Psychopharmacology

1. Psikiyatri Kliniğinde Tedaviler
Yavuz Ayhan
22.10.14

2. İlaç grupları
• Antidepresanlar
• Antipsikotikler
• Duygudurum düzenleyicileri
• Anksiyolitik/ Sedatif/ Hipnotikler
• Anti-demans ilaçlar

3. Antidepresanların Etki Yerleri
(1) Nörotransmitter geri alımını inhibe eder; (2) Monoamin Oksidazı inhibe eder (MAO); (3) Nörotransmitter salınımını sağlar;
(4) Reseptörlerin blokajı ya da uyarılmasını sağlar. 5-HT =Serotonin; 5-HIAA = 5-hydroxyindoleacetic acid.

4. Antidepresanlar
• Serotonin Geri Alım İnhibitörleri
– Fluoksetin
– Sertralin
– Sitalopram
– Paroksetin
– Fluvoksamin
– Essitalopram

5. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC,
Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org
5
SSGI’lar dozaşımı durumlarında güvenli

11. • Serotonin/ Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri
– Venlafaksin
– Duloksetin
– Milnasipran
• Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri
– Reboksetin
• NaSSA
– Mirtazapin
Antidepresanlar

13. Antidepresanlar
• Monoamin Oksidaz inhibitörleri
– Tranilsipromin
– Fenelzin
– İzokarboksazid
– Moklobemid
– Selejilin
– Rasajilin

15. Monoamin Oksidaz
İnhibitörlerinin
Sınıflandırılması
İlaç Seçicilik Geri dönüşlülük
Fenelzin Hayır Hayır
Izokarboksazid Hayır Hayır
Tranilsipramin Hayır Hayır
Selejilin Eveta,b Hayır
Moklobemid Evetc Evet
Brofaromine Evetc Evet

16. MAOi’ler ile birlikte:
KULLANILMAMALI AZ MİKTARDA KULLANILABİLİR
Peynir (Krem peynir hariç) Kahve
Olgun/Ergin meyve Çikolata
Bakla Kola
Sosis Çay
Salam Soya sosu
Likör Bira/ şaraplar
Monosodyum Glutamat
Salamura Balık
Bira mayası
Karaciğer
Fermente ürünler
Kırmızı şarap

17. Antidepresanlar
• Trisiklik/ Tetrasiklik antidepresanlar
– İmipramin
– Amitriptilin
– Klomipramin
– Doksepin
– Desipramin
– Nortriptilin
– Amoksapin/ Maprotilin

18. Antidepresanlar
• Diğer:
– Bupropion
– Trazodon/ nefazodon
– Agomelatin
– ‘Uyarıcılar’: amfetamin türevleri

21. 21
Major antidepresanların sık görülen yan tesirleri
Source. Adapted from Marangell LB, Martinez JM: Concise Guide to Psychopharmacology, 2nd Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Publishing, 2006, pp. 18–20. Used with
permission.

22. Antidepresanlar: Aktivite, endikasyon, yantesirler ve doz
Antidepresanlar Örnekler Reseptör aktivitesi Endikasyon Yan tesirler Dosing
Trisiklik
antidepresanlar
(TCAs)
Amitriptyline,
desipramine, imipramine
SRI, NRI, Ach-M, Hist, 1 Major depresyon,
enuresis
ağız kuruluğu, kabızlık,
idrar tutukluğu, bulanık
görme, hipotansiyon,
kardiyak toksisite,
sedasyon
Commence 25 mg,
increase to 100–200
mg/day
Seçici serotonin geri
alım inhibitörleri
(SSRIs)
Fluoxetine, paroxetine,
sertraline
SRI Major depresyon,
anksiyete bozukluğu,
dürtü-kontrol bozukluğu,
bulimia nervosa
ajitasyon, insomnia,
başağrısı, bulantı ve
kusma, cinsel YT,
hiponatremi
Usually 20 mg/day
(fluoxetine); may
increase to 60 mg/day
Monoamin oxidaz
inhibitorleri (MAOIs)
Tranylromine,
moclobemide
MAOI Major depresyon, sosyal
fobi
Hypertensive crises for
older agents, insomnia,
bulantı, ajitasyon,
confusion
Moclobemide: 150–600
mg twice daily after food
Serotonin-norepinefrin
geri alım inhibitorleri
(SNRI)
Venlafaxine, duloxetine NRI, SRI Major depresyon, yaygın
anksiyete bozukluğu
fobi (venlafaxin), bulantı,
insomnia, ağız kuruluğu,
sedasyon, terleme,
ajitasyon, başağrısı,
cinsel YT
Venlafaxine: commence
at 75 mg/day; increase
to 225 mg/day as
needed
Norepinefrin ve
dopamin geri alım
inhibitörleri (NDRIs)
Bupropion NRI, DRI Major depresyon, sigara
bırakma
ajitasyon, insomnia,
başağrısı, bulantı ve
kusma, havale (0.4%)
150 mg twice daily
Serotonin antagonism
ve geri alım inhibition
(SARI)
Nefazodone SRI, 5-HT2, 1, NRI Major depresyon sedasyon,
hepatotoksisite,
sersemlik, hipotansiyon,
parestezi; priapism
(trazodone)
100–300 mg twice daily
norepinefrin ve
serotonin spesifik
antidepresan (NASSA)
Mirtazapine 2, 5-HT3, 5-HT2A, 5-HT2C,
Hist
Major depresyon kilo artışı, sedasyon,
sersemlik, başağrısı;
cinsel YT daha az
15–45 mg/day at night
norepinefrin geri alım
inhibitörleri (NRI)
Reboxetine, atomoxetine NRI ?Major depresyon,
dikkat-eksikliği
hiperaktivite bozukluğu
Insomnia, terleme,
sersemlik, ağız kuruluğu,
kabızlık, idrar tutukluğu,
takikardi
Reboxetine: 4–6 mg
twice daily

23. Şizofreni

33. – Şizofreni
– Şizoafektif Bozukluk
– Sanrılı Bozukluk
– Bipolar Afektif Bozukluk
– Psikotik Depresyon
– Dürtü Kontrol Sorunları
– Ekleme: Depresyon, Obsesif Kompulsif Bozukluk;
anksiyete bozuklukları
– Hareket Bozuklukları
Antipsikotikler

34. Beyinde dopaminrjik Yolaklar

35. Antipsikotikler
Birinci Kuşak, klasik, tipik antipsikotikler/ Nöroleptikler
I. Fenotiazinler
A. Aliphatic side chain (düşük/orta potanslı ajanlar)
Chlorproethazine, klorpromazin, cyamemazine, levomepromazine, promazine, triflupromazine
B. Piperidine side chain (düşük/orta potanslı ajanlar)
Mesoridazine, pericyazine, piperacetazine, pipotiazine, propericiazine, sulforidazine, tioridazin
C. Piperazine side chain (orta/yüksek potanslı ajanlar)
Acetophenazine, butaperazine, dixyrazine, flufenazin, perazine, prochlorperazine, thiopropazate,
thioproperazine, trifluperazin
II. Butirofenonlar (yüksek potanslı ajanlar)
Benperidol, bromperidol, droperidol, fluanisone, haloperidol, melperone, moperone, pipamperone,
timiperone, trifluperidol
III. Thioksantenler (düşük/orta potanslı ajanlar)
Chlorprothixene, klopentiksol, flupentiksol, thiothixene, zuklopentiksol
IV. Dihidroindolonlar (low/medium-potency agents)
Molindone, oxypertine
V. Dibenzepinler (low/medium-potency agents)
Clotiapine, loxapine
VI. Difenilbutilpiperidinler (yüksek potanslı ajanlar)
Fluspirilene, penfluridol, pimozid
VII. Benzamidler (düşük/orta potanslı ajanlar)
Nemonapride, sulpirid, sultopride, tiapride
VIII. Iminodibenzil (orta potanslı ajanlar)
Clocapramine, mosapramine

36. Antipsikotiklerin yan tesirleri
reseptör tutulumuna bağlıdır
Reseptor Muhtemel etkiler Muhtemel yan tesirler
Dopamin D2 Antipsikotik etki, pozitif belirtiler
ve ajitasyon tedavisi
EPS, distoni, parkinsonism,
akatizi, tardiv dyskinezi
Prolaktin ve diğer endokrin
etkiler, sexual ve menstrual
sorunlar, galaktore, jinekomasti,
ve kemik değişiklikleri
Serotonin 5-HT2A EPS’de azalma Kesin bilinmiyor
Serotonin 5-HT2C Kesin bilinmiyor Kilo
Asetilkolin (muskarinik) EPS’de azalma Santral, kardiak (sinus takikardi,
aritmi), ve periferal (vision, ağız
kuruluğu, konstipasyon)
Antkolinerjik yan tesirler
Histamin H1 Sedasyon, kilo alımı
Noradrenerjik alfa1 Baş dönmesi, postural
hipotansiyon

37. • Yeni kuşak, ikinci jenerasyon, yeni
antipsikotikler
– Olanzapin
– Ketiyapin
– Risperidon
– Paliperidon
– Ziprasidon
– Aripiprazol
– Amisulprid
Antipsikotikler

38. İkinci Kuşak Antipsikotikler
İlaç özellikleri Etki Yan tesirler
İlaç P450
enzim
Yarı ömür DA/5HT
afinitesi
Psikoz Zihinsel
işlevler
Depresyo
n/
Özkıyım
Motor QTc,
msec
Met
Sendro
m
Kilo artışı Diğer
Klozapin CY3A4
1A2
7–13 126/16 Üstün İyi +++ 0 Not
tested
+++ 4.4 Agranulositoz
Risperidon 2D6
(3A–4)
20–22 4/0.5 etkili orta etki ? +/++ 11.6 + 2.2 Hiperprl
Olanzapin 1A2
2D6
21–54 11/4 etkili orta etki + + 6.8 ++/+++ 4.1
Ketiapin 3A4 6 160/295 etkili — ? 0/+ 14.5 ++ 2.7 Sedasyon
Ziprasidon 3A4 10 5/0.4 etkili orta etki + ++ 20.3 0/+ 0.2
Aripiprazol 3A4
2D6
48–68 0.45/3.4 etkili orta etki ? 0/+ — 0/+ 0.7 Aktivasyon

40. Parkinsonizm ve akut distonik reaksiyonların tedavisi
Compound Relative equivalence (mg)a Route Availability Dosing Dosage range (mg/day)
Anticholinergic
Trihexyphenidyl 2 Oral Tablets: 2, 5 mg
Elixir: 2 mg/mL
Sequels: 5 mg (sustained
release)
qd–bid 2–30
Benztropine (Cogentin) 1 Oral
Injectable
Tablets: 0.5, 1, 2 mg
Ampules: 1 mg/mL (2 mL)
qd–bid
Every 30 minutes (until
symptom relief)
1–12
2–8
Biperiden (Akineton)b 2 Oral
Injectable
Tablets: 2 mg
Ampules: 5 mg/mL (1 mL)b
qd–tid
Every 30 minutes (until
symptom relief)
2–24
2–8
Procyclidine (Kemadrin) 2 Oral Tablets: 5 mg (scored) bid–tid 5–20
Antihistaminic
Diphenhydramine
(Benadryl)
50 Oral
Injectable
Tablets: 25, 50 mg
Ampules: 50 mg/mL (1 mL,
10 mL)
Syringe (prefilled): 1 mL
bid–qd 50–200
dopaminrgic
Amantadine (Symmetrel) N/A Oral Tablets: 100 mg
Syrup: 50 mg/5 mL
qd–bid 100–300
Note. N/A = not applicable; qd = once daily; bid = twice daily; tid = three times daily.
aAdapted from Klett ve Caffey 1972.
bNo longer available as an injectable in the United States.

42. Duygudurum düzenleyicileri
• Lityum karbonat
• Valproik asit/ Valproat
• Karbamazepin
• Okskarbazepin
• Lamotrijin
• Topiramat
• Gabapentin

44. Duygudurum düzenleyicilerinin özellikleri
Kaynak. Adapted from Marangell LB, Martinez JM: Concise Guide to Psychopharmacology, 2nd Edition. Arlington, VA, American
Psychiatric Publishing, 2006, pp. 138–141. Used with permission.
The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC,
Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org

45. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC,
Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org
Duygudurum düzenleyicilerinin özellikleri

46. Anksiyolitik/ Sedatif/ Hipnotik İlaçlar
• Hastalıkların primer tedavisine yönelik değil,
destekleyici
• Kontrollü satılan ilaçlar
• Kısa süreli kullanım: Bağımlılık potansiyeli!
• Özellikle anksiyete bozuklukları, uyku
bozuklukları, duygudurum bozuklukları,
ajitasyon/eksitasyon tedavisinde yardımcı

47. 47
Anksiyolitik/ Hipnotik İlaçlar
Source. Drug Facts ve Comparisons 2002; Fuller ve Sajatovic 2004b; Jenkins et al. 2001; Nishino et al. 2004; Physicians’ Desk Reference 2006; Pies
1998; Shader ve Greenblatt 2003.
(continued)

48. 48
Anksiyolitik/ Hipnotik İlaçlar

49. Anti Demans İlaçlar
• Özellikle Alzheimer Hastalığında etkin
• Uzun sürede görülen etki
• Psikiyatri Kliniğinde kullanımı sınırlı

50. • Kimde etkili?
– Major depresyon
– Mani
– Şizoafektif Bozukluk
– Katatoni, şizofrenik psikoz veya diğer
– Tıbbi durumlarda nadiren: Nöroleptik Malign
Sendrom, Parkinson Hastalığı…
Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)

51. Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)

52. Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)

53. EKT sırasında ne oluyor?

55. • Teşekkürler