Η εξέλιξη του βιβλίου
•
2 likes•2,669 views
Μια αναδρομή στην εξέλιξη του βιβλίου από τον πάπυρο μέχρι τα e-books από την Ε3 Πλαγιαρίου 2012
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Viewers also liked (17)
Similar to Η εξέλιξη του βιβλίου
Similar to Η εξέλιξη του βιβλίου (20)
More from Sakis Koultzis
More from Sakis Koultzis (11)
Recently uploaded
Recently uploaded (20)
Η εξέλιξη του βιβλίου
- 2. ΠΡΙΝ ΣΟΝ ΚΟΜΟ ΣΟΤ ΦΑΡΣΙΟΤ Οη πξόγνλνη ησλ ζεκεξηλώλ βηβιίσλ ήηαλ πήιηλεο πιάθεο πάλσ ζηηο νπνίεο έγξαθαλ ρξεζηκνπνηώληαο έλα είδνο γξαθίδαο. Οη πιάθεο απηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ από ηνπο νπκέξηνπο, ηνπο Βαβπιώληνπο θαη άιινπο ιανύο ηεο Μεζνπνηακίαο. Οη πεξηζζόηεξεο από απηέο πεξηείραλ εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, δηθαζηηθέο απνθάζεηο, επξεηήξηα θαη αλαθνξέο ζε εθαηνληάδεο νλόκαηα αλζξώπσλ θαη ζενηήησλ. Οη Έιιελεο, απηά ηα θνκκάηηα πεινύ ηα νλόκαδαλ όζηξαθα. Σα παηδηά ζην ζρνιείν είραλ μύιηλεο πηλαθίδεο αιεηκκέλεο κε θεξί. Πάλσ ζ΄απηέο ράξαδαλ ην κάζεκά ηνπο κε ηε κπηεξή άθξε ελόο μύινπ, πνπ ιεγόηαλ ζηύινο.
- 3. Ο πεξίθεκνο δίζθνο ηεο Φαηζηνύ, ν νπνίνο ρξνλνινγείηαη από ην 1.700 π.Χ., πήιηλεο πηλαθίδεο, ζηηο νπνίεο είλαη απνηππσκέλε ε Γξακκηθή Α΄, πηλαθίδεο πνπ βξέζεθαλ ζηηο Μπθήλεο, ηελ Κξήηε θαη ηελ Πύιν, καξηπξνύλ ηε καθξόρξνλε ρξήζε ηνπο. Καζώο όκσο νη πιάθεο απηέο δελ ήηαλ θαη ην βνιηθόηεξν κέζν θαηαγξαθήο πιεξνθνξηώλ, παξά ηε κεγάιε αλζεθηηθόηεηά ηνπο ζην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ θαη ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο, ε επόκελε εμέιημε ζηελ ηζηνξία ηεο γξαθήο ήηαλ νη πάππξνη. Χαξαθηεξηζηηθό δείγκα πιάθαο πνπ βξέζεθε ζηε Βαβπιώλα.
- 4. ΠΑΠΤΡΟ Ο πάππξνο είλαη έλα πιηθό πνπ κνηάδεη κε ραξηί θαη πξνέξρεηαη από ην θπηό «πάππξν» πνπ κεγαιώλεη ζηηο όρζεο ηνπ Νείινπ. Χξεζηκνπνηήζεθε επξύηαηα από ηνπο αξραίνπο Αηγππηίνπο, ηνπο Έιιελεο, θαη ηνπο Ρσκαίνπο. Γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ πιηθνύ γξαθήο, έθνβαλ ηνπο βιαζηνύο ησλ θπηώλ θαηά κήθνο ζε ιεπηέο ηαηλίεο κ’έλα θνθηεξό εξγαιείν, πνπ έκνηαδε κε βειόλα. ηε ζπλέρεηα ηηο άπισλαλ πάλσ ζε ζαλίδεο, ηε κία δίπια ζηελ άιιε, βάδνληαο κηα ζεηξά θάζεηα θαη κία νξηδόληηα.
- 5. Έπεηηα ηηο έβξεραλ κε λεξό γηα λα δηαιπζεί ε θνιιώδεο νπζία ηνπ θπηνύ θαη λα ζπγθνιιεζνύλ κεηαμύ ηνπο. Σέινο ηηο πίεδαλ γηα λα βγεη ην λεξό θαη ηηο ηνπνζεηνύζαλ ζε κέξε ειηόινπζηα, όπνπ μεξαηλόληνπζαλ. Αλ ππήξρε θάπνηα αλσκαιία πάλσ ηνπ, ην ιείαηλαλ κε ηε βνή- ζεηα ειεθαληόδνληνο ή ελόο ιείνπ θνρπιηνύ. Οη γξαθείο έγξαθαλ ζηνλ πάππξν κε κειάλη θαη θαιάκηα.
- 6. Σα βηβιία από πάππξν ήηαλ θηηαγκέλα ζε κνξθή ξνινύ, ην κήθνο ηνπ νπνίνπ έθηαλε θαη ηα ζαξάληα κέηξα. Σα γξαπηά δηάζεκσλ ζπγγξαθέσλ ηεο αξραηόηεηαο γξάθηεθαλ ζε ξνινύο από πάππξν θαη ε δεκηνπξγία απηή ήηαλ αθξηβή θαη ν αξηζκόο αληηηύπσλ θάζε έξγνπ πνιύ πεξηνξηζκέλνο. Ο πάππξνο, ζαλ πιηθό, ήηαλ εύθνιν λα παξαρζεί γηαηί ήηαλ θηελόο θαη απνηεινύζε κηα εμαηξεηηθή επηθάλεηα γξαθήο, όκσο είρε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα αληνρήο ζην ρξόλν θαη ηελ πγξαζία. πγθεθξηκέλα, ζε πγξά θιίκαηα, ε αληνρή ηνπ δελ μεπεξλνύζε ηα εθαηό ρξόληα θαη ζπρλά ήηαλ κηθξόηεξε. Απηό, ζε ζπλδπαζκό κε ηελ αδπλακία παξαγσγήο πνιιώλ αληηηύπσλ.
- 7. ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ
- 8. Η πεξγακελή, σο πιηθό γξαθήο, αληηθαηέζηεζε ηνλ πάππξν, παξά ην γεγνλόο όηη ήηαλ αθξηβόηεξε απ’απηόλ. Η νλνκαζία «πεξγακελή» εκθαλίδεηαη γηα πξώηε θνξά γύξσ ζηνλ 4ν αη. π.Χ.. Νσξίηεξα, ήηαλ γλσζηή σο δηθζέξα από ηνπο Έιιελεο θαη κεκβξάλε από ηνπο Ρσκαίνπο. Η πεξγακελή ρξεζηκνπνηήζεθε θπξίσο από ηνπο Δβξαίνπο θαη ηνπο Πέξζεο. Ήηαλ θηηαγκέλε από επεμεξγαζκέλα δέξκαηα δώσλ θαη είρε εμαηξεηηθή αληνρή ζην ρξόλν.
- 9. Η επεμεξγαζία γηλόηαλ σο εμήο: Απνμήξαηλαλ ηα δέξκαηα κε ηελ έθζεζή ηνπο ζηνλ ήιην. Αθνύ ηα άθελαλ γηα νξηζκέλεο κέξεο, ηα βνπηνύζαλ κέζα ζε αζβεζηόλεξν, ώζηε λα εμαθαληζηεί ην ιίπνο θαη λα πέζνπλ νη ηξίρεο. Παξέκελαλ έηζη επί ηξεηο ζπλερείο κέξεο. Καηόπηλ ηα έβγαδαλ, ηα απνμήξαηλαλ θαη ηα έηξηβαλ κε ειαθξόπεηξα θαη γύςν, ώζηε λα ηα ιεηάλνπλ θαη λα εμαιείςνπλ ηηο αλσκαιίεο ηνπ δέξκαηνο. ην ηέινο άιεηθαλ ην δέξκα κε θνηληθόιαδν γηα λα καιαθώζεη θαη ην παξέδηδαλ γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί. Με ηε δηαδηθαζία απηή ε πεξγακελή απνθηνύζε θηλέηζα, επιπγηζία, κείσζε ηνπ βάξνπο, ελώ παξάιιεια κεησλόηαλ θαη ν όγθνο ηεο ιόγσ ηξηβήο.
- 10. Η παξαπάλσ κέζνδνο ηειεηνπνηήζεθε ζηελ Πέξγακν ηεο Μηθξάο Αζίαο ην 2ν αη. π.Χ.. Έηζη ην θύιιν ηεο πεξγακελήο κπνξνύζε λα ηπιηρζεί θαη λα δηπισζεί κε νπνηνλδήπνηε ηξόπν, λα θνπεί ζε νπνηεζδήπνηε δηαζηάζεηο, λα γξαθεί θαη από ηηο δύν πιεπξέο θαη αθόκα, όηαλ ην έπιελαλ, ήηαλ δπλαηό λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη πάιη. ηελ αξρή ρξεζηκνπνηήζεθε κε ηε κνξθή θπιίλδξνπ, αιιά πνιύ αξγόηεξα έθνςαλ ζε θύιια, πνπ ελσκέλα ζε ηεηξάδηα απνηέιεζαλ ην βηβιίν, ην νπνίν παξνπζίαδε επθνιία ζην άλνηγκα, θιείζηκν θαη ζην μεθύιιηζκα.
- 11. Η πεξγακελή γλσξίδεη πιαηηά δηάδνζε θαη γξήγνξα θαζηεξώλεηαη σο ην θαη’εμνρήλ πιηθό γξαθήο. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλόο όηη θαη επί ησλ ρξόλσλ ηνπ Γθαίηε ε πεξγακελή είρε επξύηαηε δηάδνζε, ηέηνηα ώζηε ν κεγάινο απηόο ζπγγξαθέαο, δηαθξίλνληάο ηελ από ηα ππόινηπα γξαθηθά πιηθά, ηεο αθηέξσζε ηνπο επόκελνπο ζηίρνπο: «…με μία πεογαμημή, γοαμμέμη, συοαγισμέμη, είμαι υάμτασμα πξρ όλξι τξ τοξμάζξρμ, στημ πέμα κι όλα ξ λόγξπ λεπ πεθαίμει και τξ κεοί και τξ πετσί ενξρσιάζξρμ»
- 12. ΣΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΟ ΒΤΖΑΝΣΙΟ Σν εηιεηάξην ή εηιεηό Σο ειλητάριο ήταν γνωστό από τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους, οι οποίοι το κατασκεύαζαν από πάπυρο και το ονόμαζαν κύλινδρο. Σο ειλητάριο στη Βυζαντινή εποχή ήταν από ορθογώνιο κομμάτι παπύρου, περγαμηνής ή χαρτιού το οποίο τυλιγόταν γύρω από έναν άξονα σε κάθετη ή σπανιότερα σε οριζόντια διεύθυνση . Ο αναγνώστης όταν διάβαζε το κείμενο ξετύλιγε λίγο λίγο με το αριστερό χέρι και το ξανατύλιγε με το δεξί. Από τα ρήματα ειλείν και ανελίσσειν που δηλώνουν ακριβώς αυτή την κίνηση ο τύπος αυτός του βιβλίου ονομάστηκε ειλητάριο.
- 13. Ο θώδηθαο Σο ειλητάριο δεν ήταν πρακτικό, για αυτό το λόγο από τον 3ο αι. μ. Φ. και έπειτα οι Βυζαντινοί κατασκεύασαν ένα δεύτερο τύπο βιβλίου, τον κώδικα στον οποίο έγραφαν μεγάλα κυρίως κείμενα, όπως η Βίβλος Ο κώδικας, τύπος που επικράτησε ως σήμερα, αποτελείται από μεγάλα, κομμάτια χαρτιού ή περγαμηνής, διπλωμένα δύο φορές στα δύο, τα λεγόμενα τετράδια το τέλος όλα τα τετράδια δένονταν σε τόμο.
- 14. Η ΙΣΟΡΙΑ ΣΟΤ ΦΑΡΣΙΟΤ ηε καθξηλή Κίλα ην 105 π.Χ. ν Σζάη Λνπλ, ηεο δπλαζηείαο Χάνπ, αλέκημε θνπξέιηα, δίρηπα ςαξέκαηνο, θύιια κνπξηάο, θάλλαβε, θινηνύο δέλδξσλ κε λεξό θαη κεηά ζπκπίεζε ην κείγκα ζ΄έλα πιέγκα κπακπνύ γηα λα ζηεγλώζεη. Σν πξώην ραξηί είλαη πξαγκαηηθόηεηα. Σν πξσηόγνλν απηό ραξηί ήηαλ ρνληξό, αιιά εμππεξεηνύζε ηηο αλάγθεο ησλ Κηλέδσλ γξακκαηηζκέλσλ. Η παξαζθεπή ηνπ ζεσξνύληαλ ηεξό απαξαβίαζην κπζηηθό πνπ έπξεπε λα θξαηεζεί κπζηηθή από ηνπο μέλνπο.
- 15. Οθηώ αηώλεο αξγόηεξα ηα κπζηηθά ηνπ πέξαζαλ ζηε γλώζε ησλ Αξάβσλ από Κηλέδνπο αηρκαιώηνπο ραξηνπνηνύο. Οη Άξαβεο έζηεζαλ ηηο πξσηόγλσξεο ραξηνπνηίεο ηνπο αξρηθά ζηε Βαγδάηε, ηε Γακαζθό, ηε ακαξθάλδε θη ύζηεξα δηέδσζαλ ηελ παξαζθεπή ηνπ ραξηηνύ ζηα κέξε πνπ θαηαθηνύζαλ (Βόξεηα Αθξηθή, ηθειία, Ιζπαλία). Οη ζηαπξνθνξίεο ησλ Γπηηθώλ ζηα πξώελ εδάθε ηεο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο θαη ζηνπο Αγίνπο Σόπνπο έθεξαλ ηνπο Δπξσπαίνπο ζε επαθή κε ηα κπζηηθά παξαζθεπήο ηνπ ραξηηνύ.
- 16. ΑΠΟ ΣΟ ΦΑΡΣΙ ΣΗΝ ΣΤΠΟΓΡΑΥΙΑ Σν ραξηί είλαη κία ζπνπδαία αλαθάιπςε – ίζσο ε ζπνπδαηόηεξε. Η ηππνγξαθία όκσο είλαη ν δεύηεξνο θαζνξηζηηθόο παξάγνληαο δηάδνζεο ηεο γλώζεο. Ωο πξηλ από πεληαθόζηα πεξίπνπ ρξόληα θαλείο δελ ήμεξε πώο λα ηππώζεη κηα ζειίδα βηβιίνπ ζε πνιιά όκνηα αληίηππα. Χξεηάδνληαλ ώξεο, κήλεο, ίζσο θαη ρξόληα γηα ΔΝΑ ΒΙΒΛΙΟ.
- 17. Σν ραξηί είλαη κία ζπνπδαία αλαθάιπςε – ίζσο ε ζπνπδαηόηεξε. Η ηππνγξαθία όκσο είλαη ν δεύηεξνο θαζνξηζηηθόο παξάγνληαο δηάδνζεο ηεο γλώζεο. Η δνπιεηά απηή γηλόηαλ ζηα κνλαζηήξηα, όπνπ νη κνλαρνί νλνκάδνληαλ θαη αληηγξαθείο, ή ζηα απηνθξαηνξηθά εξγαζηήξηα θη επεηδή ήηαλ πνιύ βαξεηή δσγξάθηδαλ ζηελ αξρή ή ζην ηέινο ηεο ζειίδαο θαη ηνπ θεθαιαίνπ.
- 18. Απ’ έμσ ληύλαλε ηα βηβιία κε ππέξνρα εμώθπιια από δέξκα, βεινύδν, ρξπζό, αζήκη κε ιεπηά ζθαιίζκαηα ζηα νπνία έβαδαλ δηακάληηα, καξγαξηηάξηα ή θίιληηζη. Έηζη ηα βηβιία ήηαλ ιίγα θαη παλάθξηβα. Λίγνη ηα είραλ θη αθόκα ιηγόηεξνη ήμεξαλ λα δηαβάδνπλ. ηε καθξηλή Κίλα έθηηαρλαλ ζθξαγίδεο ραξάδνληαο ζρέδηα ζε ζαλίδα.
- 19. Η ΑΝΑΚΑΛΤΧΗ ΣΗ ΣΤΠΟΓΡΑΥΙΑ Ώζπνπ ζηε Γεξκαλία ην 15ν αηώλα ν Johann Gensfleisch ή αιιηώο Ισάλλεο Γνπηεκβέξγηνο από ηε Μαγεληία είρε ηελ ηδέα λα ραξάμεη έλα έλα ρσξηζηά όια ηα γξάκκαηα ηεο αιθαβήηνπ. Δλώλνληαο ηα ραξαγκέλα γξάκκαηα κπνξνύζε λα ζπλζέζεη όιεο ηηο ιέμεηο πνπ ήζειε. Σα γξάκκαηα απηά αξγόηεξα ηειεηνπνηήζεθαλ θαη θαηαζθεπάζηεθαλ ζε θξάκα κνιύβδνπ. Ο Γνπηεκβέξγηνο επίζεο εθεύξε ηελ πξώηε ηππνγξαθηθή κεραλή, ην πηεζηήξην. Σν πξώην βηβιίν πνπ ηύπσζε ήηαλ ε Βίβινο ην 1456.
- 20. Η μέα εθεύοεζη εναπλώθηκε πξρ γοήγξοα ζε όλη ηημ Γροώπη και ζηη ζρμέςεια ζηημ Αμεοική. Πξλλά ηρπξγοαθεία ιδούθηκαμ ζηιπ κροιόηεοεπ πόλειπ ηωμ πιξ ποξηγμέμωμ κοαηώμ. Μέςοι ηξ 1500 ρπήοςαμ ηρπξγοαθεία ζε 200 ηξρλάςιζηξμ πόλειπ και είςαμ ηρπωθεί 30.000 ζργγοάμμαηα. Η ειζαγωγή ηηπ ηρπξγοαθίαπ ζηημ Γλλάδα έγιμε ηξ 19ξ αιώμα. Μέςοι ηόηε, ηα βιβλία πξρ κρκλξθξοξύζαμ ζηημ Γλλάδα ηρπώμξμηαμ ζηη Βεμεηία, ζηη Βιέμμη ή ζηξ Παοίζι. Τξ ποώηξ ελλημικό βιβλίξ ηρπώθηκε ζηξ Μιλάμξ ηξ 1476 και ήηαμ η Γοαμμαηική ηξρ Λάζκαοη. Σηημ Γλλάδα ηξ ποώηξ ηρπξγοαθείξ δημιξρογήθηκε ηξ 1821 ζηη Χίξ.
- 21. Η ΣΕΦΝΙΚΗ ΣΗ ΣΤΠΟΓΡΑΥΙΑ Σα ηππνγξαθηθά ζηνηρεία αξρηθά ήηαλ μύιηλα θαη ε ηνπνζέηεζή ηνπο γηα ηε ζύληαμε ηνπ θεηκέλνπ γηλόηαλ κε ηα ρέξηα. Σν ζύζηεκα απηό ρξεζηκνπνηνύληαλ κέρξη ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηώλα, ώζπνπ έθαλε ηελ εκθάληζή ηεο ε ιηλνηππηθή κεραλή. Σα λεόηεξα ρξόληα ε εθηύπσζε όθζεη ή κε θσηνζύλζεζε αληηθαηέζηεζε ζε πνιιά ηππνγξαθεία ηε ιηλνηππία. Όια γίλνληαη κε έλα θσηνγξαθηθό ζύζηεκα. Γύξσ ζην δίζθν, πνπ γπξίδεη πνιύ γξήγνξα θαη ειέγρεηαη από έλαλ ππνινγηζηή, είλαη ηξππεκέλα ηα γξάκκαηα ηνπ αιθαβήηνπ. Μηα θσηεηλή αθηίλα πεξλάεη από ην γξάκκα πνπ ζέιεη ν ηππνγξάθνο θαη απνηππώλεη πνιύ γξήγνξα γξάκκαηα θαη ιέμεηο ζ έλα επαίζζεην ραξηί.
- 22. ΣΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΣΟ ΜΕΛΛΟΝ ΣΟΤ ΒΙΒΛΙΟΤ ηα ηέιε ηνπ 20νπ αηώλα έθαλε ηελ εκθάληζή ηεο κηα άιιε εθεύξεζε πνπ απείιεζε νπζηαζηηθά ηελ ύπαξμε ηνπ βηβιίνπ ζηελ παξαδνζηαθή ηνπ κνξθή, ην ειεθηξνληθό βηβιίν πνπ πξνζθέξεη νηθνλνκία ρώξνπ θαη επθνιία ρξήζεο. Δίλαη ζέκα πξνζσπηθνύ γνύζηνπ θαη επηινγώλ αλ θαη πάληα ζα ππάξρνπλ ξνκαληηθνί άλζξσπνη πνπ ζα πξνηηκνύλ ηε ραξά ηνπ λα μεθπιιίδνπλ έλα βηβιίν θαη λα κπξίδνπλ ην θξεζθνηππσκέλν ηνπ ραξηί από ην λα παηάλε έλα πιήθηξν.
- 23. ΣΕΛΟ ΠΑΡΟΤΙΑΗ Ζωή-Μαρία Μπάτδιου Όλγα Τσαγκάρε Εβελίνα Καραμπέρε Βίκυ Χαλουλάκου