Primeira parte do tema adicado a reprodución.

1. A PERPETUACIÓN DA VIDA:
REPRODUCIÓN
Profesor: Adán Gonçalves. Algunhas diapositivas extraídas da presentación CITOLOXÍA: Fisioloxía celular
Función de reprodución e relación elaborada polas profesoras do Departamento de Bioloxía do IES Otero
Pedrayo, Carmen Cid Manzano e Mª José Camba Seara.

2. CONCEPTO DE CICLO BIOLÓXICO
Ciclo vital ou biolóxico: son as diferentes etapas ó longo da
vida dun organismo.
A complexidade do ciclo vital varía segundo a especie.
No ciclo biolóxico podemos diferenciar varias fases:
1. Fase inicial: é o comezo do ciclo. Pode ser unha soa célula
(célula ovo ou cigoto) ou un peque no grupo de células
desprendidas do proxenitor.

3. CONCEPTO DE CICLO BIOLÓXICO
2. Desenvolvemento: é a fase de cambios no tamaño e na forma
que conleva a diferenciación das estruturas internas. Nalgúns
organismos pluricelulares, como os anfibios e insectos, este
desenvolvemento é moi complexo e posúe distintas etapas nas
que o aspecto do individuo pode ser moi diferente do adulto
(Metamorfose).

4. CONCEPTO DE CICLO BIOLÓXICO
3. Reprodución: nesta fase os adultos producen “unidades
reprodutoras” que orixinarán novos individuos coas
características dos proxenitores (descendencia).
A unidade reprodutora pode ser unha célula (células
xerminais) ou un conxunto delas.

5. EXEMPLOS DE CICLOS BIOLÓXICOS
©recursos.cnice.mec.es
©infovisual ©biottecfortaleny.blogspot.com

6. CICLO CELULAR
Ciclo celular: conxunto de procesos que posúen tanto
procariotas como eucariotas cuxa finalidade principal é duplicar
o ADN xenómico e pasar copias idénticas desta información as
células fillas.
O ciclo celular divídese en dúas fases: interfase e fase de
división, fase M ou mitótica.

7. CICLO CELULAR
Interfase :
- Período comprendido entre dúas divisións consecutivas.
- Constitúe o 90% do ciclo.
- Hai unha intensa actividade metabólica na que a célula leva a
cabo as súas funcións habituais (transcrición, tradución...) e
tamén inclúe os procesos preparativos para a división como a
duplicación do ADN.
- Soe dividirse en tres fases sucesivas: G1
, S e G2
.

8. CICLO CELULAR
Fase G1
:
- Duración variable (2-3h a días-anos).
- Intensa actividade metabólica: transcrición, tradución...
Fase S :
- Duración: 7 h. en mamíferos.
- Fase de síntese de ADN= Replicación do ADN.
- Síntese tamén das histonas e outras proteínas
cromosómicas.

9. CICLO CELULAR
Fase G2
:
- Non hai síntese de ADN.
- Pode producirse reparación do ADN .
- Síntese de macromoléculas: ARN, proteínas, microtúbulos do
fuso acromático... , sobre todo de estruturas necesarias para a
inminente división celular.
- Comézase a condensar a cromatina para formar os
cromosomas.

10. CICLO CELULAR
Fase de división, Fase M ou Mitótica:
- Prodúcese a división celular a través dun proceso denominado
mitose que orixina dúas células fillas.
- Supón o 10% do ciclo.
Tras a fase M, as células volven a entran en interfase e
repiten o ciclo.
As células que xa non se volven a dividir deteñen o ciclo antes
de chegar a fase S (Fase G0
).

11. CICLO CELULAR
©BENITOBIOS

12. REPRODUCIÓN
• Reprodución: Conxunto de procesos mediante os
cales as células e os organismos producen
descendentes semellantes a eles mesmos,
perpetuando a vida e asegurando a supervivencia da
especie.
• Tipos de reprodución: hai unha grande variedade
de mecanismos reprodutivos nos seres vivos que, en
xeral, agrupamos en dous tipos: reprodución asexual
ou agamia e reprodución sexual ou gámica.

13. REPRODUCIÓN
Nalgúns organismos danse os dous tipos de reprodución
o longo do seu ciclo biolóxico e fálase nese caso de
reprodución alternante.

14. Reprodución asexual ou agamia
É aquela que non necesita de células especializadas,
senón que un único organismo xera copias idénticas de
si mesmo. Aparece en todo tipo de organismos, aínda
que adoita ir acompañada da sexual para asegurar a
variabilidade.
• Vantaxes:
1) É moi útil para organismos sésiles ou pouco móbiles.
2) Pódese levar a cabo cun só individuo.
3) Pode dar lugar a grande cantidade de individuos.

15. Reprodución asexual ou agamia
• Inconvintes:
1) Non aumenta a variabilidade xenética.
Hai moitos tipos diferentes de reprodución
asexual. En animais: amitose, bipartición,
escisión múltiple, xemación... En plantas:
bipartición, fragmentación, propágulos,
esporulación...

16. Reprodución sexual ou gamia
É aquela na que células especializadas (gametos ou
células sexuais) se fusionan para formar un cigoto a
partir de o cal desenvolverase o novo individuo.
• Vantaxes:
1) Permite unha maior variabilidade xenética
(recombinación xenética) sobre a que pode actuar a
selección natural e polo tanto, favorece a
supervivencia da especie.

17. Reprodución sexual ou gamia
• Desvantaxes:
1) Ten que haber dous proxenitores.
2) Os gametos deben atoparse (grandes cantidades
e móbiles) e ademais necesitan un medio acuático
(dificultade en organismos terrestres).

18. REPRODUCIÓN
Todos os organismos, mesmo os pluricelulares, se
orixinan a partir dun cigoto por sucesivas divisións
mitóticas. Só os gametos sofren unha división
reduccional (meiose).

19. REPRODUCIÓN
• Liña somática e liña xerminal :
Nos organismos unicelulares, a única célula é a súa vez
a célula reprodutora.
Nos organismos pluricelulares, as células non
especializadas (células somáticas) constitúen a liña
somática ou soma. Polo contrario, as células
especializadas na reprodución (células xerminais)
constitúen a liña xerminal ou xerme.

20. REPRODUCIÓN
Existen dous tipos de células xerminais:
• Esporas: desenvólvense directamente para orixinar
un novo individuo sen fusión.
• Gametos: na maioría dos casos, precisan unirse a
outro gameto para formar o cigoto que por
multiplicacións orixinará o novo individuo.

21. REPRODUCIÓN
Fixádevos no
ciclo dos
fentos a
diferenza
entre o que é
unha espora e
un gameto.

22. MULTIPLICACIÓN CELULAR
Todas as células proceden doutras células por división.
(Virchow, 1858 : “omnis cellula e cellula)
A multiplicación celular é un proceso que se verifica en
todos os organismos sexan uni ou pluricelulares.
Podemos dividir esta multiplicación en división do nucleo ou
mitose e na división do citoplasma ou citocinese.

23. DIVISIÓN DO NÚCLEO: MITOSE
Os procesos preparativos para a mitose comezan xa a finais
do período G2
, como xa comentamos.
A mitose é o conxunto de procesos polos que se produce a
división do núcleo na maioría das células.
A súa finalidade é garantir que as células fillas reciban unha
copia do ADN materno (da célula nai) e, polo tanto posúan o
mesmo nº de cromosomas entre elas e respecto a célula nai.
Soese diferenciar catro fases na mitose: profase,
metafase, anafase e telofase.

24. División do
núcleo
(mitose)
División do
Citoplasma
(citocinese)
Profase Metafase Anafase Telofase
Comprende
Dividida en

25. MITOSE
PROFASE :
Comeza a degradación da envoltura nuclear, de xeito co
final desta fase desaparece.
A cromatina empeza a condensarse máis e o final da
profase empézanse a apreciar os cromosomas.
Nas células animais, os centriolos comezan a separarse e
diríxense cada un a un polo da célula. Así mesmo, cada
centriolo orixina un centriolo fillo para completar o
diplosoma.

26. MITOSE
PROFASE :
Entre os centriolos comézase a formase un feixe de
microtúbulos que orixinará o fuso acromático.
Nas células vexetais tamén hai fuso acromático que se
orixina a partir de material denso de natureza proteica.

27. Comeza a
desaparecer a
membrana nuclear
Empezan a
visualizarse os
cromosomas
Os centriolos
duplicados van
ós polos opostos
da célula
Empézase a
constituir o
fuso mitótico

29. MITOSE
METAFASE :
Os cromosomas alcanzan o seu máximo grao de condensación
sendo perfectamente visibles.
Obsérvanse tamén claramente as dúas cromátidas que
conforman cada cromosoma que se orixinaron como resultado
da duplicación do ADN (fase S da interfase), pero que non eran
claramente visibles ata este momento.
As cromátidas de cada cromosoma están unidas polo
centrómero (visible dende o final da profase).

30. MITOSE
METAFASE :
Os microtúbulos do fuso acromático están unidos os
cromosomas (únense o final da profase nun punto cercano o
centrómero; cinetocoros) e van desprazándoos ata dispoñelos
no ecuador da célula orientándoos de xeito que os seus eixes
lonxitudinais formen un ángulo recto respecto o eixe do fuso.
Esta disposición ecuatorial dos cromosomas denomínase placa
metafásica.

31. Os cromosomas
colócanse no
ecuador da célula

32. MITOSE
ANAFASE :
Os microtúbulos do fuso mitótico acúrtanse e arrastran as
cromátidas de cada cromosoma (cromátidas fillas ou irmáns) en
sentido contrario separándoas.
Cada cromátida migra cara un polo da célula, neste
desprazamento adoitan a forma de “V” característica, co
vértice dirixido aos polos.

33. As cromátidas
irmáns de cada
cromosoma
sepáranse, cada
unha
vai a un polo
A célula comenza
a estrangularse

35. MITOSE
TELOFASE :
As cromátidas fillas sitúanse xa nos polos opostos da célula e
son consideradas neste intre cromosomas fillos.
Os cromosomas fillos rodéanse dunha nova envoltura nuclear e
comezan a descondensarse.
Desaparece o fuso acromático.
Quedan constituidos os dous núcleos fillos.

36. Empeza a formarse
a membrana nuclear
As cromátidas
descondénsanse

38. MITOSE E NÚMERO DE CROMOSOMAS
 O nº de cromosomas é constante e característico nas células
somáticas de cada especie.
 Nas especies diploidesdiploides cada cromosoma ten o seu homólogohomólogo, e
dicir, a dotación cromosómica está constituída por parellas de
cromosomas. Dise que hai dúas series de n cromosomas = 2n
cromosomas.
 Nas especies haploideshaploides a dotación cromosómica débese a unha
única serie de cromosomas e fálase de n cromosomas.

39. MITOSE E NÚMERO DE CROMOSOMAS
 Mediante a mitose, como dixemos, cada célula filla recibe
unha cromátida irmán de cada cromosoma. Estas
cromátidas irmáns proceden da copia que fixera a célula
nai do seu cromosoma orixinal (período S, da interfase).
Polo tanto, as células fillas reciben o mesmo número de
cromosomas que tiña a célula nai mantendo a dotación
cromosómica da especie xeración tras xeración.

40. DIVISIÓN DO CITOPLASMA: CITOCINESE
 A finais da anafase (anafase tardía) comeza o proceso de
citocinese ou división do citoplasma.
 O proceso ocorre de xeito moi diferente atendendo a se se
trata dunha célula animal ou dunha vexetal.
 Nas células animais á altura do plano ecuatorial do fuso
acromático e baixo a membrana plasmática fórmase un anel
de filamentos contráctiles que se irán estreitando orixinando
un surco de segmentación e provocando, en último termo, a
separación das dúas células fillas.

42. DIVISIÓN DO CITOPLASMA: CITOCINESE
Nas células vexetais fórmase un tabique de separación entre as
células fillas.
Este tabique é orixinado pola deposición de substancias, procedentes
de vesículas de secrección do Aparello de Golgi, nun sistema de
microtúbulos proteicos denominados fragmoplastofragmoplasto.
Nun principio fórmase a lámina medialámina media a partir destas substancias
secretadas por vesículas.
As células fillas fabrican a partir desta lámina a súa propia parede
vexetal de celulosa.

46. RENOVACIÓN CELULAR
 A división celular cumpre dous obxectivos fundamentais:
1) O crecemento do organismo.
2) A substitución das células que morren ou foron
destruídas.
 O ritmo de división varía entre os distintos organismos; e
dentro de cada organismo depende da idade e do tipo
celular.

47. A REPRODUCIÓN ASEXUAL
 Un só individuo orixina a descendencia a partir dunha
unidade reprodutora (unha célula ou un grupo de células).
 Os descendentes son xenéticamente idénticos os
proxenitores.
 As únicas variacións débense a erros de copia
(MutaciónsMutacións).

48. A REPRODUCIÓN ASEXUAL
Tipos de reprodución asexual : existen distintas
modalidades de reprodución asexual, pero en todas elas
prodúcese división do núcleo por mitose (excepción da
amitose), previa á citocinese para garantir o reparto
equitativo do material xenético.

49. A REPRODUCIÓN ASEXUAL
 Bipartición : En Moneras e Protoctistas. A unidade reprodutora
é toda a célula que se divide en dúas células fillas.
 Xemación : tanto en uni como en pluricelulares. Consiste na
formación dunha protuberancia chamada xemaxema que pode crecer
e formar un individuo adulto.
- Unicelulares: como os fermentos. Esta xemación pode ser
considerada como unha “especie de bipartición” na que o reparto
de citoplasma entre as células fillas non é equitativo. A xema
será a protuberancia que orixina a célula de menor tamaño.

50. A REPRODUCIÓN ASEXUAL
 Xemación :
- Pluricelulares: moitos vexetais e algúns animais sinxelos
(esponxas, celentéreos...).
Sepárase un grupo de células do proxenitor, a xema, que
orixinará un novo individuo. A xema despréndese do proxenitor
é establécese de xeito independente ou permanece adherida a
él constituíndo un novo membro da colonia.
Nas plantas calquera órgano provisto de xemas pode orixinar un
novo individuo (bulbos, tubérculos, rizomas...).

51. Bipartición
Xemación en fermentos
Xemación en plantas
Xemación en animais

52. A REPRODUCIÓN ASEXUAL
 Escisión ou Fragmentación : pode suceder en algas filamentosas
e en invertebrados sinxelos como anémonas de mar
(celentéreos), vermes mariños (anélidos) e platelmintos.
Rotura espontánea do proxenitor en dous ou máis fragmentos
cada un dos cales orixinará un novo individuo.
 Rexeneración : en píntegas, lagartas (cola), estrelamares
(brazo),...; tipo especial de fragmentación pero que non é
espontánea, senón por unha lesión, e non ten porque implicar
orixinar un novo individuo. Moi empregado para a multiplicación
artificial nos vexetais (enxertos, escallos...)

53. ©veganimal.wikispaces

54. A REPRODUCIÓN ASEXUAL
 Esporulación : típica dalgúns unicelulares (algas), nos fungos e
nos vexetais que a empregan nalgún momento do seu ciclo vital.
Consiste en sucesivas divisións do núcleo da célula nai.
Posteriormente, cada núcleo fillo rodéase dunha pequena porción
de citoplasma e íllase mediante unha membrana no interior da
célula nai. Estas células fillas, xa como esporasesporas, son liberadas o
romperse a membrana da célula nai. Cada espora, por sí mesma, e
en condicións axeitadas está capacitada para orixinar un novo
individuo.

55. ESPORULACIÓN
©kalipedia ©Proyecto Biosfera
©kalipedia

56. A REPRODUCIÓN SEXUAL
 A maioría dos pluricelulares reprodúcense sexualmente, aínda
que neles o máis habitual é que haxa alternancia entre a
sexual e a asexual. Esto é o que sucede nos vexetais, nos
fungos e nalgúns animais.
 O obxectivo primordial da reprodución sexual é formar
descendentes con caracteres distintos. Para elo é necesario:
1. Formar gametos.
2. Constutuír o zigoto.
3. Desenvolver ese zigoto para orixinar un individuo.

57. A REPRODUCIÓN SEXUAL
 Formación dos gametos (Gametoxénese) : son o conxunto de
procesos que conlevan a formación das células sexuais que
constitúen o vehículo de transporte da información xenética de
cada proxenitor.
Os gametos son células haploideshaploides. A reducción a metade do nº
de cromosomas nesta células débese a un tipo especial de
división nuclear chamada MeioseMeiose.
A meiose é, polo tanto, necesaria no ciclo vital dos organismos
con reprodución sexual e sucede antes da formación dos
gametos.

58. ©elrincondelvago

59.  Formación da célula ovo ou zigoto : un gameto de cada
proxenitor debe encontrarse co gameto doutro proxenitor e
unirse (fecundaciónfecundación) e fusionar os seus núcleos (cariogamiacariogamia) para
orixinar unha única célua denominada célula ovo ou zigotocélula ovo ou zigoto que
restablece o nº de cromosomas típico da especie.
 Desenvolvemento do zigoto : o zigoto divídese por sucesivas
mitoses orixinando un novo individuo coas características de
ambolos dous proxenitores.

60. ©nodulo.org
©ferato.com
©definicionabc.com

61. Reprodución sexual: Isogamia e Anisogamia
Segundo a morfoloxía dos gametos diferenciamos:
 Reprodución isogámica ou isogamia : sucede en protoctistas e
pluricelulares sinxelos. Caracterízase porque os dous gametos
son morfolóxicamente iguais, aínda que varía o seu
comportamento (gametos + e -).
 Reprodución anisogámica ou anisogamia : ocorre na maioría dos
organismos e produce gametos diferentes morfolóxicamente.
Un gameto é feminino e adoita ser inmóbil e de maior tamaño;
chámaselle óvuloóvulo en animais e oosferaoosfera en vexetais.

62. O outro tipo de gameto é considerado masculino, é móbil e
máis pequeño e denomínase espermatozoideespermatozoide en animais e
anterozoideanterozoide nos vexetais.
 Nos organismos pluricelulares os gametos fórmanse en
órganos especializados chamados gónadasgónadas nos animais e
gametanxiosgametanxios nos vexetais.

63. Unisexualidade e Hermafroditismo
Nas especies unisexuais ou dioicasunisexuais ou dioicas existen dous tipos de
individuos segundo posúan gónadasgónadas masculinas (ou gametanxiosgametanxios
masculinos) ou femininas. Polo tanto, os sexos están separados
en individuos distintos e é habitual o dimorfismo sexualdimorfismo sexual
(diferenza morfolóxiva entre individuos de distinto sexo).
Nas especies hermafroditas ou monoicashermafroditas ou monoicas os individuos son
portadores dos dous tipos de gónadas e producen dous tipos de
gametos. É así, na maioría dos vexetais e nalgúns animais
(anélidos, moluscos, gasterópodos...).

64. Unisexualidade e Hermafroditismo
O hermafroditismo é habitual en organismos fixos ou pouco
móbiles.
Nalgúns casos, como por exemplo en parásitos, pode darse
autofecundaciónautofecundación, aínda que xeralmente óptase pola fecundaciónfecundación
cruzadacruzada (entre dous individuos).
Cuestión:
Por que pensas que está favorecida a fecundación cruzada fronte a
autofecundación?

65. PARTENOXÉNESE
Excepcionalmente, nas especies poden desenvolverse óvulos sen
fecundar que dan lugar a adultos normais. Este proceso
reprodutivo denomínase partenoxénesepartenoxénese.
É habitual nalgúns animais como insectos (abellas, formigas,
pulgóns...) e crustáceos.
Constitúe unha estratexia reprodutiva que sacrifica a
variabiliade da reprodución sexual a cambio dunha maior
facilidade para orixinar novos individuos en determinados
momentos.

66. PARTENOXÉNESE
Podemos falar de dous tipos de partenoxénese atendendo a
dotación cromosómica: partenoxénese meiótica epartenoxénese meiótica e
partenoxénese ameióticapartenoxénese ameiótica en relación a se se produce ou non
meiose no óvulo.
Nalgúns organismos prodúcense ambolos dous tipos de xeito
alternante o longo do ciclo vital p.e. en pulgóns.