Τα γραμματικά φαινόμενα της 11ης ενότητας του βιβλίου της γλώσσας της ε δημοτικού

1. Ενότητα 11η:
παιχνίδια, παιχνίδια, παιχνίδια
Ο εθπαηδεπηηθόο: Τνπιηόπνπινο Φώηεο

2. Σηόρνη ελόηεηαο
 Πεξηγξάθνπκε πώο παίδνληαη δηάθνξα
παηρλίδηα
 Καηαλννύκε θαη δίλνπκε νδεγίεο γηα λα
παίμνπκε παηρλίδηα
 Ξερσξίδνπκε ηηο εγθιίζεηο ησλ ξεκάησλ
 Χξεζηκνπνηνύκε απξόζσπα ξήκαηα
 Κιίλνπκε επίζεηα ζε –νο θαη –σλ, -νύζα, -νλ

3. Παξαδνζηαθά παηρλίδηα
Κάπνηα παηρλίδηα δε ζα πάςνπλ πνηέ
λα ζπλαξπάδνπλ θάζε παηδί, όζα
ρξόληα θη αλ πεξάζνπλ. Δε ζα ηα
δνύκε ζηηο ιακπεξέο βηηξίλεο ησλ
θαηαζηεκάησλ κε παηδηθά
παηρλίδηα, νύηε κπνξνύλ λα
αληηθαηαζηαζνύλ από ηα ειεθηξνληθά
παηρλίδηα ή παηρλίδηα εηθνληθήο
πξαγκαηηθόηεηαο.
Δελ είλαη άιια από ηα παξαδνζηαθά
παηρλίδηα πνπ πεξλνύλ από γεληά ζε
γεληά.

4. Καλόλεο ζπιιαβηζκνύ
Σπιιαβηζκόο ιέγεηαη ν ρσξηζκόο ησλ ιέμεσλ ζε ζπιιαβέο
κε βάζε θάπνηνπο θαλόλεο:
 Δύν ζπλερόκελα θσλήεληα ζπιιαβίδνληαη ρσξηζηά. Π.ρ. α-ό-
ξα-ηνο, λέ-νο, Ι-ό-λην,...
 Έλα ζύκθσλν αλάκεζα ζε δπν θσλήεληα ζπιιαβίδεηαη κε ην
δεύηεξν θσλήελ. Π.ρ. θα-ξό-ην, πα-ηά-ηα, δύ-λα-κε,...
 Δπν όκνηα ζύκθσλα ρσξίδνληαη. Π.ρ. γξάκ-κα, ζα-ιαζ-ζα, ...
 Δπν δηαθνξεηηθά ζύκθσλα αλάκεζα ζε δπν θσλήεληα, δελ
ρσξίδνληαη θαη ζπιιαβίδνληαη κε ην δεύηεξν θσλήελ, αλ αξρίδεη
ειιεληθή ιέμε από απηό ην ζπλδπαζκό γξακκάησλ, ελώ ρσξίδνληαη αλ
δελ αξρίδεη ειιεληθή ιέμε. Π.ρ. άξ-πα, αξ-ρή, α-θηή, θα-ξέ-θια

5. Καλόλεο ζπιιαβηζκνύ
 Τξία δηαθνξεηηθά ζύκθσλα αλάκεζα ζε δπν θσλήεληα,
δελ ρσξίδνληαη θαη ζπιιαβίδνληαη κε ην δεύηεξν θσλήελ, αλ
αξρίδεη ειιεληθή ιέμε από ηα δύν πξώηα ζύκθσλα, ελώ
ρσξίδνληαη αλ δελ αξρίδεη ειιεληθή ιέμε.
Π.ρ. ά-ζηξν, άλ-ζξσπνο, ά-ζπξνο, εθ-δξνκή, ε-ρζξη-θόο, ...
 Τα δίςεθα θσλήεληα αη, εη, νη, πη, απ, επ, νη δίθζνγγνη άη,
άε, όη, όε, θαη νη θαηαρξεζηηθνί δίθζνγγνη ηα, ην, νην, εην,
πνο, ηνπ, δελ ρσξίδνληαη ζην ζπιιαβηζκό.
Π.ρ. εί-κηα, αε-δό-λη, ράη-δε-κα, γπα-ιί, δνπ-ιεηά, λαύ-ηεο, ...

6. Επηηξαπέδηα παηρλίδηα
Τα επηηξαπέδηα
παηρλίδηα, πξνζθέξνπλ απηό
πνπ δε κπνξεί λα πξνζθέξεη ην
ςπρξό γπαιί ηνπ
ππνινγηζηή, δειαδή
ζπληξνθηθόηεηα, δηαδξαζηηθόηεη
α θαη δεκηνπξγία θαιώλ
ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνπο
παίρηεο, ελώ αθνλίδνπλ ην
κπαιό.

7. Απξόζσπα ξήκαηα
Τα ξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζην γ΄ εληθό πξόζσπν
θαη δελ έρνπλ ππνθείκελν θάπνην πξόζσπν ή αλησλπκία
ιέγνληαη απξόζσπα ξήκαηα. Ωο ππνθείκελν έρνπλ κηα
νιόθιεξε πξόηαζε πνπ ζπλήζσο εηζάγεηαη κε ην λα, όηη,
πωο.
Π.ρ. Απαγνξεύεηαη λα ζρεκαηίδνπκε μέλεο ιέμεηο ζην παηρλίδη.
Λέγεηαη όηη είλαη θαιό παηρλίδη.
Απξόζσπα ξήκαηα είλαη ηα:
απαγνξεύεηαη, αλαθνηλώλεηαη, απνθαζίδεηαη, δηαδίδεηαη, πξέπεη,
ελλνείηαη, ςηζπξίδεηαη, ζπκθέξεη, ππνηίζεηαη, πξόθεηηαη, ...
Καη απηά πνπ αλαθέξνληαη ζε θπζηθά θαηλόκελα:
βξαδηάδεη, αζηξάθηεη, δξνζίδεη, θαινθαηξηάδεη, θέγγεη, ρηνλίδεη, ςηραιίδεη,
θσηίδεη, κπνπκπνπλίδεη, ...

8. Απξόζσπεο εθθξάζεηο
Εθηόο από ηα απξόζσπα ξήκαηα ππάξρνπλ θαη νη
απξόζωπεο εθθξάζεηο πνπ ιεηηνπξγνύλ κε ηνλ ίδην
ηξόπν.
Π.ρ. Είλαη θαθό λα θιέβνπκε ζην παηρλίδη.
Δελ είλαη ωξαίν λα θνξντδεύνπκε ηνπο άιινπο.
Απξόζσπεο εθθξάζεηο είλαη νη:
θαιό είλαη, είλαη δίθαην, είλαη θαθό, είλαη ρξήζηκν, είλαη
ζσζηό, είλαη γεγνλόο, είλαη σξαίν, ...

9. Ηιεθηξνληθά παηρλίδηα
Τα ειεθηξνληθά παηρλίδηα
έρνπλ κπεη ζηε δσή καο.
Μπνξνύλ λα πξνζθέξνπλ
ςπραγσγία, γλώζεηο, εμνηθείσ
ζε κε ηηο λέεο
ηερλνινγίεο, αιιά ππάξρνπλ
θαη πνιιέο αξλεηηθέο
ζπλέπεηεο, όπσο αύμεζε ηεο
επηζεηηθόηεηαο, απνκόλσζε
θαη θίλδπλνο εμάξηεζεο.
Επνκέλσο απαηηείηαη επηινγή
θαηάιιεισλ παηρληδηώλ θαη
κέηξν ζην ρξόλν πνπ
αθηεξώλνπκε.

10. Οξζνγξαθία ξεκάησλ ανξίζηνπ
Τν «ηζ» ηεο ζπιιαβήο πξηλ ηελ θαηάιεμε ηνπ ξήκαηνο
γξάθεηαη σο εμήο:
 Τα ξήκαηα ηεο α΄ ζπδπγίαο (όζα δελ ηνλίδνληαη ζηε
ιήγνπζα) δηαηεξνύλ ζηνλ αόξηζην ηελ ίδηα νξζνγξαθία κε
απηήλ ηνπ ελεζηώηα.
Π.ρ. αξρίδσ – άξρηζα, θιείλσ – έθιεηζα, αζξνίδσ –
άζξνηζα, ...
 Τα ξήκαηα ηεο β΄ ζπδπγίαο (όζα ηνλίδνληαη ζηε
ιήγνπζα) γξάθνληαη ζηνλ αόξηζην κε ήηα (ε) (θαηαιήγνπλ
ζε –εζα)
Π.ρ. βνεζώ – βνήζεζα, αγαπώ – αγάπεζε
Εμαηξνύληαη: κέζπζα, κήλπζα

11. Οη θαηαιήμεηο –είηε, -είηαη, -ήζηε, -είζηε
 -είηε: ζπλαληάηαη ζην β΄ πιεζπληηθό πξόζσπν ηνπ ελεζηώηα ηεο
ελεξγεηηθήο θσλήο ζε όιεο ηηο εγθιίζεηο θαη ζην β΄ πιεζπληηθό ηνπ
παζεηηθνύ ανξίζηνπ ζηελ ππνηαθηηθή θαη πξνζηαθηηθή.
Π.ρ. εζείο κεηαθηλείηε, κεηαθηλεζείηε
 - είηαη: ζπλαληάηαη ζην γ΄ εληθό πξόζσπν ηεο νξηζηηθήο ηνπ
ελεζηώηα ηεο παζεηηθήο θσλήο.
Π.ρ. απηόο κεηαθηλείηαη
 -ήζηε: ζπλαληάηαη ζην β΄ πιεζπληηθό πξόζσπν ηεο πξνζηαθηηθήο
ηνπ ανξίζηνπ ζηελ ελεξγεηηθή θσλή γηα ηα ξήκαηα ηεο α΄ ζπδπγίαο.
Π.ρ. κεηαθίλεζε - κεηαθηλήζηε
 -είζηε: ζπλαληάηαη ζην β΄ πιεζπληηθό πξόζσπν ηεο νξηζηηθήο ηνπ
ελεζηώηα ηεο παζεηηθήο θσλήο.
Π.ρ. εγώ κεηαθηλνύκαη - εζείο κεηαθηλείζηε

12. Πλεπκαηηθά παηρλίδηα
Τν ζθάθη είλαη επηηξαπέδην
πλεπκαηηθό παηρλίδη. Παίδεηαη πάλσ
ζε έλα ηεηξάγσλν δηάγξακκα. Οη
δύν παίρηεο θάζνληαη αληηθξηζηά θαη
ν έλαο κεηαθηλεί ηα ιεπθά
πηόληα, ελώ ν άιινο ηα καύξα.
Νηθεηήο είλαη απηόο πνπ ζα
κπνξέζεη ζθνηώζεη ην βαζηιηά ηνπ
αληηπάινπ παίρηε.
Με ηνπο ζεκεξηλνύο θαλόλεο
ππάξρεη από ηνλ 15ν αη. ζηελ
Επξώπε, όπνπ ην έθεξαλ νη
Άξαβεο, νη νπνίνη ην είραλ πάξεη
από ηνπο Πέξζεο.

13. Επίζεηα ζε –νο, -νο, -ν
Τα επίζεηα ζε –νο, -νο, -ν έρνπλ ηξία γέλε, αιιά δύν θαηαιήμεηο
(δηθαηάιεθηα), εθόζνλ ην αξζεληθό θαη ζειπθό έρνπλ ηελ ίδηα
θαηάιεμε.
αξζεληθό/ ζειπθό νπδέηεξν
εληθόο αξηζκόο
Ολνκ. ν/ε αξηζηνύρνο ην αξηζηνύρν
Γελ. ηνπ/ηεο αξηζηνύρνπ ηνπ αξηζηνύρνπ
Αηη. ηνλ/ηελ αξηζηνύρν ην αξηζηνύρν
Κιεη. αξηζηνύρε αξηζηνύρν
πιεζπληηθόο αξηζκόο
Ολνκ. νη αξηζηνύρνη ηα αξηζηνύρα
Γελ. ησλ αξηζηνύρσλ ησλ αξηζηνύρσλ
Αηη. ηνπο/ηηο αξηζηνύρνπο ηα αξηζηνύρα
Κιεη. αξηζηνύρνη αξηζηνύρα
Παξνκνίσο
θιίλνληαη ηα:
ηαιαληνύρνο,
ελεξγόο, εηδνπνηόο,
αλελεξγόο, ελεξγόο,
θαθνπνηόο, …

14. Επίζεηα ζε –σλ, -νπζα, -νλ
Αξζεληθό Θειπθό Οπδέηεξν
Εληθόο αξηζκόο
Ολνκ. ν επείγσλ ε επείγνπζα ην επείγνλ
Γελ. ηνπ επείγνληνο ηεο επείγνπζαο ηνπ επείγνληνο
Αηη ηνλ επείγνληα ηελ επείγνπζα ην επείγνλ
Κιεη. - - -
Πιεζπληηθόο αξηζκόο
Ολνκ. νη επείγνληεο νη επείγνπζεο ηα επείγνληα
Γελ. ησλ επεηγόλησλ ησλ επεηγνπζώλ ησλ επεηγόλησλ
Αηη ηνπο επείγνληεο ηηο επείγνπζεο ηα επείγνληα
Κιεη. - - -
Παξνκνίσο θιίλνληαη ηα: παξώλ, εμέρσλ, επηηπρώλ, απώλ, πξέπσλ, …