2. Την Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1913 ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος
και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος
Βενιζέλος έφτασαν στα Χανιά και ύψωσαν την
Ελληνική Σημαία στο φρούριο Φιρκά, στο λιμάνι των
Χανίων. Με την συμβολική αυτή πράξη
επισημοποιήθηκε η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

3. Μετά από αιώνες κατοχής
και σκλαβιάς, αρχικά
από τους Ενετούς (1211-
1669) και στη συνέχεια
από τους Τούρκους
(1669-1898) αλλά και μια
μικρή περίοδο
αυτονομίας (1898-1913), η
Κρήτη ελεύθερη πλέον
ενωνόταν με τη μητέρα
Ελλάδα.

4.  Γιατί όμως η Κρήτη δεν περιλαμβανόταν στο
ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, που δημιουργήθηκε
μετά την επανάσταση του 1821;
 Πώς επιτεύχθηκε αυτή η πολυπόθητη Ένωση;
 Ποιοι αγώνες έγιναν;
 Ποιες θυσίες έκαναν οι Κρητικοί και οι υπόλοιποι
Έλληνες;
 Οι αγωνιστές ζητούσαν απλά την ελευθερία τους
από τον τουρκικό ζυγό ή την ένωση της Κρήτης με
την Ελλάδα;

5. Το 1645 μεγάλες τουρκικές δυνάμεις αποβιβάζονται στα
Χανιά. Οι υπερασπιστές παρά τη γενναία αντίστασή
τους αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν μετά από
δίμηνη πολιορκία.

6. Με την άλωση του Ρεθύμνου που έχει την ίδια τύχη το
1646 ανοίγει ο δρόμος για την κατάκτηση της κρητικής
υπαίθρου, η οποία ολοκληρώνεται μέχρι το 1648.

7. Τον Μάιο του ίδιου χρόνου αρχίζει η πολύχρονη πολιορκία του
Χάνδακα, που διαρκεί 21 χρόνια. Το χριστιανικό στοιχείο
ενωμένο αντιστέκεται, για να αντιμετωπίσει τον οθωμανικό
κίνδυνο. Τελικά όμως ο Βενετός επικεφαλής των
χριστιανικών στρατευμάτων Μοροζίνι αναγκάζεται να
συνθηκολογήσει.
Τον Σεπτέμβριο του 1669 η Κρήτη περνάει στην κυριαρχία των
Τούρκων εκτός από τα νησιά Γραμβούσα, Σούδα και
Σπιναλόγγα.

8. Ο ελληνικός πληθυσμός εκτός
από τις ανθρώπινες ζωές και
τις υλικές καταστροφές έπρεπε
να αντιμετωπίσει επιπλέον τη
στέρηση της περιουσίας του,
τη μεγάλη φορολογία,
βασανισμούς, εξευτελισμούς,
απαγωγές και εξισλαμισμούς.

9. Όσοι θέλουν να αποφύγουν
τις αρνητικές συνέπειες της
τουρκικής κατάκτησης
καταφεύγουν στα βουνά,
που ως Χαΐνηδες γίνονται
υπερασπιστές των Ελλήνων
και τιμωροί των Τούρκων.

10. Το 1770 οι Κρήτες με αρχηγό τον
Δασκαλογιάννη (Ιωάννη Βλάχο)
ξεσηκώθηκαν στα Σφακιά
περιμένοντας τη βοήθεια των
Ρώσων, οι οποίοι βρίσκονταν σε
πόλεμο με τους Οθωμανούς
Τούρκους.

11. Η βοήθεια όμως δεν έφτασε ποτέ, με αποτέλεσμα 5.000
Κρητικοί να χάσουν τη ζωή τους και 2.000
αναγκάστηκαν να φύγουν για τα Επτάνησα ή για ξένες
χώρες προκειμένου να ξεφύγουν από τα αντίποινα των
Τουρκοκρητών.

12. Την άνοιξη του 1821 η Κρήτη
επαναστάτησε ακολουθώντας τις
υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας.
Οι εξεγέρσεις ξεκίνησαν από τα
Σφακιά. Στις 7 Απριλίου 1821
πραγματοποιήθηκε επαναστατική
συνέλευση στη θέση Γλυκά Νερά,
η οποία επαναλήφτηκε στις 15
Απριλίου στην Παναγία τη
Θυμιανή με συμμετοχή
εκατοντάδων επαναστατών από
όλη την Κρήτη.

13. Σε έναν χρόνο απελευθερώνουν όλο το νησί εκτός των
φρουρίων Χανίων, Ρεθύμνης και Ηρακλείου, αλλά ο
Σουλτάνος ζητάει βοήθεια από τον ηγεμόνα της
Αιγύπτου.
Πολυάριθμος τουρκοαιγυπτιακός στρατός
αποβιβάστηκε στη Σούδα και ύστερα από φονικές
μάχες κατάφεραν να καταπνίξουν τα επαναστατικά
κινήματα το 1824.

14. Παρόλο που οι αγώνες αναζωπυρώνονται και διαρκούν με
επιτυχία, η Κρήτη παραχωρείται τελικά στους
Τουρκοαιγύπτιους μένοντας έξω από τα σύνορα του
πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, που
δημιουργήθηκε με την υπογραφή από τις τρεις Μεγάλες
Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) του Πρωτοκόλλου του
Λονδίνου το 1830.

15. Οι νέοι κατακτητές εξαθλιώνουν οικονομικά τους
Κρητικούς, για να εδραιώσουν ασφαλέστερα την
υποδούλωσή τους.
Για να αποτινάξουν τα φορολογικά μέτρα, αλλά και για να
διαμαρτυρηθούν στις Μεγάλες Δυνάμεις, ζητώντας
παράλληλα την αυτονομία τους, πραγματοποιείται
μεγάλη συγκέντρωση στις Μουρνιές το 1833. Το
αποτέλεσμα ήταν να συλληφθούν και να
απαγχονιστούν 41 πρωταίτιοι της συγκέντρωσης.
Το 1841 επαναστατούν οι ανατολικές επαρχίες με αρχηγό
τον Λασιθιώτη οπλαρχηγό Βασιλογιώργη και οι δυτικές
επαρχίες με τους αδερφούς Χαιρέτη, χωρίς όμως
θετικό αποτέλεσμα.

16. Το 1866 η Κρήτη παρακινημένη από την προσάρτηση των
Επτανήσων στην Ελλάδα, ως δώρο των Άγγλων στον νέο
Βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο και εκφράζοντας την
επιθυμία για ένωση και ελευθερία επαναστατεί.

17. Αποκορύφωμα της επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα
της μονής Αρκαδίου. Στις 8 Νοεμβρίου 1866 μέσα στο
μοναστήρι κλείστηκαν 900 γυναικόπαιδα και 300
πολεμιστές, οι οποίοι δε δέχτηκαν να παραδοθούν
στους 15.000 άντρες του Μουσταφά Πασά. Παρά τη
σκληρή μάχη που ακολούθησε, οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να μπουν μέσα. Στις 9 Νοεμβρίου έφεραν
ένα μεγάλο κανόνι, με το οποίο γκρέμισαν την πόρτα
της μονής.

18. Ο ηγούμενος Γαβριήλ σκοτώθηκε πολεμώντας, ενώ ο
Κωστής Γιαμπουδάκης ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη
την ώρα που οι Τούρκοι πλησίαζαν. Κάποιοι που
γλίτωσαν από την έκρηξη σφάχτηκαν, μερικοί
αιχμαλωτίστηκαν, ενώ οι Τούρκοι έχασαν πάνω από
3.000 πολεμιστές.

19. Οι φονικές μάχες συνεχίστηκαν τον επόμενο χρόνο στο
Λασίθι, σε πολλά χωριά των Χανίων, του Ρεθύμνου και
του Ηρακλείου.
Το ολοκαύτωμα στο Αρκάδι σκόρπισε μεγάλη συγκίνηση
στη δυτική Ευρώπη. Ωστόσο μετά από σύσκεψη των
Μεγάλων Δυνάμεων το ελληνικό κράτος αναγκάζεται
να μην υποστηρίζει επαναστατικά κινήματα εντός της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και να πληρώσει
αποζημίωση στους Οθωμανούς.

20. Το 1878 η Σερβία, το Μαυροβούνιο και
η Ρουμανία αποκτούν την
ανεξαρτησία τους ύστερα από
τριετή επαναστατικό αγώνα στον
οποίο συμμετείχε και η Ρωσία. Η
ήττα της Τουρκίας στον νέο
ρωσοτουρκικό πόλεμο συμπίπτει με νέα
επανάσταση στην Κρήτη.
Η Παγκρήτια Επαναστατική Συνέλευση
που συγκροτήθηκε κατήργησε την
κυριαρχία του Σουλτάνου και κήρυξε
την ένωση με την Ελλάδα.
Ο τουρκικός στρατός στην Κρήτη ήταν
περίπου 15.000. Οι Κρητικοί κατάφεραν
να τους περιορίσουν στα φρούρια του
Ηρακλείου, του Ρεθύμνου, των Χανίων,
της Κισάμου, της Γραμβούσας, της
Ιεράπετρας και της Σπιναλόγκας.

21. Αποτέλεσμα των αγώνων ήταν η Τουρκία να υπογράψει τον
Οκτώβριο του 1878 τη «Σύμβαση της Χαλέπας», που αποτελεί ένα
ακόμα βήμα για την αυτονομία της Κρήτης.
Τα κυριότερα σημεία της σύμβασης αυτής ήταν:
 Η πλειοψηφία της Βουλής αποτελείται από Κρητικούς.
 Στην Κρητική Χωροφυλακή θα υπηρετούν μόνο ντόπιοι.
 Καθιερώνεται η ελληνική ως επίσημη γλώσσα στη σύνταξη
εγγράφων και στις συζητήσεις στη Βουλή.
 Χορηγείται γενική αμνηστία.
 Επιτρέπεται η κατοχή όπλων στα σπίτια.
Οι Τούρκοι δέχτηκαν να υπογράψουν την παραπάνω συμφωνία με
υπόδειξη της Αγγλίας, γιατί έτσι αποκλειόταν, προς το παρόν
τουλάχιστον, η ένωση με την Ελλάδα και ο Σουλτάνος διατηρούσε
το δικαίωμα να ελέγχει τις αποφάσεις της Κρητικής Βουλής.

22. Το 1889 πολλοί Έλληνες
βουλευτές που δε δέχονταν
την κυριαρχία του
Σουλτάνου, κήρυξαν την
ένωση της Κρήτης με την
Ελλάδα παίρνοντας ξανά τα
όπλα.
Οι Τούρκοι χτύπησαν τους
επαναστάτες και επέβαλαν
στρατιωτικό νόμο.
Ανακάλεσαν τη Σύμβαση της
Χαλέπας, επανέφεραν το
παλιό καθεστώς και
επέβαλαν νέες βαρύτατες
φορολογίες.

23. Στις εκλογές που προκήρυξε ο Τούρκος διοικητής, οι
χριστιανοί δε συμμετείχαν, ενώ οι Οθωμανοί
καταδίκαζαν σε θάνατο με τα στρατοδικεία και
δολοφονούσαν.
Η Κρήτη σφάζεται , οι ηγεμόνες όμως της Ευρώπης αδιαφορούν
στις παρακλήσεις του βασιλιά Γεωργίου Α΄ για βοήθεια.

24. Το 1895 πολλοί βουλευτές των
δυτικών επαρχιών ζητούν από
την ελληνική κυβέρνηση και
τις Μεγάλες Δυνάμεις την
επαναφορά των δικαιωμάτων
που έδινε στους χριστιανούς η
Σύμβαση της Χαλέπας καθώς
και άλλα προνόμια. Πρόεδρος
της επαναστατικής επιτροπής
είναι ο Σφακιανός πολιτευτής
Μανούσος Κούνδουρος.

25. Ακολούθησαν πολυάριθμες
συγκρούσεις με
αποτέλεσμα οι Τούρκοι να
υποχωρήσουν με πολλούς
νεκρούς.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα
μαθαίνουν τις επιτυχίες των
επαναστατών και
ενθουσιάζονται. Πολλοί
Έλληνες αξιωματικοί,
στρατιώτες και πολίτες
κάνουν εράνους,
συγκεντρώνουν πολεμικό
υλικό και πηγαίνουν στην
Κρήτη να ενισχύσουν τον
αγώνα, παρά την
απαγόρευση της ελληνικής
κυβέρνησης.

26. Ο Σουλτάνος τελικά παραχωρεί
στους χριστιανούς τον Νέο
Οργανισμό της Κρήτης, με τον
οποίο εξασφαλίζεται:
 Ο διορισμός χριστιανού
διοικητή
 Η οργάνωση της κρητικής
χωροφυλακής με ευρωπαίους
αξιωματικούς
 Ο διπλασιασμός των θέσεων
των χριστιανών υπαλλήλων σε
σχέση με τους Οθωμανούς
 Οικονομική και διοικητική
αυτοτέλεια

27. Το 1897 με αφορμή τον φόνο ενός Τούρκου στα
Χανιά, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά σε μια συνοικία,
ενώ ταυτόχρονα άρχισαν σφαγές.

28. Η ελληνική κυβέρνηση
διαμαρτυρήθηκε και έστειλε τον
συνταγματάρχη Τιμολέοντα
Βάσσο με 1500 άνδρες, για να
καταλάβει την Κρήτη και να
κηρύξει την ένωσή της με την
Ελλάδα.
Αποβιβάζεται στο Κολυμπάρι,
όμως δεν προχώρησε καθώς οι
Ευρωπαίοι είχαν καταλάβει τα
Χανιά, το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο
και τη Σητεία και δεν επέτρεπαν
στον ελληνικό στρατό να μπει σε
αυτές.

29. Η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεμο
στην Ελλάδα εισβάλλοντας στη
Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία.
Με καλά οργανωμένες δυνάμεις
νικούν τον ελληνικό στρατό, ενώ η
ελληνική κυβέρνηση αναγκάζεται
να ανακαλέσει τις δυνάμεις της από
την Κρήτη και να πληρώσει
αποζημίωση στους Οθωμανούς,
αφού πήρε δάνειο από τις Μεγάλες
Δυνάμεις.

30. Το 1898 ο Ιωάννης Σφακιανάκης εκλεγμένος πρόεδρος
της Γενικής Συνέλευσης των Κρητών έδωσε ψήφισμα
στους Ευρωπαίους ναυάρχους, ζητώντας την
απομάκρυνση του τουρκικού στρατού .
Η Γαλλία , Αγγλία , Ρωσία μοιράζονται εξίσου τα
διαμερίσματα της Κρήτης και ορίζεται ταυτόχρονα το
οριστικό αυτόνομο πολίτευμά της.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις διώχνουν με κλωτσιές τον
Τούρκο από τον θρόνο της Κρήτης και μετά
τσακώνονται για την κατάληψή του.

31. Αυτό εκνευρίζει τους Τούρκους που σκοτώνουν τον Άγγλο
υποπρόξενο στο Ηράκλειο Λυσίμαχο Καλοκαιρινό, 17
Άγγλους στρατιώτες και σφάζουν άμαχους χριστιανούς
τον Αύγουστο του 1898 .

32. Μετά από αυτό οι Ξένες Δυνάμεις επιβάλλουν την τάξη,
απαγχονίζουν 17 από όσους προκάλεσαν τις σφαγές,
ζήτησαν άμεσα την απομάκρυνση των Τούρκων
στρατιωτών, μαζί με τους οποίους έφυγε και ο μισός
μουσουλμανικός πληθυσμός.

33. Οι σκληροί αγώνες, οι αιματηρές θυσίες και η
ενεργοποίηση των Μεγάλων Δυνάμεων είχαν ως
αποτέλεσμα να ανοίξει ο δρόμος για την αυτονομία.
Οι αρχηγοί των ευρωπαϊκών κρατών βοηθούν να
απελευθερωθεί η Κρήτη.

34. Οι πρεσβευτές της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας και
της Ιταλίας ζητούν από τον Βασιλιά της Ελλάδας
Γεώργιο να εγκρίνει το διορισμό του Πρίγκιπα
Γεώργιου ως ύπατου αρμοστή, ο οποίος έγινε δεκτός
στην Κρήτη στις 9 Δεκεμβρίου του 1898 με
απερίγραπτο ενθουσιασμό, ζωηρές επευφημίες και
πρωτοφανείς εκδηλώσεις.

36. Η Κρητική Πολιτεία αποτελεί πια μια πραγματικότητα.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις θέλουν το νησί υπό την
προστασία τους.

37. Λίγες ημέρες αργότερα ο Πρίγκιπας
σχηματίζει την πρώτη κυβέρνηση,
στην οποία συμμετείχε και ο
Ελευθέριος Βενιζέλος ως Υπουργός
Δικαιοσύνης, καθώς και ο Μανούσος
Κούνδουρος ως Υπουργός των
Εσωτερικών και Συγκοινωνίας.
Στον Πρίγκιπα δόθηκαν πολλά
δικαιώματα, ενώ υπήρχαν πολλές
απόψεις για το μέλλον του τόπου. Ο
Ελευθέριος Βενιζέλος υποστήριζε ότι
η Κρητική Πολιτεία πρέπει να
οργανωθεί όσον το δυνατόν καλύτερα
για να είναι εύκολη η ένωσή της με
την Ελλάδα στο μέλλον.

38. Από την κυβέρνηση
ψηφίστηκαν νόμοι
και διατάγματα,
προστατεύτηκε η
γεωργία, κόπηκε
νόμισμα και ιδρύθηκε
η Τράπεζα Κρήτης.
Προσκλήθηκαν
ακόμη Ιταλοί
αξιωματικοί, που
οργανώνουν τη
Χωροφυλακή και
κυκλοφορούν τα
πρώτα
γραμματόσημα.

39. Το θέμα της Ένωσης δημιουργεί
διαφορετικές εκτιμήσεις μεταξύ του
Πρίγκιπα Γεώργιου και του Ελευθέριου
Βενιζέλου, ο οποίος ξεχώρισε για την
ηγετική φυσιογνωμία και την πολιτική
διορατικότητά του. Οι διαφωνίες αυτές
οδηγούν στην απόλυση του Βενιζέλου
από το αξίωμά του και τη μετέπειτα
σύγκρουσή του με τον Ύπατο Αρμοστή
που εκδηλώνεται ως επανάσταση
Θερίσου.
Στις 20 Μαΐου 1905 προκηρύχτηκαν
βουλευτικές εκλογές. Ο Βενιζέλος
κάλεσε τον λαό σε αποχή. Έπειτα μαζί
με τους συντρόφους του
συγκεντρώθηκαν στο Θέρισο,
οργάνωσαν την προσωρινή Κυβέρνηση
της Κρήτης, κήρυξαν τη ένωση με την
Ελλάδα και ζήτησαν να φύγει ο
Πρίγκιπας.

40. Στις Ξένες Δυνάμεις δεν άρεσε η ιδέα της Ένωσης και
χτύπησαν τους επαναστάτες στο Ρέθυμνο. Οι
διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν κατέληξαν στην
παραίτηση του Γεώργιου, ο οποίος αποχωρεί από την
Κρήτη στις 24 Σεπτεμβρίου 1906 και στη δικαίωση του
Βενιζέλου.

41. Με υπόδειξη του Βασιλιά Γεώργιου, εκλέγεται ως
Αρμοστής Κρήτης ο πρώην πρωθυπουργός,
Αλέξανδρος Ζαΐμης, ο οποίος έρχεται στο νησί και
αναλαμβάνει τα καθήκοντά του τον ίδιο μήνα.

42. Το 1908 πραγματοποιείται παγκρήτια συγκέντρωση στα
Χανιά, που κηρύσσει την κατάργηση της αυτόνομης
Κρητικής Πολιτείας και την ένωσή της με την Ελλάδα.
Η ελληνική κυβέρνηση για να αποφύγει την τουρκική
καθώς και τις διεθνείς αντιδράσεις δεν προχωρά στην
αναγνώριση της Ένωσης.

43. Η ύψωση όμως της
ελληνικής σημαίας
στο φρούριο του
Φιρκά στην είσοδο του
λιμανιού των Χανίων
προκαλεί την
αντίδραση των
Μεγάλων Δυνάμεων οι
οποίες κόβουν τον
ιστό της σημαίας.
Η ελληνική κυβέρνηση
φοβούμενη τουρκική
απόβαση στο νησί
συνιστά αποδοχή των
υποδείξεων των
Μεγάλων Δυνάμεων.

44. Οι προσωρινές
κυβερνήσεις, που
διαδέχονταν η μία την
άλλη κατέβαλαν
προσπάθειες για την
Ένωση.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με
το κόμμα των
«Φιλελευθέρων» που
ίδρυσε, κέρδισε τις
εκλογές του 1910. Μέσα
από την Ελληνική Βουλή
προώθησε το Κρητικό
Ζήτημα, για την Ένωση
της Κρήτης με την
Ελλάδα.

45. Η οριστική λύση του
Κρητικού ζητήματος
δίνεται με τον Α΄
Βαλκανικό Πόλεμο που
ξέσπασε τον Οκτώβριο
του 1912.
Η Τουρκία νικήθηκε από την
Ελλάδα, τη Σερβία, το
Μαυροβούνιο και τη
Βουλγαρία, οι οποίες
συμμάχησαν εναντίον της.
Με τη συνθήκη του
Λονδίνου, τον Μάη του
1913, παραχωρείται η
Κρήτη στην Ελλάδα.

46. Την 1η Δεκεμβρίου 1913, πραγματοποιήθηκε η επίσημη
τελετή της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Νωρίτερα
την ίδια χρονιά, στις 14 Φεβρουαρίου του 1913, είχε γίνει
στο φρούριο της Σούδας η υποστολή των σημαιών των
Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας.

47. Η Ένωση έγινε με επίσημη τελετή στο φρούριο Φιρκά στα
Χανιά, όπου ο 94χρονος Αναγνώστης Μάντακας και ο
81χρονος Χατζημιχάλης Γιάνναρης υψώνουν την Ελληνική
Σημαία παρουσία του Βασιλιά Κωνσταντίνου και του
Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Έτσι η πολυπόθητη
Ένωση, που πληρώνεται με σκληρούς αγώνες και ποταμούς
αίματος γίνεται πραγματικότητα.