Εργασία στο μάθημα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' Λυκείου ΓΕΛ Ιαλυσού 2014-2015

1. Ή ΔΑΣΚΑΛΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΜΑΤΙΑ
Α ‘Λυκείου
Θεματική ενότητα :
Γυναίκα/ Πόλεμος

2. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΝΟΗΜΑΤΙΚΌ ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΟ :
 Περίληψη υπόθεσης βιβλίου
 Ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο
 Στοιχεία πολιτισμού
 Αφηγηματικές Τεχνικές
 Η γλώσσα και το ύφος
 Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας
 Ανησυχίες των νέων αγωνίες και
αναζητήσεις
 Απόσταγμα-Ηθικό δίδαγμα

3. Ο συγγραφέας Στρατής Μυριβήλης πραγματεύεται το Θέμα ανάμεσα στην
περίοδο 1917-1922 και τις συνέπειες του πολέμου για τους ήρωες του. Ο
Λεωνής Δρίβας γυρίζει από τον πόλεμο της Μικρασίας στη Μυτιλήνη, και
δοκιμάζεται από τον έρωτα για τη δασκάλα Σαπφώ, χήρα του φίλου του
που σκοτώθηκε από τη μια πλευρά, ενώ από την άλλη του δημιουργεί
αναστολές ο σεβασμός που τρέφει στη μνήμη του. Διηγείται την ζωή του
κοινωνικού περίγυρου του Δρήβα μετά τον πόλεμο, παρουσιάζοντας τα
δεινά του.
Το κύριο πρόσωπο βρισκόταν σε ένα νοσοκομείο λαβωμένος και εκεί
γνωρίζει τον Βρανά έναν καινούριο φίλο. Όταν εκείνος πέθανε βρήκε την
δασκάλα .Αρχικά επηρεάστηκε από τα λόγια των χωρικών και την
σκεπτόταν με αηδία ,μα όταν κατάλαβε ποια ήταν πραγματικά ,την
συμπάθησε .Έμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο χωριό. Εκεί ,γνώρισε
φοιτητές ,έκανε συζητήσεις μαζί τους, απόλαυσε τις ομορφιές της φύσης
.Στο τέλος του μυθιστορήματος ο Δρήβας ,η Σαπφώ( δασκάλα ) και η
Ανδριανή πραγματοποίησαν μια ολοήμερη εκδρομή. Απολαμβάνοντας τις
τελευταίες στιγμές τους έγινε κάτι απρόσμενο, ο Δρήβας με την Σαπφώ
ερωτεύτηκαν.
ΠΕΡΊΛΗΨΗ

4. ΙΣΤΟΡΙΚΌ ΠΛΑΊΣΙΟ
 Η Μικρασιατική Εκστρατεία,
γνωστή διεθνώς ως Ελληνο-
τουρκικός Πόλεμος του 1919-
1922 και στην Τουρκία ως
το Δυτικό Μέτωπο
του Τουρκικού πολέμου τη
ανεξαρτησίας ήταν μια σειρά
στρατιωτικών γεγονότων, που
συνέβησαν κατά το διαμελισμό
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
μεταξύ Μάιου 1919 και
Οκτωβρίου 1922. Ο πόλεμος
διεξήχθη μεταξύ της Ελλάδας και
του Τουρκικού Εθνικού
Κινήματος, που θα ίδρυε
αργότερα τη Δημοκρατία της
Τουρκίας.

5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΌ ΠΛΑΊΣΙΟ
 Όσον αφορά την κοινωνία ,ήταν πολύ κλειστή
.Οι άνθρωποι απόμακροι …δεν υπήρχε ένωση.
 Κυριαρχεί η αθλιότητα από τα δεινά του πολέμου
και στην «εμφάνιση» της κοινωνίας και στις
καρδιές των ανθρώπων της. Διακρίνουμε τη
σκληρότητα της συμπεριφοράς σε άρρωστους
ανθρώπους. Η στέρηση υλικών αγαθών
επηρέασε την ικανότητα των ανθρώπων για την
αίσθηση της συμπόνιας και της αγάπης στον
συνάνθρωπο. Λίγοι ήταν αυτοί που
εξακολουθούσαν να έχουν «ζεστές» καρδιές.

6. Οικογένεια -->
Οι σχέσεις μεταξύ αδερφών : Ήταν σχέσεις αγάπης και ενδιαφέροντος .Τα
αγόρια πρόσεχαν τις αδελφές τους .Ασκούσαν και αυτά μια μορφή
εξουσίας πάνω τους. Τα κορίτσια το δέχονταν ,γιατί πίστευαν πως γινόταν
όλα για το «καλό τους» αλλά και επειδή ένιωθαν προστασία.
Οι σχέσεις με τους «ξένους» : ήταν δύσκολες και αραιές. Συνήθως είχαν
επαφές μόνο με εμπόρους .Όταν τους επισκέπτονταν έσφαζαν και τον
κόκορα ,τους τραπέζωναν ,γιατί τους είχαν ανάγκη .
Οι σχέσεις με τους συγχωριανούς : ήταν σχέσεις συγγένειας .Μέσα στο
χωριό κανένας δεν ήταν άγνωστος (αδέλφια ,νιφάδες ,συμπέθεροι
,κουμπάροι , ξαδέλφια και γειτόνοι ) . Κρατούσαν επαφές με όλους
,αντάλλασαν επισκέψεις και νοιάζονταν ο ένας για τον άλλον .
ΣΤΟΙΧΕΊΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ

7. ΕΘΙΜΙΚΌ ΔΊΚΑΙΟ -->
Η ΧΕΊΡΑ : Η ΑΝΤΊΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΙΜΉΣ :
 Η χείρα με παιδιά δεν ξανά
παντρευόταν και δεν έβγαζε τα
μαύρα μέχρι να πεθάνει .Μεγάλωνε
μόνη της τα παιδιά , με την βοήθεια
των γονέων η των αδελφών της .
 Επίσης καλλιεργούσε τα κτήματα
είτε μόνη της , με εργάτες ,είτε τα
έδινε «μεσιακά» .Δεν συμμετείχε σε
κοινωνικές εκδηλώσεις η στο
πανηγύρι του χωρίου με τον φόβο
ο μήπως την κακολογήσουν πως
δεν τιμά τον άνδρα της . Το
προσωνύμιο «χήρα» τη συνόδευε
σε όλη της την ζωή ,σε σχέση με
τον άνδρα που δεν αναγραφόταν
πουθενά.
 Η αντίληψη της τιμής : Η τιμή και η
υπόληψη ήταν προσωπική –
οικογενειακή και κοινωνική
υπόθεση . Η οικογενειακή τιμή ήταν
συνυφασμένη με την παρθενιά των
κοριτσιών και την εντιμότητα και
εργατικότητα των αγοριών .
 Τιμή σήμαινε : σεβασμός ,
δικαιοσύνη στις σχέσεις με τον
συνάνθρωπο , τήρηση του λόγου
και της υπόσχεσης ,ανταπόδοση
υποχρέωσης ,αγάπη για τον τόπο
,ήθος εντιμότητα και περηφάνια
.Καθώς και να δουλεύεις ,να
στερήσε, να μοχθείς τίμια .Η
αντίληψη της τιμής ήταν ταυτισμένη
με την τάξη και την ηθική .

8. ΒΑΣΙΚΟΊ ΧΑΡΑΚΤΉΡΕΣ
 Λεωνής : μελαγχολικος, φαινομενικά
απόμακροος, αλλά ιδιαίτερα συναισθηματικος
και δίκαιος .
 Σαπφώ : εξαιρετική , υπομένει σιωπηλά έως
αδιάφορα όλα τα κουτσομπολιά που ακούγονται
για κείνη, τραβώντας το δικό της «Γολγοθά» .
 Οι δυο κεντρικοί ήρωες, κυνηγημένοι από τα
«φαντάσματα» του παρελθόντος τους,
διστάζουν να ζήσουν το παρόν και να
ομολογήσουν τον έρωτά τους. Όμως, στο τέλος
καταφέρνουν ν’ αφήσουν πίσω τους όσα
πέρασαν και να κοιτάξουν μπροστά…

9.  Δάσκαλος : που αγαπά το κουτσομπολιό και
τις διαβολές…
 Ανδριανή : γυναίκα αφοσιωμένη σχεδόν
πλήρως στον αδελφό της και γενικότερα στην
οικογένεια, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τις δικές
της ανάγκες και το μέλλον της .
 Κύριος και κυρία Σκαλιώτη .
 Σισμάνογλου .
 Γιατρός .
Κυργιαννάκης .
 Φίλιππας .
 Μίνα .
 Δάφνης .
 Σουλτάνα : υπηρέτρια της οικογένειας Σπανού

10. Η ΓΛΏΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΎΦΟΣ
Η γλώσσα είναι δημοτική με
έντονα στοιχεία
καθαρεύουσας και ιδιωματικά
στοιχειά Μυτιλήνης, αφού
από εκεί κατάγεται ο
συγγραφέας αλλά και το
κύριο πρόσωπο του
μυθιστορήματος . Οι πυκνές
περιγραφές και ο πυκνός
λόγος μαζί με την δύναμη
των εικόνων διαμορφώνουν
ένα ύφος λιτό –απλό αλλά
παραστατικό και ζωντανό.

11. Το μυθιστόρημα είναι αφηγηματικό , με τον αφηγητή εκτός δράσης να
μιλάει σε τρίτο πρόσωπο αλλά και συμμετέχει ενεργά μιλώντας σε πρώτο
πρόσωπο .Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί έντονα την περιγραφή αφού δίνει
ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο του, όπως στην σελίδα 356 -357
που περιγράφει την στιγμή ένωσης της δασκάλας με τον Λεωνη . « ο
Λεωνης την κρατά σφιχτά με το ζερβί του πάνω στο στήθος του …με έναν
τρόπο βίαιο σχεδόν εχθρικό» .Χρησιμοποιεί ποιητικό λόγο, «Τα μάτια της
βασίλεψαν κάτω από τα βαριά ματόκλαδα» Το μυθιστόρημα κυριεύεται από
πολλές μεταφορές όπως «όλο μου αναποδογυρίζετε τις ιδέες», «το πρωινό
αγεράκι είναι τόσο δυνατό» αλλά και παρομοιώσεις όπως «σαν ένα θέατρο
τέρας του βυθού» , «σαν τους θεατρίνους και σαν τους μουσικάντηδες»
.Επίσης κυριαρχεί ο διάλογος που προσδίδει δραματικότητα και αμεσότητα
και έχει την μορφή ερωτοαπαντησεων . Η περιγραφή των γεγονότων και
του σκηνικού μέσα από αυτόν είναι ρεαλιστική ,πιστή και ακριβής .Ακόμα
και ο αφηγηματικός χρόνο είναι ευθύγραμμος δηλαδή διαρκεί μια μέρα.
ΤΕΧΝΙΚΉ

12. Η περιγραφή της γυναίκας ,όμορφη καλοντυμένη ,με
αστραφτερά μαλλιά ,σκέπτεται , λυπάται ,νοσταλγεί
,θρηνεί τους νεκρούς , χαίρεται για τους ζωντανούς.
Για όλα τα παραπάνω η αφήγηση δίνει έναν έντονο
δραματικό τόνο .Η γυναίκα προσπαθεί να ξεχάσει να
φροντίσει το παΐδι της, να διασκεδάσει να βοήθα τον
αδελφό της να μαγειρεύει , να είναι έντιμη , και
καλοσυνάτη , αλλά κυριεύεται από πολλούς ρόλους
και πολλές φορές «λυγίζει» στην σκληρή
πραγματικότητα και καταστρέφει τις χαρούμενες
εικόνες που χρίζει γύρω της.
Η ΘΈΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΌΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΊΚΑΣ

13.  Όμως καταλαβαίνει πως η ζωή
έχει της δίκες της απαίτηση και ο
διαρκής θρήνος , η διαρκής
αδυναμία οδηγεί στην κατάθλιψη
και την απομάκρυνση από τα
αγαθά και την ευτυχία .Γι’ αυτό
ερωτεύεται ,αρχίζει να νοιάζεται
για τον εαυτό της και όχι να τρέχει
για όλους και ποτέ κανένας για
εκείνη. Ο αφηγητής λοιπόν
,ρεαλιστικά πιστεύει πως η ζωή
συνεχίζεται ,η ζωή είναι χαρά και
λύπη , μα αντιμετωπίσιμη , και
ενισχύει την άποψη του με
ζωντανές εικόνες απ την φύση
,τους ανθρώπους που λαχταρούν
και απολαμβάνουν την θέα της και
γεγονότα γεμάτα χαρά, ερώτα
,ευτυχία !!

14. ΑΝΗΣΥΧΊΕΣ ΤΩΝ ΝΈΩΝ , ΑΓΩΝΊΕΣ ΚΑΙ
ΑΝΑΖΗΤΉΣΕΙΣ ΤΟΥΣ
 Οι φοιτητές ,δηλαδή οι νέοι
αγωνιούν ,ανησυχούν και
αναζητούν το μέλλον τους ,
τις εξελίξεις της χώρας στην
όποια ζουν ,τα πολιτικά
δρώμενα.
 Συζητούν ,ψάχνουν και
αναλύουν την έννοια του
κομμουνισμού που
κυριαρχεί στην χωρά τους.
Λένε πως είναι μια μορφή
δικτατορίας , κάτι
απαράδεκτο. Καθώς ο
κομμουνισμός ρίχνει το
σύνθημα πόλεμος κατά του
πολέμου , και το
περιεχόμενο του είναι πάλι
 Ο πιο αποτρόπαιος ,ο πιο
σκληρός και ανούσιος
πόλεμος: Ο αδελφικός.
Από τα σύνορα μετατοπίζεται
μέσα στο κράτος , στην πόλη
,στην γειτονιά, στο σπίτι.
Όπως λένε είναι ένας
«εμβρυουλκός» .
 Άρα Κομμουνισμός είναι το
σύστημα αυτό στο οποίο δεν
υπάρχουν κοινωνικές τάξεις,
δεν υπάρχει κράτος και
περιέχει ένα οικονομικό
σύστημα όπου όλοι
συμμετέχουν κι όλοι "τρώνε"
από αυτό.

15. ΑΠΌΣΤΑΓΜΑ-ΗΘΙΚΌ ΔΊΔΑΓΜΑ
Το ηθικό δίδαγμα που μας δίνει το
μυθιστόρημα του Στρατή Μυριβήλη,
ασκεί σε εμάς τι δύναμη, στο να μην
τα παρατάμε. Η ζωή έχει δυσκολίες,
αλλά εμείς υπάρχουμε για να τις
ξεπερνάμε. Δεν πτοούμαστε ! Όπως
και στο βιβλίο αυτό, η δασκάλα
υπομένει όλες τις κακουχίες των
συγχωριανών της. Είχε αδύναμες
στιγμές παρόλα αυτά , αυτές δεν την
νίκησαν !!!

16. Κι τω θεώ δόξα
ΤΕΛΟΣ