Otonom sinir si̇stemi

1. OTONOM SİNİR SİSTEMİ
VE
ANESTEZİ
Doç. Dr. Şule AKIN
Başkent Üniversitesi Tıp FakültesiBaşkent Üniversitesi Tıp Fakültesi
Anesteziyoloji ve Reanimasyon ADAnesteziyoloji ve Reanimasyon AD

2. SİNİR SİSTEMİ
• Serebrospinal Sistem
• Otonom Sinir Sistemi (OSS)
SEMPATİK
SİNİR
SİSTEMİ NON-KOLİNERJİK/
NON-ADRENERJİK
SİNİR SİSTEMİ
PARASEMPATİK
SİNİR
SİSTEMİ

3. SİNİR SİSTEMİ
• Serebrospinal Sistem
• Otonom Sinir Sistemi (OSS)
SEMPATİK
SİNİR
SİSTEMİ
PARASEMPATİK
SİNİR
SİSTEMİ
TORAKOLUMBAL KRANİOSAKRAL

4. Sempatik ve
parasempatik
sinir sistemleri
genel olarak
tüm yapılarda
birlikte
bulunur ve
birbirlerini
dengelerler

6. Sempatik sistem;
Organizmanın alarm durumuna geçmesi,
direnme ve korunma reaksiyonu vermesi gibi
durumlarda devreye girmektedir

7. SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ
• Sinir sisteminin duygularla hareket eden
bölümü
• Korku, sevinç, heyecan gibi durumlarda aktive
olur
• Kan basıncı artar
• Kalp hızlanır
• Sindirim yavaşlar
• T1 L2 veya L3

8. SAVAŞ ya da KAÇ!
• Gözbebekleri genişler/büyür
• Kalp hız ↑, kan basıncı ↑
• Dolaşımdaki kan önemli organlara çekilir, iskelet
kaslarına ve kalp kaslarına daha fazla kan verilir
• Terleme ↑
• Solunum yolları genişler ve solunum hızlanır
• Kan şekeri ↑
• Sindirim sistemindeki ve idrar yollarındaki
sfinkterler kapanır

9. • Sempatomimetik etki:
SSS nin tepkisini taklit eden etki
• Sempatolitik etki:
SSS tepkisini bloke eden etki
• Katekolaminler:
SSS ne benzer etkiler oluşturan endojen ve ekzojen maddeler

10. PARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİ
• Sempatik sinir sistemini dengeleme görevi var
• Uyarıları duyu nöronları ile merkezi sinir
sistemine getirir ve oluşan tepkileri motor
nöronlarla effektör organlara götürür
• Liflerini kraniyal ve sakral sinirlerden alır
• En önemli sinir lifleri 10. kraniyal sinir olan
“n.vagus” ve 2.-3. sakral sinir
• Beyindeki gövde S2 ve S4

11. DİNLEN ve SİNDİR !
• Dinlenme anında enerji dengesinin
düzeltilmesini sağlar
• Sempatik uyarıların eski haline dönmesini sağlar
• Kalbin yavaşlamasını, solunum yolunun ve göz
bebeklerinin eski haline dönmesini sağlar
• Tükürük ve barsak salgıları ile barsak
hareketlerini ↑
• Eğer kişinin korkusundan kaçmak ya da
korkusunu yenmek için çıkış kapısı yoksa:
parasempatik etkiler artar; idrar ve dışkı
üzerindeki kontrolü kaybolur

12. • Parasempatomimetik etki:
PSS tepkisini taklit eden etki
• Parasempatolitik (Antikolinerjik) etki:
PSS tepkisini bloke eden etki

13. KOLİNERJİK ve ADRENERJİK etkiler• :
• KOLİNERJİK: Somatik sinir sisteminin parasempatik
postgangliyonundaki sinirlerden asetilkolin (Ach) olarak
salgılanan uyarıları ileten hücreler (nörotransmitter)
• Asetilkoline duyarlı reseptörlere KOLİNERJİK RESEPTÖR denir
• ADRENERJİK: OSS’NİN genellikle sempatik
postgangliyonlarından E (epinefrin/adrenalin) ya da NE
(norepinefrin/noradrenalin) olarak salgılanan uyarıları ileten
hücreler
• Çoğu sempatik postgangliyalardan NE, Adrenal medulladan ise
hem E hem de NE salgılanır
• Norepinefrine duyarlı alıcılara ADRENERJİK RESEPTÖRLER denir

14. ADRENERJİK RESEPTÖRLER:
• α1 ; düzkaslardadır, kasılmaya neden olur,
• α2 ; arteriyollerdedir, vazokonstriksiyona neden
olur, kan basıncını yükseltir
• β1 ; koroner damarlardadır, vazodilatasyona
neden olur; + inotropik, + dromotropik,
+kronotropik etki yapar
• β2 ; akciğerlerdedir, bronkodilatasyona neden
olur, oksijenlenmeyi artırır
• Dopaminerjik; Böbrek, mezenter, koroner ve
serebral damarlarda

15. KOLİNERJİK RESEPTÖRLER:
1. Nikotinik: İskelet kaslarını uyarır
2. Muskarinik: Çizgisiz kasları, kalp kasını ve
salgı bezlerini uyarır
M1: sinir sisteminde
M2: kalpte
M3: düz kaslarda

16. OTONOM SİNİR SİSTEMİNE
İLAÇLARIN ETKİSİ
?

17. ADRENERJİK SİSTEMİ ERKİLEYEN
İLAÇLAR
ADRENERJİK AGONİSTLER
• Adrenalin
• Noradrenalin
• Dopamin
• Fenilefrin
• Efedrin
• Dobutamin
• İzoprenalin

18. ADRENERJİK SİSTEMİ ERKİLEYEN
İLAÇLAR
ADRENERJİK ANTAGONİSTLER
• α - Adrenerjik Reseptör Antagonistleri
Fenoksibenzamin
Fentolamin
Tolazolin
Prazosin
• β - Adrenerjik Reseptör Antagonistleri
Propranolol
Metaprolol
Esmolol
Labetolol

19. ADRENALİN
KOŞUL DOZ
• Sıvı solüsyon → 1/1000 (1.0mg/ml)
→ 1/10000 (0.1mg/ml)
• β agonist etki → 0.005-0.02 µg/kg/dk
• Vazopressör etki → 0.01-0.1 µg/kg/dk
• Anaflaksi → 0.2-0.5 mg, SC veya İM.
• Anaflaktik şok → 500ml çözücü içine 1 mg
adrenalin eklenip 1ml/dk
hızında verilir.
• KPR sırasında → 1 mg iv bolus dozunda
verilir. 3 dakikada bir
tekrarlanır.

20. DOPAMİN
• Kardiyojenik ve sirkülatuvar şok
• Oligürik böbrek yetmezliği
• 2-20 µg/kg/dk infüzyon

21. DOBUTAMİN
• Sistolik kalp yetmezliğine bağlı düşük kardiyak
debi
• Hipermetabolik septik şok
• 2-20 µg/kg/dk infüzyon

22. EFEDRİN
 α ve β reseptörleri uyaran indirekt etkili
sentetik nonkatekolamin
 Endojen norepinefrin salınımını ↑
 Kalp hızı ve kan basınçları ↑
 Özellikle rejyonal anestezide hipotansiyonun
kontrolünde
 5 – 25 mg bolus

23. β-RESEPTÖR BLOKERLERİ
• Noradrenalinin ve adrenalinin kompetitif
antagonisti
• Sempatik tonüsü ↓

24. β BLOKERLERİN KULLANIM YERLERi
1. Hipertansiyon
2. Angina tedavisi
3. Supraventriküler taşiaritmi tedavisi
4. İdiopatik subaortik stenoz ve fallot tetralojisi
5. Akut MI tedavisi ve infarktüs sonrası proflaksi
6. Kronik açık-açılı glokom
7. Migren
8. Hipertiroidi
9. Portal hipertansiyon
10. Esansiyel tremor

25. SANTRAL ETKILI SEMPATOLİTİKLER
(SANTRAL α2-AGONİSTLER)
 Klonidin
 Deksmedetomidin

26. ANESTEZİNİN OTONOM SİNİR
SİSTEMİNE ETKİSİ
?

27. • Modern inhalasyon ajanları ile sempatik
aktivite üzerine olan etkiler ↓
• İntravenöz ajanlarla indüksiyon sonrası kan
basıncı ↓, kalp hızı ↑
• Ketamin?
• Trakeal entübasyon?
• Nöromüsküler blokerler?
• Postoperatif dönem?