτήτων και στάσεων που είναι απαραίτητες στη
διαδικασία λήψης αποφάσεων
- στη διαµόρφωση κώδικα συµπεριφοράς γύρω από τα προβλήµατα που αφορούν στην ποιότητα του
περιβάλλοντος σε ατοµικό και στη συνέχεια σε οµαδικό/ κοινωνικό επίπεδο.
Η έννοια του περιβάλλοντος στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αντιµετωπίζεται µε την ολιστική
διάστασή του και περιλαµβάνει τις παρακάτω εκφάνσεις: Φυσικό, Τεχνητό/δοµηµένο, Κοινωνικo-
Οικονοµικό και Ιστορικό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό κάθε θέµα/πρόβληµα µελετάται διεπιστηµονικά
και διαθεµατικά.
Από τον ιστότοπο pi-schools
2ο
κείμενο
Οι στόχοι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο πρόγραμμα σπουδών της Κύπρου:
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ / ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
(απόσπασμα)
Με την εφαρμογή του νέου προγράμματος σπουδών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση/Εκπαίδευση για την
Αειφόρο Ανάπτυξη επιδιώκουμε τη διάπλαση αυτόνομων και ενεργών πολιτών οι οποίοι:
● θα είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι, θα κατέχουν τη σχετική γνώση, θα συνειδητοποιούν τη
σοβαρότητα των ζητημάτων αλλά κυρίως θα διαθέτουν τις απαιτούμενες ικανότητες και τη θέληση
προκειμένου να γίνουν παράγοντες αλλαγών στην κατεύθυνση της επίλυσης τους.

2. ● δεν θα ανταποκρίνονται παθητικά και δεν θα προσαρμόζονται σε επιλογές και επιταγές διαφόρων
κέντρων εξουσίας, αλλά θα διερευνούν και θα σκέπτονται κριτικά, θα αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους
και θα συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, παρεμβαίνοντας δυναμικά και δημοκρατικά στα
κοινωνικά δρώμενα με στόχο τις αλλαγές που απαιτούνται και τη διαμόρφωση συνθηκών αειφόρου
ανάπτυξης,
● θα έχουν οράματα, ικανότητες και αξίες που θα τους βοηθούν να διαπραγματεύονται και να σχεδιάζουν
ατομικά και συλλογικά τους κοινωνικούς όρους της αειφορίας προσδιορίζοντας αυτόνομα το παρόν τους
και επαγρυπνώντας για το μέλλον των γενεών που θα έλθουν.
Από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας και πολιτισμού της Κύπρου, schools.ac.cy
3ο
κείμενο
Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) (απόσπασμα)
Τα ΚΠΕ ξεκίνησαν τη λειτουργία τους το 1993. Βασικός στόχος των Κ.Π.Ε. είναι να στηρίξουν τον θεσμό της
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, ευαισθητοποιώντας τους μαθητές σε θέματα περιβάλλοντος ώστε
να γίνουν περιβαλλοντικά υπεύθυνοι, ικανοί να συγκροτήσουν κοινωνίες με ήθος και υπευθυνότητα απέναντι στη
φύση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από:
● Την υλοποίηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης
και τη στήριξη των αντίστοιχων σχολικών προγραμμάτων, σε συνεργασία με τους Υπευθύνους Π.Ε. των
Διευθύνσεων Εκπαίδευσης.
● Την παραγωγή εκπαιδευτικού – υποστηρικτικού υλικού
● Την οργάνωση εκδηλώσεων και δράσεων για το περιβάλλον
● Την προώθηση της έρευνας στον χώρο της Π.Ε.
Τα προγράμματα των ΚΠΕ είναι ημερήσια ή πολυήμερα και υλοποιούνται σε όλη τη διάρκεια του σχολικού
έτους για σχολικές ομάδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Aπό την ιστοσελίδα του Ιδρύματος νεολαίας & δια βίου μάθησης inedivim.gr
4ο κείμενο
Η πρόταση του ελληνικού τμήματος της διεθνούς περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF για την
περιβαλλοντική εκπαίδευση:
Καλωσορίσατε στην «παιγνιοθήκη» της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης! Εδώ θα βρείτε πλούσιο
παιδαγωγικό υλικό που απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, εμψυχωτές, ερευνητές,
και όλους όσοι ενδιαφέρονται να εκπαιδεύσουν πολίτες, μικρούς και μεγάλους, για τα μεγάλα
περιβαλλοντικά ζητήματα της εποχής μας.

3. Η θεματολογία είναι ευρύτατη: οικολογικό αποτύπωμα, ζωή στην πόλη, υπεύθυνη κατανάλωση,
κλιματική αλλαγή, οικοσυστήματα, απειλούμενα είδη… Όλη η δουλειά της οργάνωσης είναι εδώ, σε μορφή
εκπαιδευτικού υλικού! Το οποίο ανανεώνεται διαρκώς...
Το υλικό αυτό είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να το χρησιμοποιήστε εύκολα στην τάξη αλλά και σε κάθε
περιβάλλον μάθησης. Φύλλα εργασίας, ηλεκτρονικά και επιδαπέδια παιχνίδια, παρουσιάσεις, αφίσες,
σχέδια εργασίας, όλα είναι έτοιμα προς χρήση και αξιοποίηση από εσάς. Με τις κατάλληλες προσαρμογές
από εσάς, οι δραστηριότητες που προτείνουμε θα ταιριάξουν στην ηλικία και στις ανάγκες των μαθητών
σας.
Η οργάνωση του υλικού αντιστοιχεί στις θεματικές ενότητες της ιστοσελίδας μας: «Σημαντικές
περιοχές», «Τρόπος ζωής», «Απειλούμενα είδη», «Ζωντανή οικονομία», όπου θα βρείτε πλούσιο
ενημερωτικό υλικό.
Η φιλοσοφία μας είναι «λίγη θεωρία, περισσότερο βίωμα, ακόμη περισσότερη δράση».Τα παιδιά σήμερα
γνωρίζουν τα πάντασχεδόν γιατα περιβαλλοντικά ζητήματα. Το πρόβλημα είναι η πράξη. Στην «Καλύτερη
Ζωή», που αφορά την καθημερινότητά μας και την ποιότητα ζωής, στην ενότητα «σχολεία», θα βρείτε
αποκλειστικά προτάσεις για δράσεις που μπορεί να αναλάβει το σχολείο εντός αλλά και εκτός των τειχών
του.
Έχουμε δημιουργήσει για σας 100 προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Η ομάδα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που σχεδιάζει το υλικό πραγματοποιεί επίσης εργαστήρια
σε σχολεία και άλλους χώρους τυπικής και άτυπης μάθησης, συνεργάζεται με εκπαιδευτικούς και
μοιράζεται τη γνώση της σε σεμινάρια και εργαστήρια εκπαιδευτικών, συνεργάζεται με Δήμους και άλλες
κοινότητες μάθησης και καλλιέργειας ενεργών πολιτών.
Από την ιστοσελίδα wwf.gr
Ερωτήσεις- δραστηριότητες
1.Να αναζητήσετε τον ορισμό της «αειφόρου ανάπτυξης» και να εξηγήσετε σύντομα, με δικό σας λόγο, τι
σημαίνει.
2.Ποια διαφορά παρατηρείτε στους τίτλους των δυο προγραμμάτων, Ελλάδας και Κύπρου, για την
περιβαλλοντική εκπαίδευση; Κρίνοντας από αυτήν τη διαφορά, ποιο κείμενο υποθέτετε ότι είναι πιο
σύγχρονο;
3. Και στα δυο προγράμματα το επίκεντρο του ενδιαφέροντος είναι ο μαθητής/ρια και σκοπός τους είναι
η καλλιέργεια ορισμένων ιδιοτήτων/δεξιοτήτων. Σημειώστε επιγραμματικά στην ανάπτυξη ποιων
ιδιοτήτων/δεξιοτήτων στοχεύει κάθε πρόγραμμα (Ελλάδας και Κύπρου). Είναι κοινή η στόχευση;
Παρατηρείτε κάποιες διαφορές; Να τις σχολιάσετε.
4. «Η έννοια του περιβάλλοντος στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αντιµετωπίζεται µε την ολιστική
διάστασή του» (1ο
κείμενο): Μπορείτε να εξηγήσετε τι σημαίνει αυτή η φράση και τι συνέπεια έχει στη
διδακτική της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης;
5. Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο πού υπάρχουν στην Ελλάδα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Έχετε επισκεφθεί κάποιο από αυτά στη σχολική σας ζωή; Αν ναι, ποια ήταν η εμπειρία σας;

4. 6. Κατά τη γνώμη σας, τι μπορεί να προσφέρει ένα Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, το οποίο
είναι δύσκολο να επιτευχθεί στο περιβάλλον του σχολείου; Θεωρείτε σημαντική την ύπαρξη και
λειτουργία των κέντρων αυτών; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.
7. Με ποια λέξη ονομάζει η WWF την πρότασή της για την περιβαλλοντική εκπαίδευση (4ο
κείμενο);
Πώς εξηγείτε αυτήν την επιλογή;
8. Σας φαίνεται ελκυστική και ενδιαφέρουσα η εκπαιδευτική πρόταση της WWF; Να αιτιολογήσετε την
άποψή σας.
9. «Η φιλοσοφία» της WWF «λίγη θεωρία, περισσότερο βίωμα, ακόμη περισσότερη δράση» θεωρείτε
ότι θα άξιζε να είναι η φιλοσοφία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης συνολικά; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας.
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Κείμενο Ι
3 δευτερόλεπτα, του Χρήστου Καλαντζή,1/8/2019
Ο πλανήτης Γη είναι 4.5 δισεκατομμυρίων ετών. Από την άλλη ο άνθρωπος είναι 140 χιλιάδων ετών.
Από μία πιο κατανοητή και οικεία οπτική, εάν η Γη ήταν 24 ωρών, όσο δηλαδή μία ολόκληρη ημέρα, εμείς
θα υπήρχαμε για μόλις 3 δευτερόλεπτα, και δείτε τι έχουμε καταφέρει. Ρύπανση και κατάχρηση σε τέτοιο
βαθμό που τα τρία δευτερόλεπτα δεν φαντάζουν αρκετά. Παρόλα αυτά, έχουμε ονομάσει και με αφέλεια
τους εαυτούς μας «Homo Sapiens», που σημαίνει σοφός άνθρωπος. Άραγε είμαστε όντως σοφοί;
Μπορεί να έχουμε διασπάσει το άτομο και να έχουμε εφεύρει απίστευτα εξελιγμένες μηχανές, αλλά
παράλληλα αυτά τα άτομα που διασπάσαμε δημιουργούν πολέμους και καταστροφές και οι έξυπνες αυτές
μηχανές αποστραγγίζουν και ρυπαίνουν το περιβάλλον. Ίσως να είμαστε έξυπνοι αλλά όχι σοφοί. Αν
ήμασταν σοφοί δεν θα εκπλησσόμασταν που βλέπουμε δυνατότερες καταιγίδες από ποτέ, ή
καταστροφικότερες πλημμύρες και συχνότερες φωτιές από ποτέ. Αφού υπάρχει περισσότερη ρύπανση
από ποτέ. Περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα και περισσότερες αποδασώσεις από ποτέ. Οι καταστροφές
επιφέρουν άλλες καταστροφές, και οι καταστροφές που προκαλούνται κάθε μέρα στο περιβάλλον είναι
τεράστιες και ακατάπαυστες.
Σε ρυθμό ρεκόρ έχουμε καταφέρει να αυξήσουμε την εξαφάνιση ζώων κατά χίλιες φορές από το
κανονικό. Επίτευγμα. Στα επόμενα δέκα με εκατό χρόνια τα ζώα στα βιβλία των παιδιών προβλέπεται
πως θα εξαφανιστούν. Τέλος τα λιοντάρια,οι ρινόκεροι, οι ελέφαντες, οι γορίλες και οι πολικές αρκούδες.
Είδη που έχουν υπάρξει για περισσότερο καιρό από εμάς, θα εξαφανιστούν εξαιτίας μας, μέσα σε τρία
δευτερόλεπτα. Μας δόθηκαν τόσα πολλά που είμαστε τυχερή περίπτωση τρισεκατομμυρίων. Ένας
απίστευτα πλούσιος πλανήτης σε μία απίστευτα ιδανική θέση στο ηλιακό σύστημα. Ούτε πολύ κοντά στον
ήλιο ώστε να καεί και ούτε πολύ μακριά ώστε να παγώσει. Ιδανικό δώρο, που δεν εκτιμήθηκε.
Η αληθινή κρίση δεν είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου ή η περιβαλλοντική καταστροφή, αλλά εμείς.
Όλα αυτά τα προβλήματα είναι υποπροϊόντα δικά μας.
Κείμενο ΙΙ

5. Η επιτυχία του EcotivitySchool!
Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε το Ecotivity School στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ)
που έλαβε μέρος από την Δευτέρα 22 μέχρι και την Παρασκευή 26 Ιουλίου. Η καλοκαιρινή αυτή
πρωτοβουλία προήλθε από την ομάδα εθελοντισμού του ΓΠΑ και οργανώθηκε από 7 φοιτητές του ΓΠΑ
και του ΕΜΠ.
Μέσα σε αυτήν την εβδομάδα, 24 επιλεγμένοι νέοι είχαν την τύχη μέσα από μία δημιουργική διαδικασία
να μάθουν για την εκπαίδευση, τον εθελοντισμό και για το περιβάλλον. Ο στόχος να καλλιεργηθεί μία
περιβαλλοντική συνείδηση και η επαφή με έννοιες όπως η βιωσιμότητα και η οικολογία επιτεύχθηκε. Οι
υπεύθυνοι για την επιτυχία αυτή ήταν η ομάδα των φοιτητών πίσω από την οργάνωση που δημιούργησαν
ένα “πακέτο” με θεματικές διαδραστικές ομιλίες από εγκεκριμένους φορείς και διακεκριμένες
προσωπικότητες, βιωματικά εργαστήρια σε ενδιαφέρον θέματα και ομαδικές δραστηριότητες αλλά και
projects.
Αξίζει να σημειωθεί πως μέσα από εκπαιδευτικές ομαδικές δραστηριότητες και παιχνίδια, η ομάδα
κατάφερε από την πρώτη κιόλας μέρα να δημιουργήσει ένα πολύ θετικό και φιλικό κλίμα, κάτι που
“χρωμάτισε” την εκπαιδευτική διαδικασία και την έκανε αμέσως ευχάριστη. Μάλιστα πραγματοποιήθηκαν
και απογευματινές δραστηριότητες, όπως η παρακολούθηση θερινού κινηματογράφου και η επίσκεψη του
Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), που είχαν ως σκοπό την γνωριμίακαι το δέσιμο
των συμμετεχόντων.
Από τον ιστότοπο Ecotivity School_GR
Κείμενο ΙΙΙ
Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης του Νίκου Γκάτσου
Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα

6. τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Ποιο είναι το θέμα στο οποίο αναφέρεται ο συντάκτης του κειμένου Ι και ποια η θέση την οποία
υιοθετεί;
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Β
Ερώτημα 1ο
α. Ποιοι τρόποι/γλωσσικές επιλογές θεωρείτε ότι δίνουν ιδιαίτερη παραστατικότητα στο κείμενο Ι;
β. Ποιο σημείο του κειμένου θεωρείτε ότι υπονοεί την αξία της παιδείας και ιδιαίτερα της
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης; (Μονάδες 15)
Ερώτημα 2ο
Θεωρείτε ότι το κείμενο Ι απευθύνεται στη λογική του/της αναγνώστη/ριας, στο συναίσθημα ή
και στα δύο; Να δείξετε με ποιους τρόπους επιδιώκονται τα παραπάνω. (Μονάδες 10)
Ερώτημα 3ο
Ποιοι διοργάνωσαν τη δράση περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, η οποία παρουσιάζεται στο κείμενο ΙΙ;
Πώς κρίνετε την ιδέα να αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι διδασκόμενοι (στα ΑΕΙ και στη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση) τη διοργάνωση δράσεων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης; Να παρουσιάσετε την άποψή
σας σε μια παράγραφο που θα την αναπτύξετε με τη μέθοδο της αιτιολόγησης. (Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Γ
Ποια συναισθήματα πιστεύετε ότι προξενεί το ποίημα του Ν. Γκάτσου; Να δείξετε τη λειτουργία όλων
των κειμενικών δεικτών (σύμβολα, εικόνες, αντιθέσεις κ.α.) που συμβάλλουν στην πρόκληση αυτών των
συναισθημάτων. Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 150 λέξεων περίπου.
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Δ
Επιχειρηματολογικό κείμενο (επιστολή)
Πομπός: τελειόφοιτος Λυκείου
Αποδέκτης: ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας

7. Θέμα: η ανάγκη, στις σημερινές συνθήκες, να ενισχυθεί η περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία.
Προτάσεις για τους στόχους που πρέπει να έχει και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να
γενικευτεί, να γίνει πιο ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική.
Έκταση: 350 λέξεις περίπου
(Μονάδες 30)
Από το βιβλίο: Αναγνώστου Νόρα, Ο κόσμος των κειμένων μας (Ο κόσμος μας), τεύχος Α΄,
εκδόσεις Σαββάλας 2019