ερωτήσεις κατανόησης σε ένα απόσπασμα του βιβλίου Μαουτχάουζεν του Ιάκωβου Καμπανέλλη

1. Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μαουτχάουζεν
Η δίκη που δεν έγινε...
ΠΗΓΑΙΝΑ ΚΑΠΟΥ ΚΑΠΟΥ στο χτίριο των φυλακών και συναντούσα τον Σνάιντερ. Στο
γραφείο είχαν τώρα εγκατασταθεί οι δυο Αμερικάνοι αξιωματικοίτης Στρατιωτικής Δικαιοσύνης.
Ήταν δυο νέοι, ψηλοί και γεροδεμένοι, με πρόσωπο καλού παιδιού και φορούσαν ακριβά γυαλιά.
Μοιάζανε σα διανοούμενοι αθλητές.
Μας τους παρουσίασε ο υπολοχαγός Χέηνφιλντ, εκείνος με τα συγκινητικά «σας το
υπόσχομαι».Ήρθε πάλι όρθιος σ' ένα φορτηγό αυτοκίνητο που το λέγανε «τζέιμς», μαζί με τους
δυο δικαστικούς. Η πλατεία ήταν γεμάτη κόσμο γιατί ήταν απόγεμα, ώρα για ποδόσφαιρο. Το ματς
σταμάτησε και ο υπολοχαγός είπε:
«Απ' αυτή τη στιγμή οι Ες-Ες βρίσκονται στα χέρια των ανακριτών του Διεθνούς Δικαστηρίου
Εγκληματιών Πολέμου».
Το πλήθος πλήθος όρμησε και κύκλωσε το αυτοκίνητο. Πολλοί φωνάζανε: «...Τι θα πει
εγκληματίας πολέμου... Είναι κοινοί κακούργοι. Εμείς θα τους δικάσουμε, τώρα αμέσως...»
Τότε ο ένας δικαστικός άρχισε να εξηγεί πως ο χαρακρακτηρισμός «εγκληματίας πολέμου»
είναι κάτι ξεχωριστό.
Αλλά το πλήθος είχε ανάψει, φώναζε. Ο Χέηνφιλν βράχνιασε να ζητά ησυχία. Ο δικαστικός
συνέχισε:
«Σίγουραθα υπάρχουνανάμεσάσας δόκτορες νομικοί... Τους παρακαλώ να σας εξηγήσουνπως
ο χαρακτηρισμός “εγκληματίας πολέμου” δεν έχει σχέση με το Διεθνές Δίκαιο, ούτε με τις
συμφωνίες περί αιχμαλώτων πολέμου...»
Ο Πολωνοεβραίος δόκτωρ Κατς ρώτησε φωναχτά: «Τότε με τι έχει σχέση;»
Ο δικαστικός απάντησε:
«Το χειμώνα του σαράντα δύο στο Λονδίνο, οι σύμμαχοι και οι ελεύθερες κυβερνήσεις
χαρακτήρισαντους ναζί και τους φασίστες “εγκληματίες πολέμου, για τα άνευ προηγουμένουστην
ιστορία εγκλήματα τους. Πρόκειται για νέο ορισμό στο Διεθνές Δίκαιο»
«Αυτά είναι ακόμη μόνο λόγια», ξαναφώναζε" ο Κατς. «Πέρα από τα λόγια τι θα γίνει;»
«Θα δικαστούν σαν ένοχοι σφαγής εκατομμυρίων αθώων», απάντησε ο δικαστικός.
«Από ποιον;» ξαναρώτησε ο Κατς.
«Από το Διεθνές Δικαστήριο Εγκληματιών πολέμου», φώναξε μ' όλη του τη δύναμη ο
δικαστικος.
«Πρώτη φορά στην ιστορία συγκροτείται ένα τέτοιο Δικαστήριο. Για όσα έκαναν θα
λογοδοτήσουν όχι σε απλούς δικαστές, αλλά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Κι η ανθρωπότητα

2. ολόκληρη είναι που θα τους δικάσει. Μπαίνουμε σε μια καινούργια εποχή. Η δικαιοσύνη θα 'ναι
μια παγκόσμια δύναμη».
Τα λόγια του συνεπήραν το πλήθος. Πρώτος ο δόκτωρΚατς ξέσπασε σε ζητωκραυγές.Κάποιος
είδε στα παράθυρα της φυλακής το κεφάλι ενός Ες-Ες, ή νόμισε πως είδε, κι έδειξε κατά κει.
Αυτοί που παίζανε ποδόσφαιροπήραν την μπάλα κι άρχισαννα σουτάρουνμε λύσσα στα παράθυρα
της φυλακής. Επί ώρες το πλήθος διασκέδαζε και φώναζε ενθουσιασμένο.
Οι καταθέσεις άρχισαν. Οι δικαστικοί με τη βοήθεια του Σνάιντερ, που ήξερε τέλεια αγγλικά,
κατα γράφανε. Δούλευαν ώς αργά τη νύχτα κι εμείς, που βλέπαμε τα φωτισμένα παράθυρα,
δουλεύαμε μέσα στη σκέψη μας όσα θα 'πρεπε να μαρτυρήσουμε. Οι δικαστικοί, που είχαν έρθει
φρέσκοι και ζωηροί, μέσα σε λίγες μέρες άλλαξαν όψη. Το βλέμμα τους έχασε τη ζωηράδα του,
έγινε βαρύ, σκεφτικό, κοιτάζανε διαρκώς χάμω. Αυτά που ακούγανε κάθε μέρα απ' το στόμα μας
τους είχαν τρομάξει. Οι καταθέσεις ήταν σα μια σειρά από εκρήξεις που φάγαν τη γη κάτω τα
πόδια τους. Ήταν δυο αγαθοί δόκτορες νομικοί, κρεμασμένοι σε μιαν άβυσσο, υποχρεωμένοι να
συντάξουν τη δικογραφία του χάους.
Ο Σνάιντερ έδειχνε τους φακέλους των Ες-Ες, το μέρα με τη μέρα φούσκωναν, κι έλεγε:
«Σκέψου τον εργάτη της χαρτοβιομηχανίας που έφτιαξε αυτούς τους φακέλους. Θα μπορούσε
ποτέ να υποψιαστεί τι θα μπει μέσα;»
Οι ανακρίσεις και οι καταθέσεις ανατάραξαν το στρατόπεδο. Κάποιοι απ' τους «αυτόπτες
μάρτυρες εγκλημάτων» που πήγαιναν για κατάθεση γύριζαν στις παράγκες σε κακή κατάσταση.
Πρώτα η ίδια η κατάθεσή τους τους έκανε να βράζουν μέσα τους όσο προχωρούσε. Ύστερα ήταν
οι φωτογραφίες και οι ταινίες που είχαν τραβήξει οι ίδιοι οι Ες-Ες και οι ανακριτές τις
παρουσίαζαν στους μάρτυρες, για να γίνουν οι νόμιμες επιβεβαιώσεις. Ε... όταν πια έφθανε και η
στιγμή που τους πήγαιναν στα κελιά των Ες-Ες για την «αναγνώριση», τους έπιανε υστερία. Μια
κολλητική υστερία που έκαμε τη ζωή, την ελεύθερη ζωή στο Μαουτχάουζεν, ν' αλλάξει όψη, να
μουδιάσει.
Κάτι σταμάτησε.
Και ξέραμε τι…
Από κείνο το πρωί της 5ης Μαΐου, είχαμε ριχτεί σαν άρπαγες στην ελευθερία μας. Μπορεί τις
μισές ώρες της μέρας να ξυπνούσαν μέσα μας οι βρικόλακες, όμως τις άλλες μισές ξεχνιόμασταν
μέσα στη ζωτική ανάγκη να συνηθίσουμε στη σωτηρία μας. Να τη φάμε, να την πιούμε, να την
αφομοιώσουμε. - να μας απειλούσε ο κίνδυνος πως, αν δεν πετυχαίναμε το γρηγορότερο να
συμπεριφερθούμε σαν ολοζώντανοι "Ελεύθεροι άνθρωποι, ο χρόνος θα ξαναγύριζε και θα μας
ξανάκλεινε στο Μαουτχάουζεν. Τα γύρω χωριά είχαν πλημμυρίσει από δικούς μας που πήγαιναν
κι έρχονταν σα μανιακοί. Κάθονταν με τις ώρες μες στα ζαχαροπλαστεία, στις μπιραρίες και στα
εστιατόρια. Μερικοί πιάσανε φιλίες με τους ντόπιους, κάνανε τα πάντα για να μπούνε στα σπίτια,
να βρεθούν ανάμεσα στα έπιπλα και στη σιγουριά της καθημερινότητας. Κατάντησε να φέρνουν

3. τρόφιμα στους χωριάτες αντί να τους παίρνουν, να τους εξαγοράζουν δηλαδή, για να δείχνουν
όλα ωραία και καλά, νοικοκυρεμένα και ήσυχα. Το στρατόπεδο σκηνοθετούσε γύρω του τη ζωή
που οι άνθρωποι του είχαν ανάγκη να ξαναβρούν. Στα μαγαζιά που είχαμε λεηλατήσει, κάψει και
ρημάξει τις πρώτες μέρες μας άρεσε τώρα και πηγαίνουμε σαν ευπρεπείς πελάτες. Στο μεταξύ,
οι πρόσφυγες απ' την ανατολική Γερμανία περνούσαν το ποτάμι από δυο μεριές. Με τα σλέπια
απ' το χωριό Μαουτχάουζεν και από μια πρόχειρα επισκευασμένη γέφυρα, κοντά στο Σαν
Γκέοργκ.
Οι καταθέσεις σταματήσανεαυτή μας την «έξοδο». Σα να ήρθε ειδοποίηση πως δε γλιτώνουμε,
αν δεν καθαρίσουμε με τους παλιούς λογαριασμούς. Κι όλοι ξαφνικά στραφήκαμε προς τα πίσω.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να βρείτε πληροφορίες για το βιβλίο Μαουτχάουζεν και το συγγραφέα του Ιάκωβο
Καμπανέλλη. Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι έγραψε το συγκεκριμένο βιβλίο;
2. Να βρείτε πληροφορίες για το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Πότε
απελευθερώθηκε και τι έγινε μετά την απελευθέρωση;
3. Να αναφέρετε με λίγα λόγια το θέμα του αποσπάσματος και να αξιολογήσετε τον τίτλο του
“Η δίκη που δεν έγινε…”
4. Να εντάξετε το απόσπασμα στο χώρο και στο χρόνο.
5. Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές του αποσπάσματος;
6. Ποιες αλλαγές συμβαίνουν στην ψυχολογία των δικαστικών κατά την πορεία των
καταθέσεων;
7. Ποιοι νέοι όροι έρχονται στο προσκήνιο μετά το τέλος του β΄ παγκοσμίου πολέμου και
ποια είναι η συμβολή τους στην εξέλιξη της ανθρωπότητας;
8. Ικανοποιούνται οι πρώην κρατούμενοι από το άκουσμα της είδησης ότι οι Ες-Ες θα
δικαστούνως εγκληματίες πολέμου; Πόσοεύκολο είναι γι΄αυτούς η προσωπική κατάθεση
των μαρτυριών τους;
9. Να αναφέρετε από την Ιστορία παραδείγματα με δίκες στην οποίες καταδικάστηκαν
εγκληματίες πολέμου.
10. “Από κείνο το πρωί της 5ης Μαΐου, είχαμε ριχτεί σαν άρπαγες στην ελευθερία μας.” Να
σχολιάσετε τη φράση. Με ποιους τρόπους προσπαθούσαν οι πρώην κρατούμενοι να
ξανακερδίσουν τη χαμένη ελευθερία τους;
Επιμέλεια ερωτήσεων Στέλλα Καρυώτη