Η 6η ενότητα του βιβλίου της Γλώσσας της ε δημοτικού

1. Ενόηηηα 6η: Οι θίλοι μαρ, οι θίλερ μαρ
Ο εκπαιδεςηικόρ: Τοςλιόποςλορ Φώηηρ

2. Σηόσοι ενόηηηαρ
 Γξάθνπκε επηζηνιέο θαη πξνζθιήζεηο ζε θίινπο
Πεξηγξάθνπκε δξαζηεξηόηεηεο ζε θίινπο
Αιιάδνπκε ηνλ επζύ ιόγν ζε πιάγην θαη αληίζηξνθα
Αλαγλσξίδνπκε θαη ρξεζηκνπνηνύκε απνηειεζκαηηθέο θαη ηειηθέο πξνηάζεηο

3. Φίλοι από άλλερ σώπερ
Είκαζηε ίδηνη αλ θαη είκαζηε
δηαθνξεηηθνί. Μνηάδνπκε πεξηζζόηεξν
απ’ ό,ηη δηαθέξνπκε.

4. Τελικέρ πποηάζειρ
Όηαλ θάλνπκε ζε θάπνηνλ κηα πξόηαζε ή ηνλ πξνζθαινύκε πξέπεη λα
αλαθέξνπκε θαη ην ζθνπό ηεο πξόηαζεο ή ηεο πξόζθιεζεο. Φξεζηκνπνηνύκε
γηα ηνλ ζθνπό απηό ηηο τελικές πξνηάζεηο.
Οη πξνηάζεηο απηέο εηζάγνληαη κε ην για να ή ην να θαη εθθξάδνπλ ζθνπό.
Πήξαλ ηελ νλνκαζία ηνπο από ηελ αξραία ειιεληθή ιέμε "ηέινο" πνπ ζεκαίλεη
ζθνπόο.
π.ρ. Σε θώλαμα γηα λα δηαβάζνπκε καδί.
Ήξζα λα ζε δσ.
Προσοτή! Οη πξνηάζεηο πνπ έρνπλ ην να θαη είλαη αληηθείκελα ξεκάησλ δελ
είλαη ηειηθέο. Μπνξνύκε λα ηηο μερσξίζνπκε δνθηκάδνληαο λα βάινπκε ζηε ζέζε
ηνπ να ην για να. Αλ γίλεηαη, ηόηε ε πξόηαζε είλαη ηειηθή.
π.ρ. Μνπ είπε λα θύγσ. (Η πξόηαζε δελ είλαη ηειηθή, δελ εθθξάδεη ζθνπό.)

5. Αποηελεζμαηικέρ ή ζςμπεπαζμαηικέρ πποηάζειρ
Εθηόο από ηηο ηειηθέο πξνηάζεηο πνπ αλαθέξακε ζηελ πξνεγνύκελε
δηαθάλεηα, κπνξνύκε λα απεπζύλνπκε πξόζθιεζε ή θάπνηα πξόηαζε
ρξεζηκνπνηώληαο ηηο αποτελεσματικές ή σσμπερασματικές προτάσεις.
Απηέο εηζάγνληαη κε ην ώστε θαη εθθξάδνπλ έλα ζθνπό ή έλα ζπκπέξαζκα.
π.ρ. Ήξζα κόλνο κνπ, ώζηε λα κπνξέζνπκε λα κηιήζνπκε.
Έθπγα λσξίο, ώζηε λα πξνιάβσ ην ηξέλν.
Τόζν νη ηειηθέο, όζν θαη νη απνηειεζκαηηθέο είλαη εμαξηεκέλεο πξνηάζεηο.
Επνκέλσο δε κπνξνύλ λα ζηαζνύλ κόλεο ηνπο ζην ιόγν, πξέπεη λα
ζπλνδεύνληαη από κηα θύξηα πξόηαζε.

6. Ομώνςμα και παπώνςμα
Ομώνσμα ιέγνληαη νη ιέμεηο πνπ
πξνθέξνληαη ην ίδην αιιά έρνπλ
δηαθνξεηηθή ζεκαζία.
Ο δαλεηθόο- ν δαληθόο (από Δαλία)
ην δηάιεηκκα -ην δηάιπκα (πγξνύ)
πήξα-πείξα (έρεη πείξα)
θιείλσ- θιίλσ (ην ξήκα)
θξηηηθόο (θάλεη θξηηηθή)-θξεηηθόο (Κξήηε)
ν ηνίρνο-ην ηείρνο (ηεο πόιεο),
θύιιν-θύιν (αγόξη ή θνξίηζη)
ν ςειόο (ύςνο)- ν ςηιόο (ιεπηόο)
ζήθσ- ην ζύθν
Παρώνσμα ιέγνληαη νη ιέμεηο πνπ
κνηάδνπλ ζηελ πξνθνξά, αιιά έρνπλ
δηαθνξεηηθή ζεκαζία.
Ακπγδαιηέο (δέληξα)- ακπγδαιέο (ιαηκνύ)
ακαξησιόο (ακαξηίεο)- αξκαηνιόο (όπια)
ζηήιε (επηηύκβηα)-ζηύινο (θνιόλα)
ζθήθα (έληνκν)- ζθίγγα (κπζνινγία)
ηερληθόο (ζρέζε κε ηέρλε)- ηερλεηόο (όρη
θπζηθόο)

7. Οικογένειερ λέξεων
Οη ιέμεηο πνπ ζρεηίδνληαη κεηαμύ ηνπο γηαηί πξνέξρνληαη από ηελ ίδηα θνηλή
απιή ιέμε, απνηεινύλ κηα οικογένεια. Οη ιέμεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ ίδηα
νηθνγέλεηα νλνκάδνληαη σσγγενικές. π.ρ. αλνηρηόο, άλνημε, νιάλνηρηα,
κηζάλνηρηα, νξζάλνηρηα, αλνηρηόθαξδνο, θ.ά.
Η ιέμε θίινο πξνέξρεηαη από ηελ αξραία ιέμε υιλώ πνπ ζεκαίλεη αγαπώ. Έρεη
κηα κεγάιε νηθνγέλεηα ιέμεσλ:
θηιία, αζηπθηιία, θηιηθόο, θηινμελία, θηινδώξεκα, ζπκθηιίσζε, θίιαζινο,
θηιέιιελαο, αζηπθηιία, θηιόδνμνο, θηιόδσνο, θηιόζνθνο, θηιόηηκνο,
θηιεηξεληθόο, θηιαξκνληθή, θηινηειηζκόο, θηιόπησρνο, θηινρξήκαηνο,
θηιόινγνο, θηιειεύζεξνο, θηιάλζξσπνο, θ.ά.

8. Ιζηοπίερ με θίλοςρ
Η θηιία είλαη έλα από ηα πην
ζεκαληηθά θνκκάηηα ηεο
θαζεκεξηλήο δσήο.
Γηα λα δηαηεξεζεί κηα θηιία
ρξεηάδεηαη ζεβαζκόο θαη
θαηαλόεζε.

9. Εςθύρ και πλάγιορ λόγορ
Εσθύ λόγο έρνπκε όηαλ ηα ιόγηα
ελόο πξνζώπνπ εθθξάδνληαη άκεζα
από ην ίδην ην πξόζσπν.
π.ρ. Αύξην ζα πάσ ζην ζρνιείν.
(Μηιάεη ε Εηξήλε)
Σηνλ επζύ ιόγν ηα ιόγηα ηνπ
πξνζώπνπ βξίζθνληαη κέζα ζε
εηζαγσγηθά («») ελώ πξνεγείηαη
δηπιή ηειεία(:) ή ππάξρεη κπξνζηά
ηνπο παύια δηαιόγνπ (-).
Η Εηξήλε είπε: «Αύξην ζα πάσ ζην
ζρνιείν.
Πλάγιο λόγο έρνπκε όηαλ ηα ιόγηα
ελόο πξνζώπνπ εθθέξνληαη
έκκεζα, δειαδή κέζσ ελόο άιινπ
πξνζώπνπ.
π.ρ. Η Εηξήλε είπε πσο αύξην ζα
πάεη ζην ζρνιείν.
Σηνλ πιάγην ιόγν δελ ππάξρνπλ
εηζαγσγηθά ή παύια δηαιόγνπ.
Γηα λα αιιάμνπκε ηνλ επζύ ζε πιάγην ιόγν αιιάδνπκε ην πξόζσπν
από πξώην ζε ηξίην θαη αληίζηξνθα.
π.ρ. -Αύξην ζα πάσ ζην ζρνιείν. (επζύο)
Είπε πσο αύξην ζα πάεη ζην ζρνιείν. (πιάγηνο)

10. Ανηωνςμίερ
Αντωνσμίες ιέγνληαη νη ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνηνύκε ζηε ζέζε νλνκάησλ.
Υπάξρνπλ πνιιά είδε αλησλπκηώλ:
Προσωπικές: θαλεξώλνπλ ηα ηξία πξόζσπα ηνπ ιόγνπ (εγώ, εζύ, απηόο)
Ενικός αριθμός
Πρώτο πρόσωπο Δεύτερο πρόσωπο Τρίτο πρόσωπο
Δπλαηόο Αδύλαηνο Δπλαηόο Αδύλαηνο Δπλαηόο Αδύλαηνο
Ολνκ. εγώ εζύ απηόο, -ή , -ό ηνο, ηελ, ην
Γελ. εκέλα κνπ εζέλα ζνπ απηνύ, -εο, -νπ ηνπ, ηεο, ηνπ
Αηη. εκέλα κε εζέλα ζε απηόλ, -ελ, -νλ ηνλ, ηελ, ην
Πληθσντικός αριθμός
Ολνκ. εκείο εζείο απηνί, -έο, -ά ηνη, ηεο, ηα
Γελ. εκάο καο εζάο ζαο απηώλ, -ώλ, ώλ ηνπο, ηνπο, ηνπο
Αηη. εκάο καο εζάο ζαο απηνύο, -έο, -ά ηνπο, ηηο, ηα

11. Ανηωνςμίερ
Κτητικές: δείρλνπλ ζε πνηνλ αλήθεη θάηη (δηθόο κνπ, ζνπ, ηνπ, ηεο)
Αστοπαθείς: δείρλνπλ πσο ην πξόζσπν πνπ ελεξγεί δέρεηαη ην ίδην ηελ ελέξγεηα
(ηνλ εαπηό κνπ, ηνλ εαπηό ζνπ, ηνλ εαπηό ηνπ)
Δεικτικές: δείρλνπλ θάηη (ηνύηνο, εθείλνο, θιπ)
Οριστικές: μερσξίδνπλ θάηη από άιια ηνπ ίδηνπ είδνπο (ίδηνο, ίδηα, ίδην, κόλνο)
Αναυορικές: αλαθέξνληαη ζε ιέμεηο πνπ ιείπνπλ ή πξνεγνύληαη (πνπ, ό,ηη (κε
θόκκα γηα λα μερσξίδεη από ην ζύλδεζκν όηη), ν νπνίνο, -α, -ν, όζνο, -ε, -ν)
Ερωτηματικές: ξσηάλε (ηη, πνηνο, -α, -ν, πόζνο, -ε, -ν, θιπ)
Αόριστες: όηαλ δελ μέξνπκε ην πξόζσπν (θάπνηνο, -α, -ν, θάηη, έλαο, κία, έλα, θάζε,
ηίπνηε, ν ηάδε, ν δείλα, ην παλ, θιπ)
Προσοτή! Να κε κπεξδεύνπκε ηα άξζξα κε ηνπο αδύλαηνπο ηύπνπο ησλ
πξνζσπηθώλ αλησλπκηώλ. Τα άξζξα ζπλνδεύνπλ νλόκαηα, ελώ νη αλησλπκίεο
ξήκαηα.
Τνπ Γηώξγνπ, ηεο αίζνπζαο, ηνπ ζθύινπ (άρθρα)
Τνπ κίιεζα, ηεο είπα, ηνλ έπηαζαλ (αντωνσμίες)
Τνλ ζηακάηεζαλ (αντωνσμία) ηνλ νδεγό (άρθρο)

12. Οι θίλοι ηπαγοςδάνε

13. Σςνοπηική πποζηακηική και ςποηακηική
Πξόθεηηαη γηα ηελ πξνζηαθηηθή θαη ηελ ππνηαθηηθή ηνπ Ανξίζηνπ.
π.ρ.
Ενεστώτας Σσνοπτική σποτακτική Σσνοπτική προστακτική
ράλσ λα ράζσ ράζε
παίξλσ λα πάξσ πάξε
κπαίλσ λα κπσ κπεο
δηαζθεδάδσ λα δηαζθεδάζσ δηαζθέδαζε
θεξδίδσ λα θεξδίζσ θέξδηζε