ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ
ΕΛΛΑΔΑ 1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com
 Η σημαία της Κρητικής πολιτείας

2.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Μέσα σε μια απερίγραπτη φρενίτιδα ενθουσιασμού ο εντολοδόχος των Μεγάλων Δυνάμεων
πρίγκιπας Γεώργιος ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 9 Δεκεμβρίου 1898. Ο Γάλλος Ναύαρχος
Ποττιέ, υπό την ιδιότητά του ως Προέδρου του Συμβουλίου των Ναυάρχων, παρέδωσε επίσημα
στο Γεώργιο τη διοίκηση της Κρήτης. Τα πλοία των Δυνάμεων της Διεθνούς Προστασίας
χαιρέτισαν τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας και ο Ύπατος Αρμοστής απηύθυνε το πρώτο του
διάγγελμα προς τον κρητικό λαό. Η κρητική σημαία υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά, ενώ η
τουρκική διατηρήθηκε μόνο στο φρούριο της Σούδας, ως τελευταίο σύμβολο της τουρκικής
επικυριαρχίας στην Κρήτη.Το νησί τέθηκε υπό διεθνή προστασία.
Η ανάληψη των
καθηκόντων του
Ύπατου
Αρμοστή
Πρίγκιπα
Γεωργίου (9
Δεκεμβρίου
1898)
Οι ξένοι Ναύαρχοι αναχώρησαν την επομένη (10 Δεκεμβρίου) και αμέσως άρχισε με γοργούς
ρυθμούς το δυσχερές έργο της οργάνωσης του νέου πολιτικού σχήματος, που ονομάστηκε
Κρητική Πολιτεία. Ορίστηκε μια 16μελής Επιτροπή από 12 χριστιανούς και 4 μουσουλμάνους, για
να εκπονήσει το σχέδιο του κρητικού συντάγματος, ενώ παράλληλα προχώρησαν οι πολιτικές
πράξεις, χωρίς χρονοτριβή. Έναν ακριβώς μήνα μετά την εγκατάσταση του Ύπατου Αρμοστή,
δημοσιεύτηκε το πρώτο σημαντικό διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» και
αμέσως προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων. Στις εκλογές αυτές αναδείχθηκαν
138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι και η Κρητική Βουλή άρχισε τις εργασίες της
στις 8 Φεβρουαρίου 1899.
Η οργάνωση της
Κρητικής
Πολιτείας :
σύνταξη
Συντάγματος και
συγκρότηση
κυβέρνησης
Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας, που συντάχθηκε κατά το πρότυπο του ισχύοντος τότε
ελληνικού συντάγματος, αφού εγκρίθηκε από το Συμβούλιο των Πρέσβεων των Προστατίδων
Δυνάμεων στη Ρώμη, τέθηκε αμέσως σε εφαρμογή. Λίγες ημέρες αργότερα συγκροτήθηκε και
ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, στην οποία Υπουργός Δικαιοσύνης
ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος

3. Το Ανατολικό Ζήτημα σε έξαρση
Το «Ανατολικό Ζήτημα» ως ιστορικός όρος. Ανατολικό Ζήτημα ονομάζεται το διεθνές ζήτημα που προκλήθηκε
από τη βαθμιαία υποχώρηση της ισχύος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την πλήρωση του κενού που
προέκυψε από αυτή την υποχώρηση στην Εγγύς Ανατολή και ιδίως στη Χερσόνησο του Αίμου. Στο δεύτερο μισό
του 19ου αιώνα το Ανατολικό Ζήτημα κυριαρχεί. Στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναπτύσσονται
εθνικά κινήματα, με στόχο να δημιουργήσουν ανεξάρτητα εθνικά κράτη.
Το ελληνικό εθνικό ζήτημα
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η Μεγάλη Ιδέα καθορίζει την ελληνική πολιτική ζωή. Για το
σκοπό αυτό ξοδεύονται πολλά χρήματα για στρατιωτικές δαπάνες. Όμως, η Μεγάλη Ιδέα συναντά
δυσκολίες: η οικονομική και στρατιωτική αδυναμία της χώρας, η πολιτική των Μεγάλων
Δυνάμεων, τα βαλκανικά εθνικά κινήματα που θέλουν να δημιουργήσουν και αυτά τα δικά τους
κράτη, αλλά και τα άλλα βαλκανικά κράτη που θέλουν να επεκταθούν και να πάρουν περιοχές της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν ευνοούν τις εθνικές διεκδικήσεις της Ελλάδας. Το ελληνικό εθνικό
ζήτημα αποτελούσε στην ουσία τμήμα του Ανατολικού Ζητήματος.
Το Κρητικό Ζήτημα
Το 19ο αιώνα η Κρήτη ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο νησί ζούσαν μαζί μουσουλμάνοι
και ορθόδοξοι (που ήταν και οι περισσότεροι). Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι ορθόδοξοι
κατόρθωσαν να αποκτήσουν ορισμένα δικαιώματα, χάρη στην παρέμβαση των Μεγάλων
Δυνάμεων και του ελληνικού κράτους (1868). Στο Συνέδριο του Βερολίνου οι ορθόδοξοι στην Κρήτη
αποκτήσανε ακόμη περισσότερα δικαιώματα (Σύμβαση της Χαλέπας). Στα τέλη του αιώνα οι
ορθόδοξοι αναπτύσσουν ένοπλο κίνημα που ζητάει αυτονομία του νησιού και εξεγείρονται. Η
ελληνική κυβέρνηση, με την πίεση της κοινής γνώμης, στέλνει στρατό (αρχές του 1897) και
προκαλεί έτσι πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παρόλο που η Ελλάδα χάνει τον πόλεμο,
παρεμβαίνουν οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Κρήτη αποκτά αυτονομία (Κρητική Πολιτεία). Όμως οι
αναταραχές και οι εξεγέρσεις συνεχίζονται με κύριο αίτημα την ένωση με την Ελλάδα. Η ένωση θα
γίνει το 1913 με τους Βαλκανικούς Πολέμους.

4. καθώς και
εμπλοκή
Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας
Και Μεγάλων
Δυνάμεων.
ελληνικού κράτους για ΕΝΩΣΗ
ελεύθερων Ελλήνων
Προσπάθειες Ελλήνων Κρήτης
Κρητικό ζήτημα:
Κρήτη Ελλάδα Ένωση

5. Το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866) υπήρξε κορυφαίο γεγονός της Κρητικής
Επανάστασης του 1866-1869, που συγκίνησε τη διεθνή κοινή γνώμη. Στη μονή είχαν καταφύγει πολλά
γυναικόπαιδα, τα οποία υπερασπίζονταν 250 αγωνιστές υπό την αρχηγία του Πελοποννήσιου
ανθυπολοχαγού I. Δημακόπουλου και του ηγούμενου Γαβριήλ Μαρινάκη. Την 8η Νοεμβρίου, όταν
Τουρκοαιγύπτιοι στρατιώτες κυρίευσαν το μοναστήρι, οι πολιορκημένοι ανατίναξαν την
πυριτιδαποθήκη και τάφηκαν κάτω από τα ερείπια μαζί με πολλούς εχθρούς.

6. Πού είναι ο Θεός;
Στίχοι Ν. Καζαντζάκης
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Ξημέρωσε ο Θεός
απλώθηκε το φως στον Ψηλορείτη
κι έλαμψε το πληγωμένο κορμί της
Κρήτης
κι η θάλασσα...
Τα σπίτια καίγονται
θρηνούνε οι γυναίκες
γυρίζουν τα παιδιά ορφανεμένα
κι οι άντρες απροσκύνητοι
πιάνουν τα διάσελα
χωρίς ψωμί, χωρίς φυσέκια...
Πού είναι ο Θεός
την Κρήτη μας να δει
να την πονέσει!
Στίχοι: Ν. Καζαντζάκης
Μουσική: Μ. Χατζιδάκις
Δεν ήταν νησί
ήταν θεριό που κείτουνταν στη θάλασσα
Ήταν η γοργόνα
η αδερφή του ΜέγαΑλέξανδρου
που θρηνούσε
και φουρτούνιαζε το πέλαγο
Άμα λευτερωθεί η Κρήτη
θα λευτερωθεί κι εμένα η καρδιά μου
Άμα λευτερωθεί η Κρήτη
θα γελάσω

7. ► Εξώφυλλο
αγγλικού
περιοδικού, με
τίτλο:
Τουρκικός
στρατός
καταστρέφει
εκκλησία στο
Γαλατά
(Χανίων) 1896
(Γεννάδειος
Βιβλιοθήκη)
◄ Το Ελληνικό στρατόπεδο τον
Ακρωτηρίου, κατά το βομβαρδισμό
του από τις Μ. Δυνάμεις και τους
Τούρκους, τοΦεβρουάριο τον 1897

8.   Στα τέλη Αυγούστου του 1898 Τούρκοι άτακτοι
(Βασιζουζούκοι) πυρπόλησαν τμήμα της ελληνικής
συνοικίας του Ηρακλείου, έσφαξαν πολλούς
χριστιανούς στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν ο
Άγγλος πρόξενος Λ. Καλοκαιρινός και μερικοί άλλοι
στρατιώτες. Μετά από τελεσίγραφο των ναυάρχων οι
τουρκικές αρχές παρέδωσαν τους πρωταίτιους των
σφαγών, οι οποίοι δικάστηκαν από συμμαχικό
στρατοδικείο και απαγχονίστηκαν . Σε λαϊκές εικόνες
της εποχής εικονίζεται ομάδα Βασιβουζούκων, η
πυρπολημένη χριστιανική συνοικία του Ηρακλείου και
ο απαγχονισμός των πρωταιτίων (Αθήνα, Εθνικό
Ιστορικό Μουσείο). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,
Εκδοτική Αθηνών, τ.ΙΔ΄, σ. 198

9. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

10.  Η αναχώρηση των τούρκικων στρατευμάτων από τη Σούδα, στις 2 Νοεμβρίου του
1898. Πηγή: http://anemourion.blogspot.gr/2015/06/1898-1913.

11. Η ανάληψη των καθηκόντων του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου (9 Δεκεμβρίου 1898)
Μέσα σε μια απερίγραπτη φρενίτιδα
ενθουσιασμού ο εντολοδόχος των Μεγάλων
Δυνάμεων πρίγκιπας Γεώργιος
 ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 9
Δεκεμβρίου 1898.
Ο Γάλλος Ναύαρχος Ποττιέ,
 υπό την ιδιότητά του ως Προέδρου του
Συμβουλίου των Ναυάρχων,
 παρέδωσε επίσημα στο Γεώργιο τη διοίκηση
της Κρήτης.
Τα πλοία των Δυνάμεων της Διεθνούς
Προστασίας χαιρέτισαν τη σημαία της
Κρητικής Πολιτείας
 και ο Ύπατος Αρμοστής απηύθυνε το πρώτο
του διάγγελμα προς τον κρητικό λαό.
 Η κρητική σημαία υψώθηκε στο φρούριο του
Φιρκά,
 ενώ η τουρκική διατηρήθηκε μόνο στο
φρούριο της Σούδας, ως τελευταίο σύμβολο
της τουρκικής επικυριαρχίας στην Κρήτη.
Το νησί τέθηκε υπό διεθνή προστασία.
 Χάρτης Διεθνούς Προστασίας

12. Ο Πρίγκιπας Γεώργιος
αποβιβάζεται στην Κρήτη,
9 Δεκεμβρίου 1898.
 Φύλλο από
γαλλική
εφημερίδα με
τον ερχομό του
πρίγκιπα
Γεώργιου στην
Κρήτη
(Ιανουάριος
1899). Οι
Μεγάλες
Δυνάμεις όρισαν
τον πρίγκιπα
Γεώργιο, έναν
από τους γιους
του βασιλιά της
Ελλάδας
Γεώργιου Α΄,
κυβερνήτη της
Κρητικής
Πολιτείας.

13. Γεώργιος έφτασε στη Σούδα στις 9/21 Δεκεμβρίου 1898. Στη
φωτογραφία τον υποδέχεται ο επικεφαλής των ιταλικών δυνάμεων
κατοχής, συνταγματάρχης Alberto Crispo Cappai.
Πηγή: Ελλήνων Ιστορικά, 100 ΧΡΟΝΙΑ από την Eνωση της Κρήτης
τ.18, σ.59

14.  Ο Αρμοστής της Κρήτης, πρίγκιπας
Γεώργιος, στο διάγγελμά του μετά την
άφιξή του στα Χανιά
«Θα καταβάλω πάσαν προσπάθειαν υπέρ της ευημερίας σας, θα φροντίσω να
διοικηθήτε καλώς, δικαίως και αμερολήπτως, ν’ αποκτήσετε ανεξαιρέτως ασφάλειαν
αληθή, ην εγγυάται μόνον το κράτος του νόμου και θεσμοί λυσιτελείς…».
 Ο Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης Πρίγκιπας Γεώργιος με
τους Ναυάρχους των Μ. Δυνάμεων, ευθύς μετά την ανάληψη
των καθηκόντων του (9 Δεκεμβρίου 1898)

15. Τα στρατεύματα κατοχής των Μεγάλων Δυνάμεων παρέμειναν στην Κρήτη μέχρι και το 1908,
υπογραμμίζοντας έτσι τον ιδιότυπο χαρακτήρα της Κρητικής Πολιτείας ως «πολιτείας υπό διεθνή
εγγύησιν και κηδεμονίαν». Επάνω: αγγλικά στρατεύματα παραταγμένα σε πλατεία του Ηρακείου
από φωτογραφία του 1898 (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη). Ιστορία τουΕλληνικού Έθνους, Εκδοτική
Αθηνών, τ.ΙΔ΄, σ.202

16. Η οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας

17. Οι 138 Χριστιανοί πληρεξούσιοι της Κρητικής Βουλής.
Με επισήμανση ο Ελ.Βενιζέλος.

18.  Η επιτροπή σύνταξης του Συντάγματος της Κρητικής
Πολιτείας.Δεύτερος από αριστερά ο Ελ. Βενιζέλος
Σύνταξη Συντάγματος και συγκρότηση κυβέρνησης

19. ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ:
«Δυνάµεις της Διεθνούς Προστασίας»
«Συµβούλιο των Ναυάρχων»
«Ύπατος Αρµοστής»
16 μελής Επιτροπή
 Διάταγμα περί Συγκροτήσεως της Κρητικής Εθνοσυνελεύσεων

20. ΘΕΜΑ 1
Με αφετηρία το παράθεμα και τις γνώσεις σας από το σχολικό
βιβλίο να καταγράψετε τις ενέργειες που έγιναν κατά τη
χρονική περίοδο 1898-1899 για την οργάνωση της Κρητικής
πολιτείας.
ΠΗΓΗ 1
Διορισμός του Γεωργίου ως «Υπάτου Αρμοστού των Δυνάμεων»
Στις 9 Δεκεμβρίου 1898 ο πρίγκιπας Γεώργιος έφθασε στην Κρήτη, έπειτα από κοινή
απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων και παρά τη διαμαρτυρία της Πύλης. Λίγο
νωρίτερα, οι πρεσβευτές της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και Ιταλίας είχαν ζητήσει από το
βασιλιά Γεώργιο την άδεια για το διορισμό του Γεωργίου ως «Υπάτου Αρμοστού των
Δυνάμεων» ορίζοντας τους όρους της Αρμοστείας ως εξής: «Αι δυνάμεις άστινας
έχομεν την τιμήν ν’ αντιπροσωπεύωμεν, πεπεισμέναι εις το σοφόν πνεύμα της
Μεγαλειότητός σας, μας επεφόρτισαν να την παρακαλέσωμεν να παράσχη εις την
Α.Β.Υ. τον Πρίγκηπα Γεώργιον την άδειαν να δεχθή την εντολήν του Υπάτου Αρμοστού
εν Κρήτη υπό τους εξής όρους:
Α) Ο Ύπατος αρμοστής θέλει περιβληθή δι’ εντολής χρονικής διαρκείας τριών ετών
προς ειρήνευσιν της νήσου και την εγκαθίδρυσιν αυτονόμου πολιτεύματος.
Β) Ο Ύπατος αρμοστής θέλει αναγνωρίσει την Υψηλήν επικυριαρχίαν του Σουλτάνου
και θέλει λάβει μέτρα προς διαφύλαξιν της τουρκικής σημαίας, ήτις κατά την
υπόσχεσιν την υπό των 4 Δυνάμεων δοθείσαν θα υψώται εις τι των οχυρωμένων
σημείων της Νήσου.

21. Γ) Η πρώτη Του φροντίς θέλει είναι η από συμφώνου μετά Συνελεύσεως, εν η πάντα τα στοιχεία
της Κρήτης θέλουσιν αντιπροσωπευθή, εγκατάστασις Αυτονόμου Πολιτεύματος, ικανού να
εγγυηθή εν ισότητι την ασφάλειαν των προσώπων και της περιουσίας ως και την ελευθέραν των
θρησκειών εξάσκησιν.
Δ) Ο Ύπατος αρμοστής οφείλει να προβή παρευθύς εις τον οργανισμόν χωροφυλακής ή
πολιτοφυλακής τοπικής, ικανής να τηρήση την τάξιν.
Προς διευκόλυνσιν της διοργανώσεως της νέας διοικήσεως και προς πλήρωσιν των προσωπικών
υποχρεώσεων της Α.Β.Υ. του Πρίγκηπος Γεωργίου, εκάστη των 4 Δυνάμεων θέλει κάμει, κατόπιν
εγκρίσεως των Βουλών, δια τα συνταγματικά κράτη, ενός εκατομμυρίου φράγκων,
προκαταβολήν, αποδοτέαν βραδύτερον εκ του προϊόντος του δανείου του συνομολογηθησομένου
υπό της Κρήτης επ’ εγγυήσει των προσόδων της.
Ο Πρίγκηψ Γεώργιος αδεία του Σεπτού Αυτού Πατρός εδέχθη την αρμοστείαν κατά τους εν τη
ανωτέρω «pro memoria» τέσσαρας όρους, εις την υποστήριξν των προστατευουσών Μεγάλων
Δυνάμεων - ως εγνωστοποίει αυταίς - βασιζόμενος όπως επιτύχη προς ανάπτυξιν και ευτυχίαν
παντός του πληθυσμού της Κρήτης».
Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΔ΄, σ. 197
ΠΗΓΗ 2
Το πρώτο διάγγελμα τουΎπατου Αρμοστή της Κρήτης, πρίγκιπα Γεωργίου:
«Θα καταβάλω πάσαν προσπάθειαν υπέρ της ευημερίας σας, θα φροντίσω να διοικηθήτε καλώς,
δίκαιως και αμερολήπτως, ν’ αποκτήσετε ανεξαιρέτως ασφάλειαν αληθή, ην ευγγυάται μόνον το
κράτος του νόμου και θεσμοί λυσιτελείς…»
Παράθεμα σχολικού βιβλίου, σ. 208

22. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ
ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
9 Δεκεμβρίου 1898 ο Πρίγκιπας Γεώργιος αναλαμβάνει
καθήκονταΎπατου Αρμοστή της Κρήτης
10 Δεκεμβρίου 1898 Αναχώρηση ξένων ναυάρχων από την
Κρήτη
9 Ιανουαρίου 1899 Διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της
Κρητικής Συνελεύσεως»
8 Φεβρουαρίου 1899 Η Κρητική Βουλή αρχίζει τις εργασίες της
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η άφιξη του Πρίγκιπα Γεωργίου στην Κρήτη και οι πρώτες ενέργειές του.
2. Η οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας από την αναχώρηση των ξένων Ναυάρχων έως τη
συγκρότηση της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας.