1. ΤΟ ΙΕΡΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ ΚΑΙ
ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ
Τπφ
Παληειεήκνλνο Λακπαδαξίνπ
Μεηξνπνιίηνπ Αληηλφεο
Ζ Μεηάλνηα είλαη ην Θενζχζηαην Μπζηήξην, ζην νπνίν ν Δπίζθνπνο
ή ν Πξεζβχηεξνο-Πλεπκαηηθφο ζην φλνκα ηνπ Κπξίνπ ζπγρσξά ηηο
ακαξηίεο ησλ πηζηψλ πνπ δηαπξάρζεθαλ κεηά απφ ην άγην Βάπηηζκα θαη
πνπ, κε θάζε εηιηθξίλεηα θαη θαιή δηάζεζε, απνθάζηζαλ λα αιιάμνπλ ηελ
ακαξησιή δσή ηνπο θαη λα αθνινπζήζνπλ κία ελάξεηε δσή 1 . Ζ
ζπνπδαηφηεηα θαη αλαγθαηφηεηα απηνχ ηνπ Ηεξνχ Μπζηεξίνπ είλαη
πξνθαλέο, φηαλ ιάβεη θαλείο ππ’ φςε ηνπ ηελ αδπλακία ηεο αλζξψπηλεο
θχζεο θαη φηη ν άλζξσπνο ζηξέθεηαη εχθνια πξνο ην θαθφ απφ ηα λεαληθά
ηνπ ρξφληα. Ζ Μεηάλνηα είλαη ην Ηεξφ Μπζηήξην πνπ εθθξάδεη ηελ
ππεξβνιηθή αγάπε θαη θηιαλζξσπία ηνπ Κπξίνπ, ν Οπνίνο δελ ζέιεη ηνλ
ζάλαην ηνπ ακαξησινχ, αιιά κάιινλ ηελ κεηάλνηά ηνπ, ψζηε λα δήζεη.
Ζ κεηάλνηα εζεσξείην πάληνηε κία αλαγθαία ππνρξέσζε απ’ φινπο
ηνπο αλζξψπνπο πξηλ ηνλ εξρνκφ ηνπ Υξηζηνχ. Οη Δβξαίνη φρη κφλνλ
αλαγλψξηδαλ ηελ αλαγθαηφηεηα γηα ζπκθηιίσζε κε ην Θείν, αιιά ηελ ίδηα
αλάγθε αηζζάλνλην θαη νη εζληθνί. Όια ηα έζλε ιάηξεπαλ ηνπο ζενχο ηνπο,
πξφζθεξαλ ζπζίεο γηα λα εμεπκελίζνπλ ηελ νξγή ηνπο θαη έηζη λα
εμαζθαιίζνπλ ηελ εχλνηά ηνπο. Οη εηδσινιάηξεο αλαγλψξηδαλ ηελ ελνρή
ηνπο, πνπ ήηαλ κία κνξθή εμνκνινγήζεσο ησλ ακαξηηψλ θαη αλαδεηνχζαλ
ηελ ζπκθηιίσζε κε ην Θείν. Αιιά εθηφο απφ απηέο ηηο πξαθηηθέο ησλ
εηδσινιαηξψλ, ε αιεζηλή δηδαζθαιία πεξί Μεηαλνίαο δηαθεξχρζεθε απφ
ηνπο απνζηαικέλνπο ηνπ Δλφο θαη Μφλνπ Αιεζηλνχ Θενχ, ηνπο Πξνθήηεο,
νη νπνίνη κηιψληαο εθ κέξνπο ηνπ Θενχ δηαθήξπμαλ: «’Δπηζηξάθεηε θαὶ
ἀπνζηξέςαηε ἐθ παζῶλ ηῶλ ἀζεβεηῶλ ὑκῶλ, θαὶ νὐθ ἔζνληαη ὑκῖλ εἰο
θόιαζηλ ἀδηθίαο. ’Απνξξίςαηε ἀθ᾿ ἑαπηῶλ πάζαο ηὰο ἀζεβείαο ὑκῶλ, ἃο
ἠζεβήζαηε εἰο ἐκὲ θαὶ πνηήζαηε ἑαπηνῖο θαξδίαλ θαηλὴλ θαὶ πλεῦκα
θαηλόλ· θαὶ ἱλαηί ἀπνζλήζθεηε, νἶθνο Ἰζξαήι; Γηόηη νὐ ζέισ ηὸλ ζάλαηνλ
ηνῦ ἀπνζλήζθνληνο, ιέγεη Κύξηνο» 2 θαη «δῶ ἐγώ, ηάδε ιέγεη Κύξηνο, νὐ
βνύινκαη ηὸλ ζάλαηνλ ηνῦ ἀζεβνῦο ὡο ηὸ ἀπνζηξέςαη ηὸλ ἀζεβῆ ἀπὸ ηῆο
1
Πιάησλνο Μφζραο, Οξζόδνμνο Γηδαζθαιία, ζει. 155-157. Eπδνθίκσθ, Οξζνδνμία, ζει. 388-394. Kεθαιά,
Kαηήρεζηο, ζει. 186-187. Φξαγθνπνχινπ, Υξηζηηαληθή Πίζηηο, ζει. 208-210. Mεηζνπνχινπ, Θέκαηα, ζει. 320.
Labadarios, Sermons, ηνκ. 1, ζει. 115-123. Sophrony, His Life, ζει. 71-76. Meyendorff, Theology, ζει. 195-196.
Γεσξγνπνχινπ, Αλζνινγία, ζει. 69-76. Γαιαλνπνχινπ, ΢ύζηεκα, Αζήλα, 1960.
2
Ηεδ. 18:30-32.
1

2. ὁδνῦ αὐηνῦ θαὶ δῆλ αὐηόλ. ἀπνζηξνθῇ ἀπνζηξέςαηε ἀπὸ ηῆο ὁδνῦ ὑκῶλ·
θαί ἱλαηί ἀπνζλήζθεηε, νἶθνο Ἰζξαήι»3;
Παξ’ φιν πνπ ζηελ Παιαηά Γηαζήθε ε κεηάλνηα δηαθεξχρζεθε απφ
ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ Θενχ θαη ζπκπεξηειάκβαλε φια ηα ζηνηρεία ηεο
πξαγκαηηθήο κεηαλνίαο απνδερηά ζην Θεφ, φκσο, δελ είρε ηελ δχλακε λα
ζπγρσξά ηηο ακαξηίεο ηνπ ιανχ, φπσο απηφ ζπλέβε κε ην Μπζηήξην πνπ
ζπζηήζεθε απφ ηνλ Υξηζηφ.
΢ηελ Παιαηά Γηαζήθε εθείλνη πνπ κεηαλννχζαλ δελ γηλφληνπζαλ νη
αλαγελλεκέλνη πηνί ηνπ Θενχ, νχηε νη ζπγθιεξνλφκνη ηνπ Υξηζηνχ. Γελ
ειεπζεξψλνλην απφ ηελ ηπξαλλία ηνπ ζαλάηνπ, αιιά απαιιαζζφληνπζαλ
κφλνλ απφ ηηο ηηκσξίεο ηεο Θείαο Οξγήο, δερφκελνη ηελ εχλνηα θαη
πξνζηαζία ηνπ Θενχ.
Όηαλ νξηζκέλνη Γξακκαηείο άθνπζαλ ηνλ Κχξην Ηεζνχ Υξηζηφ λα
ζπγρσξά ηηο ακαξηίεο ηνπ παξαιπηηθνχ, ζθαλδαιίζηεθαλ «θαὶ
δηαινγηδόκελνη ἐλ ηαῖο θαξδίαηο αὐηῶλ· ηί νὗηνο νὕησ ιαιεῖ βιαζθεκίαο;
ηίο δύλαηαη ἀθηέλαη ἁκαξηίαο εἰ κὴ εἷο ὁ Θεόο»4; Έζθαιαλ κεγάισο ζην
φηη δελ αλαγλψξηδαλ ηελ Θεία Δμνπζία θαη Γχλακε ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ,
ιφγσ ηεο πλεπκαηηθήο ηνπο ηχθισζεο θαη θζφλνπ ελαληίνλ ηνπ Υξηζηνχ.
Παξ’ φιν πνπ ε γλψκε ηνπο φηη κφλνλ ν Θεφο κπνξεί λα ζπγρσξά ηηο
ακαξηίεο ήηαλ ζσζηή, δελ αλαγλψξηδαλ ηελ Αιήζεηα, παξ’ φιν πνπ
πξνζσπηθά καξηπξνχζαλ ηφζεο ππεξθπζηθέο απνδείμεηο πνπ απνδείθλπαλ
φηη ν Κχξηφο καο δελ ήηαλ απιφο άλζξσπνο, αιιά Θεφο ελζαξθσκέλνο. Ωο
ν ελζαξθσκέλνο Θεφο Λφγνο, ν ΢σηήξαο καο θήξπμε ηελ άθεζε ησλ
ακαξηηψλ θαη δηθαίσο δηαθήξπμε φηη έρεη ηελ εμνπζία «ἀθηέλαη ἐπὶ ηῆο γῆο
ἁκαξηίαο»5. Πάλσ ζ’ απηή ηελ εμνπζία, ζπγρψξεζε ηνλ παξαιπηηθφ6 θαη
ηελ ακαξησιή γπλαίθα7. ΢χκθσλα κε ηελ απνζηνιή Σνπ, ν Μεζζίαο
απνζθνπνχζε «εὐαγγειίζαζζαη πησρνῖο, ἰάζαζζαη ηνὺο ζπληεηξηκκέλνπο
ηὴλ θαξδίαλ, θεξῦμαη αἰρκαιώηνηο ἄθεζηλ θαὶ ηπθινῖο ἀλάβιεςηλ» 8 .
Αλαδεηνχζε ζπλερψο ην απνισιφο πξφβαην θαη ηνλ άζσην πηφ αλάκεζα
3
Ηεδ. 33:11.
Mάξθ. 2:7.
5
Μάξθ. 2:10.
6
Μάξθ. 2:5.
7
Λνπθ 7:48.
8
Λνπθ 4:18.
4
2

3. ζηνπο ηειψλεο θαη ακαξησινχο 9 θαη γη’ απηφ θαηεγνξήζεθε φηη ήηαλ
«θίινο» ζ’ απηνχο ηνπο θνηλσληθά απφβιεηνπο, επεηδή έηξσγε θαη έπηλε
καδί ηνπο 10 . Πξνο ηνπο Φαξηζαίνπο θαη Γξακκαηείο, πνπ έθξηλαλ ηνλ
Ηεζνχ θαη ηνπο Μαζεηέο Σνπ γηαηί ζχρλαδαλ κε «ηειώλεο θαη
ακαξησινύο» 11 , ν Κχξηνο αληαπνθξηλφηαλ φηη «νὐθ ἐιήιπζα θαιέζαη
δηθαίνπο, ἀιιὰ ἁκαξησινὺο εἰο κεηάλνηαλ»12.
Ο Κχξηφο καο αληαπνθξίζεθε ζηηο πλεπκαηηθέο αλάγθεο ησλ πηζηψλ
κε ην λα ζπζηήζεη ηελ κεηάλνηα σο έλα Μπζηήξην κέζα ζηελ Δθθιεζία
Σνπ13, επεηδή γλψξηδε φηη γηα καο … ζα ήηαλ αδύλαην λα απνθόςνκε ηελ
αγάπε καο πξνο ηα ακαξησιά πάζε 14 . Κάζε Υξηζηηαλφο ζπλερψο
δνθηκάδεη πλεπκαηηθέο πηψζεηο θαζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ,
αθφκα θαη κεηά απφ ηελ αλαγέλλεζή ηνπ πνπ ζπλέβε θαηά ην Ηεξφ
Μπζηήξην ηνπ Βαπηίζκαηνο. Γη’ απηφ, ε κεηάλνηα απνηειεί … ην
θάξκαθν ηεο πξνζβνιήο, θαηαιύηε ηεο αλνκίαο, όπιν θαηά ηνπ δηαβόινπ,
κάραηξα πνπ ηνλ απνθεθαιίδεη, ζσηήξηα ειπίδα, αλαθνύθηζε ησλ
απειπηζκέλσλ15.
Υσξίο κεηάλνηα νη Υξηζηηαλνί αληηκεησπίδνπλ ηνλ άκεζν θίλδπλν λα
απνμελσζνχλ απφ ηα Θεία Γψξα πνπ έιαβαλ θαηά ην άγην Βάπηηζκα.
Υσξίο κεηάλνηα ζα γηλφκαζηε αλάμηνη λα ζπκκεηάζρνπκε ζηελ Θεία
Δπραξηζηία θαη ηειηθά, πεξηζζφηεξν ηξαγηθά, ζα απνθιεηφκαζηε απφ ηελ
ζσηεξία πνπ πξνζθέξζεθε δηά ηνπ Υξηζηνχ. Όκσο ν Υξηζηφο σο ν πιένλ
Διεήκσλ Θεφο, πξνγλσξίδνληαο ηηο θαξδηέο ησλ αλζξψπσλ θαη ηελ
επθνιία ηνπο λα ζηξέθνληαη πξνο ηελ ακαξηία, σο θαη ηελ πνλεξία ηνπ
Γηαβφινπ, ράξηζε δεχηεξε κεηάλνηα ζηνπο ακαξησινχο κεηά απφ ην άγην
Βάπηηζκα. Έηζη, … όινη εθείλνη πνπ ζέινπλ λα κεηαλνήζνπλ … κπνξνύλ λα
δερηνύλ ην Έιενο ηνπ Θενύ … δηφηη … ην Έιενο θαη ε Φηιαλζξσπία ηνπ
Θενύ εκπινπηίδνπλ πινπζηνπάξνρα ηνλ κεηαλννύληα θαη ηνλ αλαδεηθλύνπλ
σο δίθαην θαη αλακάξηεην16.
Ζ επθνιία κε ηελ νπνίαλ ε αλζξσπφηεηα ηφζν εχθνια πέθηεη ζηελ
ακαξηία θαη ε δχλακε ηνπ Θείνπ Διένπο κέζα ζην Ηεξφ Μπζηήξην ηεο
9
Mαηζ. 11:19.
Λνπθ 7:34.
11
Λνπθ 5:30.
12
Λνπθ 5:32.
13
Φξαγθνπνχινπ, Υξηζηηαληθή Πίζηηο, ζει. 210-212. Mεηζνπνχινπ, Θέκαηα, ζει. 320-321.
14
Κιήκεληνο Αιεμαλδξέσο, Σηο ν ζσδόκελνο πινύζηνο, § 40, ζηε B, ηνκ. 8, ζει. 371.
15
Υξπζνζηφκνπ, Πεξί κεηαλνίαο, Οκηιία 8, § 1, Migne, P.G., 49, 337.
16
Κιήκεληνο Αιεμαλδξέσο, ΢ηξσκαηείο, II, § 13, ζηε B, ηνκ. 7, ζει. 328.
10
3

4. Μεηαλνίαο πξνθάιεζαλ ηνλ άγην Ησάλλε ηνλ Υξπζφζηνκν λα
παξαηεξήζεη: Δάλ έρεηο ακαξηίεο, κελ απειπίδεζαη. Δάλ ακαξηάλεηο
θαζεκεξηλά, ηόηε θαζεκεξηλά λα κεηαλνείο. Δζύ έγηλεο παιαηόο ζήκεξα
ιόγσ ηεο ακαξηίαο. Αλαλέσζε ηνλ εαπηόλ ζνπ δηά ηεο κεηαλνίαο. Ζ
Μεηάλνηα έρεη ηφζε δχλακε, ψζηε … κε ηελ κεηάλνηα αλακεηγλύεηαη ε
Φηιαλζξσπία ηνπ Θενύ, δηόηη ε αγάπε ηνπ Θενύ γηα ηελ αλζξσπόηεηα δελ
έρεη όξηα, νύηε κπνξεί λα εξκελεπηεί ε Αγαζόηεηά Σνπ.
Αθφκα
πεξηζζφηεξν, παξ’ φιν πνπ ε αδπλακία ηνπ αλζξψπνπ … είλαη
πεξηνξηζκέλε … ην θάξκαθν δελ έρεη όξηα …, δηφηη … ε Φηιαλζξσπία ηνπ
Θενύ είλαη απεξίγξαπηε θαη άπεηξε. Ο ηεξφο Υξπζφζηνκνο γηα λα ην
δηεπθξηλίζεη αθφκα πεξηζζφηεξν ρξεζηκνπνίεζε ην παξάδεηγκα ηνπ
ζπηλζήξα. ΢θέςνπ γηα έλα ζπηλζήξα πνπ πέθηεη κέζα ζηνλ σθεαλό. Μπνξεί
λα ππάξμεη ή λα ην δεη θαλείο; Όπσο έλαο ζπηλζήξαο ζπγθξίλεηαη πξνο ηνλ
σθεαλό, κε παξόκνην ηξόπν ην θαθό ζπγθξίλεηαη πξνο ηελ Φηιαλζξσπία
ηνπ Θενύ. Όρη ηόζν, αιιά αθόκα πεξηζζόηεξν. Γηόηη ν σθεαλόο, παξ’ όιν
κεγάινο, έρεη ηα όξηά ηνπ, αιιά ε Φηιαλζξσπία ηνπ Θενύ είλαη άπεηξε17.
Σα νλφκαηα πνπ απνδφζεθαλ ζην ηεξφ Μπζηήξην ηεο Μεηαλνίαο
απνθαιχπηνπλ είηε ην νπζηαζηηθφ κέξνο ηνπ Μπζηεξίνπ ή ηα
απνηειέζκαηα πνπ επηθέξεη. Έηζη, ην Ηεξφ Μπζηήξην νλνκάζηεθε:
«Μεηάλνηα», ιφγσ ηεο αιιαγήο ζηνλ ηξφπν αηζζήκαηνο, ζθέςεσο θαη
ζειήζεσο ηνπ κεηαλννχληνο αλζξψπνπ. «Δμνκνιόγεζε», επεηδή ν
κεηαλνψλ εμνκνινγείην ηηο ακαξηίεο ηνπ κπξνζηά ζηνλ Δπίζθνπν ή
Πλεπκαηηθφ Παηέξα. «Γεύηεξν Βάπηηζκα», «πιύζε δαθξύσλ», «πιύζε»,
«απαιιαγεί», «εμαγληζκόο ακαξηηώλ», «ζπκθηιίσζε», «ζσηήξην ζαλίδα
ζσηεξίαο κεηά από ην λαπάγην».
Μεηά απφ ηελ νκνινγία πίζηεσο ηνπ αγίνπ Απνζηφινπ Πέηξνπ, φηη ν
Κχξηφο καο Ηεζνχο είλαη «ὁ Υξηζηὸο ὁ πἱὸο ηνῦ Θενῦ ηνῦ δῶληνο»18, πνπ
απνθαιχθζεθε ζχκθσλα πξνο ηελ Θεία Απνθάιπςε, ν Κχξηνο ηνπ
ππνζρέζεθε λα ηνπ δψζεη ηα θιεηδηά ηεο Βαζηιείαο ησλ Οπξαλψλ κε ηελ
δηαβεβαίσζε «θαὶ ὃ ἐὰλ δήζῃο ἐπὶ ηῆο γῆο, ἔζηαη δεδεκέλνλ ἐλ ηνῖο
νὐξαλνῖο, θαὶ ὃ ἐὰλ ιύζῃο ἐπὶ ηῆο γῆο, ἔζηαη ιειπκέλνλ ἐλ ηνῖο
νὐξαλνῖο» 19 . Μ’ απηά ηα ιφγηα ν Κχξηνο ππνζρέζεθε ζηνλ άγην
Απφζηνιν Πέηξν ηελ εμνπζία λα επηηξέςεη ζηνπο αμίνπο ηελ είζνδφ ηνπο
ζηε Βαζηιεία ησλ Οπξαλψλ, ελψ λα απνηξέπεη ηελ είζνδν ζηνπο αλαμίνπο.
17
Υξπζνζηφκνπ, Πεξί κεηαλνίαο, Οκηιία 8, § 1, Migne, P.G., 49, 337.
Mαηζ. 16:16.
19
Mαηζ. 16:19.
18
4

5. Απηή ε Δμνπζία ήηαλ θπξίσο ζην φηη, ... όπνηα ακαξηία πνπ δελ ζα
ζπγρσξεζεί εδώ ζηε γε … δελ ζα ζπγρσξεζεί ζηνλ Οπξαλό από ηνλ Θεό∙
θαη όπνηα ζα ζπγρσξεζεί εδώ, ζα ζπγρσξεζεί εθεί20. Απηή ε Δμνπζία είλαη
άπεηξε ζην φηη αλαθέξεηαη ζηε ζπγρψξεζε φπνηαο ακαξηίαο, είηε κηθξή ή
κεγάιε, ζχκθσλα ζηε δηθαία θξίζε ηνπ Δπηζθφπνπ ή ΠξεζβπηέξνπΠλεπκαηηθνχ. Ό,ηη εκείο απνθαζίδνπκε πάλσ ζηε γε, ν Θεόο επηζθξαγίδεη
ζηνλ Οπξαλό. Γηόηη εθείλνη πνπ δελ ζεξαπεύζεθαλ (δηά ηεο κεηαλνίαο)
απνθόπηνληαη από ηελ Δθθιεζία21.
Απηή ε ηεξά ππφζρεζε εθπιεξψζεθε ηελ πξψηε εκέξα ηεο έλδνμεο
Αλαζηάζεσο ηνπ Κπξίνπ, φηαλ νη Μαζεηέο ήζαλ ζπγθεληξσκέλνη, δηά ηνλ
θφβν ησλ Ηνπδαίσλ, εκθαλίζηεθε αλάκεζά ηνπο θαη ραηξεηίδνληάο ηνπο κε
ηα ιφγηα: «Δἰξήλε ὑκῖλ. Καζὼο ἀπέζηαιθέ κε ὁ παηήξ, θἀγὼ πέκπσ ὑκᾶο.
Καὶ ηνῦην εἰπὼλ ἐλεθύζεζε θαὶ ιέγεη αὐηνῖο· ιάβεηε Πλεῦκα ‘Άγηνλ· ἄλ
ηηλσλ ἀθῆηε ηὰο ἁκαξηίαο, ἀθίεληαη αὐηνῖο, ἄλ ηηλσλ θξαηῆηε,
θεθξάηεληαη»22. Μ’ απηά ηα ιφγηα ν Κχξηνο έδσζε ηελ ηδίαλ απνζηνιή
ζηνπο αγίνπο Απνζηφινπο θαη ηνπο έθακε δηαδφρνπο Σνπ,
δηαβεβαηψλνληάο ηνπο φηη «θαζὼο ἀπέζηαιθέ κε ὁ παηήξ, θἀγὼ πέκπσ
ὑκᾶο» θαη ηαπηφρξνλα απνθαιχπηνληαο ηνλ βαζκφ ηεο εμνπζίαο πνπ ηνπο
δφζεθε23. Μ’ άιια ιφγηα, φπσο ν Κχξηνο ζηάιζεθε απφ ηνλ Παηέξα γηα
λα αλαδεηήζεη θαη λα ζψζεη ην απνισιφο 24 , κε παξφκνην ηξφπν
ζηάιζεθαλ απφ ηνλ αλαζηεκέλν Κχξην γηα λα ζπλερίζνπλ ην δηθφ Σνπ
έξγν, αλαδεηψληαο, φπσο ν Υξηζηφο, ηα ρακέλα πξφβαηα θαη
ζπλεξγαδφκελνη κε ηνλ Θεφ γηα ηελ ζσηεξία ηνπο. Γηα λα επηηχρνπλ απηφ,
έπξεπε λα ελδπζνχλ κε ηελ εμνπζία λα ζπγρσξνχλ θαη λα δεζκεχνπλ ηηο
ακαξηίεο, παξφκνηα εμνπζία πνπ ν Κχξηφο καο είρε. Γη’ απηφ, ν Κχξηνο
εθθψλεζε ηα ιφγηα: «Λάβεηε Πλεῦκα ‘Άγηνλ· ἄλ ηηλσλ ἀθῆηε ηὰο ἁκαξηίαο,
ἀθίεληαη αὐηνῖο, ἄλ ηηλσλ θξαηῆηε, θεθξάηεληαη»25.
Σν λα ζπγρσξά ηηο ακαξηίεο ζεκαίλεη φηη νη ακαξηίεο απνπιέλνληαη
θαη ζβήλνληαη. ΢εκαίλεη φηη θαλέλα ίρλνο ηνπο δελ κπνξεί λα βξεζεί.
Απηή ε Δμνπζία δφζεθε ζηνπο αγίνπο Απνζηφινπο, φρη σο έλα πξνζσπηθφ
20
Zηγαβελνχ, Δηο Μαηζαίνλ 16:19, Migne, P.G., 129, 468.
Zηγαβελνχ, Δηο Μαηζαίνλ 16:19, Migne, P.G., 129, 468.
22
Ησάλ. 20:21-23.
23
Κπξίιινπ Αιεμαλδξείαο, Δηο Μαηζαίνλ 16:19, Migne, P.G., 72, 424 θαη 709. Zηγαβελνχ, Δηο Μαηζαίνλ 16:19,
Migne, P.G., 129, 1485.
24
Λνπθ. 19:10.
25
Ησάλ. 20:21-23.
21
5

6. Υάξηζκα, αιιά σο κία κφληκε αξρή πνπ ζα κεηεδίδεην δη’ απηψλ ζηελ
Δθθιεζία θαη ζα παξακέλεη ελεξγφο κέρξη ηελ ζπληέιεηα ησλ αηψλσλ.
Ζ κεηάδνζε ηεο εμνπζίαο ζηελ Δθθιεζία λα ζπγρσξά ηηο ακαξηίεο,
πξνυπνζέηεη θαη ππνλνεί ε Γηδαρή, πνπ απεπζχλεη ηελ εληνιή ζηνλ θάζε
πηζηφ: Μέζα ζηελ Δθθιεζία ζα εμνκνινγείζαη ηα παξαπηώκαηά ζνπ, θαη
δελ ζα πιεζηάδεηο ηηο πξνζεπρέο ζνπ κε πνλεξά ζπλείδεζε. Απηόο είλαη ν
ηξόπνο ηεο δσήο26.
Λακβάλνληαο ππ’ φςε φηη ε δσή ησλ Υξηζηηαλψλ ζ’ εθείλε ηελ
επνρή ήηαλ πνιχ απζηεξή, ε εμνκνιφγεζε γηλφηαλ δεκνζίσο θαη κπξνζηά
ζηνπο ιεηηνπξγνχο ηεο Δθθιεζίαο, ηνπο Δπηζθφπνπο θαη Πξεζβπηέξνπο, κ’
φινπο ηνπο άιινπο πηζηνχο λα βξίζθνληαη παξφληεο.
Ο άγηνο Πνιχθαξπνο ΢κχξλεο ζπκβνχιεςε … ηνπο Πξεζβπηέξνπο …
λα είλαη επηεηθείο, ειεήκνλεο πξνο όινπο, επηζηξέθνληαο πίζσ εθείλνπο πνπ
απνπιαλήζεθαλ27. Γη’ απηό, εάλ δεηάκε από ηνλ Κύξην λα καο ζπγρσξέζεη,
ηόηε, εκείο νη ίδηνη νθείινκε λα ζπγρσξνύκε, δηόηη ζα ζηαζνύκε ελώπηνλ ηνπ
Θξόλνπ ηεο Κξίζεσο ηνπ Υξηζηνύ θαη ‘ν θαζέλαο ζα δώζεη ιόγν γηα ηνλ
εαπηόλ ηνπ28’29.
Ο άγηνο Αζαλάζηνο Αιεμαλδξείαο παξαηήξεζε φηη … όπσο έλαο
άλζξσπνο βαπηίδεηαη από έλα ηεξέα θαη θσηίδεηαη από ηελ Υάξηλ ηνπ Αγίνπ
Πλεύκαηνο, κε παξόκνην ηξόπν εθείλνο πνπ εμνκνινγείηαη κε κεηάλνηα δηά
ηνπ ηεξέσο δέρεηαη ηελ ζπγρώξεζε δηά ηεο Υάξηηνο ηνπ Υξηζηνύ30.
Ο Μέγαο Βαζίιεηνο καο πξνεηδνπνίεζε φηη είλαη … απαξαίηεην λα
εμνκνινγνύκαζηε ηηο ακαξηίεο ζ’ εθείλνπο πνπ έρνπλ εκπηζηεπζεί ηελ
Οηθνλνκία ησλ Μπζηεξίσλ ηνπ Θενύ, κ’ άιια ιφγηα ζηνπο Δπηζθφπνπ θαη
Πξεζβπηέξνπο.
Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο παξαηήξεζε φηη ν Ηεξέαο σο …
θξηηήο θάζεηαη πάλσ ζηε γε θαη ε Γεζπνηηθή απόθαζε αθνινπζεί ηνλ
ππεξέηε θαη ό,ηη δηαηάμεη, εθείλν επηβεβαηώλεη εθ ησλ άλσζελ31.
26
Γηδαρή, IV, 14, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 152.
Παξνηκίαη 3:4. Β΄ Κνξηλζ. 8:21.
28
Ρσκ. 14:10, 12. Β΄ Κνξηλζ. 5:10.
29
Πνιπθάξπνπ, Δηο Φηιηππεζίνπο, VI, 1-2, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 126.
30
Αζαλαζίνπ Αιεμαλδξείαο, Migne, P.G., 26, 1315.
31
Υξπζνζηφκνπ, Πεξί ηεξσζύλεο, III, § 5, Migne, P.G., 56, 130.
27
6

7. Σν φηη ν Κχξηνο θαη ΢σηήξαο καο Ηεζνχο Υξηζηφο, ν Τηφο ηνπ Θενχ,
εκπηζηεχζεθε ζηελ Δθθιεζία Σνπ ηελ εμνπζία ηνπ λα ζπγρσξνχληαη νη
ακαξηίεο ρσξίο θαλέλα πεξηνξηζκφ είλαη πξνθαλέο απφ ηα ιφγηα Σνπ: «Καὶ
ὃ ἐὰλ δήζῃο ἐπὶ ηῆο γῆο, ἔζηαη δεδεκέλνλ ἐλ ηνῖο νὐξαλνῖο, θαὶ ὃ ἐὰλ
ιύζῃο ἐπὶ ηῆο γῆο, ἔζηαη ιειπκέλνλ ἐλ ηνῖο νὐξαλνῖο»32 σο επίζεο θαη «ἄλ
ηηλσλ ἀθῆηε ηὰο ἁκαξηίαο, ἀθίεληαη αὐηνῖο, ἄλ ηηλσλ θξαηῆηε,
θεθξάηεληαη» 33 . Άζρεηα απφ ηνπ πφζεο ακαξηίεο ζπγρσξνχληαη ή
δεζκεχνληαη, εθείλνη πνπ δέρζεθαλ ηελ εμνπζία απφ ηνλ Κχξην, νη άγηνη
Απφζηνινη θαη δη’ απηψλ ε Δθθιεζία, έρνπλ ην δηθαίσκα λα ρνξεγνχλ ηελ
άθεζε ησλ ακαξηηψλ.
Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο πίζηεπε φηη … όιε ηελ θξίζε πνπ ν
Παηέξαο έδσζε ζηνλ Τηό34 … δίδεηαη ζ’ όινπο … ηνπο αγίνπο Απνζηφινπο
θαη Ηεξείο 35 . Ο Κχξηνο ρξεζηκνπνηψληαο απηή ηελ εμνπζία, πνπ
εκπηζηεχζεθε ζηελ Δθθιεζία Σνπ, ζπγρψξεζε ζνβαξέο ακαξηίεο, φπσο
εθείλεο ηεο κνηραιίδαο γπλαηθφο36, ηεο ακαξησιήο γπλαίθαο37, ηνπ Λεζηνχ
πάλσ ζην ζηαπξφ 38 θαη ηνπ Πέηξνπ 39 . Απφ ηελ άιιε πιεπξά ν άγηνο
Απφζηνινο Παχινο δέρζεθε λα ζπγρσξέζεη εθείλνλ πνπ έπεζε ζηελ
Κφξηλζν40.
Ζ ζθιήξπλζε ηεο θαξδηάο ζηελ νπνία κπνξεί λα πέζεη θαλείο ηνλ
θάκλεη κε δεθηηθφ ηεο εηιηθξηλνχο κεηαλνίαο. Όκσο, γηα εθείλνπο πνπ κ’
φιε ηνπο ηελ θαξδηά ζηξέθνληαη ζην Θεφ κε εηιηθξηλή κεηάλνηα, νη ζχξεο
είλαη αλνηθηέο41.
Οη Απνζηνιηθέο Γηαηάμεηο επαλεηιεκκέλα απεπζχλνπλ ηελ λνπζεζία
φηη ν Δπίζθνπνο νθείιεη λα ελεξγεί κε ζπκπάζεηα ζ’ εθείλνπο πνπ
ακάξηεζαλ θαη λα κελ ηνπο ζεσξεί σο αληηπαζείο. Δθείλνο πνπ έπεζε κία
θαη δεύηεξε θνξά ζην ίδην ιάζνο … ν Κύξηνο δελ ηνπο εγθαηέιεηςε. Δάλ
θάπνηνο ακαξησιφο … επηζηξέςεη θαη δείμεη θαξπνύο κεηαλνίαο …, ηφηε ν
Δπίζθνπνο νθείιεη λα ηνλ δερηεί … σο ηνλ άζσην, πνπ θαηέθαγε ηελ
32
Μαηζ. 16:19.
Ησάλ. 20:21-23.
34
Ησάλ. 5:22.
35
Υξπζνζηφκνπ, Πεξί ηεξσζύλεο, III, § 5, Migne, P.G., 48, 643.
36
Ησάλ. 8:3-11.
37
Λνπθ. 7:36-50.
38
Λνπθ. 23:43.
39
Ησάλ. 21:15-19.
40
Β΄ Κνξηλζ. 2:5-11.
41
Κιήκεληνο Αιεμαλδξέσο, ΢ηξσκαηείο, II, 13, ζηε B, ηνκ. 7, ζει. 329. Σνπ ηδίνπ, Σηο ν ζσδόκελνο πινύζηνο, 42, 40,
39, ζηε B, ηνκ. 8, ζει. 373, 371, 370.
33
7

8. παηξηθή πεξηνπζία κε ακαξησιέο γπλαίθεο, πνπ έγηλε βνζθόο ρνίξσλ θαη
έθαγε καδί ηνπο42.
Παξάιιεια κε ηνλ 52ν Καλφλα ησλ Αγίσλ Απνζηφισλ πνπ απαηηεί
φηη, εάλ θάπνηνο Δπίζθνπνο ή Πξεζβχηεξνο αξλεζεί λα δερηεί φπνηνλ πνπ
κεηαλφεζε, θαζαηξείηαη απφ ηελ ζέζε ηνπ, επεηδή … ιύπεζε ηνλ Υξηζηό
πνπ είπε όηη ραξά γίλεηαη ζηνλ Οπξαλό όηαλ έλαο ακαξησιόο επηζηξέςεη κε
κεηάλνηα43.
Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο πίζηεπε φηη ε κεηάλνηα … έρεη ηόζε
δύλακε πάλσ ζ’ εθείλνλ πνπ είλαη βαπηηζκέλνο γηα λα ηνλ θάκεη κεγαιύηεξν,
εάλ ην επηζπκεί. Η κεηάλνηα κπνξεί λα απνκαθξύλεη ην βάξνο ησλ
ακαξηηώλ θαη λα εμαζθαιίζεη εθείλνλ πνπ θηλδπλεύεη, αθόκα εάλ θαηήιζε
ζην θαηώηεξν ζθαινπάηη ηεο ακαξηίαο. Αιινχ, ελζαξξχλνληαο ηνλ
κεηαλννχληα, ζπκβνπιεχεη φηη … όπνηε πέθηεηο κέζα ζηελ αγνξά, ηόζεο
θνξέο πξέπεη λα ζηαζείο. Έηζη, όζεο θνξέο ακάξηεζεο, κεηαλόεζε γηα ηηο
ακαξηίεο ζνπ∙ κελ απνζαξξύλεζαη∙ κεηαλόεζε … Αθόκα θαη εάλ είζαη ζε
γεξνληηθή ειηθία θαη ακάξηεζεο, είζειζε∙ κεηαλόεζε, γηαηί εδώ είλαη έλα
Ννζνθνκείν, πνπ πξνζθέξεη ζπγρώξεζε ακαξηηώλ44.
Ο άγηνο Κχξηιινο Αιεμαλδξείαο πίζηεπε φηη … δελ ππάξρεη ακαξηία
πνπ ν Θεόο δελ κπνξεί λα ζπγρσξέζεη γηα εθείλνπο πνπ εηιηθξηλά
κεηαλννύλ45.
Δάλ κεξηθνί απφ ηνπο εθθιεζηαζηηθνχο ζπγγξαθείο θαη αγίνπο
Παηέξεο ηεο αξραίαο Οξζνδφμνπ Δθθιεζίαο δίζηαδαλ λα ζπγρσξέζνπλ
ζαλάζηκα ακαξηήκαηα, απηφ ζπλέβαηλε γηαηί αλεζπρνχζαλ γηα ην φηη, εάλ
θαλείο επαλεηιεκκέλα επέζηξεθε ζ’ απηά ηα ακαξηήκαηα, ζα ζπλεζίζεη ζ’
απηά θαη ζα αληηκεηψπηδε ηνλ θίλδπλν λα γίλεη αλαίζζεηνο θαη ζα
αλαπηπζζφηαλ κία θαηάζηαζε πνπ δελ ζα επηδερφηαλ κεηάλνηα. Απηή
είλαη ε θαηάζηαζε πνπ ν Κχξηνο αλαθέξζεθε σο ηελ βιαζθεκία θαηά ηνπ
Αγίνπ Πλεχκαηνο, πνπ παξακέλεη γηα πάληα αζπγρψξεηε. Ολνκάδεηαη
ζθιήξπλζε ηεο θαξδίαο, επεηδή εθείλνο πνπ θζάλεη ζ’ απηφ ην επίπεδν
θαλεξψλεη κία πείζκνλα αληίζηαζε ζηελ επίδξαζε ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο
πνπ ηνλ παξνηξχλεη ζε κεηάλνηα θαη ηελ αιιαγή ηνπ ηξφπνπ δσήο.
42
Aπνζηνιηθαί Γηαηάμεηο, II, 40, 1, θαη 41, 1, ζηε B, ηνκ. 2, ζει. 42.
52ν Καλφλα ησλ Απνζηφισλ.
44
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Δβξαίνπο, Οκηιία 9, § 4, Migne, P.G., 63, 80. Σνπ ηδίνπ, Πεξί κεηαλνίαο, III, § 4, Migne, P.G.,
49, 297.
45
Κπξίιινπ Αιεμαλδξείαο, Δηο Μαηζαίνλ, Migne, P.G., 72, 409.
43
8

9. Δθείλνο πνπ ζειεκαηηθά θαη κε γλώζε πέθηεη ζηελ ακαξηία βιαζθεκεί ηνλ
Θεό θαη δελ ζα ζπγρσξεζεί46. Απηέο νη ακαξηίεο, πνπ ραξαθηεξίζηεθαλ σο
βιαζθεκίεο ελαληίνλ ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο, είλαη αζπγρψξεηεο φρη ιφγσ
ηνπ Θενχ ή ηεο Δθθιεζίαο, αιιά ιφγσ ηεο ακεηαλνεζίαο θαη ην πείζκα
ησλ ακαξησιψλ47 . Ζ βιαζθεκία ελαληίνλ ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο είλαη
αζπγρψξεηε θαη αηψληα δηφηη παξαπνηεί ηελ θχζε ηνπ αλζξψπνπ θαη
δεκηνπξγεί κία κφληκε θαη ακεηάβιεηε θαηάζηαζε.
Ζ δχλακε θαη ε επίδξαζε ηεο κεηαλνίαο θαλεξψλεηαη φηαλ είλαη
αιεζήο θαη εηιηθξηλήο. Δίλαη απφιπηα απαξαίηεην λα εθθξαζηνχλ
εηιηθξηλήο ιχπε θαη κεηάλνηα πξηλ ρνξεγεζεί ε άθεζε ησλ ακαξηηψλ απφ
ηνλ Δπίζθνπν ή ηνλ Πξεζβχηεξν-Πλεπκαηηθφ. Δθείλνο πνπ κεηαλνεί
πξέπεη λα είλαη ζηαζεξφο ζηελ απφθαζή ηνπ λα κελ επηζηξέςεη ζηνπο
ακαξησινχο ηξφπνπο ηεο δσήο θαη λα επηθέξεη θαξπνχο άμηνπο ηεο
κεηαλνίαο.
Δθ’ φζνλ ε κεηάλνηα πξνυπνζέηη εθ ησλ πξνηέξσλ ηελ άξλεζε θαη
ηελ απνζηξνθή ηεο ακαξηίαο, φπσο θαη ηελ αιιαγή ηνπ ηξφπνπ ζθέςεσο
θαη απνθάζεσλ, είλαη πξνθαλέο φηη ην πξψην βήκα ηεο κεηαλνίαο είλαη ην
λα … γλσξίδεη θαλείο ηηο ακαξηίεο, λα αλαγλσξίδεη ηα ζθάικαηα θαη λα
θαηαθξίλεη ηνλ εαπηόλ ηνπ 48 .
Υσξίο απηή ηελ αλαγλψξηζε θαη
απηνθαηάθξηζε, ε κεηάλνηα είλαη εμνινθιήξνπ αζχιιεπηε. Γηθαίσζε
νπνηαζδήπνηε ακαξηίαο ή ηελ κεηαβίβαζε ηεο επζχλεο ζ’ άιινπο
ακβιχλεη ην θέληξν ηεο κεηάλνηαο θαη απνηξέπεη ηελ αλάπηπμε ηεο
ηαπεηλήο θαη ζπληεηξηκκέλεο θαξδίαο.
Ο Μέγαο Βαζίιεηνο παξαηήξεζε φηη: Η κεηάλνηα θαιεί θάπνηνλ λα
δήζεη κε ηελ αλαγλώξηζε ηεο ελνρήο ηνπ, αθνινπζνύκελε από ζπληεηξηκκέλε
θαξδηά 49 . Γελ αξθεί ην λα παξαδερηεί απιά φηη «ακάξηεζε», αιιά λα
αλαγλσξίζεη ηα δηθά ηνπ ζθάικαηα δηά ηεο εηιηθξηλνχο απηνεμεηάζεσο.
Υσξίο ηελ γλψζε θαη πιήξε αλαγλψξηζε ηεο ελνρήο, είλαη αδχλαην
λα δεκηνπξγεζεί κία εηιηθξηλήο ζπληξηβή ηεο θαξδηάο θαη ε «θαηὰ Θεὸλ
ιύπε», πνπ ζπληζηνχλ ηα πξψηα απαξαίηεηα θαη νπζηαζηηθά ζηνηρεία ηεο
αιεζηλήο κεηαλνίαο. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο καο δίδαμε ιέγνληαο, «ἡ
46
Zηγαβελνχ, Δηο Μαηζαίνλ 12:32, Migne, P.G., 129, 381.
Aλδξνχηζνπ, Γνγκαηηθή, ζει. 379.
48
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Α΄ Κνξηλζίνπο, Οκηιία 28, § 2, Migne, P.G., 61, 234.
49
Bαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ, Δηο Ηζαταλ, θεθ. 15, § 297• θαη θεθ. 1, § 34, Migne, P.G., 30, 640 θαη 185.
47
9

10. γὰξ θαηὰ Θεὸλ ιύπε κεηάλνηαλ εἰο ζσηεξίαλ ἀκεηακέιεηνλ θαηεξγάδεηαη· ἡ
δὲ ηνῦ θόζκνπ ιύπε ζάλαηνλ θαηεξγάδεηαη»50.
Ο άγηνο Ηνπζηίλνο ν θηιφζνθνο θαη κάξηπο, ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ
Πξνθεηάλαθηα Γαβίδ σο παξάδεηγκα κεηαλνίαο, παξαηήξεζε φηη …
ζπγρσξέζεθε … όηαλ έθιαπζε θαη πέλζεζε51. Ο άγηνο Απφζηνινο Πέηξνο
κεηαλφεζε θαη ηα … δάθξπά ηνπ θαζάξηζαλ ηελ ακαξηία ηνπ52.
Ο ηεξφο Υξπζφζηνκνο πξφζθεξε ηα δάθξπα ηεο ζπληξηβήο σο …
ελώλνληαο ηνλ κεηαλννύληα κε ηνλ Θεό … θαη σο θάκλνληαο ηελ
ακαξησιή γπλαίθα … πεξηζζόηεξν ζεκλή από ηηο παξζέλεο.
Υξεζηκνπνίεζε ην παξάδεηγκα ηεο βξνρήο, φηαλ κεηά απφ ηελ θαηαηγίδα
εηξεληθφο θαηξφο επαθνινπζεί. Με παξφκνην ηξφπν ηα δάθξπα θέξλνπλ
εζσηεξηθή εηξήλε θαη δηαιχνπλ ην ζθνηάδη πνπ πξνθιήζεθε απφ ηελ
ακαξηία. Πξέπεη λα αλαζηελάδεηο, όηαλ ακάξηεζεο … φρη γηαηί … ζα
ηηκσξεζείο, δηόηη απηό δελ είλαη ηίπνηε, αιιά επεηδή ζπγθξνύζηεθεο κε ηνλ
Κύξηό ζνπ πνπ έδσζε ηνλ Τηό Σνπ γηα ζέλα53.
΢χκθσλα κε ηα πην πάλσ, ην πξσηαξρηθφ θαη βαζηθφ ζηνηρείν ηεο
αιεζηλήο θαη εηιηθξηλνχο κεηαλνίαο είλαη ε ζπλαίζζεζε ησλ ζθαικάησλ,
λα αλαγλσξίδεη θαλείο ρσξίο λα δηθαηψλεη ηα ακαξηήκαηά ηνπ κπξνζηά
ζηνλ Θεφ κε απφιπηε ηαπείλσζε, ζπληξηβή θαξδίαο θαη ζενθηινχο
πέλζνπο. Ο ιφγνο θαη ε αηηία απηήο ηεο ηαπείλσζεο θαη ζενθηινχο
πέλζνπο πξέπεη λα πξνθαινχληαη γηαηί έρνκε απνδείμεη φηη είκαζηε αλάμηνη
θαη αράξηζηνη ηεο αγάπεο ηνπ Θενχ θαη ηηο αλαξίζκεηεο επεξγεζίεο Σνπ.
Ζ εμνκνιφγεζε αθνινπζεί ηελ ζπληεηξηκκέλε θαξδηά. Όηαλ κηιάκε
γηα εμνκνιφγεζε πξέπεη λα ζπκφκαζηε φηη έρεη δηπιή ζεκαζία:
1. Δμνκνιφγεζε κε κία ζπληεηξηκκέλε θαξδηά, δάθξπα κε
πξνζεπρέο θαη δεήζεηο πξνο ηνλ Θεφ, θαη
2. Δμνκνιφγεζε ζ’ έλα Πλεπκαηηθφ Παηέξα (Δπίζθνπν ή
Πξεζβχηεξν).
50
Β΄Κνξηλζ. 7:10.
Ηνπζηίλνπ, Γηάινγνο, 141, ζηε B, ηνκ. 3, ζει. 338.
52
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Α΄ Κνξηλζίνπο, Οκηιία 4, §§ 5-6, Migne, P.G., 61, 425-426.
53
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Μαηζαίνλ, Οκηιία 6, § 5, Migne, P.G., 57, 68-69. Σνπ ηδίνπ, Δηο Β΄ Κνξηλζίνπο, Οκηιία 4, § 6,
Migne, P.G., 61, 426.
51
10

11. Σαπηφρξνλα, είλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη ε εμνκνιφγεζε ζην
Θεφ πνπ εθθξάδεηαη κε ηελ πξνζσπηθή θαη αηνκηθή πξνζεπρή δελ
αληηθαζηζηά ή δελ θάκλεη πεξηηηή ηελ εμνκνιφγεζε κπξνζηά ζηνλ
Πλεπκαηηθφ Παηέξα (Δπίζθνπν ή Πξεζβχηεξν). Σν Ηεξφ Μπζηήξην ηεο
Δμνκνινγήζεσο ζθξαγίδεη θαη ηειεηνπνηεί ηηο εμνκνινγήζεηο εηδηθά
εθείλεο πνπ αθνξνχλ ζαλάζηκεο ακαξηίεο. Μφλνλ δηά ηνπ Ηεξνχ
Μπζηεξίνπ ηεο Δμνκνινγήζεσο θαη Μεηαλνίαο κπνξνχλ απηέο νη
ακαξηίεο λα ζπγρσξεζνχλ θαη δηά ησλ παηδαγσγηθψλ κέηξσλ κπνξεί
θαλείο λα επηηχρεη ηελ ζεξαπεία θαη απνθαηάζηαζή ηνπ.
Ο ηεξφο Υξπζφζηνκνο, απαξηζκψληαο ηα ζπζηαηηθά ηνπ θαξκάθνπ
ηεο Μεηαλνίαο, θπξηνιεθηηθά ηνπνζέηεζε ηελ αλαγλψξηζε θαη
εμνκνιφγεζε ησλ πξνζσπηθψλ ακαξηεκάησλ κπξνζηά ζηνλ Κχξην.
Αιινχ, ηφληζε φηη ε Δμνκνιφγεζε ησλ ακαξηηψλ μεπιχλεη ηα
παξαπηψκαηα. Απνδερφκελνο ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο Δμνκνινγήζεσο,
παξαηήξεζε φηη ν Θεφο αλαδεηά ηηο εμνκνινγήζεηο ησλ ακαξησιψλ, ψζηε
λα κάζνπκε ην κεγαιείν ηεο ζπγρψξεζεο54.
Γηα ηελ απνδνρή ηεο ζπγρψξεζεο ησλ ακαξηηψλ δηά κέζνλ ηνπ Ηεξνχ
Μπζηεξίνπ ηεο Δμνκνινγήζεσο πξνο ηνλ Θεφ, ε αλαγλψξηζε θαη
παξαδνρή ησλ ακαξηηψλ πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη κε ηελ εμνκνιφγεζε ζηνλ
Πλεπκαηηθφ Παηέξα (Δπίζθνπν ή Πξεζβχηεξν) πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ
εμνπζία ηνπ λα δεζκεχεη ή λα ιχλεη ηηο ακαξηίεο. Απηφο ρνξεγεί ην
αλαγθαίν θάξκαθν γηα ηελ ζεξαπεία ηνπ κεηαλννχληνο ακαξησινχ55.
Μεηά απφ ηελ Δμνκνιφγεζε ησλ ακαξηηψλ καο, ε άθεζε ή
ζπγρψξεζε ησλ ακαξηηψλ απφ ηνλ ιεηηνπξγφ ηνπ ηεξνχ Μπζηεξίνπ
επαθνινπζεί. Ο Δπίζθνπνο ή Πξεζβχηεξνο-Πλεπκαηηθφο έρεη ηελ εμνπζία,
εάλ ζεσξήζεη αλαγθαίν, λα παξαηείλεη ηελ ζπγρψξεζε γηα κία
ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν. Ο ιεηηνπξγφο ηεο άθεζεο ή ζπγρψξεζεο ησλ
εμνκνινγεζέλησλ ακαξηηψλ παξέρεη ηελ άθεζε δηά πξνζεπρήο θαη
επίζεζεο ησλ ρεηξψλ. Απηέο νη ζπγρσξεκέλεο ακαξηίεο δηαγξάθνληαη
εμνινθιήξνπ απφ ηελ Θεία Υάξηλ ηνπ Παλαγίνπ Πλεχκαηνο θαη δελ
ππάξρνπλ πιένλ σο εκπφδην γηα ηελ επηζηξνθή ζηελ θαηάζηαζε ηεο
Υάξηηνο απφ ηελ νπνίαλ πξνζσξηλά απνκαθξχλζεθε ιφγσ ηεο ακαξηίαο.
54
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Δβξαίνπο, Οκηιία 9, § 4, Migne, P.G., 63, 80. Σνπ ηδίνπ, Δηο Γέλεζηλ, Οκηιία 20, § 3, Migne, P.G.,
53, 170. Σνπ ηδίνπ, Δηο Λάδαξνλ, Οκηιία 4, § 4, Migne, P.G., 48, 1012.
55
Πιάησλνο Μφζραο, Οξζόδνμνο Γηδαζθαιία, ζει. 156-157.
11

12. Ζ ζπγρψξεζε πξνζθέξεηαη ζχκθσλα πξνο ηελ εμνπζία πνπ δφζεθε
απφ ηνλ Κχξην θαη ΢σηήξα καο Ηεζνχ Υξηζηφ, ηνλ Τηφ ηνπ Θενχ, πξνο ηελ
Οξζφδνμν Δθθιεζία Σνπ.
Ο Ηεζνχο Υξηζηφο, ν Τηφο ηνπ Θενχ, είλαη ν Μφλνο πνπ κπνξεί λα
εξεπλήζεη ηα βάζε ηεο θαξδηάο θαη ηεο ςπρήο ηνπ αλζξψπνπ. Οη
άλζξσπνη (Δπίζθνπνη θαη Πξεζβχηεξνη) θάκλνπλ ιάζε ζηηο θξίζεηο ηνπο
θαη εθείλνη πνπ εμνκνινγνχληαη ηηο ακαξηίεο ηνπο θξχβνπλ πνιιέο θνξέο
νξηζκέλα ζθάικαηα απφ ηνλ Δμνκνιφγν-Πλεπκαηηθφ. Αθφκα, ιφγσ
πξνζσπνιεςία ή ελδηαθέξνλ, ν κεηαλνψλ ακαξησιφο κπνξεί λα
παξαπιαλήζεη ηνλ ιεηηνπξγφ ηνπ Ηεξνχ Μπζηεξίνπ ζε ιαλζαζκέλα
ζπκπεξάζκαηα πνπ ν Θεφο δελ επηθπξψλεη. Όκσο, απηφ δελ κεηψλεη ηελ
δχλακε ηνπ Μπζηεξίνπ, νχηε ν αγηαζκφο ή ε θαηαδίθε ηνπ κεηαλννχληνο
ακαξησινχ εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ ηεο εηιηθξίλεηάο ηνπ. Γη’ απηφ, ην
Ηεξφ Μπζηήξην ηεο Μεηαλνίαο ελεξγεί κφλνλ φηαλ ν κεηαλνψλ ακαξησιφο
πιεζηάδεη κε εηιηθξηλή κεηάλνηα θαη κε ηαπεηλή θαη ζπληεηξηκκέλε θαξδία,
εμνκνινγνχκελνο ηηο ακαξηίεο ηνπ θαηά ηελ δπλαηφηεηά ηνπ.
Ο Πλεπκαηηθφο Παηέξαο πνπ ελεξγεί κέζα ζην Ηεξφ Μπζηήξην ηεο
Μεηαλνίαο ελδχεηαη κε δηθαζηηθή εμνπζία απφ ηα ηδξπηηθά ιφγηα ηνπ
Θείνπ Μπζηεξίνπ θαη απφ ηελ δηαβεβαίσζε φηη «ηὴλ θξίζηλ πᾶζαλ δέδσθε
ηῷ πἱῷ»56. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν Θεφο Παηέξαο έδσζε ηελ εμνπζία ζηνλ
Τηφ γηα λα θξίλεη ηνπο αλζξψπνπο. Βάζε ηεο εμνπζίαο πνπ ν Υξηζηφο
έιαβε απφ ηνλ Παηέξα Σνπ θαη ζχκθσλα πξνο ηελ νπνίαλ, σο Τηφο ηνπ
αλζξψπνπ, ζα έξζεη μαλά κ’ φιε ηελ δφμα Σνπ γηα λα θξίλεη ηνπο
δσληαλνχο θαη ηνπο λεθξνχο, κεηαδφζεθε ε εμνπζία δηά ησλ αγίσλ
Απνζηφισλ ζηελ Δθθιεζία.
΢ηηο Απνζηνιηθέο Γηαηάμεηο ππάξρνπλ ζπκβνπιέο απεπζπλφκελεο
πξνο ηνπο Δπηζθφπνπο, φπσο: Κξίλε, σ Δπίζθνπε, κε εμνπζία σο Θεόο …
θαη … θάζίζε ζηελ Δθθιεζία δηδάζθνληαο ηνλ ιόγν ηνπ Θενύ, θαη κε
εμνπζία θξίλε εθείλνπο πνπ ακάξηεζαλ, γηαηί ζε ζαο, ηνπο Δπηζθόπνπο,
εηπώζεθε: Όζα ζα δέζεηε πάλσ ζηε γε ζα είλαη δεκέλα ζηνλ νπξαλό θαη
όζα ζα ιύζεηε πάλσ ζηε γε ζα είλαη ιπκέλα ζηνλ νπξαλό57.
Ο ηεξφο Υξπζφζηνκνο παξαηήξεζε φηη … ν Οπξαλόο αξρίδεη ηελ
θξίζε ηνπ από ηελ γε. Δπεηδή ν θξηηήο θάζεηαη πάλσ ζηε γε, ν Κύξηνο
56
57
Ησάλ. 5:22.
Aπνζηνιηθαί Γηαηάμεηο, II, 11, 12, ζηε B, ηνκ. 2,ζει. 18.
12

13. αθνινπζεί ηνλ ππεξέηε θαη ό,ηη θξίλεη απηόο θάησ, ην ίδην επηβεβαηώλεη
επάλσ58.
΢ε αλαινγία κ’ απηή ηελ εμνπζία κε ηελ νπνίαλ ν Δπίζθνπνο ή ν
εθπξφζσπφο ηνπ πεξηβάιιεηαη, θξίλεη ηελ εμνκνινγεζείζα ακαξηία θαη
εθθξάδεη κία δίθαηε απφθαζε βαζηζκέλε πάλσ ζηελ Γηθαηνζχλε θαη ηνλ
Νφκν ηνπ Θενχ.
΢πλεπψο, ν ιεηηνπξγφο ηνπ Μπζηεξίνπ ηεο
Δμνκνινγήζεσο θξίλεη ηελ ακαξηία ηνπ κεηαλννχληνο κε δηθαζηηθή
εμνπζία θαη νχηε ρνξεγεί ηελ ζπγρψξεζε παζεηηθά, αιιά θαη νχηε δελ
ζπγρσξά αξλεηηθά.
Οη Απνζηνιηθέο Γηαηάμεηο πεξηγξάθνπλ ηελ πξάμε ηεο δηθαζηηθήο
εμνπζίαο ηνπ Δπηζθφπνπ ή ηνπ Πξεζβπηέξνπ-Πλεπκαηηθνχ πνπ ηνλ
αληηθαηέζηεζε, σο έλα δηθαζηή πνπ δίδεη ην αλάινγν επηηίκην πξηλ ηνπ
ρνξεγήζεη ηελ άθεζε59.
Ζ νπζηαζηηθή θαη πξσηαξρηθή δηαθνξά πνπ ρσξίδεη ηελ πλεπκαηηθή
εμνπζία απφ ηελ θξαηηθή δηθαζηηθή εμνπζία είλαη φηη ε θξίζε ηεο πξψηεο
είλαη θξίζε Υάξηηνο, ειένπο θαη ζπκπάζεηαο, ελψ ε θνζκηθή δηθαζηηθή
εμνπζία είλαη κία θξίζε αζπκβίβαζηεο δηθαηνζχλεο. Αθφκα ε θάζε κία
έρεη δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο. Ζ θξαηηθή δηθαζηηθή εμνπζία ζηνρεχεη
πξσηαξρηθά ζην λα ηηκσξήζεη ηνλ έλνρν ζχκθσλα κε ηνπο αιχγηζηνπο
λφκνπο θαη ζην λα πξνζηαηεχζεη άιινπο πνιίηεο θαη γεληθφηεξα ηελ
θνηλσλία απφ εγθιεκαηίεο. ΢ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, εάλ απαηηείηαη απφ
ηνλ λφκν, δελ δηζηάδεη λα εθηειέζεη ηνλ θαηαδηθαζζέληα εγθιεκαηία, ελψ
αληηζέησο ν κφλνο ζθνπφο ηεο εμνπζίαο ηνπ Πλεπκαηηθνχ Παηέξα είλαη ην
λα ζπγρσξέζεη ηνλ ακαξησιφ, λα ηνλ ζεθψζεη θαη λα ηνλ απνθαηαζηήζεη
ζηελ πλεπκαηηθή ηνπ πγεία αλάκεζα ζηνπο ελ Υξηζηψ αδειθνχο ηνπ. Δπί
πιένλ, ν Δπίζθνπνο ή ν Πξεζβχηεξνο-Πλεπκαηηθφο δελ θαηαδηθάδεη ηνλ
ακαξησιφ, αιιά κπνξεί απιά θαη κφλνλ λα αξλεζεί λα ρνξεγήζεη ηελ
ζπγρψξεζε θαη άθεζε ησλ ακαξηηψλ κέρξηο φηνπ δηαπηζηψζεη φηη ν
κεηαλνψλ απφθηεζε εηιηθξηλή κεηάλνηα. Σέινο, είλαη νπζηαζηηθφ φηη ε
θξίζε πνπ εθθξάδεη ν Πλεπκαηηθφο λα γίλεηαη ειεπζέξσο απνδεθηή απφ
ηνλ κεηαλννχληα, ελψ νη απνθάζεηο ηνπ θνζκηθνχ δηθαζηεξίνπ
επηβάιινληαη θαη είλαη ππνρξεσηηθνί60.
58
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Ηζαταλ, Οκηιία 5, § 1, Migne, P.G., 56, 131.
Aπνζηνιηθαί Γηαηάμεηο, II, 16, ζηε B, ηνκ. 2, ζει. 22.
60
Μπαιάλνπ, Κξίζηο, ζει. 37. Aλδξνχηζνπ, Γνγκαηηθή, ζει. 383. Υξπζνζηφκνπ, Δηο Γέλεζηλ, Οκηιία 20, §§ 3-4,
Migne, P.G., 53, 171. Σνπ ηδίνπ, Πεξί ηεξσζύλεο, II, § 3, Migne, P.G., 48. Σνπ ηδίνπ, Δηο Β΄ Κνξηλζίνπο, Οκηιία 6, § 3,
Migne, P.G., 61, 438.
59
13

14. Δπηηίκηα πνπ επηβάιινληαη ζηνλ κεηαλννχληα ακαξησιφ απφ ηνλ
Πλεπκαηηθφ Παηέξα, ζε θακία πεξίπησζε δελ πξέπεη λα ζεσξεζνχλ σο
ηηκσξίεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο Θείαο Γηθαηνζχλεο. Απνηεινχλ
παηδαγσγηθά κέζα πνπ επηβάιινληαη απφ ηνλ Πλεπκαηηθφ Παηέξα είηε
πξηλ ηελ άθεζε ησλ ακαξηηψλ ή κεηά ηελ ζπγρψξεζε61.
Σν επηηίκην έρεη έλα παηδαγσγηθφ ραξαθηήξα θαη δελ είλαη έλα
αλαγθαίν ζηνηρείν ηεο Μεηαλνίαο ρσξίο ηνπ νπνίνπ ε ζπγρψξεζε δελ ζα
ρνξεγεζεί. Μπνξεί λα απμεζεί ή κεησζεί ή αθφκα λα αθαηξεζεί
εμνινθιήξνπ αλάινγα απφ ηελ θαιή δηάζεζε θαη εηιηθξηλή κεηάλνηα ηνπ
κεηαλννχληνο ακαξησινχ62. Σν επηηίκην ζεσξείηαη ζεξαπεπηηθφ θάξκαθν
πνπ πξνζθέξεηαη γηα ηελ ίαζε ηνπ αζζελνχο, ηνπ ακαξησινχ, πνπ κε
ηαπείλσζε αλαδεηά ηελ ζπγρψξεζε ησλ ακαξηηψλ ηνπ.
Ο ζάλαηνο δελ είλαη ην ηέινο ηεο δσήο. Ο ρξφλνο ηνπ αγψλνο θαη ε
επίηεπμε αξεηψλ είλαη κφλνλ θαη’ απηήλ ηελ δσή. Όηαλ ηειεηψλεη δηά ηνπ
ζαλάηνπ, ε ακνηβή ή ηηκσξία ηεο ςπρήο αξρίδεη κφληκα θαη αηψληα,
ζχκθσλα κε ηελ εζηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία ν ζάλαηνο ηελ βξίζθεη.
Μφλνλ ζ’ απηή ηελ δσή ε άζθεζε γηα επίηεπμε αξεηήο είλαη δπλαηή,
δηφηη, εάλ θαλείο δελ έρεη πξνεηνηκαζηεί θαη’ απηή ηελ πεξίνδν, ηφηε,
εμαηξείηαη ζηελ κεηαζάλαην δσή απφ ηελ Βαζηιεία ησλ Οπξαλψλ.
Ο άγηνο Κιήκεο Ρψκεο ζηε Β΄ πξνο Κνξηλζίνπο επηζηνιή ηνπ
γξάγεη: … ελώ βξηζθόκαζηε αθόκα ζηε γε, αο κεηαλνήζνπκε. Γηόηη είκαζηε
πειόο ζηα ρέξηα ηνπ ηερλίηνπ. Έηζη ζπκβαίλεη κε καο: όζν είκαζηε ζ’ απηό
ηνλ θόζκν, αο κεηαλνήζνπκε κ’ όιε καο ηελ θαξδηά από ηα πνλεξά έξγα καο
πνπ δηαπξάμακε κε ηελ ζάξθα, ώζηε λα ζσζνύκε από ηνλ Κύξην ελώ έρνκε
αθόκα ρξόλν γηα κεηάλνηα. Γηόηη, κεηά, αθνύ αλαρσξήζνπκε απ’ απηόλ ηνλ
θόζκν, δελ κπνξνύκε πιένλ εθεί είηε λα εμνκνινγεζνύκε ή λα κεηαλνήζνπκε.
Δλώ έρνκε αθόκα ρξόλν γηα λα ζεξαπεπζνύκε, αο ζέζνπκε ηνλ εαπηό καο
ζηα ρέξηα ηνπ Ιαηξνύ Θενύ63.
Ο Μέγαο Βαζίιεηνο δηαθήξπμε: Ο ρξόλνο γηα κεηάλνηα θαη ζπγρώξεζε
ακαξηηώλ αλήθεη ζ’ απηόλ ηνλ ρξόλν ... ζηνλ κέιινληα αηώλα αλήθεη ε
61
Mεηζνπνχινπ, Θέκαηα, ζει. 322.
Bαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ, Migne, P.G., 31, 205. Σνπ ηδίνπ, Eπηζηνιή 217, § 74, Migne, P.G., 32, 804, 808.
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Β΄ Κνξηλζίνπο, Οκηιία 4, § 4, ζηνλ Montfaucon, ηνκ. 10, ζει. 536.
62
63
Έλζ’ αλσηέξσ, Β΄ Κνξηλζίνπο, 9, 7, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 72.
14

15. δηθαία θξίζε θαη ακνηβή …θαη φηη ... κεηά ηελ αλαρώξεζε απ’ εδώ εθεί δελ
ππάξρεη ρξόλνο γηα έξγα, δηόηη ν Θεόο αξίζκεζε απηόλ ηνλ ρξόλν γηα λα
εξγαζηνύκε εθείλα πνπ Σνλ επαξεζηνύλ64.
Ο άγηνο Γξεγφξηνο ν Θενιφγνο επίζεο ζχζηεζε ηελ πξνζνρή καο ζην
φηη … ζηνλ Άδε δελ ππάξρεη εμνκνιόγεζε θαη δηόξζσζε γηα εθείλνπο πνπ
αλαρώξεζαλ εθεί. Γηόηη ν Θεόο ζπκπεξηειάκβαλε εδώ δσή θαη έξγν, εθεί
ηελ εμέηαζε ησλ έξγσλ65.
Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο παξαηήξεζε φηη … ε πεξίνδνο ηεο
δσήο είλαη ν ρξόλνο γηα λα δήζνπκε αλάινγα, κεηά από ηέινο θξίζε θαη
βάζαλα66, ζπλεπψο, ελψ … βξηζθόκαζηε ζ’ απηή ηελ δσή, είλαη δπλαηόλ λα
απνθύγνπκε ηελ ηηκσξία κε ην λα αιιάμνπκε … δηφηη κηάο θαη …
αλαρσξήζνπκε γηα εθεί ζα θιαύζνπκε67. Δπί πιένλ εξψηεζε: Πνία ειπίδα,
πεο κνπ, κπνξείο λα έρεηο κεηά, αθνύ αλαρσξήζεηο κε ακαξηίεο εθεί (ζηνλ
Άδε) όπνπ ακαξηίεο δελ κπνξνύλ λα αθαηξεζνύλ; Γηόηη, όζν θαηξό νη
ακαξησινί βξίζθνληαη εδώ, κπνξεί λα ππάξρεη ηόζε ειπίδα γηα αιιαγή θαη
γηα λα γίλνπλ θαιιύηεξνη∙ εάλ αλαρσξήζνπλ πξνο ηνλ Άδε εθεί όπνπ δελ
ππάξρεη ηίπνηα λα θεξδίζνπλ από ηελ κεηάλνηα, πώο κπνξνύλ λα κελ είλαη
άμηνη ησλ δαθξύσλ68.
Ο Κχξηνο θαη ΢σηήξαο καο Ηεζνχο Υξηζηφο καο δηαβεβαίσζε φηη,
φηαλ ν θησρφο Λάδαξνο πέζαλε, ε ςπρή ηνπ νδεγήζεθε «ὑπὸ ηῶλ ἀγγέισλ
εἰο ηὸλ θόιπνλ Ἀβξαάκ» 69 . Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο πίζηεπε
φηη … όρη κόλνλ νη ςπρέο ησλ δηθαίσλ, αιιά αθόκα νη ςπρέο εθείλσλ πνπ
δνπλ ζηελ θαθία νδεγνύληαη εθεί … απφ ηνπο πνλεξνχο αγγέινπο.
Αλάινγα κε ην ηί είπε ν Θεφο πξνο ηνλ αλφεην πινχζην: «’Άθξνλ, ηαύηῃ ηῇ
λπθηὶ ηὴλ ςπρήλ ζνπ ἀπαηηνῦζηλ ἀπὸ ζνῦ»70. Δπνκέλσο, παξ’ φιν πνπ …
Άγγεινη ζπλόδεπζαλ … ηελ ςπρή ηνπ θησρνχ Λαδάξνπ ζηνλ Παξάδεηζν,
ελψ ε ςπρή ηνπ άθξνλνο πινπζίνπ … απαηηήζεθε από κεξηθέο θνβεξέο
ζθνηεηλέο δπλάκεηο, πνπ ζηάιζεθαλ γη’ απηό ηνλ ζθνπό. Καη ηνλ έλα
ζήθσζαλ σο έλα θπιαθηζκέλν…, ελψ ν θησρφο Λάδαξνο …
πεξηθπθιώζεθε … σο ζηεθζείο κε λίθε71. Μ’ άιια ιφγηα, φηαλ ε ςπρή
Βαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ, Αξραί εζηθήο, Όξνο I, II θαη V, Migne, P.G., 31, 700-701.
Γξεγνξίνπ Θενιφγνπ, Οκηιία VI, § 7, Migne, P.G., 35, 944.
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Μαηζαίνλ, Οκηιία 36, § 3, Migne, P.G., 57, 416.
67
Σνπ ηδίνπ, Δηο Φαικόλ 9, § 4, Migne, P.G., 55, 127.
68
Σνπ ηδίνπ, Πξνο Φηιηππηζίνπο, Οκηιία 3, § 4, Migne, P.G., 62, 293.
64
65
66
69
Λνπθ. 16:22.
Λνπθ. 12:20.
71
Υξπζνζηφκνπ, Δηο ηνλ Λάδαξνλ, Οκηιία 2, § 2, Migne, P.G., 48, 984.
70
15

16. αλαρσξεί απ’ απηφλ ηνλ θφζκν πεξηθπθιψλεηαη απφ ζπγγελή πλεχκαηα: νη
πνλεξέο ςπρέο απφ πνλεξά πλεχκαηα θαη νη ελάξεηεο ςπρέο απφ αγαζνχο
Αγγέινπο.
Ο Ωξηγέλεο παξαηεξεί: Γλσξίδσ άιινπο ηειώλεο πνπ, κεηά ηελ
ειεπζέξσζή καο απ’ εδώ, θάζνληαη ζηα άθξα ηεο γεο θαη απαηηνύλ θόξνπο
θαη καο θξαηνύλ, εάλ έρνπκε θάηη από ηα δηθά ηνπο. Σελ γλψκε ηνπ ηελ
βαζίζηεθε θπξίσο ζηα ηειεπηαία ιφγηα ηνπ Υξηζηνχ: «’Έξρεηαη γὰξ ὁ ηνῦ
θόζκνπ ἄξρσλ, θαὶ ἐλ ἐκνὶ νὐθ ἔρεη νὐδέλ»72.
Ο άγηνο Γξεγφξηνο Νχζζεο, απεπζπλφκελνο πξνο εθείλνπο πνπ
θαζπζηεξνχζαλ ην βάπηηζκά ηνπο, εμέθξαζε ζνβαξέο επηθπιάμεηο σο πξνο
ην εάλ … ε ςπρή πνπ δελ έρεη αθόκα θσηηζηεί θαη ελδπζεί κε ηελ Υάξη ηεο
αλαγελλήζεσο … πψο κπνξεί λα γίλεη δερηεί απφ ηνπο Αγγέινπο; Γηόηη,
πώο κπνξνύλ λα ζεθώζνπλ ηνπο αζθξάγηζηνπο, πνπ δελ θέξνπλ ηελ
ζθξαγίδα ηνπ Κπξίνπ73;
Ο άγηνο Αζαλάζηνο Αιεμαλδξείαο, δηεγψληαο ηελ δσή ηνπ αγίνπ
Αλησλίνπ αλαθάιεζε κία λχρηα, φηαλ ν εξεκίηεο Παηέξαο θιήζεθε απφ
θάπνηνλ εθ ησλ νπξαλψλ λα εμέιζεη γηα λα δεη θάηη. Όπσο εμήιζε … είδε
έλαλ παλύςειν, άζρεκν θαη θνβεξό γίγαληα θζάλνληαο ηα ζύλλεθα θαη
κεξηθνί, ζαλ λα είραλ θηεξά, πξνζπαζνύζαλ λα ηνλ μεπεξάζνπλ, αιιά,
απιώλνληαο ηα ρέξηα ηνπ, ηνπο εκπόδηδε από ηνπ λα ηνλ μεπεξάζνπλ.
Μεξηθνί μέθπγαλ θαη αλήιζαλ ήξεκα, παξ’ φιν πνπ εθείλνο ηνπο έηξηδε ηα
δφληηα ηνπ. Όπσο ν λνπο ηνπ ήηαλ αλνηρηόο, θαηαλόεζε όηη εθείλν ήηαλ ην
πέξαζκα ησλ ςπρώλ θαη εθείλνο ν γίγαληαο ήηαλ ν ερζξόο πνπ ηνπο κηζεί
θαη βάδεη εκπόδηα κπξνζηά ζε εθείλνπο πνπ είλαη έλνρνη, αιιά εθείλνη πνπ
δελ ππνηάρζεθαλ ζ’ απηόλ, δελ κπνξνύζε λα ηνπο θξαηήζεη74.
Ο άγηνο Κχξηιινο Αιεμαλδξείαο, ζηελ 14ε Οκηιία ηνπ παξαηήξεζε
φηη θαηά ηελ αλαρψξεζε ηεο ςπρήο θαη ηελ Γεπηέξα Παξνπζία, φηαλ ε
ςπρή ηνπ δηθαίνπ αλαρσξεί … θξαηείηαη από αγίνπο Αγγέινπο θαη
πεξλώληαο δηά ηνπ αέξνο, αλέξρεηαη ζηα άλσ. Καζ’ νδφλ ζπλαληά ηα
ηειψληα πνπ θπιάζζνπλ ηελ άλσδν ησλ ςπρψλ κε ην λα ηηο θαζπζηεξνχλ
θαη βάδνληαο εκπφδηα ζην δξφκν ηνπο, θαζψο ην θάζε ηειψλην δαηκφλην
παξνπζηάδεη ηηο ακαξηίεο ηνπο ελψπηνλ ηνπο. Τπάξρνπλ πέληε ηειψληα
72
Ησάλ. 14:30.
Γξεγνξίνπ Νχζζεο, Δηο εθείλνπο πνπ θαζπζηεξνύλ ην βάπηηζκα, Migne, P.G., 46, 424.
74
Αζαλαζίνπ Αιεμαλδξείαο, Βίνο θαη πνιηηεία ηνπ νζίνπ παηξόο Αλησλίνπ, § 66, Migne, P.G., 26, 936-937.
73
16

17. Γαίκνλεο αληαπνθξηλφκελνη ζηηο πέληε αηζζήζεηο ηνπ ζψκαηνο. Μ’ άιια
ιφγηα, ππάξρεη ην ηειψλην ηεο γιψζζαο, ησλ νθζαικψλ, ηεο αθνήο, ηεο
φζθξεζεο θαη ηεο αίζζεζεο, θαη ην θαζέλα παξνπζηάδεη φιεο ηηο ακαξηίεο
πνπ δηαπξάρζεθαλ, ελψ … νη άγηνη Άγγεινη πνπ νδεγνύλ ηελ ςπρή,
παξνπζηάδνπλ ό,ηη θαιό έθακε75.
Σέινο, ν άγηνο Ησάλλεο ν Γακαζθελφο, ζπληζηά ηελ πξνζνρή καο ζην
θφβν θαη ηξφκν πνπ ν θαζέλαο απφ εκάο ζα αηζζαλζεί, … όηαλ ε ςπρή ζα
ρσξηζηεί από ην ζώκα. Απηφο ν θφβνο πξνθαιείηαη απφ … έλα ζηξαηό θαη
δπλάκεηο ηνπ ερζξνύ πνπ έξρνληαη ζε καο. Απηνί είλαη … νη άξρνληεο ηνπ
θόζκνπ ηεο πνλεξίαο …, πνπ … κε θάπνην ηξόπν θξαηνύλ ηελ ςπρή,
παξνπζηάδνπλ ζ’ απηήλ όιεο ηηο ακαξηίεο, πνπ δηαπξάρζεθαλ κε γλώζε ή κε
άγλνηα, από ηνλ ρξόλν ηεο λεόηεηόο καο κέρξη εθείλε ηελ ειηθία, θαη
ζηέθνληαη θαηεγνξώληαο ηελ76.
Ο Κχξηνο καο Ηεζνχο Υξηζηφ ζηελ Παξαβνιή ηνπ Άθξσλνο
Πινπζίνπ καο απνθάιπςε φηη ηελ ςπρή ηνπ Πινπζίνπ απαηηνχζαλ πνλεξά
θαη ζθνηεηλά πλεχκαηα. «’Άθξνλ, ηαύηῃ ηῇ λπθηὶ ηὴλ ςπρήλ ζνπ ἀπαηηνῦζηλ
ἀπὸ ζνῦ»77. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο απνθαιεί ηα πνλεξά πλεχκαηα,
«ηῆο πνλεξίαο ἐλ ηνῖο ἐπνπξαλίνηο» 78 , θαη ηνλ επηθεθαιήο ηνπο «ηὸλ
ἄξρνληα ηῆο ἐμνπζίαο ηνῦ ἀέξνο» 79 . Γελ ππάξρεη θαθή πξάμε, δελ
ππάξρεη έγθιεκα ζην νπνίν λα κελ είλαη πξσηαίηηνη θαη ζπκκεηέρνληεο∙
πξνδηαζέηνπλ θαη θαζνδεγνχλ ηνπο αλζξψπνπο πξνο ηελ ακαξηία κε θάζε
δπλαηφ κέζν80. Δπνκέλσο, δελ πξέπεη λα ιεζκνλνχκε φηη «‘Ο ἀληίδηθνο
ὑκῶλ δηάβνινο ὡο ιέσλ ὠξπόκελνο πεξηπαηεῖ δεηῶλ ηίλα θαηαπίῃ»81.
Βάζεη ηεο αλσηέξαο δηαβεβαηψζεσο, ηα ηειψληα 82 είλαη πνλεξά
πλεχκαηα – δαίκνλεο – πνπ επηβνπιεχνληαη ηελ ςπρή ηνπ αλζξψπνπ ηελ
ζηηγκή ηνπ βηνινγηθνχ ζαλάηνπ, δειαδή ηελ ζηηγκή ηνπ ρσξηζκνχ ηεο
ςπρήο απφ ηνπ ζψκαηφο ηεο.
Ο άλζξσπνο, σο ςπρνζσκαηηθφ
δεκηνχξγεκα, απνηειείηαη απφ δχν ζηνηρεία, ςπρή θαη ζψκα. Όιεο νη
πξάμεηο ηνπ αλζξψπνπ γίλνληαη κε ηελ ζπλέξγεηα ησλ δχν απηψλ
75
Κπξίιινπ Αιεμαλδξείαο, Οκηιία XIV, Migne, P.G., 77, 1073.
Γακαζθελνχ, Πεξί ησλ ακεηαλνήησλ, Migne, P.G., 96, 156. Σνπ ηδίνπ, Πεξί εθείλσλ πνπ εθνηκήζεζαλ ελ πίζηεη, §
25, Migne, P.G., 95, 272.
77
Λνπθ. 12:20.
78
Δθεζ. 6:12.
79
Δθεζ. 2:2.
80
Ρφνπδ, Η ςπρή κεηά ηνλ ζάλαην, ζει. 114.
81
Α΄ Πέηξ. 5:8.
82
Ρφνπδ, Η ςπρή κεηά ηνλ ζάλαην, ζει.113-145, 286-289.
76
17

18. ζηνηρείσλ. Δίλαη θπζθφ, ινηπφλ, ηφζν ε ςπρή φζν θαη ην ζψκα λα
ακνηθζνχλ ή θαηαδηθαζηνχλ, αλάινγα κε ηα έξγα πνπ επηηέιεζαλ ζηελ
παξνχζα δσή. Όκσο πξηλ απφ ηελ ηειηθή ηνπο θξίζε απφ ηνλ Γίθαην
Κξηηή, νη Γαίκνλεο πξνζπαζνχλ κε θάζε ηξφπν λα αξπάμνπλ ηηο ςπρέο ησλ
αλζξψπσλ. Απηφ ζα ζπκβεί, εάλ βξνπλ έζησ θαη ηελ παξακηθξή αθνξκή,
πνπ ζα ηνπο δψζεη φιν ην δηθαίσκα λα θξαηήζνπλ ηηο ςπρέο εθείλσλ πνπ
έκεηλαλ ζηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο ακεηαλφεηνη, αλεμνκνιφγεηνη,
άπηζηνη, άζενη, αηξεηηθνί θαη ζρηζκαηηθνί.
Σα ηειψληα απαξηζκνχλ νη άγηνη Παηέξεο ζε 365, φζεο είλαη νη κέξεο
ηνπ ρξφλνπ. Άιινη ηα δηαθξίλνπλ ζε πέληε, φζεο είλαη νη αηζζήζεηο ηνπ
αλζξψπνπ, αιιά κε ππνδηαηξέζεηο πνπ απμάλεη ηνλ αξηζκφ ηνπο. ΢ηελ
πξαγκαηηθφηεηα δελ κπνξνχκε λα γλσξίδνπκε ηνλ πξαγκαηηθφ αξηζκφ ησλ
δαηκφλσλ-ηεισλψλ, γηαηί απηνί ζα είλαη φζα θαη ηα ακαξησιά πάζε πνπ
ζθιαβψλνπλ ηνλ άλζξσπν, φπσο πνιχ ραξαθηεξηζηηθά καο είπε ν Κχξηνο,
φηη «ν πνηώλ ηελ ακαξηίαλ, δνύινο εζηί ηεο ακαξηίαο».
΢ηελ Παιαηά Γηαζήθε ε ηδέα γηα ηελ Κξίζε είλαη εθείλε πνπ πξνμελεί
θαηαζηξνθή, φπσο ν Καηαθιπζκφο, ε εμαθάληζε ησλ ΢νδφκσλ θαη
Γνκφξσλ, νη δέθα πιεγέο ηεο Αηγχπηνπ θαη νη δηάθνξεο ηηκσξίεο πνπ
ππέζηεζαλ νη Ηζξαειίηεο ζηε γε ηεο Αηγχπηνπ θαη Υαλαάλ. Απηή ε ηδέα
αλαπηχρζεθε πξννδεπηηθά θαη απ’ εθείλε ηελ ζηηγκή ε Θεία Απνθάιπςε
απφθηεζε ηελ απνδνρή εθείλσλ ζηνπο νπνίνπο ν Θεφο απνθάιπςε ηνλ
Δαπηφλ Σνπ. Δάλ, εθ’ φζνλ ζηελ Παιαηά Γαζήθε εκθαλίδεηαη ζηελ αξρή
ζαλ κία άκεζε ηηκσξία νξηζκέλσλ ελεξγεηψλ ή πεξηζηάζεσλ, θαηά ηελ
πεξίνδν ησλ Πξνθεηψλ ε Θεία Δθδίθεζε ελαληίνλ ησλ αλζξσπίλσλ
ζθαικάησλ εκθαλίδεηαη λα ηεξείηαη γηα κία ζπγθεθξηκέλε Ζκέξα
Κξίζεσο, φηαλ φια ηα έζλε ζα θξηζνχλ θαη σο απνηέιεζκα ζα αλαπηπρζεί
ζε κία Ζκέξα Καηαζηξνθήο.
Ο Πξνθήηεο Μαιαρίαο είπε: «’Ιδνὺ ἡκέξα Κπξίνπ ἔξρεηαη θαηνκέλε
ὡο θιίβαλνο θαὶ θιέμεη αὐηνύο, θαὶ ἔζνληαη πάληεο νἱ ἀιινγελεῖο θαὶ
πάληεο νἱ πνηνῦληεο ἄλνκα θαιάκε, θαὶ ἀλάςεη αὐηνὺο ἡ ἡκέξα ἡ
ἐξρνκέλε, ιέγεη Κύξηνο παληνθξάησξ, θαὶ νὐ κὴ ὑπνιεηθζῇ ἐμ αὐηῶλ ξίδα
νὐδὲ θιῆκα»83.
83
Μαι. 4:1.
18

19. Ο Πξνθήηεο Γαληήι παξνπζηάδεη ηνλ ‘Παιαηόλ ησλ Ηκεξώλ’ λα
θάζεηαη πάλσ ζ’ έλα πχξηλν Θξφλν θαη δηαθνλνχκελνο απφ αλαξίζκεηνπο
Αγγέινπο γηα λα θξίλεη ηα έξγα ησλ αλζξψπσλ, ζχκθσλα κε ηα ‘βηβιία’
πνπ ζα αλνηρζνχλ κπξνζηά ζ’ νιφθιεξν ην ΢χκπαλ84.
Ο Πξνθήηεο Ζαζΐαο ιέγεη, « Ἰδνὺ γὰξ Κύξηνο ὡο πῦξ ἥμεη θαὶ ὡο
θαηαηγὶο ηὰ ἅξκαηα αὐηνῦ ἀπνδνῦλαη ἐλ ζπκῷ ἐθδίθεζηλ αὐηνῦ θαὶ
ἀπνζθνξαθηζκὸλ αὐηνῦ ἐλ θινγὶ ππξόο. ’Δλ γὰξ ηῷ ππξὶ Κπξίνπ
θξηζήζεηαη πᾶζα ἡ γῆ θαὶ ἐλ ηῇ ξνκθαίᾳ αὐηνῦ πᾶζα ζάξμ· πνιινὶ
ηξαπκαηίαη ἔζνληαη ὑπὸ Κπξίνπ»85.
Ο Κχξηνο έλσζε ηηο δηδαζθαιίεο ησλ Πξνθεηψλ γηα ηελ Σειηθή
Κξίζε θάζε αλζξψπνπ κε ηελ Σειηθή Κξίζε φισλ ησλ εζλψλ. Δηδηθά
αλάθεξε ηελ ‘Ηκέξα ηεο Κξίζεσο’ θαηά ηελ νπνία «Σύξῳ θαὶ ΢ηδῶλη
ἀλεθηόηεξνλ ἔζηαη ἐλ ἡκέξᾳ Κξίζεσο ἢ ὑκῖλ»86 θαη θαηά ηελ νπνίαλ νη
άλζξσπνη ζα ‘ινγνδνηήζνπλ’ γηα θάζε ιφγν 87 , «κέιιεη γὰξ ὁ πἱὸο ηνῦ
ἀλζξώπνπ ἔξρεζζαη ἐλ ηῇ δόμῃ ηνῦ παηξὸο αὐηνῦ κεηὰ ηῶλ ἀγγέισλ αὐηνῦ,
θαὶ ηόηε ἀπνδώζεη ἑθάζηῳ θαηὰ ηὴλ πξᾶμηλ αὐηνῦ» 88 . Ο Υξηζηφο ζα
θξίλεη «ἔκπξνζζελ αὐηνῦ πάληα ηὰ ἔζλε»89.
Ο Κχξηφο καο αλαθέξεηαη ζ’ απηή ηελ Ζκέξα ηεο Κξίζεσο ζηηο
Παξαβνιέο ησλ Εηδαλίσλ90, ηεο ΢αγήλεο91 , ησλ Γέθα Παξζέλσλ92, ησλ
Σαιάλησλ93, ηνπ Βαζηιέα πνπ ζέιεζε λα ινγαξηαζηεί κε ηνπο ππεξέηεο
ηνπ94, ησλ Δξγαηψλ95, φπσο θαη ηνπ Βαζηιηθνχ Γάκνπ96. Αθφκα, ν Κχξηφο
καο ζπζηεκαηηθά αλαθέξζεθε ζ’ απηή ηελ Ζκέξα ζηηο εζραηνινγηθέο
νκηιίεο Σνπ απεπζπλφκελνο πξνο ηνπο Απνζηφινπο Σνπ ιίγν πξηλ απφ
άγηα Πάζε Σνπ97. Όπσο ζην βηβιίν ηνπ Γαληήι, φπνπ ‘ν Παιαηόο ησλ
εκεξώλ’ εκθαλίδεηαη αξρηθά σο ν Κξηηήο, αιιά ηφηε κεηαθέξεη ηελ
84
Γαληήι 7:9-12.
Ζζ. 66:15-16.
86
Μαηζ. 11:22.
87
Μαηζ. 12:36.
88
Μαηζ. 16:27.
89
Μαηζ. 25:32.
90
Μαηζ. 13:24-30• 36-43.
91
Μαηζ. 13:47-50.
92
Μαηζ. 25:1-13.
93
Μαηζ. 25:14-30.
94
Μαηζ. 18:23-35.
95
Μαηζ. 20:1-16.
96
Μαηζ. 22:2-14.
97
Μαηζ. 24:1-25:1-46. Μάξθ. 13:1-37. Λνπθ. 21:5-36.
85
19

20. ‘θπξηαξρία’ ζηνλ Τηφ ηνπ αλζξψπνπ, κε παξφκνην ηξφπν εκθαλίδεηαη ζηηο
δηδαζθαιίεο ηνπ Υξηζηνχ. ΢ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, ν νπξάληνο Παηέξαο,
πνπ βιέπεη ζηα θξπθά, ζα αληακνίςεη θαλεξά εθείλνπο πνπ θάκλνπλ θαιά
έξγα98 ή πξνζεχρνληαη99 ή Σνλ νκνινγνχλ κπξνζηά ζηνπο αλζξψπνπο100,
ελψ ζ’ άιιεο πεξηπηψζεηο, ν Κχξηνο εκθαλίδεηαη σο ν Κχξηνο ηεο Δηζφδνπ
ηεο Βαζηιείαο ησλ Οπξαλψλ. Απνθιείεη κε εμνπζία φινπο εθείλνπο πνπ
δηέπξαμαλ θαθά θαη αλνκίεο101. Ωο Τηφο ηνπ αλζξψπνπ απνζηέιιεη ηνπο
Αγγέινπο Σνπ γηα λα «ζπιιέμνπζηλ ἐθ ηῆο βαζηιείαο αὐηνῦ πάληα ηὰ
ζθάλδαια θαὶ ηνὺο πνηνῦληαο ηὴλ ἀλνκίαλ, θαὶ βαινῦζηλ αὐηνὺο εἰο ηὴλ
θάκηλνλ ηνῦ ππξόο· ἐθεῖ ἔζηαη ὁ θιαπζκὸο θαὶ ὁ βξπγκὸο ηῶλ ὀδόλησλ.
Σόηε νἱ δίθαηνη ἐθιάκςνπζηλ ὡο ὁ ἥιηνο ἐλ ηῇ βαζηιείᾳ ηνῦ παηξὸο αὐηῶλ.
ὁ ἔρσλ ὦηα ἀθνύεηλ ἀθνπέησ»102. Ο Τηφο ηνπ αλζξψπνπ «ἔξρεζζαη ἐλ ηῇ
δόμῃ ηνῦ παηξὸο αὐηνῦ κεηὰ ηῶλ ἀγγέισλ αὐηνῦ, θαὶ ηόηε ἀπνδώζεη
ἑθάζηῳ θαηὰ ηὴλ πξᾶμηλ αὐηνῦ»103. Θα θαηαδηθάζεη ηνπο ακαξησινχο
«εἰο ηὸ πῦξ ηὸ αἰώληνλ ηὸ ἡηνηκαζκέλνλ ηῷ δηαβόιῳ θαὶ ηνῖο ἀγγέινηο
αὐηνῦ ... θαὶ ἀπειεύζνληαη νὗηνη εἰο θόιαζηλ αἰώληνλ, νἱ δὲ δίθαηνη εἰο
δσὴλ αἰώληνλ» 104 . Ο Κχξηνο θξίλνληαο, σο άλζξσπνο, «θξίλεη θαζώο
αθνύεη» απφ ηνλ Παηέξα θαη δελ θάκλεη θάηη απφ κφλνο Σνπ. Καηά
ζπλέπεηα θξίλεη … σο εάλ ν ίδηνο ν Παηέξαο ήηαλ ν Κξηηήο105. Όκσο, ν
Υξηζηφο θξίλεη γηαηί είλαη πιεζηέζηεξνο πξνο ηελ αλζξσπφηεηά καο θαη
επεηδή καο έδσζε ηνπο Νφκνπο θαη ππφθεξε γηα ηελ ζσηεξία καο, γη’ απηφ
είλαη ν κφλνο θαηάιιεινο Κξηηήο φιεο ηεο αλζξσπφηεηαο.
Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο καο δηαβεβαίσζε φηη ν Θεφο φξηζε κίαλ
Ζκέξα θαηά ηελ νπνία ν Κχξηνο Ηεζνχο Υξηζηφο πξφθεηηαη λα «θξίλεη
δῶληαο θαὶ λεθξνὺο θαηὰ ηὴλ ἐπηθάλεηαλ αὐηνῦ θαὶ ηὴλ βαζηιείαλ
αὐηνῦ» 106 . Παξνπζίαζε εθείλε ηελ Ζκέξα σο κία «ἡκέξᾳ ὀξγῆο θαὶ
ἀπνθαιύςεσο θαὶ δηθαηνθξηζίαο ηνῦ Θενῦ»107.
Γελ κπνξεί λα ππάξρεη ακθηζβήηεζε φηη ε Κξίζε ζα είλαη κε
98
Μαηζ. 6:4.
Μαηζ. 6:6.
100
Μαηζ. 10:32-33.
101
Μαηζ. 18:34-35.
102
Μαηζ. 13:41-43.
103
Μαηζ. 16:27.
104
Μαηζ. 25:31-46.
105
Υξπζνζηφκνπ, Δηο Ισάλλελ 5:30, Migne, P.G., 59, 225.
106
Β΄ Σηκ. 4:1.
107
Ρσκ. 2:5-9.
99
20

21. δηθαηνζχλε, δηφηη ν Θεφο ζα θξίλεη φιν ηνλ θφζκν κε δηθαηνζχλε108 θαη
ρσξίο πξνζσπνιεςία. Θα «ἀπνδώζεη ἑθάζηῳ θαηὰ ἔξγα αὐηνῦ» 109 .
΢πλεπψο, φια ηα κπζηηθά έξγα ησλ αλζξψπσλ ζα απνθαιπθζνχλ, επεηδή
Δθείλνο πνπ θάζεηαη ζην Θξφλν ηεο Κξίζεσο είλαη Δθείλνο πνπ πάληνηε
γλσξίδεη θαη εξεπλά ηηο θαξδηέο ησλ αλζξψπσλ. Ο Κχξηνο «ἐλ ἡκέξᾳ ὅηε
θξηλεῖ ὁ Θεὸο ηὰ θξππηὰ ηῶλ ἀλζξώπσλ θαηὰ ηὸ εὐαγγέιηόλ κνπ δηὰ
Ἰεζνῦ Υξηζηνῦ»110 ζα απαηηήζεη ινγαξηαζκφ φρη κφλνλ γηα ηηο παξαβάζεηο
ηνπ Νφκνπ, αιιά γηα θάζε ιφγν θαη πξάμε πνπ ακέιεζαλ λα πξάμνπλ,
δηφηη «εἰδόηη νὖλ θαιὸλ πνηεῖλ θαὶ κὴ πνηνῦληη, ἁκαξηία αὐηῷ ἐζηηλ»111.
Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο παξαηήξεζε: … είλαη πην σθέιηκν
λα θηππεζεί θαλείο από ρίιηεο αζηξαπέο, παξά λα δεη εθείλν ην πξάν
πξόζσπν λα καο απνζηξέθεηαη θαη εθείλν ην πξάν κάηη λα κε καο βιέπεη112.
Αιινχ, ππέδεημε φηη … ε πηώζε από ηα θαιά πξάγκαηα, έρεη ηόζν πόλν,
ιύπε θαη αγσλία … πνπ, εάλ θακηά άιιε ηηκσξία δελ ζα εδίδεην ζηνπο
ακαξησινχο, κφλνλ απηφ ζα αξθνχζε … λα γίλνπλ ηα βάζαλα ζηελ
Κόιαζε πην πηθξά από ην δάγθσκα θαη ηελ ηαξαρή ησλ ςπρώλ ησλ
ακαξησιώλ113. Αιινχ, πξνζθαιεί θάζε Υξηζηηαλφ λα θαληαζηεί φηη …
θάζε κπζηηθό … πνπ δηαπξάρζεθε απφ ηνλ άλζξσπν … ζα παξνπζηαζηεί
ζην κέζνλ … θαη ζα απνθαιπθζεί κπξνζηά ζην πιήξσκα ηεο Δθθιεζίαο.
Γη’ απηφ, είλαη πνιχ σθέιηκν γηα εθείλεο ηηο ακαξηίεο λα ζπγρσξεζνχλ.
Πόζν ζα ληξνπηαζηνύλ νη ακαξησινί, όηαλ κπξνζηά ζ’ όιε ηελ νηθνπκέλε
νη πξάμεηο ηνπο ζα θαλεξσζνύλ; Βιέπνληαο ην ζέαηξν λα είλαη πιήξεο φρη
κφλνλ απφ ηελ αλζξσπφηεηα, αιιά επίζεο απ’ φια ηα Αγγειηθά Σάγκαηα
απνηεινχκελα απφ Αξραγγέινπο, Θξφλνπο, Κπξηφηεηεο, Αξρέο, Δμνπζίεο,
Γπλάκεηο, Υεξνπβείκ θαη ΢εξαθείκ114.
Ζ αξλεηηθή πιεπξά ηεο κέιινπζαο θαηαδίθεο είλαη αρψξηζηε
ζπλδεδεκέλε κε ηελ ζεηηθή πιεπξά. Πξσηαξρθά, ζα ληξνπηαζηνχλ νη
ακαξησινί, γηαηί … έρνπλ κπξνζηά ζηα κάηηα ηνπο ηηο ακαξηίεο ηνπο
αησλίσο … γηα ηηο νπνίεο ζα θαηαδηθαζηνχλ ζε … ζθιεξή ηηκσξία, πόλν
θαη αηηκία πνπ είλαη αιεζηλά αηώληα115.
108
Πιάησλνο Μφζραο, Οξζόδνμνο Γηδαζθαιία, ζει. 126.
Ρσκ. 2:6-8.
110
Ρσκ. 2:16.
111
Ηαθ. 4:17.
112
Υξπζνζηφκνπ, Δηο ηνλ εθπεζόληα Θεόδσξνλ, I, 10, Migne, P.G., 47, 291.
113
Σνπ ηδίνπ, Δηο Μαηζαίνλ, Οκηιία 23, §§ 7 θαη 8, Migne, P.G., 57, 318.
114
Υξπζνζηφκνπ, Πξνο Ρσκαίνπο Οκηιία 5, § 6, Migne, P.G., 60, 430. Σνπ ηδίνπ, Δηο ηνλ εθπεζόληα Θεόδσξνλ, I, 11,
Migne, P.G., 47, 292.
115
Βαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ, Δηο Φαικόλ 33(34), §§ 4 θαη 8, Migne, P.G., 29, 364 θαη 372.
109
21

22. Αλακθίβνια, νη πεξηγξαθέο ησλ ηηκσξηψλ απφ ηνπο αγίνπο Παηέξεο
δελ δηαθέξνπλ απ΄ εθείλεο πνπ απνθαιχθζεθαλ απφ ηνλ Κχξην θαη
΢σηήξα καο Ηεζνχ Υξηζηφ, ηνλ Τηφ ηνπ Θενχ, φηαλ κίιεζε γηα ηηο
ηηκσξίεο πνπ αλακέλνπλ ηνπο αζεβείο κεηά απφ ηελ Σειηθή Κξίζε.
Δθθξάζεηο, φπσο «ην ζθόηνο ην εμώηεξν», «ν θιαπζκόο θαη ν βξπγκόο ησλ
νδόλησλ», ε «αηώληα ηηκσξία», ν «Άδεο», «ην άζβεζην ππξ», «ν ζθώιημ
πνπ δελ πεζαίλεη» θαη «βάζαλν ηεο θσηηάο» 116 , απνηεινχλ κεξηθά
παξαδείγκαηα πνπ ν ίδηνο ν Κχξηνο ρξεζηκνπνίεζε γηα λα πεξηγξάςεη ηηο
αηψληεο ηηκσξίεο.
Ζ αθξηβή θχζε απηψλ ησλ ηηκσξηψλ είλαη άγλσζηε θαη απεξίγξαπηε,
εθ’ φζνλ ζπκβαίλνπλ ζηελ κεηαζάλαην δσή, πνπ είλαη πέξαλ απφ ηηο
αλζξψπηλεο αηζζήζεηο θαη αφξαηε. Όπσο ν άγηνο Απφζηνινο Παχινο ην
εθθξάδεη: «βιέπνκελ γὰξ ἄξηη δη᾿ ἐζόπηξνπ ἐλ αἰλίγκαηη, ηόηε δὲ πξόζσπνλ
πξὸο πξόζσπνλ· ἄξηη γηλώζθσ ἐθ κέξνπο, ηόηε δὲ ἐπηγλώζνκαη θαζὼο θαὶ
ἐπεγλώζζελ»117. ΢ηελ Παξαβνιή ηνπ Πινπζίνπ θαη Φησρνχ Λαδάξνπ118,
ν πινχζηνο βξέζεθε ζηελ Κφιαζε, «ὑπάξρσλ ἐλ βαζάλνηο» 119 θαη
παληειψο ζηεξεκέλνο απ’ φια ηα επίγεηα αγαζά πνπ είρε απνιαχζεη θαηά
ηελ παξνχζα δσή. Ζ θαξδηά ηνπ ήηαλ ζθιαβσκέλε απφ γήτλα πξάγκαηα
θαη ηελ καηαηφηεηα ησλ ζαξθηθψλ απνιαχζεσλ, πνπ δελ κπνξνχζε πιένλ
λα ηθαλνπνηήζεη.
«Κόιαζε», «αηώλην ππξ» ή «ην ζθόηνο ην εμώηεξν»120 απνηεινχλ κία
πλεπκαηηθή θαηάζηαζε πνπ ν Θεφο δεκηνχξγεζε φρη γηα ηνλ άλζξσπν,
αιιά γηα ηνλ Γηάβνιν, θαη απηφ επεηδή ν ΢αηαλάο θαη νη άγγεινί ηνπ
παξακέλνπλ πεηζκψλσο ακεηαλφεηνη. Απηή ε θαηάζηαζε είλαη
πξαγκαηηθή, ακεηάβιεηε θαη αηψληα, εθ’ φζνλ ην ζέιεκα ηνπ Θενχ είλαη
αηψλην θαη ακεηάβιεην. Καλέλαο δελ κπνξεί λα πεξηγξάςεη επαθξηβψο
απηή ηελ θαηάζηαζε πνπ είλαη πέξαλ απφ θάζε αλζξψπηλε ινγηθή, νχηε ν
άγηνο Απφζηνινο Παχινο πνπ «ἡξπάγε εἰο ηὸλ παξάδεηζνλ θαὶ ἤθνπζελ
ἄξξεηα ξήκαηα, ἃ νὐθ ἐμὸλ ἀλζξώπῳ ιαιῆζαη» 121 . Παξνκνίσο, εάλ
θάπνηνο ζα κπνξνχζε λα πάεη ζηελ Κφιαζε θαη θαηφπηλ λα επηζηξέςεη, ζα
116
Μαηζ. 8:12• 25:46. Μάξθ. 9:45-48. Λνπθ. 16:24.
Α΄ Κνξηλζ. 13:12.
118
Λνπθ. 16:19-31.
119
Λνπθ. 16:23.
120
Κεθαιά, Καηήρεζηο, ζει. 242-243.
121
Β΄ Κνξηλζ. 12:4.
117
22

23. ήηαλ αδχλαηνλ λα εθθξάζεη θαη πεξηγξάςεη ηα θνβεξά πξάγκαηα πνπ ζα
έβιεπε, ή ζα άθνπγε ή ζα αηζζαλφηαλ.
Ζ καθαξηφηεηα πνπ αλακέλεη ηνπο δηθαίνπο, πιεκκπξίδνληαο ηηο
θαξδηέο ηνπο κε κία αλέθθξαζηε ραξά θαη επηπρία, ζα είλαη ιφγσ ηεο
δηαβεβαηψζεσο φηη έρνπλ ζσζεί γηα πάληα 122 . Ζ ζεηηθή πιεπξά ηεο
κειινληηθήο θιεξνλνκίαο ησλ δηθαίσλ εθθξάδεηαη σο «Παξάδεηζνο Θενύ»,
φπνπ «ην δέλδξν ηεο δσήο επξίζθεηαη ζην κέζνλ»123 θαη ζην νπνίν «άξξεηα
ξήκαηα» αθνχγνληαη, «ἃ νὐθ ἐμὸλ ἀλζξώπῳ ιαιῆζαη»124. Απηή ε αηψληα
δσή πεξηγξάθεηαη επίζεο σο «ἡ πόιηο ηνῦ Θενῦ»125, ή σο «ἡ ζθελὴ ηνῦ
Θενῦ», πνπ είλαη κε ηνπο αλζξψπνπο θαη πνπ ζα «ζθελώζεη κεη᾿ αὐηῶλ»126.
Αθφκα πεξηζζφηεξνλ πεξηγξάθεηαη σο «ν παηξηθόο νίθνο» πνπ έρεη «κνλαὶ
πνιιαί» 127 , φπσο δηαθεξχρζεθε θαη σο «ηὴλ λύκθελ ηὴλ γπλαῖθα ηνῦ
ἀξλίνπ»128, πνπ έρεη «ηὴλ δόμαλ ηνῦ Θενῦ»129.
Σίπνηε δελ κπνξεί λα εθθξάζεη ηελ σξαηφηεηα ησλ νπξαλίσλ
πξαγκάησλ πνπ αλακέλνπλ ηνπο δηθαίνπο πνπ ζα κεηάζρνπλ ζηε Θεία
Φχζε ηνπ Υξηζηνπ, βιέπνληαο θαη απνιακβάλνληαο αησλίσο ηελ δφμα ηεο
Αγίαο Σξηάδνο, ηνπ αιεζηλνχ θαη κφλνπ Θενχ καο.
Μέζα ζηε Βαηζιεία ηνπ Θενχ δελ ππάξρεη θφβνο, πείλα ή αζζέλεηα.
Καλέλαο δελ πνλά, ή αηζζάλεηαη ζπκφ, ή ππξψλεηαη απφ ηηο επηζπκίεο,
γηαηί φια απηά ηα πάζε ζα αθαηξεζνχλ. Καλέλαο δελ ζα γεξλά, αιιά ζα
έρεη ελδπζεί κε αζαλαζία θαη αηψληα ραξά, δψληαο καδί κε ηνπο Αγγέινπο
θαη φιεο ηηο αλψηεξεο νπξάληεο Γπλάκεηο. Γελ ζα ππάξμεη πφιεκνο ή
επαλάζηαζε. Θα ππάξρεη κφλνλ ζπκθσλία θαη αξκνλία κε ηνπο Αγίνπο,
κία γλψκε θαη ζθέςε130.
Ζ έλσζή καο σο κέιε ηεο Δθθιεζίαο κε ηνλ Υξηζηφ αξρίδεη ζ’ απηή
ηε δσή, απφ ηελ ψξα ηνπ Βαπηίζκαηφο καο ζην Υξηζηφ. ΢πλεπψο,
ηειεηνπνηείηαη κέζα ζ’ εθείλε ηελ καθαξία θαηάζηαζε, γελνκέλε ε Πεγή
122
Πξβι. Πιάησλνο Μφζραο, Οξζόδνμνο Γηδαζθαιία, ζει. 164-165. Δπδνθίκσθ, Οξζνδνμία, ζει. 441-443.
Μεηζνπνχινπ, Θέκαηα, ζει. 393-397.
123
Απνθ. 2:7.
124
Β΄ Κνξηλζ. 12:4.
125
Απνθ. 20:2.
126
Απνθ. 20:3.
127
Ησάλ. 14:2.
128
Απνθ. 21:9.
129
Απνθ. 21:11.
130
Υξπζνζηφκνπ, Δηο ηνλ εθπεζόληα Θεόδσξνλ, I, § 11, Migne, P.G., 47, 291.
23

24. ηεο λέαο αγίαο θαη ζείαο δσήο πνπ δίδεη Εσή ζ’ φιν ην ΢ψκα.
Έλαο Υξηζηηαλφο Οξζφδνμνο γελφκελνο κηκεηήο ηνπ Υξηζηνχ ζ’ απηή
ηελ πεξηνξηζκέλε δσή θαη ηα κέιε ηνπ κνξθψλνληαη ζε κέιε Υξηζηνχ. Ζ
δηαθήξπμε «ὅζνη γὰξ εἰο Υξηζηὸλ ἐβαπηίζζεηε, Υξηζηὸλ ἐλεδύζαζζε» 131 ,
καο δηαβεβαηψλεη φηη ζ’ απηή ηελ δσή γηλφκαζηε έηζη ζε δχλακε θαη ζε
αξρή, ελψ ζηε κέιινπζα δσή ζα ελδπζνχκε ηνλ Υξηζηφ κε ηειεηφηεηα θαη
ελέξγεηα.
΢ηε καθαξία θαηάζηαζε φινη νη δίθαηνη ζα ελσζνχλ ζ’ έλα θαη ζα
κηκεζνχλ ηελ ελφηεηα ηεο Αγίαο Σξηάδνο θαη ζα δήζνπλ ζχκθσλα πξνο
ηελ καθαξία δσή ηνπ Θενχ.
Γη’ απηφ είλαη πξνο φθεινο θάζε αλζξψπνπ λα απαξλεζεί θάζε
ακαξησιφ πάζνο ηνπ ζ’ απηή ηελ δσή, λα ηξέμεη θαη λα εμνκνινγεζεί κε
θάζε εηιηθξίλεηα θαη λα ιάβεη ηελ ζπγρψξεζε ησλ ακαξηηψλ ηνπ. Όζν
δνχκε, θάζε κέξα πνπ μεκεξψλεη, είλαη κία θαηλνχξγηα επθαηξία γηα λα
ζπκθηιησζνχκε κε ηνλ Θεφ. Δάλ θαζπζηεξνχκε, ηφηε δηαθηλδπλεχνπκε λα
ράζνπκε ηελ ζσηεξία καο. Δάλ δελ θάλνπκε ην βήκα θαη πξνζηξέμνπκε
ζην Ηεξφ Μπζηήξην ηεο Δμνκνινγήζεσο, ηφηε ζα δηαζπξζνχκε απφ
πνλεξνχο θαη ζθνηεηλνχο Γαίκνλεο. Δάλ κεηαλνήζνπκε, ηφηε αηψληα δφμα
καο πεξηκέλεη. Μελ αλαβάιινκε.
Μελ θαζπζηεξνχκε. Αιιά, κε
ηαπείλσζε αο πξνζηξέμνπκε ζηνλ Πλεπκαηηθφ θαη αο αλνίμνπκε ηελ
θαξδηά καο, αο νκνινγήζνπκε ηηο ακαξηίεο καο, ηα ζθάικαηά καο, ηηο
παξαλνκίεο καο.
Ο άγηνο Ησάλλεο ν Απφζηνινο θαη Δπαγγειηζηήο γξάθεη ζηελ
Καζνιηθή ηνπ Δπηζηνιή: «’Δὰλ εἴπσκελ ὅηη ἁκαξηίαλ νὐθ ἔρνκελ,
ἑαπηνὺο πιαλῶκελ θαὶ ἡ ἀιήζεηα νὐθ ἔζηηλ ἐλ ἡκῖλ. ’Δὰλ ὁκνινγῶκελ ηὰο
ἁκαξηίαο ἡκῶλ, πηζηόο ἐζηη θαὶ δίθαηνο, ἵλα ἀθῇ ἡκῖλ ηὰο ἁκαξηίαο θαὶ
θαζαξίζῃ ἡκᾶο ἀπὸ πάζεο ἀδηθίαο. ’Δὰλ εἴπσκελ ὅηη νὐρ ἡκαξηήθακελ,
ςεύζηελ πνηνῦκελ αὐηόλ, θαὶ ὁ ιόγνο αὐηνῦ νὐθ ἔζηηλ ἐλ ἡκῖλ»132.
Γη’ απηφ, αο αθνχζνπκε ηελ θσλή ηνπ αγίνπ Ησάλλνπ ηνπ Βαπηηζηνχ,
πνπ ζπλερίδεη λα θσλάδεη κέζα απφ ηελ εξεκηά ηεο πλεπκαηηθήο εξήκνπ:
131
132
Γαι. 3:27.
Ησάλ. 1:8-10.
24

25. «ΜΕΤΑΝΟΕΙΤΕ· ΗΓΓΙΚΕ ΓΑΡ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ»133.
133
Μαηζ. 3:2.
25