Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ - ΔΙΧΑΣΜΟΣ (1909-1922)

1. Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ - ΔΙΧΑΣΜΟΣ (1909-1922)
5. ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com
 Μ. Αξελός: Εργάτες σε λιμάνι

2.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Οι υψηλοί δείκτες ανεργίας και οι άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των
εργατών οδήγησαν σε έντονη πολιτικοποίησή τους, κατά τη δεύτερη δεκαετία του
20ού αιώνα. Οι συνθήκες έδιναν την εντύπωση ότι οι πλούσιοι γίνονταν
πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Το 1918 ιδρύθηκε το Σοσιαλιστικό
Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.) από συνέδριο σοσιαλιστών.
Συνθήκες
ίδρυσης
Βασικές θέσεις του προγράμματος του ήταν δημοκρατία, παροχή εκλογικού
δικαιώματος στις γυναίκες, αναλογικό εκλογικό σύστημα, εθνικοποίηση των
μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών. Σχετικά με την εξωτερική πολιτική, ζητούσε
ειρήνη, χωρίς προσάρτηση εδαφών, βασισμένη στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης των
λαών. Τα προβλήματα που αφορούσαν διαμφισβητούμενα εδάφη, θα λύνονταν με
δημοψηφίσματα.
Βασικές θέσεις
Το Σ.Ε.Κ.Ε. ήταν το πιο αυστηρά οργανωμένο κόμμα. Έως το 1919 ήταν υπέρ της
κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Σταδιακά απομακρύνθηκε από αυτή, υιοθετώντας
την αρχή της δικτατορίας του προλεταριάτου. Το 1924 μετονομάστηκε σε
Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (Κ.Κ.Ε.).
Μετονομασία
σε ΚΚΕ

3. 5. ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ

4. Οι συνθήκες ίδρυσης
ΑΙΤΙΑ
1. Οι υψηλοί δείκτες ανεργίας
2. και οι άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εργατών
 οδήγησαν σε έντονη πολιτικοποίησή τους,
 κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα.
3. Οι συνθήκες έδιναν την εντύπωση ότι οι πλούσιοι γίνονταν πλουσιότεροι και οι
φτωχοί φτωχότεροι.
 Το 1918 ιδρύθηκε:
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.) από συνέδριο σοσιαλιστών.
Το ιδρυτικό Συνέδριο
του ΣΕΚΕ, 1918

5. Βασικές θέσεις
Βασικές θέσεις του προγράμματος του ήταν:
• δημοκρατία,
• παροχή εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες,
• αναλογικό εκλογικό σύστημα,
• εθνικοποίηση των μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών.
Σχετικά με την εξωτερική πολιτική, ζητούσε:
• ειρήνη,
• χωρίς προσάρτηση εδαφών,
• βασισμένη στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών.
• Τα προβλήματα που αφορούσαν διαμφισβητούμενα εδάφη, θα λύνονταν
με δημοψηφίσματα.

6. Μετονομασία σε ΚΚΕ
Το Σ.Ε.Κ.Ε.
 ήταν το πιο αυστηρά οργανωμένο κόμμα.
Έως το 1919 ήταν υπέρ της
κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
 Σταδιακά απομακρύνθηκε από αυτή,
υιοθετώντας την αρχή της δικτατορίας του
προλεταριάτου.
Το 1924 μετονομάστηκε σε
Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (Κ.Κ.Ε.).
 Το πρώτο τεύχος του περιοδικού
Κομουνιστική Επιθεώρηση. 1921.

7.  Συγκέντρωση
αγροτών και εργατών
στην περιοχή της
Λιβαδειάς στις 6
Μαΐου του 1919. ΚΚΕ
1918-1978, Εκδόσεις
της Κεντρικής
Επιτροπής του Κ.Κ.Ε,
Αθήνα 1978, σ. 42,
εικ. 1. © Εκδόσεις της
Κεντρικής Επιτροπής
του Κ.Κ.Ε.
http://www.ime.gr/ch
ronos/13/gr/general/g
allery/society/ind002.
html

8. Εργατικές κινητοποιήσεις στο Μεσοπόλεμο
1920: απεργία σιδηροδρομικών
1923: απεργίες σε όλη τη χώρα, πανελλαδική
γενική απεργία τον Αύγουστο
1924: αιματηρά επεισόδια σε βάρος απεργών
1925: απεργία σιδηροδρομικών, εργατών
ηλεκτρισμού - αεριόφωτος και ναυτεργατών
1928: αιματηρή καταστολή (βίαιος τερματισμός)
της απεργίας των καπνεργατών στην Ανατολική
Μακεδονία και Θράκη
1929: απεργία εργατών φωταερίου
1934: απεργία σιδηροδρομικών
1936: αιματηρά επεισόδια σε βάρος απεργών
στη Θεσσαλονίκη, το Βόλο και την Καλαμάτα,
πανελλαδική γενική απεργία το Μάιο

9.  «Οι απεργοί», πίνακας του ζωγράφου Διαμαντή Διαμαντόπουλου (1914– 1995). Ο
Διαμαντόπουλος, που στρατεύτηκε στην Αριστερά, ζωγραφίζει κυρίως ανθρώπινες
μορφές, συχνά εργάτες.

10.  Κρατούμενοι κομουνιστές στις φυλακές
Συγγρού στην Αθήνα. 1921.
 Άρθρο του Ριζοσπάστη για την
απεργία των καπνεργατών στην Ξάνθη
(17 Ιουλίου 1932).
Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας
(ΣΕΚΕ). Το 1924 μετατράπηκε στο
Κομουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ). Το
ΚΚΕ υπερασπιζόταν τους εργάτες,
συμμετείχε στην Γ΄ Διεθνή και είχε
στόχο τη σοσιαλιστική επανάσταση. Στο
Μεσοπόλεμο οι κομουνιστές διώκονται
συστηματικά από το κράτος.

11. Στις εκλογές του 1910 αναδείχθηκαν για πρώτη φορά σοσιαλιστές και αγροτιστές βουλευτές,
σημειώνοντας την είσοδο στην Ελληνική Βουλή πολιτικών τάσεων που αναφέρονται ευθέως σε
συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις.
Οι σοσιαλιστές βουλευτές που εκλέγονται εκπροσωπούν περισσότερο κάποιες ασαφείς
προσοσιαλιστικές τάσεις κι η εκλογή τους θα μείνει χωρίς συνέχεια. Οργανωμένη σοσιαλιστική
παρουσία σε εκλογικό επίπεδο έχουμε από τις εκλογές του 1920 και εξής με το ΣΕΚΕ. Οι αγροτιστές
πάλι (οι "Γεωργικοί" της Θεσσαλίας) είναι μια προαναγγελία ενός αγροτικού κόμματος, εάν και
έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις ως προς αυτό.
Ως την αρχή του αιώνα οι σοσιαλιστικές ιδέες είχαν πολύ μικρή απήχηση στην Ελλάδα. Επρόκειτο,
άλλωστε για μια χώρα με οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά αρκετά διαφορετικά από
εκείνα των βιομηχανικών κοινωνιών της Δυτικής Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής. Η εμβρυακή
κατάσταση της εργατικής τάξης, η μετανάστευση ως ανακουφιστική διέξοδος των οικονομικά
ασθενέστερων, η κυριαρχία της Μεγάλης Ιδέας, ο πελατειακός χαρακτήρας των ελληνικών
κομμάτων, ο οποίος διασπούσε τις ταξικές δομές και δεν επέτρεπε να αναπτυχθεί αντίστοιχη
συνείδηση είναι λόγοι που εμπόδισαν τη διείσδυση σοσιαλιστικών ιδεών.
Οπωσδήποτε τα χρόνια αυτά διαδίδονται όλο και περισσότερο οι σοσιαλιστικές ιδέες για την πάλη
των τάξεων ως κατευθυντήρια αρχή πολιτικής, καθώς και την ανεξαρτησία του εργατικού
κινήματος από τα αστικά πολιτικά κόμματα. Εκτός από το Σύνδεσμο των Εργατικών Τάξεων της
Ελλάδος (ή Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα) που είχε ιδρύσει ο Πλάτων Δρακούλης, το 1911 ιδρύεται
από το Νικόλαο Γιαννιό το Σοσιαλιστικό Κέντρο Αθηνών και η νεολαία του, ο Σοσιαλιστικός Όμιλος
της Ελληνικής Νεολαίας.

12. Μετά το 1915, η τεράστια δυσπραγία της εργατικής τάξης, η πλημμελής εφαρμογή της
βενιζελικής εργατικής νομοθεσίας, η επιπρόσθετη κακοδαιμονία λόγω των συνθηκών
του πολέμου και η ολοένα και μεγαλύτερη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών τείνουν
να συνειδητοποιήσουν και ταυτόχρονα να ριζοσπαστικοποιήσουν την ελληνική
εργατική τάξη.
Το 1918 ιδρύεται στην Αθήνα το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδος, με
αποφασιστική ώθηση της κυβέρνησης Βενιζέλου (όπως άλλωστε και στην ίδρυση της
ΓΣΕΕ τον ίδιο χρόνο), η οποία επιδίωκε να επιδείξει εκείνο το πρόσωπο στο διεθνή
εργατικό και σοσιαλιστικό χώρο που θα επέτρεπε την ευμένεια απέναντι στα ελληνικά
εθνικά ζητήματα.
Το ΣΕΚΕ προσχώρησε στη Γ' Διεθνή το 1920 και αργότερα μετονομάστηκε σε
Κομουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Κ.Κ.Ε.).
Το ΣΕΚΕ ήταν το μόνο καθαρά εργατικό κόμμα στην Ελλάδα της εποχής, όπως και το
ΚΚΕ στην επόμενη, του Μεσοπολέμου. Δε συγκέντρωσε όμως την πλειοψηφία της
εργατικής τάξης, η οποία υποστήριξε αρχικά το κίνημα της Ανόρθωσης και την πολιτική
του έκφραση, το Κόμμα των Φιλελευθέρων, ενώ αργότερα θα στραφεί στην
αντιβενιζελική παράταξη που επαγγελλόταν την ειρήνη (εκλογές του 1920). Σ΄αυτές τις
εκλογές πολλοί εργάτες θα ψηφίσουν το Σ.Ε.Κ.Ε.
Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/13/gr/domestic_policy/people/07.html

13. ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.

14. Το ιδρυτικό συνέδριο του Σ.Ε.Κ.Ε.
Το πρόγραμμα που ψηφίζεται στο ιδρυτικό συνέδριο (του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος –
Σ.Ε.Κ.Ε.) τον Νοέμβριο του 1918 ... ζητά σε ό,τι αφορά το πεδίο της οικονομίας:
«την δια νόμου καθιέρωσιν οκταώρου και κυριακής αργίας» την «ίδρυσιν υπό του κράτους
ταμείων και συντάξεως... και... δωρεάν παροχήν της ιατρικής περιθάλψεως και φαρμάκων...».
Ζητά επίσης την «κατάργησιν των εμμέσων φόρων...», προοδευτική φορολογία στο εισόδημα και
στα κεφάλαια, «συμμετοχή του κράτους εις τα κέρδη των μεγάλων μονοπωλίων», εθνικοποίηση
των συγκοινωνιών, των Τραπεζών, των μεταλλείων και «συμμετοχή των εργατών εις την
διοίκησιν...» καθώς και την εθνικοποίησιν των τσιφλικιών και των μοναστηριακών κτημάτων και
την «παραχώρησίν των εις τας κοινότητας...»
Κ. Μοσκώφ, Εισαγωγικά στην Ιστορία του Κινήματος της Εργατικής Τάξης,
σσ. 413-414
Με βάση το παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε :
στις βασικές θέσεις του ΣΕΚΕ υπέρ της εργατικής και αγροτικής τάξης.

15. Τὸ σχέδιο πάνω στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ ποὺ υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὸ Σοσιαλιστικὸ Ἐργατικὸ
Κόμμα Ἑλλάδος (ΣΕΚΕ), ἦταν τὸ ἀκόλουθο:
[...]
– Καταγγελία ὅλων τῶν μυστικῶν συνθηκῶν καὶ κατάργησις τῆς μυστικῆς διπλωματίας.
– Ἄμεσος ἀποστράτευσις καὶ γενικὸς ἀφοπλισμὸς καὶ κατεδάφισις ὅλων τῶν φρουρίων καὶ
ὀχυρώσεων.
– Ἀποκατάστασις ὅλων τῶν Ἐθνῶν μικρῶν καὶ μεγάλων μὲ πλῆρες δικαίωμα ν’ ἀποφασίζουν
περὶ τοῦ συστήματος τῆς διοικήσεώς των.
– Κατάρτισις τῶν τωρινῶν συμμαχιῶν καὶ ἄμεσος σχηματισμὸς τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν πρὸς
ἐξασφάλισιν τῆς ἀνεξαρτησίας ἁπάντων.
Πρὸς πραγματοποίησιν τῶν ἀνωτέρω ὅρων τὸ Σοσιαλιστικὸν Ἐργατικὸν Κόμμα τῆς Ἑλλάδος
κρίνει ἀναγκαίαν καὶ ἐπείγουσαν τὴν σύγκλησιν διεθνοῦς σοσιαλιστικοῦ συνεδρίου οὗ αἱ
ἀποφάσεις νὰ εἶναι ὑποχρεωτικαὶ δι’ ὅλα τὰ ἐργατικὰ κόμματα.
Γ. Β. Λεονταρίτης, Τὸ Ἑλληνικὸ Σοσιαλιστικὸ Κίνημα κατὰ τὸν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετ. Σ.
Ἀντίοχος, Ἀθήνα: Ἑξάντας, 1978, σ. 270

16. Ποια ήταν η θέση του Σ.Ε.Κ.Ε. για τη Μικρασιατική εκστρατεία; Να λάβετε υπ’ όψιν
και το παρακάτω παράθεμα :
"Η κυβέρνησις, η οποία εσχηματίσθη μετά την ανατροπήν του βενιζελικού
καθεστώτος … εδήλωσεν ότι αναλαμβάνει να συνεχίση την πολιτικήν της
ανατραπείσης προκατόχου κυβερνήσεως και μάλιστα ότι θα υπερθεματίση εκείνους
εις επίδειξιν πολεμικού μένους. Η πολιτική αύτη ανταποκρίνεται προς τα
συμφέροντα ωρισμένων κύκλων πολιτικών και άλλων επιχειρηματιών της πολιτικής
και κεφαλαιοκρατικών κύκλων, οι οποίοι επείγονται να συναγωνισθούν το
βενιζελικόν κόμμα εις την πολεμικήν και τυχοδιωκτικήν του πολιτικήν και να
αναγνωρισθούν αυτοί ως οι εγκυρότεροι πράκτορες των ατλαντικών συμφερόντων
εν Ελλάδι." (Ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε., 14/11/1920)
1. Ποιες συνθήκες οδήγησαν στη δημιουργία του Σ.Ε.Κ.Ε.;
2. Να αναφέρετε τις βασικές θέσεις του προγράμματος του Σ.Ε.Κ.Ε.