Mungun hurungiin mayagtiig nuhuh zaavar

1. 1.1 “Тахько” ХКомпанийн танилцуулга.
Тахько хувьцаат компани анх 1931 онд Оѐдлын артель нэртэйгээр
байгуулагдсан бөгөөд 1972 онд хоршоологчдын өмчөөс улсын өмчид
шилжиж,дотроо оѐдлын төв үйлдвэр,хүүхдийн хувцасны үйлдвэр,гэр ахуйн
эдлэлийн үйлдвэр гэсэн гурван үйлдвэрийг нэгтгэсэн оѐдлын үйлдвэрийн нэгдэл
болж,тухайн үеийн Хөнгөн ба хүнсний үйлдвэрийн Яамны харъяанд ажиллаж
байсан.
Улс орон зах зээлд шилжих эхний үед Оѐдлын үйлдвэрийн нэгдэл нь
Тахь пүүс, оѐдлын Хулан, Оюу, Номин үйлдвэрлэл гэсэн зохион байгуулалтын
хэлбэрээр богино хугацаанд ажилласан бөгөөд Монгол улсын Засгийн газрын
Өмч хувьчлалын комиссын 1992 оны 3 дугаар сарын 5-ны өдрийн 32 дугаар
тогтоолоор хувьчлагдах шийдвэр гарч,Тахько хувьцаат компани (100% хувийн
өмчид шилжсэн) байгуулагдсан үеэс одоог хүртэл тасралтгүй үйл ажиллагаа
явуулж байгаа болно.
Тус компани 1992 онд буюу хувьчлагдах үеийн эхлэлтийн балансаар
345,567.5 мянган төгрөгийн өөрийн хөрөнгөтэй,нэг бүр нь 100 төгрөгийн
нэрлэсэн үнэтэй 592,830 ширхэг энгийн хувьцаатай байсан бол 2010 оны
жилийн эцсийн байдлаар 1,399,224.4 мянган төгрөгийн өөрийн
хөрөнгөтэй,анхны үнээр тооцвол 1,140,547.6 мянган төгрөгийн үнэ бүхий үл
хөдлөх хөрөнгөтэй.
Тахько ХКомпани өмнө нь улсын үйлдвэр байхдаа оѐдлын
үйлдвэрлэлийн шугам, тоног төхөөрөмж шинэчлэхээр авсан банкны урт
хугацаатай 92,772.5 мянган төгрөг, 649,9 мянган ам.доллар,29,134.8 мянган
йений зээлтэйгээр хувьчлагдсан бөгөөд эдгээр бүх зээлийг хүүгийн хамт 1992-
1999 онуудад өөрийн орлогоор бүрэн төлж барагдуулсанаар өр төлбөргүй аж
ахуйн нэгж болсон.
Тус компани 1988 оноос Оросын Холбооны Улсын зарим компани
байгууллагын захиалгаар төрөл бүрийн оѐмол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн
нийлүүлж эхэлснээр Монгол Улсад оѐмол бүтээгдэхүүний анхны экспортлогч
компани болсон юм.Улмаар 1993 оноос Америкийн Нэгдсэн Улсаас Монгол
Улсад олгосон худалдааны нэн тааламжтай нөхцлийн дагуу Америкт үйл
www.zaluu.comwww.zaluu.com

2. ажиллагаа явуулдаг ижил төрлийн кодмпани,худалдан авагч,захиалагч
импортлогч нартай хамтран ажиллаж,тэдний захиалгаар үйлдвэрлэсэн оѐмол
бүтээгдэхүүнийг 1993 оноос эхлэн Америкийн зах зээлд нийлүүлж жилд
дунджаар нэг сая ширхэг оѐмол бүтээгдэхүүн экспортолж байна.
Оѐмол бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх зорилгоор
Хонконг,Тайваний оѐдлын үйлдвэрлэл эрхэлдэг компаниудтай хамтран
хамтарсан хөрөнгө оруулалттай оѐдлын Айтекс, Татекс үйлдвэрүүдийг
байгуулан ажиллуулснаар жилд 2 сая гаруй оѐмол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн
экспортод гаргаж байлаа.
Ийнхүү тус компани Монгол Улсын үндэсний оѐдлын үйлдвэрлэлийг
дангаараа амжилттай гүйцэтгэж байсан боловч АНУ-тай байгуулсан Засгийн
газар хоорондын худалдааны тааламжтай нөхцөл цуцлагдаж,оѐмол
бүтээгдэхүүний захиалгагүй болсон тул 2000 оноос эхлэн оѐдлын
үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг зогсоож, өөрийн байранд төрөл бүрийн ажлын
байр бий болгох,үл хөдлөх хөрөнгийн түрээсийн үйл ажиллагаа явуулснаар
Улаанбаатар хотын томоохон түрээслүүлэгч болж Мобиком корпорацийн
үйлчилгээ үзүүлэгч Тэди, М .клуб, боулинг, фитнес үйлчилгээний том төвийг
өөрийн байранд түрээсээр ажиллуулж байна.
Тахько ХК компани үүсэн байгуулагдсанаас хойш эрхэлж буй үйл
ажиллагаа, компанийн өмнө тавигдсан зорилтыг амжилттай хэрэгжүүлж,хувь
нийлүүлэгчдийн хурал,Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дотоод үйл ажиллагааг
хуулийн хүрээнд явуулж, компанийн хувьцаа эзэмшигчдэд нийтдээ 253,869,054
төгрөгийн ногдол ашиг хувиарлан олгоод байна.
Одоо тус компани нь худалдаа,хөрөнгө оруулалт,үл хөдлөх хөрөнгийн
түрээсийн зэрэг үйл ажиллагаа эрхэлдэг бөгөөд сүүлийн жилүүдэд хүлэмжийн
хийн томоохон төсөл дээр хөрөнгө оруулалт хийхээр ажиллаж эхлээд байна.Тус
компани нь одоогийн байдлаар захиргаа, техникийн үйлчилгээний гэсэн 2
албаны зохион байгуулалтын бүтэцтэй, 21 ажилтны бүрэлдэхүүнтэй ажиллаж
байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

3. 1.2 Тахько ХК-ын удирдлага, бүтэц зохион байгуулалт
Үйлчилгээний чиглэл: Тахько ХК-ны хувьд 1999 оноос оѐдлын үйлдвэрийн
үйл ажиллагаагаа зогсоож түрээсийн үйлчилгээнд чиглэгдсэн.
 ÍÁÁ-í ñóóðü :
Тахько ÕÊ íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëýý àêêóðýëü ñóóðèàð á¿ðòãýíý. ªºðººð
õýëáýë æèíõýíý õýðýãæèëòèéí çàð÷ìûí äàãóó àæèë ã¿éëãýýã õèéãäñýí ýñýõýýñ ¿ë
õàìààðàí õîëáîãäîõ òàéëàíò õóãàöààíä õ¿ëýýí çºâøººð÷ á¿ðòãýëä òóñãàíà.
 ÍÁÁ-í ¿ç¿¿ëýëòèéí íýãæ:
Тахько ÕÊ íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëýý ÌÓ-í ¿íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãò òºãðºã
ìºí㺺ð èëýðõèéëíý.
 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí æèë:
Тахько ÕÊ-íèé õóâüä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí æèëèéã êàëåíäèàðèéí æèëýýð
òîäîðõîéëíî. Ýíý íü 1ñàðûí 1-ýýñ ýõëýí 12 ñàðûí 31-ýýð äóóñãàâàð áîëíî.
 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí èæ á¿ðäýë:
1. ¯ëäýãäýë áàëàíñ (ÑÒ-1)
2. Îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí (ÑÒ-2)
3. ªì÷èéí ººð÷ëºëòèéí òàéëàí (ÑÒ-3)
4. ̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí (ÑÒ-4)
5. ÍÁÁ áîäëîãî áà нýìýëò òîäðóóëãà (ÑÒ-5)
 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ:
ТУЗ-ийн дарга
Хувьцаа
эзэмшигчдийн
хурал
ТУЗ-ийн
гишүүд
Гүйцэтгэх
захирал
Захиргааны
алба
Техник
үйлчилгээн
ий алба
www.zaluu.comwww.zaluu.com

4. Тахько ÕÊ íü êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãààíä àøèãëàãäàæ áàéãàà õºðºíãº, ºð
òºëáºð, îðëîãî, çàðäëûí õºäºë㺺íèéã òóõàé á¿ðò íü á¿ðòãýæ æèëèéí ýõíýýñ
ºññºí ä¿íãýýð óëèðàë, õàãàñ æèë, æèë òóòàìä ñàíõ¿¿ãèéíòàéëàíãóóäûã áýëòãýí
ãàðãàíà.
 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí õÿíàëò, øàëãàëò:
Тахько ÕÊ õàãàñ æèëèéí áîëîí æèëèéí ýöýñèéí òàéëàíã àóäèòûí áàéãóóëëàãààð
õÿíóóëàí áàòàëãààæóóëíà.
 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí òóøààõ:
Тахько ÕÊ íü óëèðàëûí Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã äàðàà óëèðàëûí ýõíèé ñàðûí 20-íû
äîòîð, æèëèéí ýöñèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã äàðàà îíû 2 ñàðûí 10-íû äîòîð
õàðúÿà ñàíõ¿¿, òàòâàðûí áàéãóóëëàãóóä áóþó áóñàä õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäàä
òóøààíà.
 Äàíñíû æàãñààëò:
Тахько ÕÊ íü ÌÓ-í ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí ñàéäûí 2000.12.22 ºäðèéí 116 òîîò
òóøààëààð áàòëàãäñàí ÍÁÁ-í äàíñíû æàãñààëò, äàíñíû ¿ëãýð÷èëñýí çààâðûí
äàãóó åðºíõèé áîëîí çàäàðãàà äàíñóóäûã êîäëîí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿éë
àæèëëàãààíäàà ìºðäºíº.
 ÍÁÁ-í àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéí ìàÿãò, çààâàð:
Тахько ÕÊ íü ÍÁÁ-í àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéí ìàÿãò, çààâðûã àøèãëàõäàà ñàíõ¿¿
ýäèéí çàñãèéí ñàéä, ¯íäýñíèé ñòàòèñêèéí ãàçðûí äàðãûí 2002 îíû 171/11 òîîò
òóøààëààð áàòëàãäñàí `ªì÷èéí á¿õ õýëáýðèéí àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãàä
íèéòëýã õýðýãëýãäýõ àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéí ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð`-ã
¿íäýñëýíý.
 ÍÁÁ-í ìàÿãò, àðãà÷ëàë:
Тахько ÕÊ ÍÁÁ-ä õºòëºãäºõ ìàÿãò, àðãà÷ëàëûã õºòëºõ人 ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí
ñàéäûí 2002.07.04 ºäðèéí 191 òîîò òóøààëààð áàòëàãäñàí `ÀÀÍÁ-ä íèéòëýã
õýðýãëýãäýõ ÍÁÁ-í ìàÿãò, àðãà÷ëàë`-ûã ìºðäëºã áîëãîíî.
 ÍÁÁ-í áàðèìò áè÷ãèéí õàäãàëàëò:
Тахько ÕÊ íü ÍÁÁ-í áàðèìò áè÷èã áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã ÌÓ-í àðõèâûí
òóõàé õóóëèéí äàãóó õàäãàëíà.
1.3 ªì÷èéí á¿õ õýëáýðèéí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä íèéòëýã
õýðýãëýãäýõ àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéí ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð
Íýã. Åðºíõèé ç¿éë
Àíõàí øàòíû áàðèìò ãýæ àæèë ã¿éëãýý ãàðñíûã íîòîëæ áè÷ãýýð
á¿ðä¿¿ëñýí áîëîí áóñàä íîòîëãîîã õýëíý. Àíõàí øàòíû áàðèìò íü íÿãòëàí
www.zaluu.comwww.zaluu.com

5. áîäîõ á¿ðòãýë õºòëºõ, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí, ìýäýýëëèéã ¿íýí, çºâ ãàðãàõ ¿íäýñëýë
áîëíî. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà äîòîîääîî ìºðäºõ áàðèìò, ìàÿãòûã ýíý
çààâàðò íèéö¿¿ëíý. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà íü àíõàí øàòíû ìàÿãòóóäûã
íýãäñýí æóðìààð óðüä÷èëàí äóãààðëàíà.
Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, íÿãòëàí áîäîã÷ íü ¿éëäâýðëýë,
¿éë÷èëãýýíèé øàò äàìæëàãà, àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä ãàðñàí
õºðºíãº, ýõ ¿¿ñâýðèéí õºäëºë, ººð÷ëºëò á¿ðèéã àíõàí øàòíû áàðèìòàä áè÷èëò
õèéæ á¿ðä¿¿ëíý.
Àíõàí øàòíû áàðèìòàä ò¿¿íèéã ¿éëäñýí, çºâøººðñºí áóþó øàëãàñàí
àæèëòàí ãàðûí ¿ñýã çóðæ, òàìãà, òýìäýã äàðñíààð óã áàðèìò õ¿÷èí òºãºëäºð
áîëíî.
Àíõàí øàòíû áàðèìòûí á¿ðäýëò, ¿íýí çºâèéã ò¿¿íèéã ¿éëäñýí,
çºâøººðñºí, øàëãàæ õ¿ëýýí àâñàí àæèëòàí õàðèóöíà. Àíõàí øàòíû áàðèìòã¿é
àæèë ã¿éëãýýã á¿ðòãýë, òàéëàíä òóñãàõûã õîðèãëîíî.
Õî¸ð. ̺íãºí õºðºíãèéí ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð
1.Áýëýí ìºíãºíèé îðëîãî, çàðëàãûí áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ÌÕ-1,2
Áýëýí ìºíãºíèé ã¿éëãýý, ò¿¿íèé õàäãàëàëò õàìãààëàëò, á¿ðýí á¿òýí
áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð áýëýí ìºíãºíèé îðëîãî, çàðëàãûí áàðèìòûã õºòºëíº.
Áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãûí øèéäâýðèéí äàãóó õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ áýëýí
ìºíãºíèé îðëîãî, çàðëàãûí áàðèìòûã áè÷èæ íýã, õî¸ðäóãààð ãàðûí ¿ñýã
зурагдсаны дараа мөнгөний нярав зохих гүйлгээг хийнэ. “Áэлэн мөнгөний
îðëîãûí áаримт”-ààð áýëýí ìºíãèéã òîîëæ õ¿ëýýí àâ÷, çàðëàãûí áàðèìòûã
¿íäýñëýí áýëýí ìºíãèéã õ¿ëýýëãýæ ºãíº. Ýäãýýð áàðèìòóóäûã 2 õóâü ¿éëäýæ,
ìºí㺠òóøààã÷ ýñâýë õ¿ëýýí àâàã÷ íàðò 1 õóâèéã ºã÷, õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ãèéí
хамт 1 хувийг нярав хадгалан “Áэлэн мөнгөний тайлан”-ä áè÷èëò õèéõ ¿íäýñëýë
áîëãîíî. Áýëýí ìºíãºíèé îðëîãî, çàðëàãûí áàðèìòóóäûã äàãàëäàõ áàðèìò
áè÷ãèéí õàìò Áýëýí ìºíãºíèé òàéëàíãèéí 1 õóâüòàé õàâñàðãàí, õîëáîãäîõ
íÿãòëàí áîäîã÷èä òóøààíà. Áýëýí ìºíãºíèé íÿðàâ òàéëàíãèéí 1 õóâèéã ººðòºº
õàäãàëíà.
2.Áýëýí ìºí㺠îëãîõûã õ¿ññýí ºðãºäºë
www.zaluu.comwww.zaluu.com

6. ÍÕÌàÿãò ÌÕ-3
Áýëýí ìºí㺠àâàõ õ¿ì¿¿ñ áýëýí ìºí㺠îëãîõûã õ¿ññýí ºðãºäëèéã àñóóëòûí
äàãóó 1 õóâü íºõºí áè÷èæ, ãàðûí ¿ñãýý çóðñíû äàðàà äàðãà, åðºíõèé íÿãòëàí
áîäîã÷îîð öîõóóëæ, ãàðûí ¿ñýã çóðóóëàí, áýëýí ìºíãºíèé çàðëàãûí áàðèìò
õàâñàðãàõààð õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷èä ºã÷, íÿðàâààñ ìºí㺺 àâ÷, áàðèìòûí
1 õóâèéã íÿðàâò ¿ëäýýíý.
3.Áýëýí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí
ÍÕÌàÿãò ÌÕ-4
̺íãºíèé íÿðàâ îðëîãî, çàðëàãûí áàðèìòóóä, ìºí㺠îëãîõûã õ¿ññýí
ºðãºäºë çýðãèéã ¿íäýñëýí áàðèìò òóñ á¿ðýýð ºäºð á¿ð áýëýí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé
òàéëàíã 2 õóâü ¿éëäýí, 1 õóâèéã õîëáîãäîõ áàðèìòóóäûí õàìò íÿãòëàí áîäîã÷èä
òóøààæ, ¿ëäýõ õóâèéã ººðòºº ¿ëäýýíý. Íÿãòëàí áîäîã÷ áýëýí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé
òàéëàíãèéí õóóäñûã íü õîñîîð èæèë äóãààðëàæ íÿðàâò ºãºõ áºãººä òýðõ¿¿
äóãààðûí òîî ñàíõ¿¿ãèéí æèëä òàñðàëòã¿é ìºðäºãäºæ áàéâàë çîõèíî.
4.Áýëýí ìºíãºíèé òîîëëîãûí áàòàëãàà
ÍÕÌàÿãò ÌÕ-5
̺íãºí õºðºíãèéí íÿðàâ àæèë õ¿ëýýëöýõýä, òàéëàíò õóãàöàà /óëèðàë,
æèë/-íû ýöýñò áîëîí ãýíýòèéí òîîëëîãî õèéõýä áýëýí ìºíãºíèé ¿ëäýãäëèéã
äýâñãýðò áóþó âàëþòûí òºðºë á¿ðýýð òîîëæ, áýëýí ìºíãºíèé òîîëëîãûí
áàòàëãààã 2 õóâü ¿éëäýíý. Õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ íü òîîëëîãûí êîìèññîîñ
үйлдсэн “Áэлэн мөнгөний тооллогын баталгаа”-íû 1 õóâèéã ¿íäýñëýí ìºíãºí
õºðºíãèéí íÿðàâûí òîîöîîã áîäíî.
Ãóðàâ. Áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íýò ç¿éëèéí ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð
1. Áàðàà, ìàòåðèàë õ¿ëýýí àâàëòûí áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-1
Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãààñ èðæ áàéãàà áàðàà, ìàòåðèàëûí ¿íý
á¿õèé ç¿éëñ, òîî õýìæýý, çýðýã äóãààðûí õóâüä äàãàëäàí èðñýí áàðèìòòàéãàà
òîõèðîõã¿é áàéõ, õàéðöàã, ñàâ, áàãëàà áîîäîë, ëîö, ëîìáî çàäàð÷ ãýìòñýí ¿åä
ýä õàðèóöàã÷ ñàíõ¿¿ãèéí àëáàíä ìýäýãäýæ áàéãóóëëàãààñ ìýðãýæëèéí
õ¿ì¿¿ñèéí á¿ðýëäýõ¿¿íòýé êîìèññ òîìèëóóëæ "Áàðàà, ìàòåðèàë õ¿ëýýí àâàëòûí
áàðèìò"-ààð õ¿ëýýí àâíà. Êîìèññ "Áàðàà, ìàòåðèàë õ¿ëýýí àâàëòûí áàðèìò"-ûã
àñóóëòûí äàãóó 2 õóâü íºõºí áè÷èæ 1 õóâèéã äàãàëäàí èðñýí áàðèìòûí õàìò ýä
õàðèóöàã÷èä, ¿ëäýõ õóâèéã òýýâýðëýã÷èä ºãíº.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

7. Ýä õàðèóöàã÷ "Áàðàà, ìàòåðèàë õ¿ëýýí àâàëòûí áàðèìò"-ààð àãóóëàõûí
á¿ðòãýëèéã õºòºëæ òàéëàíãèéí õàìò òàéëàíò õóãàöààíä ñàíõ¿¿ãèéí àëáàíä
èð¿¿ëíý. Õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ õóðààíãóé äàíñàíä áè÷èëò õèéæ áàðèìòûã
õàäãàëíà.
2. Îðëîãûí áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-2
Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãààñ èðñýí áîëîí ººðèéí ¿éëäâýðèéí öåõ,
òàñàã, òóñëàõ àæ àõóéãààñ áîëîâñðóóëñàí ç¿éë, ¿éëäâýðò òàâüæ îëãîñîí òºðºë
á¿ðèéí ìàòåðèàëûí çàðöóóëàãäààã¿é ¿ëäýãäýë, ¿éëäâýðëýëèéí ãîëîãäëîîñ
ãàðñàí ººäºñ õàÿãäàë, ¿íäñýí õºðºíãèéí óñòãàëòààñ àøèãëàñàí ìàòåðèàë, ¿íý
á¿õèé ç¿éëèéã îðëîãî áîëãîõîä ýä õàðèóöàã÷ íàð äàãàëäàí èðñýí áè÷èã
áàðèìòûã ¿íäýñëýí îðëîãûí áàðèìòûã 2 õóâü áè÷èæ, 1 õóâèéã ººðòºº àâ÷
àãóóëàõûí á¿ðòãýëä áè÷èëò õèéñíèé äàðàà òàéëàíãèéí õóãàöààíä ñàíõ¿¿ãèéí
àëáàíä, ¿ëäýõ õóâèéã òýýâýðëýã÷ áîëîí ìàòåðèàëûã òóøààã÷èä ºãíº.
3. Çàðëàãûí áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-3
Áàðàà, ìàòåðèàëûí ¿íýò ç¿éëñèéã õóäàëäàí àâàã÷ áàéãóóëëàãàä à÷óóëàõ, íýã
àãóóëàõ, ýä õàðèóöàã÷, íÿðàâààñ íºãººä øèëæ¿¿ëýõ, ººðèéí õýðýãöýýíýýñ èë¿¿
áóþó õýðýãöýýíä òîõèðîõã¿é ç¿éëèéã õóäàëäàí áîðëóóëàõ, íýãæèéí îðö íîðì
òîãòîîãäîîã¿é ìàòåðèàë ¿íýò ç¿éëèéã ¿éëäâýðò òàâüæ îëãîõ, çîõèõ øèéäâýðèéí
äàãóó ººð ãàçàð øèëæ¿¿ëýõýä çàðëàãûí áàðèìòûã ýä õàðèóöàã÷ çºâøººðºë
øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí 2 õóâü áè÷èæ, 1 õóâèéã ººðòºº àâ÷ òàéëàíãèéí õóãàöààíä
ñàíõ¿¿ãèéí àëáàíä, ¿ëäýõ õóâèéã õ¿ëýýí àâàã÷èä "Ìàòåðèàë ¿íý á¿õèé ç¿éëèéã
ãàðãàõ çºâøººðºë"-èéí õàìò îëãîíî.
4. Áàðàà ìàòåðèàëûã ãàðãàõ çºâøººðºë
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-4
Áàðàà ìàòåðèàëûí õºäºë㺺íèéã ýìõ öýãöòýé áàéëãàõ, ºì÷ õºðºíãèéí
õàäãàëàëò õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëæ, á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð
çºâøººðëèéí õóóäñûã àæ àõóéí ýðõëýã÷, íÿðàâ íàð 1 õóâü áè÷èæ ¿íý á¿õèé
ç¿éëèéã õ¿ëýýí àâàã÷èä îëãîíî. "Áàðàà ìàòåðèàëûã ãàðãàõ çºâøººðºë"-èéã
õàðóóë, ìàíààíû õ¿ì¿¿ñ à÷ñàí ç¿éëòýé òóëãàí øàëãàæ õóðààí àâ÷ äàðààãèéí
àæëûí ºäºðò ñàíõ¿¿ãèéí àëáàíä õ¿ëýýëãýí ºãíº. Ǻâøººðºë íü ñàíõ¿¿ãýýñ
òóñãàé íîìåðëîã÷îîð äóãààðëàãäñàí áàéíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

8. 5. Àãóóëàõûí á¿ðòãýë
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-5
Áàðàà, ìàòåðèàëûí õºäºë㺺í, ¿ëäýãäëèéí òîî õýìæýýã òóõàé á¿ðä ìýäýõ,
ò¿¿íèé á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð àãóóëàõûí á¿ðòãýëèéã ýä
õàðèóöàã÷ ìàòåðèàëûí íýð òºðºë, çýðýã, äóãààð á¿ð äýýð íýýæ õºòºëíº.
Àãóóëàõûí á¿ðòãýëèéã äýâòýð ìàÿãòààð õºòºëíº. Ò¿¿íèé õóóäàñ íýã á¿ðèéã
äóãààðëàí, õóóäàñíû òîîã òàâüæ õàðèóöàã÷ íÿãòëàí áîäîã÷ íü ýä õàðèóöàã÷èä
æèëèéí ýõýíä õ¿ëýýëãýí ºãíº.
Ìàòåðèàë, ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí õºäºë㺺íèéã ýä õàðèóöàã÷èä "Áàðàà,
ìàòåðèàëûí ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí îðëîãî, çàðëàãûí áàðèìò"-èéã ¿íäýñëýí
àãóóëàõûí á¿ðòãýëèéã áèåò íýãæýýð õºòºëæ ºäºð òóòìûí ¿ëäýãäëèéã
òîäîðõîéëîõûí õàìò òàéëàíò õóãàöààíä õàðèóöàã÷ íÿãòëàí áîäîã÷îîð òàéëàíãàà
õÿíóóëæ ¿ëäýãäëèéã áàòëóóëàí ãàðûí ¿ñýã çóðóóëíà. Àãóóëàõûí á¿ðòãýëèéí
õóóäàñ á¿ðèéã äóãààðëàæ, ýöñèéí õóóäñàíä íÿãòëàí áîäîã÷ íèéò äóãààðûí òîîã
òàâüæ, ñàíõ¿¿ãèéí òýìäýã äàðíà.
6. Øààðäàõ õóóäàñ
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-6
Ìàòåðèàëûí ¿íý á¿õèé ç¿éëñèéã áàéãóóëëàãûí ¿éëäâýðëýë, äîòîîä
õýðýãöýýíä çàðöóóëàõ øààðäëàãà ãàðñàí ¿åä óã ç¿éëèéã àâ÷ çàðöóóëàõ õ¿í
"Øààðäàõ õóóäàñ"-ûã 1 õóâü ¿éëäýæ çºâøººðºë àâíà. Ýä õàðèóöàã÷ øààðäàõ
õóóäñûã ¿íäýñëýí ìàòåðèàë, ¿íý á¿õèé ç¿éëèéã òàâüæ îëãîñíû äàðàà àãóóëàõûí
á¿ðòãýëä áè÷èëò õèéæ, òàéëàíò õóãàöààíä íÿãòëàí áîäîã÷èä õ¿ðã¿¿ëíý.
7.Òîîöîî áîäñîí áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-7
Ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûã æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõûí ºìíº, ýä
õºðºíãèéí õàðèóöàã÷ áîëîí ýä õºðºíãèéí òîîöîîòîé õîëáîîòîé àæèëòàí
ñîëèãäîõ ¿åä, ýä õºðºí㺠äóòàãäñàí, ýä õºðºíãèéã õóóëü áóñààð çàðöóóëñàí áàéæ
áîëçîøã¿é ãýæ ¿çñýí ¿åä, áàéãàëèéí ãàìøèã, ãàë ò¿éìýð çýðýã ãýíýòèéí àþóëûí
äàðàà, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã ººð÷ëºí áàéãóóëñàí, òàòàí áóóëãàñàí,
äàìïóóðñàí ãýæ çàðëàñàí çýðýã òîõèîëäîëä õèéíý.
Òîîëëîãûí äàðàà ýä õàðèóöàã÷ íàðûí òîîöîîã áîäîæ èë¿¿äëèéã îðëîãî
áîëãîõ áà äóòàãäëûã òºë¿¿ëýõ, ýñâýë çàðëàãà áîëãîæ øèéäâýðëýíý.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

9. Ýä õàðèóöàã÷èéí òîîöîî áîäñîí áàðèìòûã õîëáîãäîõ íÿãòëàí áîäîã÷ 2 õóâü
íºõºí áè÷èæ òîîëëîãûí êîìèññûí ãèø¿¿ä ãàðûí ¿ñýã çóðæ áàòàëãààæóóëíà.
Áàðèìòûí íýã õóâü íÿãòëàí áîäîã÷èä, ¿ëäýõ õóâü ýä õàðèóöàã÷èä õàäãàëàãäàíà.
8.Ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûí á¿ðòãýë
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-8
Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí á¿ðòãýëèéí áîäëîãûí áàðèìò áè÷èãò çààñíû
äàãóó òîîëëîãûã ÿâóóëíà. Òîîëëîãûí êîìèññ ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûã òîãòîîñîí
õóãàöààíä çààâðûí äàãóó ¿íýí çºâ, ÷àíàðòàé ÿâóóëæ òîîëëîãûí ÿâö ¿ð ä¿íã
êîìèññûí õóðëààð õýëýëöýæ, òîîëëîãûí á¿ðòãýëèéã 2 õóâü ¿éëäýæ áàéãóóëëàãûí
óäèðäëàãàä òàíèëöóóëàí áàòëóóëæ, ñàíõ¿¿ãèéí àëáàíä õ¿ðã¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.
Ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûí á¿ðòãýëä áàéãóóëëàãûí íýð, ýä õºðºíãèéí íýð
òºðºë, õààíà àøèãëàãäàæ áàéãàà, õºðºíãèéí ÷àíàð áàéäàë çýðãèéã òýìäýãëýõèéí
õàìò òîîëëîãûí á¿ðòãýëèéí õóóäàñ á¿ðèéí àðä òîîëëîãûí êîìèññûí äàðãà,
ãèø¿¿ä, ýä õàðèóöàã÷ ãàðûí ¿ñýã çóðíà.
7. Áàðàà ìàòåðèàëûí òàéëàí
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-9
Áàðàà ìàòåðèàëûí òàéëàíã àãóóëàõûí íÿðàâ, ýä õàðèóöàã÷ íü àæ àõóéí
íýãæ, áàéãóóëàãûí á¿ðòãýëèéí áîäëîãûí áàðèìò áè÷èãò çààñàí õóãàöààíä
àãóóëàõûí á¿ðòãýëä ¿íäýñëýí ìàòåðèàëûí íýð òºðºë òóñ á¿ðèéí òîî õýìæýýãýýð
íýãòãýí ãàðãàíà. Áàðàà ìàòåðèàëûí òàéëàíã íÿðàâ, ýä õàðèóöàã÷ íàð äýýð
õºòëºãäºæ áóé àãóóëàõûí á¿ðòãýëòýé òóëãàí øàëãàæ õ¿ëýýæ àâíà.
8. Àæèë÷èí, àëáàí õààã÷äûí õýðýãëýæ áàéãàà ýä õºðºíãèéí
àøèãëàëòûí á¿ðòãýë
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-10
Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí àæèë÷èí, àëáàí õààã÷äûí àëáàí õýðýãöýýíä
ýçýìøèæ áàéãàà ýä õºðºíãèéã íýð òºð뺺ð àíãèëàí á¿ðòãýæ, óã á¿ðòãýëèéã
òîîëëîãûí êîìèññ 3 õóâü ¿éëäýæ, 1 ä¿ãýýð õóâèéã ñàíõ¿¿ãèéí àëáàíä, 2 äóãààð
õóâèéã àæ àõóéí ýðõëýã÷ (íÿðàâ)-ä, ¿ëäýõ õóâèéã ýä õàðèóöàã÷èä ºãíº.
Àæèë÷èí, àëáàí õààã÷äûí õýðýãöýýíä àøèãëàãäàæ áàéãàà ýä õºðºíãèéí áýëýí
áàéãàà ¿ëäýãäëèéã òîîëëîãûí êîìèññ ¿çýæ áèå÷ëýí òîîëîîä òîîëëîãî ÿâóóëñàí
õóãàöààã òîäîðõîé çààí òîîëëîãûí á¿ðòãýëä ãàðûí ¿ñýã çóðíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

10. ĺðºâ. Õºäºëìºð öàëèí õºëñíèé ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð
1. Àæëûí öàã àøèãëàëòûí á¿ðòãýë
ÍÕÌàÿãò ÖÕ-1
Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí àæèë÷èí àëáàí õààã÷äûí àæëûí öàã
àøèãëàëòàíä áàéíãûí õÿíàëò òàâèõ, ¿éëäâýðëýëä çàðöóóëñàí õºäºëìºð, öàëèí
õºëñíèé õýìæýýã çºâ òîäîðõîéëîõ, õºäºëìºðèéí ñàõèëãà áàò, àæëûí öàã
àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð àæëûí öàã àøèãëàëòûí á¿ðòãýëèéã õºòºëíº.
Àæëûí öàã àøèãëàëòûí á¿ðòãýëèéã ñàðûí ýõýíä õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷
àæèë÷èí, àëáàí õààã÷ íýã á¿ðèéí íýðýýð íýýæ, öàã á¿ðòãýã÷èä õ¿ëýýëãýí ºãíº.
¯éëäâýðèéí ãàçðóóäàä öåõ, òàñàã, ýýëæ, õýñãèéí äàðãà, ìàñòåð, òîî á¿ðòãýã÷
çýðýã õ¿ì¿¿ñ á¿ðòãýíý. Àæëûí öàã á¿ðòãýã÷èä ñàðä (ñàðûí ýõíèé, ýöñèéí öàëèí
áîäîõ ¿åä) 2 óäàà õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷îîð àæëûí öàãèéí á¿ðòãýëèéã
øàëãóóëíà. Àæëûí öàãèéã á¿ðòãýõäýý õ¿í íýã á¿ðèéí ºã뺺, ºäºð àæèëäàà èðñýí
öàãèéã 1, 3 ìºðºíä, ºäºð, îðîé òàðñíûã 2, 4 ä¿ãýýð ìºðºíä òóõàéí ºäðèéí íèéò
àæèëëàñàí öàãèéã 5 äóãààð ìºðºíä, èë¿¿ àæèëëàñàí öàãèéã àæèëëàñàí öàãò
îðóóëàõã¿éãýýð çîõèõ øèôðýýð àæèëëàñàí öàãèéí àðä 5 äóãààð ìºðºíä òóñ òóñ
á¿ðòãýíý.
Ñàðûí ýöýñò àæèëëààã¿é öàãààñ øàëòãààíòàéã íü çîõèõ øèôðýýð 11 ä¿ãýýð
áàãàíàä íºõºæ áè÷íý.
Öàã àøèãëàëòûã õàâñðàëò 1 –ä çààãäñàí òîîí áîëîí ¿ñãèéí øèôðýýð öàãèéí
á¿ðòãýëä òýìäýãëýëýý õèéæ á¿ðòãýæ áîëíî. Öàã á¿ðòãýã÷èä ñàðûí ýöýñò õ¿í íýã
á¿ðèéí öàã àøèãëàëòûí òîîöîîã ãàðãàæ íÿãòëàí áîäîã÷èä èð¿¿ëíý.
2. Àæëûí öàãèéí òîîöîî
ÍÕÌàÿãò ÖÕ-2
Ñàðûí ýöýñò öàã á¿ðòãýã÷ àæëûí öàãèéí òîîöîîã õ¿í íýã á¿ðýýð áîëîí, öåõ,
òàñàã, ýýëæ, õýñãèéí õýìæýýíä ãàðãàæ õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷îîð øàëãóóëæ
õ¿ëýýëãýí ºãíº. Àæëûí öàãèéí òîîöîîã ¿íäýñëýí öàëèí õºëñíèé òîîöîîã õèéõ
òóë öàã á¿ðòãýã÷èä òîîã öýâýð íÿìáàé, çàñâàðã¿éãýýð íºõºí áè÷ñýí áàéõ
øààðäëàãàòàé.
Õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ àæëûí öàãèéí òîîöîîã àæëûí öàã àøèãëàëòûí
á¿ðòãýëòýé õ¿í íýã á¿ðýýð òóëãàí øàëãàæ õ¿ëýýí àâñàíû ýöýñò, äàðààãèéí
øàòíû öàã àøèãëàëòûí á¿ðòãýëèéã îëãîíî.
3. Àæëûí äààëãàâàð
www.zaluu.comwww.zaluu.com

11. ÍÕÌàÿãò ÖÕ-3à,3á
Õèéñíýýð áîëîí öàãààð öàëèíæäàã õ¿ì¿¿ñèéí ã¿éöýòãýñýí àæëûã
òîäîðõîéëæ, öàëèí õºëñèéã òîîöîîëîõûí òóëä àæëûí äààëãàâðûã õýðýãëýíý.
Àæëûí äààëãàâðûã àæèë ýõëýõèéí ºìíº öåõ, òàñàã, ýýëæ, õýñãèéí äàðãà, ìàñòåð,
òîî á¿ðòãýã÷ íàð àæèë÷èí íýã á¿ðýýð áóþó õýñýã, òàñãààð íýã õóâü áè÷èæ
òºâëºðñºí æóðìààð îëãîíî. Àæèë÷èä àæèë ýõëýõèéí ºìíº àæëûí äààëãàâàðò
áè÷èãäñýí àæèëòàé òàíèëöàæ, òîäðóóëàõ ç¿éëèéã ëàâëàæ àæèëäàà îðíî.
Òóõàéí àæëûã äóóñòàë àæëûí äààëãàâðûã àæèë÷èä ººðòºº õàäãàëæ àæèë
äóóññàíû ýöýñò ýä øàëãàã÷ààð íºõºí áè÷èëò õèéëãýæ, àæëûí ã¿éöýòãýëèéã
õ¿ëýýí àâàõàä ìàñòåðò ºãíº. Àæèë÷èí íýã á¿ðýýð áè÷èõ àæëûí äààëãàâðûã ÖÕ–
3à ìàÿãòààð, õýñýã òàñãààð ã¿éöýòãýõ àæëûí äààëãàâðûã ÖÕ–3á ìàÿãòààð á¿ðòãýõ
áºãººä àæèë÷èí íýã á¿ðèéí çýðýã, öàëèíã õóâààðèëàõ êîýôôèöèåíò, öàëèíã
îëãîõ õýëáýðèéã õ¿í á¿ðýýð íºõñºí áàéõ øààðäëàãàòàé.
4. Öàëèíãèéí òîîöîîíû êàðò
ÍÕÌàÿãò ÖÕ-4
Öàëèíãèéí òîîöîîíû êàðòûã àæëûí öàãèéí òîîöîî, àæëûí äààëãàâðûã
¿íäýñëýí, öàëèí õºëñ õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ ñàðä íýã óäàà íºõºí áè÷èæ
äàðãà, åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷îîð áàòëóóëæ òàìãà òýìäýã äàðñàí áàéíà.
Öàëèíãèéí òîîöîîíû êàðòûã àæèë÷èí, àëáàí õààã÷èä íýã á¿ðèéí ¿íäñýí
íýìýãäýë öàëèí, ñóóòãàëóóäûã çºâ òîîöîîëîõîä çîðèóëàí õýðýãëýíý.
Öàëèíãèéí òîîöîîíû êàðòààð àæèëëàãñàäûí öàëèíã îëãîæ áîëíî.
5. Öàëèí îëãîõ õ¿ñíýãò
ÍÕÌàÿãò ÖÕ-5à, 5á
Öàëèí îëãîõ õ¿ñíýãòèéã õýðýãëýñíýýð àæèë÷èí àëáàí õààã÷ íýã á¿ðèéí
öàëèíãèéí îëãîëòîíä áàéíãûí õÿíàëò òàâèõ çîðèëãîòîé þì. Öàëèí îëãîõ
õ¿ñíýãòèéã, õàðèöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ öàëèíãèéí òîîöîîíû áè÷èëòèéã ¿íäýñëýí
ÖÕ–5á ìàÿãòààð õèéæ, äàðãà, åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷îîð áàòëóóëàí, ìºíãºí
çàðëàãûí áàðèìò áè÷èæ õàâñàðãàæ ìºíãºíèé íÿðàâò õ¿ëýýëãýí ºãíº.
̺íãºíèé íÿðàâ õ¿í íýã á¿ðò öàëèíã îëãîæ ãàðûí ¿ñýã çóðóóëæ äóóññàíû
ýöýñò áýëýí ìºíãºíèé òàéëàíä áè÷èëò õèéæ, íÿãòëàí áîäîã÷èä õóãàöààíä íü
èð¿¿ëíý.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

12. Àæèë÷èí àëáàí õààã÷äàä îëãîñîí ñàðûí ýõíèé óðüä÷èëãàà öàëèí, õºëñèéã
ÖÕ-5à ìàÿãòààð îëãîæ, öàëèí, õºëñíèé ñàðûí ýöñèéí òîîöîîã öàëèíãèéí
òîîöîîíû êàðò ÖÕ-4 ìàÿãòààð õèéíý.
Òàâ. ¯íäñýí õºðºíãèéí ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð
1. ¯íäñýí õºðºí㺠õ¿ëýýí àâàõ, øèëæ¿¿ëýõ áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ¯Õ-1
Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà ¿íäñýí õºðºíãèéã øèíýýð õ¿ëýýí àâàõ áóþó
çîõèõ øèéäâýðýýð øèëæ¿¿ëýõýä áàéãóóëëàãûí äàðãà, çàõèðëûí òóøààë áîëîí
õîëáîãäîõ øèéäâýðýýð òîìèëîãäñîí êîìèññ õºðºíãèéí íýð òºðºë á¿ð äýýð
õ¿ëýýí àâàõàä íýã õóâü, øèëæ¿¿ëýõýä 2 õóâü íºõºæ áè÷íý.
¯íäñýí õºðºíãèéã øèíýýð õ¿ëýýí àâàõàä òîìèëîãäñîí êîìèññ äàãàëäàí
èðñýí áàðèìò áè÷ãèéã ¿íäýñëýí ¯Õ-1 ìàÿãòûã àñóóëòûí äàãóó íºõºí áè÷èæ, àæ
àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí äàðãà, çàõèðëààð áàòëóóëàí, äàãàëäàõ áàðèìòûã
õàâñàðãàí àæëûí 3 õîíîãèéí äîòîð íÿãòëàí áîäîã÷èä èð¿¿ëíý.
¯íäñýí õºðºí㺠õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷, áàðèìò, äàãàëäàí èðñýí áè÷èã
áàðèìòûã òóëãàí øàëãàñíû ýöýñò ¿íäñýí õºðºíãèéí äàíñàíä áè÷èëò õèéæ,
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-10-èéã àñóóëòûí äàãóó íºõºí õºòºëíº.
¯Õ-1 áàðèìò íü îðëîãî áîëãîõ, øèëæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí ¿íäñýí áàðèìò
áîëæ ñàíõ¿¿ãèéí áàðèìòàíä õàäãàëàãäàíà.
2. ¯íäñýí õºðºíãèéí ºðãºòãºë, ñàéæðóóëàëò, èõ çàñâàðûã õ¿ëýýí àâàõ
áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ¯Õ-2
¯íäñýí õºðºíãèéí ºðãºòãºë, ñàéæðóóëàëò, èõ çàñâàð õèéñýí çýðýãò ãàð÷
áàéãàà çàðäëûí õýìæýýã òóõàé á¿ðä íü ¿íýí çºâ òîäîðõîéëîõ, çàñâàðûí àæëûí
÷àíàðò ¿íýëýëò ºãºõ çîðèëãîîð àæèë ã¿éöýòãýã÷èéí òºëººëºã÷èéã áàéëöóóëàí
åðºíõèé (àõëàõ), íÿãòëàí áîäîã÷ áàðèìòûã 2 õóâü ¿éëäýæ, áàéãóóëëàãûí äàðãà,
çàõèðàë áîëîí õîëáîãäîõ ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíààð áàòëóóëæ, íýãä¿ãýýð
õóâèéã ººðòºº àâ÷, ¿ëäýõ õóâèéã çàñâàðûí àæèë ã¿éöýòãýã÷èä ºãíº.
¯íäñýí õºðºí㺠õàðèóöñàí íÿãòëàí áîäîã÷ ¯Õ-2 áàðèìòûã ¿íäýñëýí
äàíñíû áè÷èëòèéã õèéæ, ÍÕÌàÿãò ÁÌ-10-ûí õîëáîãäîõ ¿ç¿¿ëýë¿¿äèéã íºõºí
õºòºëíº. Ñàíõ¿¿ãèéí áàðèìò áîëãîí õàäãàëíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

13. 3. ¯íäñýí õºðºí㺠àøèãëàëòààñ õàñàõ áàðèìò
ÍÕÌàÿãò ¯Õ-3
Òºðºë á¿ðèéí ¿íäñýí õºðºíãèéã àøèãëàëòààñ õàñàõ øàëòãààíûã òîãòîîõ
çîðèëãîîð ¿íäñýí õºðºíãèéí íýð òºðºë òóñ á¿ð äýýð ¯Õ-3 áàðèìòûã òîìèëîãäñîí
êîìèññ 2 õóâü áè÷èæ, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí äàðãà, çàõèðëààð
áàòëóóëñàíû ýöýñò íýãä¿ãýýð õóâèéã íÿãòëàí áîäîã÷èä, õî¸ðäóãààð õóâèéã
ìàòåðèàë õ¿ëýýí àâàã÷èä èð¿¿ëíý.
Õàðèóöñàí íÿòëàí áîäîã÷ ¯Õ-3 áàðèìòûã ¿íäýñëýí äàíñàíä áè÷èëò õèéæ
ÍÕÌàÿãò ÁÌ-10-èéã àñóóëòûí äàãóó íºõºí õºòºëæ áàðèìòûã õàäãàëíà.
4. ¯íäñýí õºðºíãèéã äîòîîäîä øèëæ¿¿ëýõ äàãàëäàõ õóóäàñ
ÍÕÌàÿãò ¯Õ-4
Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí äîòîîäîä íýã öåõ, òàñàã, õýñýã, áðèãàä
õýëòñýýñ íºãºº öåõ, òàñàã, õýñýã, áðèãàä õýëòýñò ¿íäñýí õºðºíãèéã øèëæ¿¿ëýõ
àãóóëàõ, ñêëàäààñ àøèãëàëòàíä ºãºõºä çîõèõ øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí öåõ, òàñàã,
áðèãàäûí äàðãà, ìàñòåð, àãóóëàõûí íÿðàâ íàð 2 õóâü áè÷èæ, íýãä¿ãýýð õóâèéã
íÿãòëàí áîäîã÷èä, ¿ëäýõ õóâèéã õºðºí㺠õ¿ëýýí àâàã÷èä èð¿¿ëíý. Õàðèóöñàí
íÿãòëàí áîäîã÷ äàãàëäàõ õóóäñûã õ¿ëýýí àâ÷, ÍÕÌàÿãò ÁÌ-10-ä áè÷èëò õèéæ
áàðèìòàíä õàâñàðãàí õàäãàëíà.
Çóðãàà. Òîîöîîíû ìàÿãòûã íºõºõ çààâàð
1. Íýõýìæëýõ
ÍÕÌàÿãò ÒÌ-1
Íýõýìæëýõ íü à÷óóëñàí áàðàà, ¿ç¿¿ëñýí ¿éë÷èëãýýíèé õºëñèéã íýõýìæëýõ
¿íäñýí áàðèìò áîëîõ áºãººä á¿õ òºðëèéí òîîöîîíû äàíñäûã õºòëºõ àíõàí
øàòíû áàðèìò áîëíî. Íýõýìæëýõèéã òîîí äýñ äàðààëëààð äóãààðëàíà. ͪÀÒ
ãýñýí ìºðºíä íèéë¿¿ëñýí áàðàà, ¿ç¿¿ëñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíä íîãäîõ Íýìýãäñýí
ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûã áè÷íý. Õýñãèéí ä¿íã òóõàéí ¿åä ìºðäºæ áóé ͪÀÒ-èéí
õóâèàð ¿ðæ¿¿ëæ ͪÀÒ-èéí ä¿íã òîîöîîëíî. Íýõýìæëýã÷ áàéãóóëëàãûí äàðãà,
íÿãòëàí áîäîã÷ ãàðûí ¿ñýã çóðæ, òàìãà äàðíà.
2. ̺íãºí óðüä÷èëãààíû òàéëàí
www.zaluu.comwww.zaluu.com

14. ÍÕÌàÿãò ÒÌ-2
̺íãºí óðüä÷èëãààíû òàéëàí íü ãàäààä, äîòîîä àëáàí òîìèëîëò,
õàíãàìæèéí óðüä÷èëãàà ãýõ ìýò á¿õ òºðëèéí ìºíãºí óðüä÷èëãààíû ã¿éöýòãýëèéã
òàéëàãíàõ ¿íäñýí áàðèìò þì. Óðüä÷èëãàà àâàã÷ûí ãàðãàñàí ã¿éöýòãýë áà
îëãîñîí óðüä÷èëãàà, õîëáîãäîõ àíõàí øàòíû áàðèìòòàé õàðüöóóëàí íÿãòëàí
áîäîã÷ óðüä÷èëãàà òàéëàíã õÿíàõ áà èë¿¿/äóòóó çàðöóóëàëòûã óðüä÷èëãààíû
çîðèóëàëò òóñ á¿ðýýð ãàðãàíà. Õÿíàñàí ä¿í ãýñýí áàãàíàä íÿãòëàí áîäîã÷
áàðèìòààð íîòëîãäîæ, òîîöñîí ä¿íã áè÷èõ áà èë¿¿ ýñâýë äóòóó çàðöóóëàëòûã
óðüä÷èëãààíû çîðèóëàëò á¿ðýýð õîëáîãäîõ ìºðºíä áè÷íý.
¯ëäýãäýë áóþó èë¿¿ çàðöóóëñàí ä¿íãèéí òàëààð ìºíãºí îðëîãî çàðëàãûí
õýää¿ãýýð áàðèìòààð îðëîãî ýñâýë çàðäàë áîëãîñîí øèéäâýðèéã òýìäýãëýíý.
Ýíý òýìäýãëýëèéã õÿíàñàí íÿãòëàí áîäîã÷ ¿éëäýíý.
3. Òîîöîîíû ¿ëäýãäëèéí áàòàëãàà
ÍÕÌàÿãò ÒÌ-3
Õàðèëöàã÷ òàëóóäûí õîîðîíä ãàðñàí àæèë ã¿éëãýýã òîäðóóëàí òàéëàíò
¿åèéí ýöýñ äýõ õîîðîíäûí òîîöîîíû ¿ëäýãäëèéã áàòàëãààæóóëàõäàà óëèðàë,
æèëèéí ýöýñò õàðèëöàã÷ òàëóóä òîîöîîíû ¿ëäýãäëèéí áàòàëãààã ¿éëäýíý.
Øààðäëàãàòàé áîë ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí äóíäóóð õèéæ áîëíî. Òîîöîîíû
¿ëäýãäëèéí áàòàëãààã òîîöîî ¿¿ññýí äàíñ òóñ á¿ðýýð õºòëºíº. 2 áàéãóóëëàãûí
òîîöîîíû áàðèìòûã òîîöîîíû ¿ëäýãäëèéí áàòàëãààíû õàâñðàëòàä íýãòãýæ
ãàðãàíà.
4. Æîëîî÷èéí òîîöîîíû õóóäàñ
ÍÕÌàÿãò ÒÌ-4
Òóõàéí áàéãóóëëàãûí õºíãºí òýðýã íü ÿìàð àëáàí òóøààëòíû õýðýãöýýíä
¿éë÷èëñýí òàëààðõè ã¿éöýòãýëèéã ãàðãàõäàà æîëîî÷èéí òîîöîîíû õóóäàñûã
õýðýãëýíý. Õºíãºí òýðýã õýðýãëýñýí àëáàí òóøààëòàí õýäýí êì ÿâñíàà õÿíààä
ãàðûí ¿ñýã çóðíà. Òîîöîîã íÿãòëàí áîäîã÷ õèéæ, íèéò ä¿íãýýð ò¿ëø, øàòàõóóíû
õýìíýëò, õýòðýëòèéã ãàðãàíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

15. Åðºíõèé æóðíàë
Îãíîî Àæèë ã¿éëãýýíèé óòãà Êîä Äàíñíû íýð
Õàðèëöàõ äàíñ
ËàâëàãààÄåáåò Êðåäèò
01.12.200
9 Êîìïüþòåð õóäàëäàæ àâñàí 4S622/02
Êîìïüþòåð 1500000
1500000
ÒÄ-1
̺í㺠ÁÌÎ-1
01.12.200
9 Áичиг хэрэгт олгосон 4.1
Áè÷èã õýðãèéí
çàðäàë
47,717
ØÕ-1
ÕÌ 47,717 ÁÌØ1
01.12.200
9 Òî/òºõ õóäàëäàí àâñàí. 1200654
Òî/òºõ 125,000,000
125,000,000
ÒÄ2
̺í㺠Çð-1
01.12.200
9
Öýâýðëýãýýíèé ìàòåðèàë òàâüæ
îëãîñîí 3.2.1
Öýâýðëýãýýíèé
ìàòåðèàëûí
çàðäàë
66,260.26
66,260.26
ØÕ-2
ÕÌ
01.12.200
9 Ñýëáýã òàâüæ îëãîñîí 3.5.1
Ñýëáýã
õýðýãñýëèéí
çàðäàë
6917800.74
6917800.74
ØÕ-3
ÕÌ ÁÌØ2
01.12.200
9
Àðèóòãàë öýâýðëýãýýíèé õýðýãñýë
òàâüæ îëãîñîí 3.7.2
Àðèóòãàë
öýâýðëýãýýíèé
ìàòåðèàë
88228.27
88228.27
OÐ-2
ÕÌ ÁÌØ30
www.zaluu.comwww.zaluu.com

16. 03.12.200
9 Түрээсийн îðëîãî 4À130/07
̺íãºí õºðºí㺠285,000,000
285,000,000àâëàãà
íýõýìæëý
õ
04.12.200
9
Àâëàãà òºëºãäºæ 35% íü ýðãýæ
òºëºãäºâ 200*220
̺í㺠105,000,000
105,000,000 OÐ-2
05.12.200
9 öàëèíãèéí óðüä÷èëãàà 4D120/08
Öàëèíãèéí
óðüä÷èëãàà
2705871
2705871
Öàëèíãèé
í õ¿ñíýãò
̺í㺠ÁÌØ5
07.12.200
9 õàìãàìæûí ç¿éë çàðöóóëñàí 5Î890/04
Õàíãàìæèéí
ìàò-ã çàð
17,000,000
17,000,000
Íýõ-2
̺í㺠ÁÌØ3
08.12.200
9 Íÿðàâûí àëäàà 1.5E+07
Àâëàãà 12,000,000
OÐ-10
̺í㺠12,000,000 ÁÌØ4
09.12.200
9 ìîáèêîìûí óòàñíû òºëáºð 200*220
óòàñíû
òºëáºðèéí çð
938,000,000
938,000,000
Íýõ-3
̺í㺠kacc zr
10.12.200
9 Àæëûí õóâöàñ òàâüæ îëãîñîí 3.7.1
Àæëûí
õóâöàñíû
çàðäàë
3,754,916
ØÕ-4
ÕÌ 3,754,916 ÁÌØ5
10.12.200
9
Хуучин тоног төхөөрөмжөө
зарсан 7.8.8
̺í㺠7,065,000
7,065,000
OÐ-5
Áîðëóóëàëò ÁÌØ7
www.zaluu.comwww.zaluu.com

17. 12.12.200
9 òîìèëîëòûí çàðäàë 5Ì412/03
òîìèëîëòûí
çàðäàë
740,000,000
740,000,000̺í㺠kacc zr
12.12.200
9 Потрон конторд тавьж олгосон 3.2.8
Ïîòðîíû çàðäàë 307,056
ØÕ-5
ÕÌ 307,056 ÁÌØ33
13.12.200
9 òàòâàð äààòãàëûí ºð
4À528/12
2
òàòâàð äààò ºð çð 28,950,000
28,950,000
Íýõ-4
̺íãº
Áîðëóóëàëò ÁÌØ10
15.12.200
9 ºðãºòãºë äóóñààã¿é áàðèëãûí çàðäàë
5À412/10
5
áàðèëãûí çàðäàë 250,000,000
250,000,000
OÐ-6
̺í㺠ÁÌØ-10
18.12.200
9 Түрээсийн орлого 4R696/12
̺í㺠775,000,000
775,000,000
OÐ-7
Áîðëóóëàëò ÁÌØ11
19.12.200
9 Àâëàãà òºëºãäºâ íÿðàâààñ 50*150
̺í㺠12,000,000
12,000,000
OÐ-8
àâëàãà Íýõ-5
19.12.200
9 Ï.Ï¿ðýâèéí àâëàãà îðæ èðñýí
̺í㺠740,000,000
740,000,000Àâëàãà ÎÐ-11
20.12.200
9 çàõèðëûí ñàíäàë øèðýý àêòëàñàí 6Ñ186/12
25,000,000
25,000,000
OÐ-9
ÁÌØ13
www.zaluu.comwww.zaluu.com

18. 22.12.200
9
Áýýæèíãèéí Îðèåíòàë
Áрилиаинс компаниас барилгын
материал оруулж ирсэн
01040801
01010001
01040401
ÒÝÌ Òýýâðèéí
ÇÐ Ãààëèéí òàõ
Áóñàä çàðäàë
75189800.5
2812725.0
3759011.0
167668.9 81,929,184.0
0
ÁÌØ15
ÇÐ-1
ÇÐ-2
Çð-3
̺íãº
22.12.200
9
Цахилгааны багаж худалдан
àâñàí. Î1040060
ÒÝÌ
Òýýâðèéí ÇÐ
7600000
2812725
10,412,725 ÁÌØ 16
23.12.200
9 Конторт будаг тавьж олгосон Î1040060
į 2,082,560
2,082,560
23.12.200
9 Áусад зардал 1524598
Çð 42,750,000
42,750,000 ÁÌØ 17
23.12.200
9
Конторт барилгын материал
òàâüæ îëãîñîí Î1040801
į 14,084,873.9
0
14,084,873.9
0 ÁÌØ 18
24.12.200
9 Мантажны утас тавьж тавьсан Î1050601
į 20,560,000
20,560,000
24.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí Î1040801
į 14,346,817.4
4
14,346,817.4
4
ÁÌØ 19
ÒÝÌ
25.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí Î1040801
į 9,089.92
9,089.92
ÁÌØ 20
ÒÝÌ
www.zaluu.comwww.zaluu.com

19. 26.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí Î1040801
į 4,808,106.40
4,808,106.40
ÁÌØ 21
ÒÝÌ
27.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí O1040001
į 17,409,875.3
0
17,409,875.3
0ÒÝÌ ÁÌØ 22
28.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí O1040001
į 9,732,437.28
9,732,437.28ÒÝÌ ÁÌØ 23
28.12.200
9 Àæëûí áàãàæ õýðýãñýë îëãîñîí 3.5.3
Àæëûí áàãàæ
õýðýãñýëèéí
çàðäàë
162,311.34
ØÕ-6
29.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí O1040001
į 2,211,500.74
2,211,500.74ÒÝÌ ÁÌØ 24
30.12.200
9
Түрээсийн талбайд утас тавьж
îëãîñîí O1040401
į 244602.507
244602.507
30.12.200
9
Зэс утас түрээсийн талбайд
òàâüñàí 3.2.7
Òîõèæèëòûí çð 37,500
ØÕ-4
31.12.200
9 ÕÌ òàâüæ îëãîñîí 4.2
ÕÌ Çð 289,008.10
289,008.10
ØÕ-7
ÕÌ ÁÌØ-25
www.zaluu.comwww.zaluu.com

20. www.zaluu.comwww.zaluu.com

21. 2.1 Компанийн тайлан баланс
'Тахько'' ÕÊ
тайлант огноо: 2009 оны 4-ð
улирал
Ñàíãûí ñàéäûí
2006 îíû 68 òîîò
òóøààëààð
áàòëàâ
ÁÀËÀÍÑ
Áýëòãýñýí îãíîî:2009.12.31 /òºãðºãººð/
¹ Áàëàíñûí ç¿éë
¯ëäýãäýë
12-ð ñàðûí 31 1-ð ñàðûí 1
1 Õºðºíãº
Ýðãýëòèéí õºðºíãº
ÌÒÀÕ 403775857 1084251973
äàíñíû àâëàãà 7053917766 8699704741
áóñàä àâëàãà 240396636 257255522.1
áàðàà ìàòåðèàë 6659754473 7292089298
ÓÒÇ 47077 594645
ÝÕ-í ä¿í 14357891808 17333896180
Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãº
¿íäñýí õºðºí㺠2.61478+11 2.61618E+11
õóèìòëàãäñàí ýëýãäýë -1.65778E+11 -1.70327E+11
áóñàä ¿íäñýí õºðºí㺠11425181856 11481410718
õóèìòëàãäñàí ýëýãäýë -6785366384 -7019923286
äóóñààã¿é áàðèëãà 0 168201598.6
áèåò áóñ õºðºí㺠158344164.9 158344164.9
õóèìòëàãäñàí ýëýãäýë -59859265.79 -67722343.89
ÝÁÕ-í ä¿í: 1.00439E+11 96010844600
Íèéò õºðºí㺠1.14797E+11 1.13345E+11
2 ªð òºëáºð áà ݪ
ÁÕªÒ
äàíñíû ºãëºã 10657194095 8208323547
öàëèíãèéí ºãëºã 512788400 0
ÕÀÎÀÒ-í ãºëºã 0 5485
ͪÀÒ-í ºãëºã 111167903.7 33859281.57
www.zaluu.comwww.zaluu.com

22. áàíêíû áîãèíî õóãàöààò
çýýë 500000000 0
áóñàä ºãëºã 31691818 40709717
ÓÎÎ 93054383.4 1838223532
ÁÕªÒ-í ä¿í 11905896600 10121121562
ÓÕªÒ
óðò õóãàöààò çýýë 67463297501 63802515466
íèéò ºð òºëáºðèéí ä¿í 79369194101 73923637028
Ýçýìøèã÷èéí ºì÷
ºì÷(òºðèéí) 34135335516 34135335516
õóâüöààò êàïèòàëûí ä¿í 34135335516 34135335516
äàõèí ¿íýëãýýíèé íººö 36299617530 36299617530
õóð.àøèã, (àëäàãëàë)
-òàéëàíãèéí ¿åèéí 3993751772
-ºìíºõ ¿åèéí -35007601066 -35007601066
Ýçíèé ºì÷èéí ä¿í 35427351979 39421103751
Íèéò ýõ ¿¿ñâýð 1.14797E+11 1.13345E+11
www.zaluu.comwww.zaluu.com

23. 2.2 Компанийн орлогынтайлан
'Тахько'' ХК Ñàíãèéí ñàéäûí2006 îíû
òàéëàíò îãíîî:2009 îíû 4-р
улирал 68 òîîò òóøààëààð áàòëàâ.
Îðëîãûí òàéëàí
Áýëòãýñýí îãíîî:2010.04.16 (òºãðºãººð)
¹ ¯ç¿¿ëýëò Òàéëàíò õóãàöààíû ä¿í
¯¯À-íû îðëîãî
áîðëóóëàëòûí îðëîãî 15752154099
áîðëóóëàëòûí áóöààëò 0
áîðëóóëàëòûí õºíãºëºëò 0
Íèéò 15752154099
ÁÁª 15815218350
Íèéò àøèã, àëäàãäàë -63064251.29
¯íäñýí áîëîí íýìýãäýë öàëèí 180598942
ÍÄØ 28414161.4
çàñâàð ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë 30180000
àøèãëàëòûí çàðäàë 1405719.24
àëáàí òîìèëîëòûí çàðäàë 160488
òýýâðèéí çàðäàë 4680965.31
ÒÝÌ-í çàðäàë 15205809.81
ýëýãäýëèéí çàðäàë 45343398.76
øóóäàí õîëáîîíû çàðäàë 2540206.55
áóñàä çàðäàë 28663510.78
¯¯À-íû çàðäëûí ä¿í 337193201.9
¯¯À-íû àøèã, (àëä) -400257453.1
òîðãóóëü õºí. Àøèã, (àëä) 7137560.8
Â.õàíøèéí ººð÷ëºëòèéí
õýðýãæñýí àøèã, àëä 6274258.37
Â.õàíøèéí ººð÷ëºëòèéí
õýðýãæñýí àøèã, àëä 4027629713
áóñàä 352967693
www.zaluu.comwww.zaluu.com

24. ¯Á¯À-íû àøèã, àëä-í ä¿í 4394009225
ÒªÀøèã, àëä 3993751772
îðëîãûí òàòâàðûí çàðäàë 0
ÒÒÄÀ 3993751772
Öººíõºä íîîãäîõ õóâü 0
Åðäèéí àæèëëàãààíû àøèã,
àëä 3993751772
îíöãîé øèíæòýé ç¿éëñ 0
Òàéëàíò ¿åèéí öýâýð àøèã 3993751772
“Тахько” ÕÊ
ªì÷èéí ººð÷ëºëòèéí òàéëàí
Тайлант огноо: 2009оны 4-р улирал
¹ ¯ç¿¿ëýëò
õóâüöààò
êàïèòàë
ÍÒÊ
äàõèí
¿íýëãýýíèé
çºð¿¿
ãàäààä
âàëþò
õºðâ¿¿
ëýëò
õóðèìòëàãä-
ñàí àøèã
Н
и
й
т
2009.10.01 34135335516 0
362996175
30 0 -35007601066 35427351979
Ò¯ÖÀ 3993751772 3993751772
2009.12.31 34135335516
362996175
30 -31013849294 39421103751
Захирал:……………./ /
Åðºíõèé íÿ-бо:………………/ /
www.zaluu.comwww.zaluu.com

25. Áýëýí ìºíãºíèé òàëààð
¯éëчилгээний øèíæèëãýýíýýñ õàðàõàä áýëýí ìºíãºíèé ¿ëäýãäýëèéí õýìæýý
1084.2 ñàÿ òºãðºã áàéãàà íü ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 182.7 ñàÿ òºãðºãººð,
îíû ýõíèé ¿ëäýãäýëýýñ 680.4 ñàÿ òºãðºãººñ íýìýãäñýí ¿ç¿¿ëýëòòýé áàéíà. Ýõíèé
óëèðàëûí áàéäàëààð íèéò ìºíãºí õºðºíãèéí óðñãàëûã ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åòýé
õàðèöóóëæ ¿çâýë
¯ç¿¿ëýëò¿¿ä
2008 îíû 4-ð
óëèðàë
2009 îíû 4-ð
óëèðàë Ǻð¿¿
ä¿í/ñàÿ òºã õóâü ä¿í/ñàÿ òºã õóâü ä¿í/ñàÿ òºã õóâü
ìºíãºíèéîðîõóðñãàë
Түрээсийн орлого 7420.3 64.2 8177.5 60 757.2 10.2
талбайн
түрээсийн орлого 3602.1 31.2 4798.3 35.2 1196.2 33.2
Газрын түрээсийн
орлого 441.2 3.8 575.3 4.2 134.1 30.4
áàíêíû çýýë 0 0 0
áóñàä 94.1 0 89.2 0.7 -4.9 -5.2
Íèéò îðîõ
óðñãàë 11557.7 100 13640.3 100 2082.6 18
̺íãºíèéãàðàõóðñãàë
öàëèí 1589.9 14 1623.6 12.5 33.7 2.1
ñýëáýã òîñ
øàòõóóí 1278.1 11.3 1144.8 8.8 -133.3 -10.4
Áээжин 4610.1 40.6 6142.9 47.4 1532.8 33.2
èõ çàñâàðûí õºëñ 387.4 3.4 353 2.7 -34.4 -8.9
ÍÄØ 477.5 4.2 494.3 3.8 16.8 3.5
ÍªÒ 0 809 6.2 809
áóñàä òàòâàðò 207.8 1.8 238.8 1.8 31 14.9
çýýë, çýýëèéí
õ¿¿ä 1757.1 15.5 512.5 4 -1244.6 -70.8
òºìºð çàìä 390 3.4 904 7 514 131.8
áóñàä çàðäàë 654.5 5.8 736.7 5.7 82.2 12.6
Íèéò ãàðàõ
óðñãàë 11352.4 100 12959.6 100 1607.2 14.2
www.zaluu.comwww.zaluu.com

26. 2010 îíû 1-ð óëèðàëä íèéòäýý 23640.3 ñàÿ òºãðºã êàññ áîëîí õàðèëöàõ
äàíñàíä áýëíýýð òºâëºð÷ 12959.6 ñàÿ òºãðºãèéã çàðöóóëñàí áàéíà. Íèéò
îðëîãûí 60%-ã Мобиком корпорациас, 35.2%-ã Ньютел ÕÊ-ààñ, 4.2%-ã түрээсийн
áîðëóóëàëòààñ îðñîí îðëîãî ýçýëæ áàéíà.áýëýí ìºíãºíèé òºâëºðºëòèéí õýìæýý
ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 18% áóþó 2082.6 ñàÿ òºãðºãººð íýìýãäñýí áàéíà.
Ýíý íü түрээсийн ¿íý íýìýãäñýíòýé õîëáîîòîé. Äàíñàíä îðñîí îðëîãûã ç¿é
çîõèñòîé õóâààðèëæ àæèëëàñàí áºãººä íèéò çàðöóóëñàí òºëáºðèéí 47.4% áóþó
6142.9 ñàÿ òºãðºãèéã Áээжингийн түншдээ øèëæ¿¿ëñýí Äîòîîäûí áàíêíû
çýýëèéí ºðèéã á¿ðýí òºëæ áàðàãäóóëñàí áàéíà. Áàíêíû çýýëèéí õ¿¿ä 12.5 ñàÿ
òºãðºãèéí çàðäàë ãàðñàí áàéíà. Óëñûí òºñºâò òºëºõ òàòâàð, íèéãìèéí
äààòãàëûí øèìòãýëèéí òºëáºðèéã õóóëèéí õóãàöààíä á¿ðýí áàðàãäóóëæ áàéíà.
Äàíñíû àâëàãûí òàëààð
Àâëàãûí ä¿í ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 653.6 ñàÿ òºãðºãººð áóóðñàí
áîëîâ÷ îíû ýõíýýñ 22.8% áóþó 1662.7 ñàÿ òºãðºãººð ºññºí áàéíà. Íèéò
õºðºíãºíä àâëàãûí ýçëýõ õóâèéí æèí 7.9 % áàéíà. Äàíñíû àâëàãûã ºíãºðñºí
îíû ìºí ¿å áîëîí îíû ýõíèé ¿ëäýãäýëòýé õàðüöóóëæ ¿çâýë:
Àâëàãûí òºðºë 2009.03.31 2010.01.01 2010.03.31
ýçëýõ
õóâü
ªºð÷ëºëò
ºíãºðñºí
îíû ìºí
¿åýñ
îíû
ýõíýýñ
Мобиком
корпораци 971.3 961.3 961.3 11 -10 0
Ньютел ÕÊ 8299.7 5983.1 7631.6 85 -668.1 1648.5
Шинэст ÕÊ 0 0 0 0 0 0
Талбайн
түрээсийн
орлого 86.1 89.4 62.4 1 -23.7 -27
àëáàí
áàéãóóëëàãà 56.1 253.6 299.9 3 243.8 46.3
ͪÀÒ-ûí
óðüä÷èëãàà 175.6 0 0 0 -175.6 0
áóñàä àâëàãà 21.8 6.9 1.8 0 -20 -5.1
Ä¯Í 9610.6 7294.3 8957 100 -653.6 1662.7
www.zaluu.comwww.zaluu.com

27. Мобиком корпорациàñ àâàõ õóðèìòëàãäñàí àâëàãà íèéò àâëàãûí 11%-ã
ýçýëæ áàéíà. Ньютел ÕÊ-èé ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 668.1è ñàÿ òºãðºãººð
áóóð÷ õàðèí îíû ýõíýýñ 1662.7 ñàÿ òºãðºãººð ºñ÷ýý. 1-ð óëèðàëûí áàéäëààð
öàõèëãààíû áîðëóóëàëòûí îðëîãî òºâëºð¿¿ëýõ òºëºâëºãºº 84.5 %-ð áèåëëýý.
Шинэстийн áîðëóóëàëòûí îðëîãûã á¿ðýí òºâëºð¿¿ëñýí áàéíà. Талбайн
түрээсийн áîðëóóëàëòûí àâëàãà ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 23.7 ñàÿ îíû
ýõíýýñ 27.0 ñàÿ òºãðºãººð áóóðñàí áàéíà. Àëáàí áàéãóóëëàãûí àâàõ àâëàãà îíû
ýõíýýñ 46.3 ñàÿ òºãðºãººð ºññºí áàéíà.
Áàðàà ìàòåðèàëûí òàëààð:
Áàðàà ìàòåðèàëûí ¿ëäýãäýë ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 5.3% áóþó 408.4 ñàÿ
òºãðºãººð áóóð÷ õàðèí îíû ýõíýýñ 9.5% áóþó 632.3 ñàÿ òºãðºãººð ºññºí áàéíà.
Áàðàà ìàòåðèàëûí ººð÷ëºëòèéã òºðºë òóñ á¿ðýýð íü àâ÷ ¿çâýë:
Òºðºë 2009.03.31 2010.01.01 2010.03.31
ýçëýõ
õóâü
ººð÷ëºëò
ºíãºðñºí
îíû ìºí
¿åýñ
îíû
ýõíýýñ
Газар 1533.4 506.5 716.8 10 -816.6 210.3
Áарилга 292.5 458.4 227.7 3 -64.8 -230.7
Талбай 82.8 84.1 63.7 1 -19.1 -20.4
Хангамжийн
ìàòåðèàë 103.1 80.1 53.3 1 -49.8 -26.8
Àжилчдийн
багаж /ê-9/ 1929.9 1837.6 1791.5 25 -138.4 -46.1
ñýëáýã
ìàòåðèàë 3758.8 3693.1 4439.1 61 -680.3 746
Ä¯Í 7700.5 6659.8 7292.1 100 -408.4 632.3
Õàñâóó ÕÕÊ-òàé áàéñàí ãýðýýíèé äàãóó барилгын материал îíû ýõýíä
íèéë¿¿ëýãäñýíýýð áàðàà ìàòåðèàëûí ¿ëäýãäýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ ãîë øàëòãààí
áîëëîî.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

28. ªð òºëáºð ýçýìøèã÷èäèéí ºì÷èéí òàëààð:
Нèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí 8.9%-ã ÁÕªÒ, 34.8%-ã ݪ 56.3%-ã ÓÕǪð ýçýëæ áàéíà.
Áîãèíî õóãàöààò ºãëºãèéí ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 32.1%-ð áóóðñàí áàéíà.
Òºðºë
2009.03.3
1
2010.01.0
1
2010.03.3
1
ýçëýõ
õóâü
ººð÷ëºëò
ºíãºðñº
í îíû
ìºí
¿åýñ
îíû
ýõíýýñ
ÁÍ-ä òºëºõ ºð 5399.2 3284.4 2050.4 20 -3348.8 -1234
òàò.äààòãàëûí
ºð 2.8 111.2 33.9 0 31.1 -77.3
ÓÕǪ-í õ¿¿ 7961.2 716.7 6157.9 61 -1803.3 -1010.8
æèëèéí ¿ð ä¿í 512.8 0 0 -512.8
áàíêíû çýýë 1397.6 500 0 -1397.9 -500
áóñàä ºãëºã 45.2 21.7 40.7 0 -4.5 9
ÓÎÎ 100.3 297.1 1838.2 18 1737.9 1541.1
Ä¯Í 14906.3 11905.9 10121.1 100 -4785.2 -1784.8
Өмнөх òºñ⺺ñ батлагдан ºãñºí 2100.0 ñàÿ òºãðºãèéí òàòààñûã газарын
òºëáºðò á¿ðýí øèëæ¿¿ëñýí áºãººä óëèðàëûí ýöýñò Áээжинд 1777.5 ñàÿ
òºãðºãèéí ºðèéí ¿ëäýãäýëòýé áàéíà. Òºñ⺺ñ îëãîñîí òàòààñààñ áèçíåñ
òºëºâëºãººíèé äàãóó 350.0 ñàÿ òºãðºãèéã îðëîãîîð õ¿ëýýí çºâøººð÷ 1750.0 ñàÿ
òºãðºãººð ÓÎÎ-ð á¿ðòãýñýí áàéíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

29. www.zaluu.comwww.zaluu.com

30. 3.1 ªðòºã, çàðäëûí á¿ðòãýë
Õàðèóöàõ àëáàí òóøààëòàí: - Îðëîã÷ íÿãòëàí áîäîã÷
- Òºëºâëºëòèéí ìýðãýæèëòýí
- Áóñàä íÿãòëàí áîäîã÷ид
- Õîëáîãäîõ àëáàí òóøààëòàíóóä
Àíõàí øàòíû áàðèìò: - øààðäàõ õóóäàñ áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ áàðèìòóóä
¯íäýñëýõ áàðèìò, áè÷èã: - ÍÁÁ-í òóõàé õóóëü áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ õóóëü
Çàðäàë ãýäýã íü òóõàéí òàéëàíãèéí õóãàöààíû òóðøèä áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí
áîëîí ¿íäñýí áóñ ¿éë àæèëëàãààã ã¿éöýòãýõòýé õîëáîîòîéãîîð öýâýð õºðºíãºíä
ãàðàõ áóóðàëò þì. ªºðººð õýëáýë çàðäàë ãýäýã íü ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõòàé
õîëáîîòîéãîîð õºðºí㺠áóóðóóëàõ ººð ÿìàð íýã áàéäëààð àøèãëàãäàõ ýñâýë ºð
òºëáºð ¿¿ñýõ ÿâäàë þì.
Тахько ÕÊ-íèé õóâüä оѐдлын үйлдвэрлэл ÿâóóëäàã áºãººä ¿éëäâýðëýñýí
öэргийн хувцасаа äàìæóóëàí õýðýãëýã÷èäýä ò¿ãýýõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã
áàéãóóëëàãà þì.
Çàðäëûã õ¿ëýýí çºâøººð÷ á¿ðòãýõ Тахько ÕÊ íü ÍÁÁ-í ÎÓÑ-ã áàðèìòëàí
æèíõýíý õýðýãæèëòèéí çàð÷ìûí äàãóó á¿ðòãýëýý õºòëºõ òóë òýäãýýðèéã ìºí㺺ð
òºëºãäñºí ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí ¿éë ÿâäàë, àæèë ã¿éëãýý õèéãäñýí òóõàéí
òàéëàíãèéí õóãàöààíä íü õ¿ëýýí çºâøººð÷ á¿ðòãýëä òóñãàíà. Тахько ÕÊ-èé õóâüä
çàðäëóóäûã äàðààõ áàéäëààð àíãèëàí, òàéëàíãèéí ýöñèéí ä¿íãýýð îðëîãî ¿ð
ä¿íãèéí òàéëàíä òóñãàíà.
1. Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã (ÁÁª)
2. ¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë
3. ¯éë àæèëëàãààíû áóñ çàðäàë áóþó ãàðç
ÁÁª ãýäýã íü ò¿ãýýñýí ýð÷èì õ¿÷íèé áîðëóóëàëòûí îðëîãîä íîîãäîõ ºðòºã þì.
Òàéëàíò õóãàöààíû áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã òîîöîõäîî òóñ
êîìïèàíèé ¿éëäâýðëýëèéí àëáàíààñ Öàõèëãààí, äóëààíû øóãàì ñ¿ëæýýòýé
õèéñýí òîîöîîíû àêò áîëîí `` Äóëààí, ýð÷èì õ¿÷ õ¿ëýýí àâàõ ìàÿãò``-ð ãàðãàæ
ºãñºí ìýäýýëýëä ¿íäýñëýíý.
¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë ãýäýã íü ÿìàð íýãýí á¿òýýãäýõ¿¿í àæèë ¿éë÷èëãýýíèé
ºðòºãò øèíãýýãäýõã¿é áîëîâ÷ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîéãîîð
ãàð÷ áàéäàã åðºíõèé óäèðäëàãûí çàðäàëä áîëîí äóëààíûã ò¿ãýýõ õàíãàõ
áîðëóóëàõòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäëààñ á¿ðäýíý.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

31. ``Тахько`` ÕÊ íü äàðààõ ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëûí äàíñóóäûã àøèãëàíà. ¯¿íä:
- ¯íäñýí áîëîí íýìýãäýë öàëèí
- ÍÄØ-í çàðäàë
- ÒÓÇ-í çàðäàë
- Òýýâðèéí çàðäàë
- Áè÷èã õýðãèéí çàðäàë
- Õºäºëìºð õàìãààëàëûí çàðäàë
- Òýýâýð øàòàõóóíû çàðäàë
- Õàíãàìæèéí çàðäàë
- Ñýëáýã õýðýãñýëèéí çàðäàë
- Çàñâàðûí çàðäàë
- Ýëýãäëèéí çàðäàë
- Øàãíàëûí çàðäàë
- Ñóðãàëò, àæèë÷äûã õºãæ¿¿ëýõ çàðäàë
- Òîìèëîëòûí çàðäàë
- ÍÀ-í çàðäàë
- Öàõèëãààí äóëààíû çàðäàë
- Óñíû çàðäàë
- Óäèðäëàãà õÿíàëòûí çàðäàë
- Õîëáîîíû çàðäàë
- Äààòãàëûí çàðäàë
- Áîðëóóëàëòûí çàðäàë
- Ò¿ëøíèé çàðäàë
- Òóñëàõ ìàòåðèàë
- Õàðóóë
- ¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí çàðäàë
- ÀÕÁ-í çýýëèéí õ¿¿
- ÀÍ çàðäàë
- Áóñàä õîëáîãäîõ çàðäëûí äàíñóóäûã àøèãëàíà.
¯éë àæèëëàãààíû áóñ çàðäàë áóþó ãàðç ãýäýã íü êîìïàíèé òóñëàõ
àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í áóþó ãàðñàí çàðäàë þì. Ýäãýýðèéã èõýâ÷ëýí õîëáîãäîõ
õàññàí öýâýð ä¿íãýýð òàéëàãíàíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

32. 3.2 ÁÁª: ¯éëäâýðëýæ ò¿ãýýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã òîîöîõ:
1. ¯éëäâýðëэлийн àæèë ã¿éëãýýíä àøèãëàãäàõ àíõàí øàòíû áàðèìòóóä:
- Øààðäàõ õóóäàñ ÍÕ Ìàÿãò ÁÌ-6
- Ãýðýý ä¿ãíýñýí àêòóóä
- Òåõíèê òîîöîîíû èíæåíåðèéí áýëòãýñýí ÒÝǯ-í òàéëàí
- Óëñûí ìýäýý Ìàÿãò ÒÝǯ-1
- Áóñàä ¯ÍÇ-ä õàìààðàãäàõ òîîöîîëîëóóä
- ¿éëäâýðëýëèéí ¿íäñýí áîëîí òóñëàõ öåõ, ¿éë÷èëãýý áîëîí áóñàä ¿éë
àæèëëàãààòàé õîëáîãäîõ áóñàä áàðèìòóóä
2. Ìàÿãòûã íºõºõ åðºíõèé çààâàð
- Òåõíèê òîîöîîíû æóðàì çààâàðûã ¿íäýñëýí òîîöîîëîõ
- Áàòëàãäñàí íîðì, íîðìàòèâèéã ¿íäýñëýí òîîöîîëîõ
- Õýìæ¿¿ð òîîëóóðûí ççàëòûã ¿íäýñëýí òîîöîîëîõ
- Á¿ðòãýë ìýäýýëýëèéí áóñàä ñèñòåìä òîäîðõîéëñîí çààâðûã ìºðäëºã
áîëãîõ
- Ãýðýýíä çààñàí íºõöºë õóãàöààíäàà ¿éëäýõ
Áîäëîãî
1. Õàìààðàãäàõ ç¿éëñ
- ¿éëäâýðëýëèéí äóëààíû ºðòºã
- ¿éëäâýðëýëèéí öàõèëãààíû ºðòºã
- Ñ¿ëæýýíèé íýìýëò óñíû ºðòºã
2. Çàðäëûí á¿ðòãýë ò¿¿íä òàâèãäàõ øààðäëàãà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéí
çàðäëûã á¿ðòãýëä òóñãàõ ¿å øàò
2.1. Óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéí õýðýãöýý
- ºðòºã òîäîðõîéëîõ áóþó ÁÌ-í ¿íýëãýý áà îðëîãî òîäîðõîéëîõ(ÁÁª
òîîöîõ)
- áîãèíî áîëîí óðò õóãàöààíû òºëºâëºëò áà øèéäâýð ãàðãàõ
- õÿíàõ ã¿éöýòãýëèéã ¿íýëýõ
Óäèðëàãûí á¿ðòãýë
Ñàíõ¿¿ãèéí
á¿ðòãýë
Çàðäëûí á¿ðòãýë
www.zaluu.comwww.zaluu.com

33. 2.2. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ìýäýýëëèéí ñèñòåìä òàâèãäàõ øààðäëàãà:
- Çàðäëûí ìýäýýëëèéí øààðäëàãàòàé á¿õ îáúåêòîîð, ¿ð ä¿íã íü
òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîéãîîð õóðèìòëóóëàõ
- Õóðèìòëóóëñàí á¿õ ìýäýýëýë õýðýãöýý õàíãàõóéö áàéõ
- Çàðäëûã ãàðñàí òóõàé á¿ðò á¿ðòãýëä ¿íýí çºâ òóñãàõ
- Ìýäýýëýë îéëãîìæòîé ýíãèéí ìàÿãò òàéëàíãààð èëýðõèéëýãäñýí áàéõ
- Õÿíàëò òàâèõ ¿¿äíýýñ çàðäëûí ìýäýýëýëýýð øóóðõàé õàíãàõ
áîëîìæòîé áàéõ
- Óäèðäëàãûí á¿õ øàòàíä çàðäëûí ìýäýýëëèéã àøèãëàõ íýãäñýí çàãâàðòàé
áàéõ
2.3. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çàðäëûã á¿ðòãýëä òóñãàõ 6 ¿å øàò:
- ÒÝÌ-í õàíãàìæ àøèãëàëòûã á¿ðòãýëä òóñãàíà (ØÌ-í çàðäëûã į
äàíñíû äåáåòýä áè÷íý.)
- Õºäºëìºðèéí àøèãëàëòûã á¿ðòãýíý (ØÕ-í çàðäëûã į äàíñíû äåáåòýä
áè÷íý)
- ¯ÍÇ-ã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýíý
- ¯ÍÇ äàíñàíä õóðèìòëàãäñàí çàðäëààñ ¯Áª-ò íîîãäîõ õýñãèéã
õóâèàðëàæ óã äàíñíû êðåäèòýýñ į äàíñíû äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.
ÿéöýòãýë çàðäëààð õóâèàðëàõààñàà èë¿¿ óðä÷èëàí òîîöñîí íîðìîîð
õóâèàðëàõ íü èë¿¿òýé áàéäàã. Ýíý íü ¿éëäâýðëýëèéí ºðòºã çàðäëàà
õÿíàõ, áóóðóóëàõ ¿íäýñëýë áîëæ ºãäºã.
- ¯Áª-ð íü ¿éëäâýðëýëýýñ àâ÷ îðëîãî áîëãîíî. Ýíä ºðò㺺ð íü į
äàíñíû êðåäèòýýñ áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í äàíñíû äåáåòýä áè÷íý.
- Áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã
òîäîðõîéëæ áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã äàíñàíä á¿ðòãýíý.
 ¯ÍÇ-ä àæèëëàãñàäûí íèéãìèéí çàðäàë íýðòýéãýýð õàðóóëàõ, áóñàä àëáà
õýëòýñ õýñýãò îëãîõ íèéãìèéí çàðäàë íü ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíèé
çàðäàë, ¿éë÷èëãýýíèé õýñýãò õàìààðàãäàõ íü ¿éë÷èëãýýíèé íèéò çàðäàëä
òóñãàãäàõ áà òýäãýýðèéí íèéëáýð íü ñòàíöûí íèéò õýìæýýãýýð ãàðñàí
íèéãìèéí çàðäëûí õýìæýýòýé òýíö¿¿ áàéíà.
¯íäñýí áîëîí òóñëàõ öåõèéí àæèëëàãñäûí öàëèíãààñ áóñàä àëáà
õýëòýñ, õýñãèéí àæèëòàíóóäûí öàëèíãèéí çàðäëûã ¿éë àæèëëàãààíû
çàðäëààð á¿ðòãýõ áà ¿éë÷èëãýýíèé àæèëòàíóóäàä îëãîñîí öàëèíãèéí
çàðäëûã ¿éë÷èëãýýíèé íèéò ºðòºãò õóðèìòëóóëæ ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëààð
õóâèàðëàíà.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

34.  ¯éëäâýðëýëèéí áóñàä íýìýãäýë çàðäëûã çàðäëûí ç¿éë òóñ á¿ðýýð ¿íäñýí
áîëîí òóñëàõ öåõ òóñ á¿ðýýð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ áà ¯Áª òîãòîîãäñîí
íîðì íîðìàòèâààð õóâààðèëíà. Æóðíàë áè÷èëò íü ¯ÍÇ-í õÿíàëò äàíñíû
êðåäèòýýñ öàõèëãààí äóëààíû į äàíñíû äåáåòýä íîðìàòèâààð, ìºíãº
áîëîí ÁÌ, Ī, ÓÃÇ äàíñíû êðåäèòýýñ æèíõýíý ã¿éöýòãýëýýð íü ¯ÍÇ-í
õÿíàëò äàíñíû äåáåòýä áè÷èæ, òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò ã¿éöýòãýë áîëîí
íîðìàòèâûã õàðèöóóëàí õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã àâàõ áà õýðýâ õýòðýëò
¿¿ðýã õàðèóöëàãàòàé õîëáîãäîëã¿é áîë ÁÁª-ð¿¿ áè÷íý. Õýðýâ óã õýòðýëò
õóâü õ¿ì¿¿ñèéí õàðèóöëàãàã¿é ¿éëäýëòýé õîëáîîòîé áîë òóõàé
õîëáîãäîã÷îîñ àâàõ àâëàãààð á¿ðòãýí äàðàà øàòàíä òºë¿¿ëýõ àðãà
õýìæýý àâíà.
 ¯ÍÇ-ã öàõèëãààí äóëààíû ºðòºãò õóâèàðëàõäàà ýð÷èì õ¿÷íèé
ñèñòåìä ìºðäºãäºæ áàéãàà õóâü áîëîí õýìæýýã áàðèìòëàíà.
 ¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàíã óäèðäëàãàä çîðèóëàí äàðààõ áàéäëààð
áýëòãýí ñàð á¿ð ¿éëäâýðëýëèéí óäèðäàõ àæèëòàíû õóðàëä òàíèëöóóëíà.
 ¿éëäâýðèéí ÁÁª-í òàéëàíã äàðààõ áàéäëààð áýëòãýí óäèðäàõ äýýä
áàéãóóëëàãàä óëèðàëä òàíèëöóóëíà.
 ¯éëäâýðëýëèéí ºðòºã çàðäàëä õàìààðàãäàõ òîãòîîãäîõ áîëîìæòîé á¿õ
íîðì íîðìàòèâûã áîëîâñðóóëàí ìºðäºõ, øèíý÷ëýõ, òîîöîæ áóé ñóóðü
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ¿éëäâýðëýëèéí îíöëîã áîëîîä ºðòºãò íèéö¿¿ëýí îíîâ÷òîé
òîäîðõîéëîõ áîäëîãî áàðèìòàëíà.
 ¯éëäâýðëýëò ÁÁª çàðäëûí ã¿éöýòãýë, íîðì íîðìàòèâûã ñàëáàðûí
ò¿âøèí áîëîí ºìíºõ æèëèéí ìºí ¿åèéí ã¿éööýòãýëòýé æèøèõ,
ºðòãèéííýìýãäñýí áîëîí õýìíýñýí øàëòãààíûã òîäðóóëàí óäèðäàãûí á¿õ
øàòàíä òàíèëöóóëæ õýëýëö¿¿ëýõ, äàðàà øàòíû àðãà õýìæýý,
òºëºâëºëòºíä ¿íäýñëýë áîëãîí àøèãëàõ, ýíý òºðëèéí ñóäàëãààíû
ìýäýýëýëèéí áààç á¿ðä¿¿ëýõ òàëààð ¿éëäâýðëýëèéí öåõ, àëáà,
õýëòýñ¿¿äèéí àæëûí ÷èã ¿¿ðýãò îðóóëàí õýðýãæ¿¿ëíý.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

35. 3.3 ªðòºã òîîöîõ àðãà, ºðòãèéí ñèñòåì
Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çàðäëûã õîëáîãäîõ ºðòãèéí îáúåêòîîð
õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ, ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ã¿éöýòãýñýí àæèë
¿éë÷èëãýýíèé íýãæèéí ºðòãèéã òîîöíî. ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã
òîîöîõ 2 àðãà àøèãëàäàã.
1.Àæëûí çàõèàëãûí àðãà
2.Òåõíîëîãèéí ¿å øàòíû àðãà
Ýäãýýð àðãóóä íü ºðãºí àøèãëàãääàã áîëíî. Àæëûí çàõèàëãûí àðãààð
ºðòºã òîîöîæ áàéãàà òîõèîëäîëä çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ õàðèóöëàãûí
òºâ áóþó ºðòãèéí îáúåêò íü òîäîðõîé àæèë þìóó á¿òýýãäýõ¿¿í, ýñâýë çàõèëãà
ãýðýý áàéäàã. Ýíý íºõöºëä öåõ õýñãèéí äîòîîä äàõü ¿éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í ,
òîäîðõîé àæèë òóñ á¿ðýýð çàðäëûí óðüä÷èëñàí òºñºâ çîõèîæ ò¿¿íèé äàãóó
çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ ºðòºã òîîöíî. Òîäîðõîé àæèë á¿òýýãäýõ¿¿í
çàõèàëãààð çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ áîëîëöîîã¿é áîë òåõíîëîãèéí ¿å
øàòíû àðãûã õýðýãëýíý.Ò¯ØÀ-í íºõöºëä çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ
õàðèóöëàãûí òºâ íü ¿éëäâýðëýëèéí òîäîðõîé ¿éë ÿâö ýñâýë áèåäààñàí öåõòàñàã
áàéíà. Òîäîðõîé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýä õýäýí öåõ þìóó àæëûí ¿å øàò äàìæóóëàí
¿éëäâýðëýæ áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íä øèëæ¿¿ëäýãíºõöºëä àøèãëàíà. Á¿òýýãäýõ¿¿í
îëîí ¿å øàò äàìæèæ ¿éëäâýðëýäýã áîë ºìíºõ ¿å øàòíû ºðòãèéã äàðààãèéí ¿å
øàòíû õàãàñ áîëîí áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýñýí ºðòºã áîëãîí øèëæ¿¿ëýõ
çàìààð ¿å øàò òóñ á¿ðýýð ºðòºã òîîöíî. Àæëûí çàõèàëãûí áîëîí òåõíîëîãèéí ¿å
øàòíû àðãààð ºðòºã çàðäëûã á¿ðòãýõýä åðºíõèé äýâòðèéí į äàíñûã àøèãëàõ
áºãººä òîäîðõîé àæëûí çàõèàëãûí äýëýãðýíã¿é á¿ðòãýë áà öåõ áðèãàäûí
äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýë õºòºëíº. Àæëûí çàõèàëãûí áîëîí òåõíîëîãèéí ¿å øàòíû
àðãûã ¿íäýñëýí ºðòºã òîîöõîä ò¿¿íä íîîãäóóëæ áàéãàà çàðäëààñ íü õàìààðóóëàí
òóñ á¿ðä íü 3 ¿íäñýí õóâèëáàð àøèãëàæ áîëíî. ¯¿íä:
1. Á¿ðýí øèíãýýõ çàðäëààð ºðòºã òîîöîõ ñèñòåì
à. ÿéöýòãýëèéí á¿ðýí øèíãýýëòèéí àðãààð ºðòºã òîîöîõ
á. Øóóä çàðäëûã ã¿éöýòãýëýýð, íýìýãäýë çàðäëûã ã¿éöýòãýëä íîîãäîõ
çºâøººðºãäñºí òºñ⺺ð ºðòºã òîîöîõ
2. Íîðìàòèâ çàðäëààð ºðòºã òîîöîõ ñèñòåì
3. Øóóä çàðäëààð ºðòºã òîîöîõ ñèñòåì
Àæëûí çàõèàëãûí àðãûí íºõöºëä ãîëîãäîë àæëûí çàðäëûí á¿ðòãýë
www.zaluu.comwww.zaluu.com

36. ¯éëäâýðëýëèéí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ýëäýâ õàÿãäàë ãîëîãäîë ÿìàð íýã
õýìæýýãýýð ãàðäàã. Ýíý ãîëîãäîë õàÿãäàëûã ÍÁÁ-ä òóñãàæ áàéõ øààðäëàãàòàé.
Ýíý íü ¿éëäâýðëýëèéí ¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä ÷àíàðûí øààðäëàãà õàíãààã¿é
ìàòåðèàë àøèãëàõ, ìàøèí òåõíèê õóó÷ðàõ, ýâäðýõ, õàäãàëàõ, òýýâýðëýõ
çºð÷ëèéí óëìààñ ãàð÷ áîëíî.
- Õàÿãäàë òºëºâëºñºí õýìæýýíýýñ áàãà ãàðñàí òîõèîëäîëä òóñãàéëàí
á¿ðòãýëä òóñãàäàãã¿é, õàðèí óã õàÿãäàëûã õýðýãöýýòýé ãàçàð íü õóäàëäàõ
òîõèîëäîëä áîðëóóëàëòûí¿íýýð ¿íýëæ îðëîãîä àâäàã. Ýíý ¿åä õàÿãäàëûã
îðëîãîîð íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ººðèéí ºðòãèéã áóóðóóëàõ áè÷èëò õèéæ
áîëíî.
- Õàÿãäàë õýâèéí õýìæýýíýýñ õýòýðñýí òîõèîëäîëä òóñãàéëàí õàäãàëæ
áîðëóóëàõ áîëîìæòîé ¿íýýð íü îðëîãî áîëãîíî. Ò¿¿í÷ëýí õàÿãäëààñ îëîõ
îðëîãûí õýìæýýãýýð çàðäëûã áóóðóóëàí äàéâàð á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàéäëààð
į äàíñíû êðåäèòýýñ õõàÿãäàë ìàòåðèàëûí äåáåòýä îðëîãî áîëãîæ
áîëíî. Ïðàêòèêò õàÿãäëûã èõýâ÷ëýí áîðëóóëàõ õ¿ðòýë ÿìàð íýãýí áè÷èëò
õèéãääýãã¿é õóâèëáàðûã àøèãëàäàã.
Òåõíîëîãèéí ¿å øàòíû àðãààð ºðòºã òîîöîõ
Çàðäëûã ¿éëäâýðëýëèéí öåõ òàñàã áóñàä ¿éëäâýðëýëèéí íýãæýýð íýýñýí
į äàíñààð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýíý.
ØÌ-í çàðäëûã ò¿¿õèé ýä ¿íäñýí ìàòåðèàëûí äàíñíû êðåäèòýýñ
õîëáîãäîõ į äàíñíû äåáåòýä ã¿éöýòãýëýýð íü
ÎÇÖ-ã òîîöîîëæ öàëèíãèéí ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ õîëáîãäîõ į
äàíñíû äåáåòýä ã¿éöýòãýëýýð íü
¯ÍÇ-ã öåõ òàñàã ¿éëäâýðëýëèéííýãæ òóñ á¿ðýýð íýýñýí
¿éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë äàíñàíä õîëáîãäîõ äàíñíû êðåäèòýýñ áîäèò
õýìæýýãýýð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýíý.
Õóðèìòëóóëæ òîîöîîëñîí íýìýãäýë çàðäëûã óðüä÷èëàí òîãòîîñîí íîðì,
òîîöñîí ñóóðü ¿ç¿¿ëýëòèéí ã¿éöýòãýëèéí äàãóó òîäîðõîéëæ õîëáîãäîõ
íýìýãäýë çàðäàë äàíñíû êðåäèòýýñ į äàíñíû äåáåòýä áè÷èæ ºãíº.
1. ªðòãèéí îáúåêò á¿ðýýð íèéò áîëîí íýãæèéí ºðòãèéã õóðèìòëóóëàõ,
íýãòãýõ, òîîöîõîä ¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàíã àøèãëàíà. Ýíý ºðòºã
òîîöîæ, ¿éëäâýðëýëèéí ýöñèéí ¿ëäýãäýëèéã òîäîðõîéëîõ ¿íäýñëýë
áîëäîã.
2. į äàíñàíä õóðèìòëóóëñàí çàðäëûã ¿éëäâýðëýëèéí
á¿òýýãäýõ¿¿íä íîîãäóóëàí íýãæèéí ºðòãèéã òîäîðõîéëäîã.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

37. 3. Íýã äàìæëàãà ¿å øàòíû áýëýí áîëñîí àæëûã ºðò㺺ð íü
äàðààãèéí äàìæëàãà öåõýä øèëæ¿¿ëýõ çàìààð òàéëàíò õóãöààíû ýöýñò
äàìæëàãà ¿å øàò áóþó öåõ òàñàã ¿éëäâýðëýëèéí íýãæ òóñ á¿ðèéí
øèëæñýí ºðòºã į, ÁÁª-ã òîîöíî.
Áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéí ¿å øàò äàìæëàãûí ¿íäñýí 3 òºðëèéí
õºäºë㺺í áàéäàã.
1. ¯éëäâýðëýæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿í íü ¿éëäâýðëýëèéí õîëáîãäîõ á¿õ øàò
äàìæëàãûã äýñ äàðààëëàí äàìæèæ áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëíî.
2. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîäîðõîé õýñýã áèå äààñàí öåõ¿¿ä äýýð çýðýã õèéãäýæ
ýöñèéí äàìæëàãàä ýöýñëýí áîëîâñðóóëæ áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íä øèëæäýã
áàéæ áîëäîã. Èéì õºäºë㺺íèé ¿åä çàðäëûã ýõëýýä öåõ òàñàã òóñ á¿ð äýýð
ØÌ, ØÕ, ¯ÍÇ-ð àíãèëàí á¿ðòãýæ ¿éëäâýðëýõ öåõýä áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íä
øèëæ¿¿ëäýã.
3. ¯éëäâýðëýí ãàðãàæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿í íü òîäîðõîé õºäºëãººíººð
ñîíãîñîí öåõ äàìæèí ¿éëäâýðëýæ áîëíî.
 Òåõíîëîãèéí ¿å øàòíû àðãûí õàÿãäàë, ãîëîãäîë ãýõ øàëòãààíààð ýëäýâ
õîðîãäîëóóä ãàðíà. Ýíý õîðîãäîëûã õýâèéí áà õýâèéí áóñ ãýæ àíãèëíà.
ÿéöýòãýëýýð ãàðñàí ãîëîãäîë íü òºëºâëºãººò õîðîãäîëîîñ áàãà áàéâàë
õýâèéí õýìæýýíèé õîðîãäîëòîé, ò¿¿íýýñ èë¿¿ ãàðâàë èë¿¿ ãàðñàí õýìæýý
íü õýâèéí áóñ õîðîãäîë áàéíà.õýâèéí õîðîãäîëûã òóñãàéëàí òîîöîæ
ò¿¿íä çàðäàë õóâèàðëàõã¿é. Õàðèí ò¿¿íä íîîãäîõ çàðäëûã į-ä ¿ëäñýí
¿éëäâýðëýëèéí ÁÁª-ä õóâààðèëàí øèíãýýæ, òýäãýýðèéí íýãæèéí ºðòãèéã
íýìýãä¿¿ëíý. Èëýð÷ áàéãàà öàã õóãàöààã õàðãàëçàí ò¿¿íä íîîãäîõ ºðòãèéã
ÿìàð ºðòºãò øèíãýýõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý. Õýâèéí áóñ õîðîãäîëä
íîãäîõ ºðòãèéã òóñãàéëàí òîîöîæ, õîëáîãäîõ į äàíñíû êðåäèòýýñ õýâèéí
áóñ õîðîãäîë äàíñíû äåáåòýä òóñãàí øàëòãààíûã èëð¿¿ëýí òàéëàíò
õóãàöààíû ýöýñò ÁÁª þìóó ¯À-íû áóñ àëäàãäëûí äàíñíû äåáåòýä áè÷èæ
ºãíº.
3.4 ¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí
ªðòãèéí òàéëàíä äàðààõ ç¿éëñ òóñãàãäàíà. ¯¿íä:
www.zaluu.comwww.zaluu.com

38. 1. Òîëãîéí õýñýã: ýíä êîìïàíèé áîëîí öåõèéí íýð áóþó äóãààð, ºðòãèéí
òàéëàí ãàðãàæ áàéãàà õóãàöàà õýðýãëýæ áàéãàà àðãà çýðãèéã òóñãàíà.
2. Òîî õýìæýýíèé ¿ç¿¿ëýëò: ýíä öåõèéí ¿éëäâýðëýæ áàéãàà
á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéò òîî õýìæýý áîëîí ò¿¿íèé îðëîãî, çàðëàã, ¿ëäýãäëèéã
õîëáîõ îðëîãî, çàðëàãûí ñóâãààð íü áàëàíñæóóëàí õàðóóëíà.
3. Үéëäâýðëýëèéí ºðòãèéí õýñýã: ýíý íü òóõàéí öåõ áóþó ºðòãèéí îáúåêòýä
òóñãàãäàõ çàðäàë, çàðäëûí õóâààðèëàëò ãýñýí 2 õýñãýýñ á¿ðäýíý.
Òóõàéí öåõýä òóñãàãäàõ çàðäëûã íèéò áîëîí íýãæèéí ºðò㺺ð íü òîäîðõîéëîí
õàðóóëàõ áºãººä òýð íü į-í ýõíèé ¿ëäýãäýë ºìíºõ öåõýýñ òàéëàíò õóãàöààíä
øèëæèæ èðñýí ºðòºã, òóõàéí öåõýä íýìýãäýæ ãàðñàí çàðäàë çýðãýýñ á¿ðäýíý.
Çàðäëûí õóâààðèëàëòûí õýñýãò ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿íýýð òîîöñîí íýãæèéí
ºðò㺺ð äàðààãèéí öåõýä áîëîí áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íä øèëæ¿¿ëñýí ºðòºã, õýâèéí
áóñ õîðîãäîë į-ä íîãäîæ áàéãàà ºðòãèéã õàðóóëíà. ªðòºã íü ìàòåðèàëûí,
õºäºëìºðèéí, ¯ÍÇ çýðãýýð òîäîðõîéëîãäîíî. Òóõàéí ºðòãèéí îáúåêòûí á¿õ
çàðäëûã õóâààðèëæ õàðóóëàõ ó÷ðààñ ýíýõ¿¿ õóâààðèëàãäñàí çàðäëûí ä¿íòýé
òýíö¿¿ áàéíà.
¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàíãèéí çàãâàð:
¯éëäâýðëýñýí áà ÁÁª-í òàéëàí
(1) ØÌÇ
200Õ-01-01-íû ÒÝÌ
Õóäàëäàí àâàëò
Àøèãëàõàä áýëýí áàéãàà ÒÝÌ
Õàñàõ íü: àøèãëàñàí ØÁÌ
200Õ-01-31-íû ÒÝÌ
Àøèãëàñàí ØÌ
Øóóä õºäºëìºðèéí çàðäàë
¯éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäàë:
(ØÁÌ, ØÁÕ, ÍÄØ, ýëýãäýë, äààòãàë, áóñàä çàðäàë)
¯éëäâýðëýëèéí íèéò çàðäàë
www.zaluu.comwww.zaluu.com

39. (4) íýìýõ íü: 200Õ-01-01-íû į
Õàñàõ íü: 200Õ-01-31-íû į
¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã
200Õ-01-01 áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í
Õàñàõ íü: áîðëóóëáàë çîõèõ á¿òýýãäýõ¿¿í
200Õ-01-31 áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í
Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã (ÁÁª)
Áàðàà ìàòåðèàëûí á¿ðòãýë
Áàðàà ìàòåðèàëä õàìààðàãäàõ ç¿éëñ ò¿¿íèé àíãèëàë
Тахько ÕÊ íü ººðèéí ¿íäñýí áèçíåñ áîëîõ цэргийн хувцасны үйлдвэрлэлийн ¿éë
àæèëëàãààã õýâèéí çîãñîëòã¿é ÿâóóëàõàä áàðàà ìàòåðèàëûí ç¿éëñèéã
àøèãëадаг байсан.Ýíэ íü ¿éëäâýðëýëèéí ¿íäñýí ÒÝÌ õóäàëäàõ çîðèëãîîð îëæ
ýçýìøñýí áàðàà, ¿éë àæèëëàãààíû õàíãàìæèéí ç¿éëñ áîëîí çàñâàðûí ìàòåðèàë
ñýëáýãýýñ á¿ðäýíý. Áàðàà ìàòåðèàëä õàìààðàõ áèåò ç¿éëñ:
1. ¿íäñýí ÒÝÌ (í¿¿ðñ ìàçóò)
2.çàìä ÿâàà áàðàà
3. Õàäãàëàìæèéí ìàòåðèàë ( òоног төхөөрөмж,хөвөн даавуу, õàíãàìæèéí
ç¿éëñ, ñýëáýã, öàõèëãààí õîëáîî ñýëáýã õàíãàìæèéí ç¿éëñ, ìåõàíèê òîíîã
òºõººðºìæ áà õàíãàìæèéí ç¿éëñ, áàðèëãûí ìàòåðèàë õàíãàìæèéí ç¿éëñ, ñàâ
áàãëàà áîîäîë, áóñàä õàíãàìæèéí ç¿éñ ã.ì)
Тахько ÕÊ-íä õºðºíãèéí õºäºë㺺íèéã á¿ðòãýõ àæëûã õàðèóöàõ íÿ-áî áàéíà.
Õàðèóöàã÷ íü áàðàà ìàòåðèàëûí õóäàëäàí àâàëò, àøèãëàëò, ¿ð àøèã, ¿ð
á¿òýýëòýé çàðöóóëàëò àøèãëàëòààñ õàñàõ çýðãèéã áàãòààñàí áàðàà
ìàòåðèàëûí óäèðäëàãûí á¿õ àñóóäàëûã õàðèóöíà. Õàðèóöàã÷ íü ÁÌ-í ñòàòóñ
äýýð õèéñýí ÿìàð íýã ººð÷ëºëò ýñâýë õàðèóöàã÷èéã ººð÷èëñºí ººð÷ëºëòèéã
áàðàà ìàòåðèàëûí òàéëàíä öàã õóãàöààíû ¿íäýñëýëòýéãýýð íàðèéâ÷ëàí
á¿ðòãýñýí ýñýõèéã ìýäýæ áàéõ ¸ñòîé.
 Áàðàà ìàòåðèàëûí á¿ðòãýëèéí ñèñòåì
www.zaluu.comwww.zaluu.com

40. Тахько ÕÊ íü ÁÌ-ã áàéíãûí ñèñòåì àøèãëàí õºòºëíº. Á¿ðòãýëèéí àðãûã òóóøòàé
õýðýãëýíý.
Îðëîãîä àâàõ: Áàðàà ìàòåðèàëûí ºðòºã á¿ðòãýõ çàð÷ìûã ¿íäýñëýí
òîäîðõîéëñîí ºðò㺺ð á¿ðòãýíý. ¯¿íä:
Îðëîãîä àâàõ ºðòºã=Àíõíû ¿íý+áýëòãýë àæèëëàãààíû çàðäàë
Áàðàà ìàòåðèàëûã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ºðòºã çàõ çýýëèéí ¿íý 2-í àëü áàãààð íü
¿íýëíý. Áàðàà ìàòåðèàëûí ÍÁÁ-í áîäëîãî íü äàðààõ ¿íäñýí çàð÷ìóóäûã
ìºðäëºã áîëãîíî.
1. ºðòãèéí çàð÷èì
2.òàñðàëòã¿é çàð÷èì
3. áîäèòîé áàéõ çàð÷èì
4. ìºí㺺ð èëýðõèéëýõ çàð÷èì
Á¿õ áàðàà ìàòåðèàëûí õóäàëäàí àâàëò áà çàðöóóëàëòûã õàðèóöëàãà õ¿ëýýñýí
Ñàíõ¿¿ á¿ðòãýëèéí õýëòñèéí äàðãà áîëîí õàðèóöñàí íÿ-áî íàðààð õÿíóóëæ
áàòëóóëíà. Õºðºíãèéã õàðèóöäàã Õàðèóöàã÷ íü õîëáîãäîõ ìàÿãòûã áºã뺺äáàðàà
ìàòåðèàëûí ñèñòåìä á¿ðòã¿¿ëýõýýð õºðºíãèéí íÿ-áî ºãíº.
 Áàðàà ìàòåðèàë çàðëàãà áîëãîõ áàðàà ìàòåðèàëûí ºðòºã
Á¿õ áàðàà ìàòåðèàëûã çàðëàãàäàõ, áîðëóóëàõ ñàíàëûã ñàíõ¿¿ á¿ðòãýëèéí
õýëòñèéí äàðãààð áàòëóóëíà. ÍÁÁÎÓÑ-í äàãóó áàðàà ìàòåðèàëûã çàðëàãà
áîëãîõîä ÝÀÝÇ, ÑÀÝÇ, ÆĪÀ-ã õýðýãëýæ áîëíî. Тахько ÕÊ-íèé õóâüä Äóíäàæ
ºðòãèéí àðãûã àøèãëàí áàðàà ìàòåðèàëûí ºðòºã òîîöíî.
 Áàðàà ìàòåðèàëûã ºðòºã áà çàõ çýýëèéí ¿íèéí àëü áàãààð íü ¿íýëýõ
Õóó÷ðàëò, ýâäðýë, ¿íèéí ººð÷ëºëò ãýõ ìýò áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íý öýíýý Àª-ñ
äîîãóóð áîëîõ òîõèîëäîëä ÁÌ-í ¿íý öýíèéã áóóðóóëñàíààð á¿ðòãýëä òóñãàæ
ºãíº. Õºðºíãèéí èðýýä¿éí àøèãò áàéäàë Àª-ºº áàãà áîëñîí òîõèîëäîëä Àª-í
çàð÷ìûã ìºðäºõã¿é. Òóõàé öàã ¿åèéí îðëîãîîñ íýãýíò îðëîãî îëîõ ÷àäâàð íü
áóóðñàí áàðàà ìàòåðèàëûí ãàðçûã õàñíà. Ýíý òîõèîëäîëä áàðàà ìàòåðèàëûí
àíõíû ºðòãèéã óã Àª ýñâýë Çǯ-í àëü áàãààð íü ¿íýëíý.
 Áàðàà ìàòåðèàëûí äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì ò¿¿íèé áîäëîãî áà æóðàì
www.zaluu.comwww.zaluu.com

41. Áàðàà ìàòåðèàëûí õóâüä ÁÌ-í îðëîãî áîëãîõ æóðàì, ÁÌ-ã çàðëàãà áîëãîõ
æóðàì, äîòîîä õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ òàëààð áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãààñ áàòëàí
ãàðãàñàí á¿ñàä ä¿ðýì æóðàìûã ìºðäëºãº áîëãîíî. Áèçíåñèéí òºëºâëºãºº, òºñºâ,
íîðì íîðìàòèâûã ã¿éöýòãýëòýé õàðèöóóëàí ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, èðýýä¿éí ¿éë
àæèëëàãààíäàà àøèãëàõ, áàðàà ìàòåðèàëûí òîîëëîãî òîîöîîã æóðìûí äàãóó
õèéí ÍÁÁ-í áè÷èëòòýé òóëãàí øàëãàõ ã.ì
 Òîäðóóëàãà, çàëðóóëãà õèéõ òóõàé
Çàëðóóëãà: àóäèòààñ ãàðñàí á¿õ çºð¿¿ áà çàëðóóëãûã õÿíóóëæ øèëæ¿¿ëýõýýñ íü
ºìíº áàòëóóëàõûí òóëä ã¿éöýòãýõ çàõèðàë áà ÑÁÕ-í äàðãàä òàéëàãíàíà.
Òîõèðóóëàëò: ÁÌ-í íÿ-áî íü ñàðûí ¿íäýñëýëòýéãýýð ÁÌ-í ñèñòåì áà åðºíõèé
äýâòýðèéí ñèñòåìèéã òîõèðóóëíà. ßìàð íýã çºð¿¿ ãàðâàë çàëðóóëãà õèéæ
øèëæ¿¿ëýõýýñýý ºìíº Ñàíõ¿¿ á¿ðòãýë ýðõýëñýí äàðãàä òàéëàãíàíà.
Òàéëàãíàëò: ÁÌ-í á¿ðòãýëòýé õîëáîîòîé äàðààõ òàéëàíãóóäûã áýëòãýíý.
Àøèãëàõ àíõàí øàòíû ìàÿãò:
1. Áàðàà ìàòåðèàëûí îðëîãûí áàðèìò
2. Áàðàà ìàòåðèàëûí çàðëàãûí áàðèìò
3. Àãóóëàõûí á¿ðòãýë
4. Øààðäàõ õóóäàñ
5. Ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûí á¿ðòãýë
6. Áàðàà ìàòåðèàëûí òîîöîî áîäñîí áàðèìò
ÍÁÁ-í ìàÿãò
7. Áàðàà ìàòåðèàëûí îðëîãûí æóðíàë
8. Áàðàà ìàòåðèàëûí çàðëàãûí æóðíàë
9. Áàðàà ìàòåðèàëûí îðëîãûí òàéëàí
10.Áàðàà ìàòåðèàëûí çàðëàãûí òàéëàí
 Á̯ÁÇ-í ìàÿãòóóä
- ÍÕÌàÿãò ÁÌ-1---------ÁÌ-í ÕÀ-í áàðèìò
- ÍÕÌàÿãò ÁÌ-2---------ÁÌ-í îðëîãûí áàðèìò
- ÍÕÌàÿãò ÁÌ-3---------ÁÌ-í çàðëàãûí áàðèìò
- ÍÕÌàÿãò ÁÌ-4---------ÁÌ ãàðãàõ çºâøººðºë
- ÍÕÌàÿãò ÁÌ-5---------àãóóëàõûí á¿ðòãýë
www.zaluu.comwww.zaluu.com