1. Àñèíõðîí ìàøèí
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí á¿òýö, õèéö
Öàõèëãààí ìàøèíóóäààñ õàìãèéí ýíãèéí õèéöòýé íü áîëîõ àñèíõðîí
õºäºëã¿¿ð íü áóñàä á¿õ ìàøèíû àäèë ñòàòîð áà ðîòîð õýìýýõ õî¸ð ¿íäñýí
õýñãýýñ òîãòîíî.
Ñòàòîð íü õºíãºí öàãààí õàéëø, øèðýì áóюó ãàí èõ áèå - 1 (çóðàã 1), ò¿¿íèé
äîòîð áýõëýãäñýí õºíäèé öèëèíäð õýëáýðòýé ñîðîíçîí äàìæóóëàã÷ (ç¿ðõýâ÷)-2
ç¿ðõýâ÷èéí äîòîð ãàðãàñàí õîâèëóóäàä áàéðëàñàí îðîîìîã-3 çýðãýýñ á¿ðäýíý. Èõ
áèå áà ç¿ðõýâ÷èéí õîîðîíä õºðãºëòèéí àãààð íýâòðýõ çàâñàð ¿ëäýýíý. Õóéëàðñàí
ã¿éäëèéí àëäàãäëûã áàãàñãàõûí òóëä ç¿ðõýâ÷èéã 0.5 ìì çóçààíòàé öàõèëãààí
òåõíèêèéí ãàí õóóäñàà𠺺ð õîîðîíä íü òóñãààðëàí øàõàæ öóãëóóëíà.
Ñòàòîðûí 3 Ôàçûí îðîîìîã á¿ðýí òýãø õýìòýé: áèå áèåýñ 120 öàõèëãààí ãðàäóñààð
îðîí çàéä øèëæèæ áàéðëàñàí àäèë àëõàì, àäèë îðîîäñûí òîîòîé àâ àäèë 3
îðîîìãîîñ (Ôàçààñ) á¿ðäýõýýð õèéãääýã. Îðîîìîã íü õîâèëä øààíòãààð áýõëýãäýíý.
Ðîòîðûí ç¿ðõýâ÷ ãîë äýýð ñóóõ áºãººä ìºí íèìãýí ãàí õóóäñóóäààð
öóãëóóëàãääàã. Ðîòîðûí ãàäíà õèéãäñýí õîâèëóóäàä ðîòîðûí áîãèíî õîëáîãäñîí
áóюó Ôàçûí îðîîìîã ñóóñàí áàéíà. "Õýðýìíèé òîð" ìàÿãèéí áîãèíî õîëáîîò
îðîîìãèéã çóðàã 6 äýýð ¿ç¿¿ëýâ. Èéì îðîîìîã õî¸ð ¿ç¿¿ðýýðýý áîãèíî õîëáîã÷
öàãèðàãààð õîëáîãäñîí ñàâàà õýëáýðèéí äàìæóóëàã÷äààñ òîãòîõ áà çýñ áóюó
õºíãºí öàãààíààð õèéãäñýí áàéäàã. Èéì îðîîìîã ç¿ðõýâ÷ýýñ
òóñãààðëàãäàõã¿é. Èõýíõ õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîðûí îðîîìãèéã õàéëìàë õºíãºí
öàãààíûã ðîòîðûí õîâèëä öóòãàõ òºõíîëîãèîð õèéäýã.
Ðîòîðûí Ôàçûí îðîîìòéã ñòàòîðûí îðîîìîãòîé àäèëààð õèéãýýä
¿ç¿¿ð¿¿äèéã íü êîíòàêòûí 3 öàãèðàãòàé ãàãíàæ ñîéçîîð äàìæóóëàí àñààëò
òîõèðóóëãûí ðåîñòàòòàé õîëáîíî. Çýñ áóюó ãóóëèàð õèéãäñýí êîíòàêòûí 1
öàãèðàãóóäûã òóñãààðëàã÷ æèéðãýâ÷òýéãýýð ãîë äýýð áýõëýíý. Í¿¿ðñýí áóюó
çýñ-áàëçí 2 ñîéç áóõèé ñîéç áàðèã÷äûã õîëõèâ÷èéí áàìáàéä

2. (ïîäøèïíèêîâûé щèò) áýõýëñýí áàéäàã. Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí åðºíõèé
áàéäëûã çóðàã 5- äýýð ¿ç¿¿ëýâ

3. Çóðàã 2
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí áîãèíî õîëáîãäñîí (à) áà Ôàçûí (á) îðîîìîãòîé
ðîòîðûí åðºíõèé áàéäàë
Çóðàã 3 Çóðàã 4
"Õýðýìíèé òîð" ìàÿãèéí Ôàçûí ðîòîðòîé
îðîîìîãòîé áîãèíî àñèíõðîí
õîëáîîò ðîòîðûí åðåíõèé õºäºëã¿¿ðèéí
áàéäàë á¿ä¿¿â÷ 1-
êîíòàêòûí
öàãèðãóóä, 1 2-
ñîéçóóä, 3-ðåîñòà

4. Çóðàã 5
Áîãèíî õîëáîîò (à) áè |.)àçûí (á) ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí
åðºíõèé áàéäàë.
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí àæèëëàõ çàð÷èì
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ñòàòîðûí îðîîìãèéã 3 Ôàçûí ñóëæýýíä
õîëáîõîä ( 5) èëýðõèéëëýýð òîäîðõîéëîãäîõ ñèíõðîí õóðäòàé ýðãýëäýõ
ñîðîíçîí îðîí àãààðàí ýàâñàðò ¿¿ñíý. Ýíý ñîðîíçîí îðíû õ¿÷íèé
øóãàìóóä ñòàòîðûí áîëîí ðîòîðûí îðîîìãèéí äàìæóóëàã÷äûã îãòîëæ
òýäãýýðò öàõèëãààí ñîðîíçîí èíäóêöèéí õóóëü ¸ñîîð Å, 6à Å-, Ö X Õ-èéã
èíäóêöëýíý. Å2 Ö.Õ.Õ.-íèé ¿éë÷èëëýýð ðîòîðûí áèò¿¿ îðîîìîã I; ã¿éäýë áóé
îîëíî.
Ñîðîíçîí îðîí äàõü ã¿éäýëòýé äàìæóóëàã÷äàä Àìïåðèéí õóóëü ¸ñîîð
ìåõàíèê õ¿÷ ¿éë÷ëýõ áà òýäãýýð õ¿÷ Ëåíöèéí äóðýì ¸ñîî𠺺ðèé㺺 áèé
áîëãîñîí øàëòãààí áîëîõ I, ã¿éäëèéã áóóðóóëàõ, ººðººð õýëáýë, ðîòîðûí
îðîîìãèéí äàìæóóëàã÷äûí ññðîíçîí õ¿÷íèé øóãàìààð îãòëîãäîõ õóðäûã
ñààðóóëàõûã ýðìýëçýíý. Èéíõ¿¿ ¿¿ññýí ìåõàíèê õ¿÷í¿¿ä ðîòîðûã ñîðîíçîí
îðíû ýðãýëòèéí ÷èãëýëä N õóðäòàéãààð ýðã¿¿ëíý.
Ðîòîðûí õóðä áîäèò íºõöºëä ñîðîíçîí îðíû àäèë (N=N,) áîëáîë
ñîðîíçîí õ¿÷íèé øóãàìóóä ðîòîðûí äàìæóóëàã÷äûã îãòëîõîî áîëüñíîîñ
Å2=0, 12=0 ýðã¿¿ëýõ ìîìåíò Ì=0 áîëæ ðîòîðûí õóðä ñààðàí N<N, áîëíî.
Èéíõ¿¿ ðîòîð íü ñîðîíçîí îðîíòîé ñèíõðîí áóñààð (àñèíõðîíîîð)
ýðãýëääýã ó÷ðààñ ýäãýýð õºäºëã¿¿ðèéã àñèíõðîí õâäâëãóóð ãýæ íýðëýäýã.
Ýðãàëäýã÷ ñîðîíçîí îðíû ðîòîðòîé õàðüöàõ õóðäûã ãóëñàëò ãýíý
n1 − n
S=
n1

5. Ãóëñàëòûí óòãà õºäºëã¿¿ðèèí ãîë äýýðõ ìåõàíèê à÷ààëëààñ
õàìààðíà. Õýâèéí à÷ààëëûí ¿åä ãóëñàëò Sõýâ =0.02+0.06 áàéõ áà áàãà
óòãà íü èõ ÷àäëûí. Õºäºëã¿¿ðò õàðãàëçàíà. Àñààëòûí ¿åä N=0 ó÷èð S=1,
õîîñîí ÿâàëòûí ¿åä ãóëñàëò òýã ð¿¿ òýì¿¿ëñýí áàãà óòãàòàé áàéíà Èéíõ¿¿
õºäºëã¿¿ðèèí ãîðèìä 0<S<1 áàéíà.
Àñèíõðîí ìàøèí áóñàä áóõ öàõèëãààí ìàøèíóóäûí íýã àäèë
õºðâºõ ÷àíàðòàé ó÷èð ðîòîðûã õºòëºã÷ õºäºëã¿¿ðýýð N>N, õóðäòàé
ýðã¿¿ëýõýä -∞‹Ś≤1 áîëæ ìàøèí ãåíåðàòîðûí ãîðèìä àæèëëàíà. Ýíý ¿åä
õºòëºã÷ õºäºëã¿¿ðèèí ìåõàíèê ýíåðãè öàõèëãààí ýíâðãè áîëîí õóâèðíà.
Ïðàêòèêò àñèíõðîí ãåíåðàòîð áàðàã õýðýãëýãääýãã¿é.
Àæèëëàæ áàéãàà àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèèí ñòàòîðûí Ôàýûí
äàðààëëûã ýñðãýý𠺺ð÷ëºõºä ñîðîíçîí îðîí íü ðîòîðûí ýñðýã ýðãýæ
ò¿¿íèéã òîðìîñëîí çîãñîîíî Ýíý ¿åä 1 <S<+∞ áàéõ áà èéì ãîðèìûã
öàõèëãààí ñîðîíçîí òîðìîçûí ãîðèì ãýíý Ðîòîð çîãñîíãóóò òýæýýëèéã
ñàëãàõã¿é áîë ðîòîð ýñðýã ÷èãëýëä ýðãýæ ýõýëíý Èéíõ¿¿ àñèíõðîí ìàøèí
àæëûí 3 ¿íäñýí ãîðèìòîé áàéäàã áàéíà.
Òîãòâîðæñîí ãîðèìä àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèèí öàõèëãààí ñîðîíçîí
(ýðã¿¿ëýõ) ìîìåíò ãîë äýýðõ à÷ààëëûí ìîìåíòòîé òýíö¿¿ ó÷èð N=ñîNSt
áàéíà.
Ãîë äýýðõ à÷ààëàë ºñºõºä ðîòîðûí õóðä áóóð÷ (ãóëñàëò ºñºæ)
ðîòîðûí ã¿éäýë ºñíº. ¿¿íèé óëìààñ öàõèëãààí ñîðîíçîí ìîìåíò ºñºæ
óðüäûíõààñ áàãà ÿìàð íýã õóðäûí ¿åä ãîë äýýðõ à÷ààëëûí ìîìåíòòîé
òýíöýí ìîìåíòûí òýíöâýð ñýðãýñíýýð õºäºëã¿¿ð òîãòâîðæñîí ãîðèìä îðíî.
À÷ààëàë áóóðàõàä ýñðýã ïðîöåññ ÿâàãäàíà.
(6) áà (5) èëýðõèéëë¿¿äèéã àøèãëàí ðîòîðûí õóðäíû òýãøèòãýëèéã
áè÷èæ áîëíî:
60 f1
n= (1 − S )
p
Æèøýý 2: Ñîðîíçîí îðíû ýðãýëòèéí õóðä 3000 ýð/ìèí. Ðîòîðûí
ýðãýëòèéí õóðä

6. 2940 ýð/ìèí. Ãóëñàëòûã îë.
Áîäîëò (6) èëýðõèéëëèéã àøèãëàâàë :
3000 − 2940
S= 0.02 áóþó 2%
3000
Æèøýý 3: 6 òóéëòàé àñèíõðîí õåäåëãóóðèèí ðîòîðûí õóðäûã 3 = 0.05,
7,=50 Ãö óåä îë.
Áîäîëò (7) èëýðõèéëýë ¸ñîîð :
60 ⋅ 501
n= (1 − 0.05) = 950
3
Ðîòîðûí îðîîìãèéí Ö.Õ.Õ áà ã¿éäýë
Òðàíñôîðìàòîðûí áîëîí àñèíõðîí ìàøèíû îðîîìãóóäàä Ö.Õ.Õ.
èíäóêöëýãäýõ íºõöºë àäèë áàéäàã. Òðàíñôîðìàòîð äàõü ñîðîíçîí îðîí îðîí
çàéí áàéðøëàà ººð÷ëºõã¿é çºâõºí õóãàöààíààñ õàìààð÷ õóâüñäàã áîë
àñèíõðîí ìàøèíû îðîîìãóóä ýðãýëäýæ áóé òîãòìîë ñîðîíçîí óðñãàëààð
îãòëîãäîæ áàéäàã. Öàõèëãààí ñîðîíçîí èíäóêöèéí õóóëèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çâýë
àëü ÷ òîõèîëäîëä îðîîìãèéí îðîîäîñ á¿ðèéã íýâòðýõ ñîðîíçîí óðñãàë
õóãàöààíààñ ñèíóñûí õóóëèàð õàìààðíà. Èéìýýñ àñèíõðîí ìàøèíä
òðàíñôîðìàòîðûí Ö.Õ.Õ-íèé òîìъ¸îã àøèãëàæ áîëíî.
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîð õºäºë㺺íã¿é áàéõàä îðîîìîã íü ñîðîíçîí
óðñãàëààð ï, õóðäòàé îãòëîãäîõ ó÷èð ö.õ.õ - èé äàâòàìæ íü áàéíà.
E2 = 4.44 f1w2 k2ô δ
Ýíä w2 -ðîòîðûí îðîîìãèéí íýã Ôàçûí îðîîäñûí òîî
K2 - ðîòîðûí îðîîìãèéí êîýÔÔèöèåíò f 1 - òýæýýã÷ ñ¿ëæýýíèé äàâòàìæ, Ôã
àãààðûí
çàâñàð äàõü ýðãýëäýã÷ ñîðîíçîí îðíû óðñãàë
Îð÷èí ¿åèéí õóâüñàõ ã¿éäëèéí ìàøèíóóäàä îðîîìãèéí êîýÔÔèöèåíò 0.85 -
0.95 áàéäàã áºãººä ýíý íü îðîîìãèéí îðîîäñóóä ñòàòîðûí äîòîîä òîéðãîîð
òàðõàæ áàéðëàäàã, îðîîìãèéí àëõàì òóéëûí õóâààðèàñ áîãèíî õèéãääýã
çýðãýýñ øàëòãààëñàí Ö.Õ.Õ-íèé áóóðàëòûã òîîöäîã áàéíà.

7. Ðîòîð ýðãýëòýä îðæ õóðä àâàõûí õýðýýð ðîòîðûí äàìæóóëàã÷äûí
ñîðîíçîí óðñãàëààð îããëîãäîõ (N,-N) õóðä ò¿¿íýýñ óëàìæëàí Ö.Õ.Õ-íèé
äàâòàìæ áóóðíà.
p (n1 − n )
f2 =
60
Èëýðõèéëëèéí õ¿ðòâýð õóâààðèéíã N 1 –ýýð ¿ðæâýë:
p (n1 − n ) n1 pn1 n1 − n
f2 = : = = f1S
60 n1 60 n1
Îäîî ýðãýëäýæ áàéãàà
ðîòîðûí ÖÕÕ-íèé èëýðõèéëëèéã áè÷èæ áîëíî.
E2 = 4.44 f1w2 k2ô δ ù 4.44 f1w2 k2ô δ S
Áóþó E2 S = E2 S
Ýðãýëäýæ áóé ðîòîðûí Ö.Õ.Õ-íèé õºäºë㺺íã¿é ðîòîðûí Ö.Õ.Õ-èéã
ãóëñàëòààð
¿ðæ¿¿ëñýíòýé òýíö¿¿ áºãººä ãóëñàëòòàé øóóä ïðîïîðöèîíàëü áàéíà.
Äàâòàìæ ººð÷ëºãäºõºä èíäóêòèâ ýñýðã¿¿öýë ìºí ººð÷ëºãäºíº.
X 2 S = w2 L2 = 2πf 2 L2 áóþó
X 2 S = X 2 S1
Ðîòîðûí èäçâõèò ýñýðã¿¿öýë äàâòàìæààñ õàìààðàõã¿é ãýæ ¿çýæ áîëíî.
Òýãâýë ðîòîðûí õýëõýýíèé ã¿éäýë:
E2 S
I2 =
R2 + X 2
2 2
Å2S áà X2S õîäí-.ã¿¿ðèéí õóðäíààñ õàìààðàí ººð÷ëºãäºõ ó÷èð òýäãýýðèéã
õºäºë㺺íã¿é ðîòîðûí E2, X2 õýìæèãäýõ¿¿í¿¿ä áà S ãóëñàëòààð èëýðõèéëýõ íü
ç¿éòýé.
E2 S S
I2 =
R + ( X 2 S )2
2
2
Ýíäýýñ ¿çýõýä õîäºë㺺íã¿é ðîòîð (S=1) ã¿éäýë õàìãèéí èõ óòãàòàé áàéõ
íü èëýðõèé:
E2
I2 =
R + X2
2
2
2

8. Èéì (N=0, S=1) ãîðèìûã àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí áîãèíî õîëáîëòûí ãîðèì
ãýíý.
Ðîòîð õóðä àâàõûí õýðýýð ãóëñàëò áóóð÷ òýã ð¿¿ òýì¿¿ëýõ ó÷èð ã¿éäýë
ìºí áóóð÷ ñèíõðîí õîîñîí ÿâàëòûí (N=N1, S=0) ¿åä òýãòýé òýíö¿¿ (è¿¿
(I=0) áîëíî.
Æèøýý 1: Õºäºë㺺íã¿é ðîòîðûí îðîîìãèé Ôàçûí èäýâõèò ýñýðã¿¿öýë
R2 =10Îì, èíäóêòèâ
ýñýðã¿¿öýë Õ2=100 Îì, Ö.Õ X Å2=100 2  áîë àñèíõðîí õºäºëã¿¿ð
S = 1 0 % ãóëãàëòòàé àæèëëàæ áàéõ ¿åèéí ðîòîðûí ã¿éäëèéã îë.
Áîäîëò S=0.1 ¿åä R 2 =10 Îì, X 2 = X 2 S = 100 ⋅ 0.1 = 10 Îì,
E2 S = E2 S = 100 2 0.1 = 10 2 B áîëîõ ó÷èð (10.14) ¸ñîîð :
E2 10 2
I2 = = = 1A
R2 + X 2
2 2
100 + 100
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí îðóóëãûí á¿ä¿¿â÷
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí àæëûí ïðîöåññûã ñóäëàõ áîëîí òîîöîî
õèéõýä òîãòìîë ïàðàìåòðòýé èäýâõèò áîëîí èíäóêòèâ ýëåìåíò,
õºäºëã¿¿ðèéí ãîë äýýðõ ìåõàíèê à÷ààëëûã òºëººëñºí ãóëñàëòààñ
õàìààð÷ õóâüñäàã èäýâõèò ýñýðã¿¿öëýýñ òîãòñîí òðàíñôîðìàòîðûíõòàé
òºñººòýé îðëóóëãûí á¿ä¿¿â÷èéã ºðãºí àøèãëàäàã. Ýõëýýä ðîòîðûí
õýëõýýíèé îðëóóëãûí á¿ä¿¿â÷èéã çóðüÿ. (Çóðàã 6) Ýíý á¿ä¿¿â÷èä
õàðãàëçñàí I 2 ã¿éäëèéã (14) ¸ñîîð áè÷ýýä õ¿ðòâýð õóâààðèéã S-ä
õóðààÿ.
E2 S S E2
I2 = =
R + ( X 2S )
2
2
2
( R2 / S ) 2 + X 2
2

9. ÷àíà𠺺ð÷ëºõã¿é õóâèðãàëò õèéõ ýàìààð áè÷ñýí 12 ã¿éäëèéí øèíý
(10.16-1 èëýðõèéëýë (15)-ààñ îãò ººð Ôèçèê óòãàòàé áîëñîí íü õàðàãäàæ
áàéíà. Îäîî R 2 /S 6à Õ 2 ýñýðã¿¿öýëòýé ðîòîðûí õýëõýýíä f 1 ,
äàâòàìæòàé Å 2 Ö.Õ.Õ-íèé ¿éë÷èëëýýð I2 ã¿éäýë áèé áîëæ áàéíà. ªºðººð
õýëáýë ðîòîðûí õýëõýýíèé äàâòàìæ f2 =f 1 S = f1 áîëæ ñòàòîðûí õýëõýýíèé
äàâòàìæòàé òýíö¿¿ áîëæýý. Ýíý íü ãóëñàëò S=1, ðîòîðûí ýðãýëò N = 0 áîëæ
ðîòîð çîãññîíûã õàðóóëæ áàéíà (Çóðàã 7). Ãýõäýý I2 ã¿éäýë ðîòîð S
ãóëñàëòòàé ýðãýæ áàéõ ¿åèèíõòýé õýìæýýãýýðýý òýíö¿¿
X2 X2
tgϕ 2 = =
R2 R2 / S
ó÷èð Ôàçààðàà ìºí àäèë áàéãààãààñ óçâýë áèä ýíýõóó
õóâèðãàëòààðàà òîäîðõîé õóðäòàé ýðãýëäýæ áàéñàí ðîòîðûã
õºäºë㺺íã¿é ýêâèâàëåíò ðîòîðîîð ñîëüæ ÷àäæýý.
Çóðàã 8; Ðîòîðûí èäýâõèò Ê2/3 ýñýðã¿¿öëèéã òîãòìîë R2 áà ãóëñàëòààñ
õàìààðäàã
íýìýãäýõóóíóóä áîëãîí çàäëààä ðîòîðûí áóõ õýìæèãäýõóóíèéã ñòàòîðûí
îðîîìîãò õºðâ¿¿ëáýë çóðàã 8-ò ¿ç¿¿ëñýí á¿ä¿¿â÷èéã çóðæ áîëíî. Ýíä
Å2=Å2êE=Å 1 , áîëæ ñòàòîðûí Ö.Õ.Õ -òýé òýíöýíý. Ñòàòîð áà ðîòîðûí
õýëõýýíèé Ö Õ.Õ.- òýíö¿¿, äàâòàìæ òýíö¿¿ ó÷èð áèä òðàíñôîðìàòîðûíõòàé

10. àäèë Ò-ìàÿãèéí îðëóóëãûí á¿ä¿¿â÷ çóðæ áîëíî (çóðàã 9). Ýíä: R 1 , X, -
ñòàòîðûí îðîîìãèéí
идэвхит ба индуктив эсэргуүцал, R m X m - соронзон зүрхэвчийг төлөөлж буй
соронзлогч салааны идэвхит ба индуктив эсэргүүцэл, R2 , X 2 - роторын
' '
1− S
ороомгийн хөрвүүлэгдсэн эсэргүүцлүүд , R2
'
-гол дээрх бүрэн мөханик
S
ачааллыг төлөөлсөн эсэргүүцэл, U 1 - сүлжээний хучдэл, I 1 , I 2 - статор ба
'
роторын хөрвүүлэгдсэн гүйдлүүд, I 0 – хөдөлгүүрийн соронзлогч гүйдэлтэй
бараг тэнцүү хоосон явалтын гүйдэл.
Çóðàã9
Асинхрон хөдөлгүүрийн энергийн тэнцэл
Гурван фазын аоинхрон хөдвлгүүрийн бүрэн чадал:
S = P1 + jQ1 = 3v1 I 1Cosϕ1 + j 3v1 I 1 Sinϕ1
энд Р,- идэвхит чадал, Q, - реактив чадал,
Хөдөлгүүрийн идэвхит Р, чадал нь хөдөлгүүрт мөханик, дулаан ба
бусад энергид буцалтгүй хувирч байгаа цахилгаан энергийн дундач чадлыг
тодорхойлно.
Хөдөлгүүрийн реактив Q1 чадал нь үүсгэгч ба хөдөлгүүрийн соронзон
орны хоорондох энерги солилцооны максималь чадлыг тодорхойлно.

11. Çóðàã 10.
Хөдөлгүүрийн актив чадал ба а.ү.к Хөдөлгүүрийн чадал
хувиргалтын диаграммыг эураг10 дээр үзүүлэв. Хөдөлгүүр 3 фазын
сүлжээнээс P1 = 3U 1 I 1Cosϕ1 чадал авна. Энэ чадлын Δpцах1 = 3I 12 r1 хэсэг нь
статорын ороомоп дупаан болж алдагдах учир цахилгаан алдагдал гэнэ.
Үлдсэн Рс.о чадал эргэлдэгч соронзон орны чадал болно. Энэ чадпын
Δpcop = 3I 02 rm хэсэг нь статорын эүрхэвч дэх соронзон алдагдал болно.
Роторын давтамж f2 хэвийн горимд маш бага (1-3 Гц) байдаг учир роторын
зүрхэвч дэх соронзон алдагдлыг тооцохгүй байж болно. Үлдсэн
Pц .с = Pс.о − ΔPсор = P − (ΔPцах1 + ΔPсор ) чадал соронзон замаар агааран эавсрыг
1
нэвтэрч роторт орох цахилгаан соронзон чадал болно. Энэ чадал орлуулгын
бүдүүвч дээрх R2 / S эсэргүүцэл дээр хэрэглэгдэх чадалтай тэнцүү :
'
Pц .с = 3I 22 R2 / S = Δрцах 2 / S
' '
Хөдөлгүүрийн бүрэн механик чадал :
1− S
Pтех = Pцвс − Δpцах 2 = 3I 22 R2 / S − 3I 22 R2 = 3I 2 R2
' ' ' ' ' '
S
Энэ чадлын үйлчиллээр ротор эргэлтэд орох учир үрэлт ба агаарын
эсэргүүцлээс шалтгаалах механик Δpтех алдагдал гарна. Дээр
тоочсон алдагдлуудад оруулан тооцох боломжгүй алдагдлуудыг нэмэлт
Δpнэм алдагдал гэж нэрлээд хэвийн ачааллын үөд хөдөлгүүрийн хэрэглэх
чадлын 0.5 хувьтай тэнцүүгээр тооцно:
Δpнэм = 0.005P хэв
1
Хөдөлгүүрийн гол дээр ашигтай механик чадал :

12. P2 = Pмех − (Δp мех + Δpнэм )
Хөдөлгүүрийн а.ү.к. :
P2
η=
P1
Орчин үеийи асинхрон хөдөлгүүрүүдийн а.ү.к. хэвийн горимад 0.8 - 0.95
байна. Реактив чадал ба чадлын коэффициент. Хөдөлгүүрийн
сүлжээнээс хэрэглэх Q1 = 3U1I1Sinϕ1 чадал, түүний энерги хувиргах процесст
зайлшгүй шаардлагатай соронзон орон буй болгох үүрэгтэй.
Хөдөлгүүрийн хэрэглэх идэвхит ба бүрэн чадлын харьцааг чадлын
коэффициент илэрхийлнэ:
P
Cosϕ1 = 1
P + Q12
1
2
Асинхрон хөдөлгүүрийн эргэлдэгч соронзон орны урсгал
трансформаторынхтай нэгэн адил сүлжээний U1 хүчдлээр тодорхойлогдох
учир ачааллаас үл хамаарах тогтмол хэмжигдэхүүн юм.
U1
Фб = = const
4.44 f1w1k1
Энэхүү соронзон урсгалыг буй болгож байгаа реактив Q1 чадал бас
ачааллаас хамаарахгүй тогтмол байдаг. Ачаалал өсөхөд хөдөлгүүрийн
идэвхит P чадал өсдөг учир хөдөлгүүрийн чадлын коэффициент мөн өснө.
1
Хоосон явалтын үед чадлын коэффициент 0.1-0.15 байснаа хэвийн
ачааллын үед 0.8-0.9 болж өсдөг байна.
Эцэст нь дүгнэхэд асинхрон хөдөлгүүрийн эрчим хүчний үзүүлэлтүүдийг
(а.ү.к ба Cosϕ ) өндөр байлгахын тулд түүнийг аль болох бүрэн ачаалах
шаардлагатай байдаг.
Жишээ 1: Гурван фазын 4 туйлтай асинхрон хөдөлгүүрийн үндсэн өгөгдлүүд:
U1хэв = 220 B, I1хэв = 14 A, S1хэв = 3%, R1 = 0.64 Ом, Cosϕ хэв = 0.86, Δpсор = 170 Bт,
0
175
Δp мех = 94 Вт, Δрнэм = 40 Вт
бол хэвийн ачаалалтай үөийн а.ү.к. -ийг ол.

13. Бодолт. Статорын ороомог дахь алдагдал хэвийн ачааллын үед
ΔPцах1 = 3I12хэв R1 = 3 ⋅ 142 ⋅ 0.64 = 376 Вт
0
175
Сүлжээнээс хөдөлгүүрийн хэрэглэх чадал хэвийн ачааллын үөд
P хэв = 3U1хэв I1хэвCosϕ хэв R175 0 = 3 ⋅ 220 ⋅ 14 ⋅ 0.86 =7900Вт
1
Хөдөлгүүрийн цахилгаан соронзон чадал:
Pцвс = P хэв − (Δрсор + Δрцах.1 ) = 7900 − (170 + 376) = 7354 Вт
1
Роторын ороомог дахь алдагдал:
Δрцах.2 = sPц .с = 0.03 ⋅ 7354 = 220Вт
Нийлбэр алдагдал:
∑ Δр = Δp сор + Δpцах.1 + Δpцах.2 + Δp мех + Δpнэм = 170+376+220+94+40=900 Вт
Хөдөлгүүрийн гол дээрх ашигтай механик чадал:
Р2 хэв = Р1хэв − ∑ Δp = 7900-900 =7000 Вт
Ашигт үйлийн коэффициент:
P2 7000
η= = = 0.89
P 7900
1
Эргүүлэх момент. Механик хамаарамж
Асинхрон хөдөлгүүрийн эргүүлэх буюу цахилгаан соронзон момент
роторын гүйдэлтэй дамжуулагч болон эргэлдэгч соронзон орны харилцан
үйлчлэлээр үүсэх бөгөөд цахилгаан соронзон чадалтай пропорционал
байдаг :
Pц .о
M =
Ω1
Энд Ω1 = 2πn1 / 60 соронзон орны өнцөг хурд.
60 f1 60 f1 ω1
n1 = учир Ω1 = = болно.
p p p
(17)-ийг (.22)-т орлуулбал:

14. m1 pI 21R2 / S
' '
M =
ω1
Асинхрон хөдөлгүүрийн оруулгын бүдүүвчийг соронзлогч салааны rm,
хm эсэргүүцэл нөгөө хоёр салааныхаас олон дахин их байдаг учир I 0 ≅ 0 гэж
үзээд роторын шилжүүлэгдсэн гүйдлийг дараах илэрхийллээр тодорхойлж
болно :
U1
I2 =
'
⎡⎛ ' 2
R2 ⎞ ⎤
⎢⎜ R + ⎟ + (x1 + x2 ) ⎥
⎜
' 2
⎢⎝ S ⎟⎠ ⎥
⎣ ⎦
(25)-ийг (24)-т орлуулъя:
m1 pU12 / S
M =
⎡⎛ ' 2
R2 ⎞ ⎤
ω1 ⎢⎜ R1 + ⎟ + ( x1 + x2 )⎥
⎜ ⎟
⎢⎝ S ⎠ ⎥
⎣ ⎦
U1 = const үед байгуулсан M = f (S ) хамаарлыг асинхрон хөдөлгүүрийн
механик хамаарамж гэнэ. (зураг 11).
Момент максималь утгаа авах гулсалтын сэжигтэй S k утгыг олохын
тулд функц шинжлэх аргыг ашигладаг. Үүний тулд (26) -г ашиглан
dM
моментоос гулсалтаар авсан уламжлалыг тэгтэй тэнцүүлж уг
dS
тэгшитгэлээ бодно. Эндээс :
R2
'
Sk = ±
(
R12 + x1 + x1
2 )
2
Энэхүү (27) илэрхийллээ (26)-д оруулах замаар Ммакс утгыг олно:
m1U12
Mтакс = ±
2ω1 ⎡± R1 + R12 + x1 + x2 ⎤
⎢
' 2
⎥( )
⎣ ⎦
Хөдөлгүүрийг асаах үед n=0; S=1 байдаг учир асаалтын Мас моментын
илэрхийллийг бичвэл:

15. m1V12 R2
'
M такс = ±
[
ω1 (R1 + R2 ) + (x1 + x2 )
' 2 ' 2
]
Асинхрон хөдөлгүүрийн статорын ороомгийн идэвхит эсэргүүцэл
R1 << ( x1 + x2 ) байдаг учир (27) ба (23) илэрхийллүүдийг хялбарчилж болно:
R2
'
Sk = ±
(
R12 + x1 + x2
'
)
2
mV12
M ac = ±
[
2ω1 ± R1 + ( x1 + x2 )
2
]
Энд (+) тэмдэг хөдөлгүүрийн горимд (-) тэмдэг генераторын горимд
харгалзана. Ихэнх асинхрон хөдөлгүурийн хувьд
S k = 0.1 − 0.2, M макс / M хэв = 1.7 − 2.5 M ac / M хэв = 0.7 − 1.8 байдаг.
Асинхрон хөдөлгүүрийн механик хамаарамжийг хэд хэдэн онцлог хэсэгт
хуваан үзэж болно (зураг 12). Үүнд:
1. 0 < S ≤ S хэв байхад 0 < M ≤ M хэв -харгалзах учир ажлын горим
2. Sхэв<S<Sк байхад Мхэв<М<Ммакс- хэт ачаапал
Дээрх 2 хэсэгт хөдөлгүүрийн гол дээрх ачааллын моментын дурын
өөрчлөлтөд эргүүлэх моментын тохирсон өөрчлөлт (өсөхөд өсөх, буурахад
буурах) харгалзаж хурдын өөр утгын үед моментын тэнцвэр сэргэж байдаг
учир 0<S< S k байх завсарт хөдөлгүүрийн ажиллагаа тогтвортой, харин
S < S k завсарт завсарт гол дээрх ачаалал өсөхөд эргүүлэх момент буурах
учир тогтворгүй байна. Иймээс хөдөлгүүрийг максимал моментоос
хэтрүүлэн ачаалж болохгүй. Хөдөлгүүрийн Ммакс хүртэл ачаалж болох
боловч хөдөлгүүр хэт халахаас сэргийлэн ийм горимд удаан ажиллуулж
болохгүй.

16. Çóðàã 11 Çóðàã 12
Жишээ 2: Зүйл 6 дахь жишээний өгөгдлийг ашиглан уг хөдөлгүүрийн хэвийн
моментыг ол.
M макс M ac
= 2, = 1 бол хүчдэл 10%-аар буурсан тохиолдолд
M хэв M хэв
максимал болон асаалтын моментуудыг бодож ол.
Бодолт Хөдөлгүүрийн эргүүлэх момент
Pц .с Pц .с 7354 ⋅ 2
M хэв = = = = 46.84 Нм
Ω1 2πf1 / p 2π ⋅ 50
Максималь ба асаалтын момент хэвийн хүчдлийн үед
M макс = 2М хэв = 93.68 Нм
M ac = M хэв = 46.84 Нм
Момент хүчдэлийн квадратаас хамаардаг учир хүчдэл 10%-аар буурсан үед:
'
( )
M макс = U1' / U1хэв M макс = (0.9 ) ⋅ 93.68 = 75.9 Нм
2 2
(
M ас = U1' / U1хэв
'
) = (0.9)
2 2
⋅ 46.84 = 37.9 Нм
Асинхрон хөдөлгүүрийн асаалт
Хөдөлгүүрийг асааж явуулахаар сүлжээнд залгах агшинд {n=0, S=1)
хөдөлгүүр богино холболтын горимд (оруулгын бүдүүвчийн гулсалтаас

17. 1− S
хамаарсан эсэргүүцэл R2
'
= 0 болох учир) орж хэвийнхээс 5-7 дахин их
S
гүйдэл хэрэглэх учир хязгаарлагдмал чадалтай сүлжээний хүчдэл буурч
бусад хэрэглэгчдийн ажиллагаанд муугаар нөлөөлөх, энергийн ихээхэн
нэмэлт апдагдал гарах, хөдөлгүүрийн найдваржилт буурах зэрэг сөрөг үр
дагавар гарч болох юм. Иймээс асаалтын гүйдлийг бууруулах шаардлагатай
болдог.
Асинхрон хөдөлгүүрийн асаалтын шинж чанарыг тодорхойлох гол
үзүүлэлтуүд нь: асаалтын гүйдэл I ac , асаалтын момент Мас, асаалт
үргэлжлэх хугацаа, хэмнэлттэй болон зөөлөн явагдах байдал эдгээр болно.
Каталогиудад асаалтын гүйдэл болон моментын хэвийнхтэй харьцуулсан
утгуудыг ( I ac / I хэв , U ac / U хэв ) заасан байдаг.
Фазын ротортой хөдөлгүүрийн асаалт. Роторын ороомогт нэмэлт реостат
залгаж (зураг 13а) роторын идэвхит эсэргүүцлийг R2 + Rхэв = x1 + x2 болгоно.
' ' '
Ингэхэд S k =1 болсноор хөдөлгүүрийн асаалтын момент максималь
моменттой тэнцүү ( M ac = M макс ) болно. (зураг 13б) Ийнхүү хөдөлгүүр
асаалтын бага гүйдэлтэй, хангалттай их моменттойгоор эргэлт авч эхэлнэ.
Хөдөлгүүрийн хурд өсч, асаалтын гүйдэл буурахын хэрээр реостатын
эсэргүүцлийг бууруулна. Энэ үед S, буурч максималь моментын байрлал
зүүн тийш шилжинэ.

18. «Ûð‡„ 13 ‡,·
Ингэснээр хөдөлгүүр 2,3,4-р хамаарамжуудад дараалан шилжиж
ажилласаар Rнэм=0 болоход жинхэнэ механик хамаарамжид (5 муруй)
шилжин хурд нь өссөөр М=Мач болоход асаалт дуусна. (а цэг). Цаашид
хөдөлгүүр S a гулсалтад харгалзах тогтмол хурдтайгаар ажиллана.
Богино холбогдсон ротортой хөдөлгүүрийн асаалт
Ийм хөдөлгүүрийн роторт нэмэлт реостат залгах боломжгүй учир
хөдөлгүүрийн хэвийн чадал тэжээгч сүлжээнийхээс олон дахин бага байвап
шууд асаалтын аргыг өргөн хэрэглэнэ. Хөдөлгүүрийн хэвийн чадал
сүлжээний чадалтай ойролцоо байвал асаалтын гүйдлийг бууруулахын тулд
хүчдэл бууруулах аргуудыг ашиглана. Үүнд:
1. Одоос гурвалжинд шилжих асаалт;
2. Реакторын асаалт;
3. Автотрансформаторын асаалт зэрэг орно.
Ийнхүү асаалтын гүйдлийг бууруулах үед асаалтын момент
сүлжээний хүчдлийн квадраттай пропорционалиар буурах учир
хөдөлгүүрийг ачаалалгүйгээр асаах шаардлагатай болдог.
Хөдөлгүүрийн паспортод өгөгдсөн хүчдэл 380/660 В сүлжээний
шугаман хүчдэл 380 В байвал статорын ороомгийн холболтын ажлын
бүдүүвч гурвалжин байдаг. Энэ тохиолдолд одоос гурвалжинд шилжих

19. асаалт хийнэ (Зураг 14). Үүний тулд хөдөлгүүрийг сүлжээнд эалгахаас өмнө
2 сэлгэгчийг “Ү” байрлалд тавиад 1 салгуурыг залгана.
Энэ үед хөдөлгүүрийн фаз дахь хүчдэл 3 дахин буурах ба сүлжээнээс
хэрэглэх асаалтын гүйдэл нь 3 дахин буурна.
Çóðàã 14
Роторын хурд хэвийн утгатайгаа ойролцоо болоход 2 сэлгэгчийг " Δ "
байрлалд нь тавьсанаар асаалт дуусна.
Үлдсэн 2 аргыг их чадлын хөдөлгүүрийг асаахад хэрэглэдэг. Практикт
асаалтын сайжруулагдсан шинж чанартай (асаалтын момент ихтэй,
асаалтын гүйдэл багатай) хөдөлгүүрүүд өргөн ашиглагддаг. Эдгээр
хөдөлгүүрийн ротор гүн ховилтой {ховилын гүн ба өргөний харьцаа 10 буюу
түүнээс их) эсвэл давхар (бие даасан хоёр) ороомогтой хийгдсэн байдаг.
Асаалтын эхний үед (n=0 байхад) роторын давтамж f 2 = f1S ≈ f1 их байдаг
учир ийм хөдөлгүүрийн роторт гүйдэл түрэх үзэгдэл (давтамжаас хамааран
ховилын гүн дэх индуктив эсэргүүцэл их байх учир роторын гүйдэл ховилын
амсар руу түрэгдэж нягт нь өсөх үзэгдэл) хүчтэй илэрнэ. Үүний улмаас
роторын идэвхит Р2 эсэргүүцэл өсөх учир асаалтын момент өсч, асаалтын
гүйдэл буурна. Ротор хурд авахын хэрээр f 2 = f1S буурах учир х2 мөн буурч

20. асаалт дуусахад гүйдэл ховилын хөндлөн огтлолын талбайгаар жигд
хуваарилагдаж гүйдлийн нягт нь буурах учир Р2 буурч хөдөлгүүр хэвийн
ажиллагаанд орно.
Асинхрон хөдөлгүүрийн хурдны тохируулга
Асинхрон хөдөлгүүрийн хурдны (7) тэгшитгэлээс үзэхэд л хурдыг
тохируулахын тулд 3 гулсалт, хос туйлын р тоо, тэжээгч хүчдэлийн f
давтамж зэргийг өөрчлөх аргуудыг ашиглаж болно.
Гулсалтын өөрчлөлтөөр хурд тохируулах аргыг фазын ротортой
хөдөлгүүрт ашигладаг. Зураг 13,б -ээс үзэхэд ачааллын тогтмол моментын
( ) n
үеийн гулсалт S a , S a , S a ... роторын ороомгийн актив эсэргүүцлээс хамаарч
'
байна. Иймээс контактын цагираг, сойзын тусламжаар роторын ороомогт
тохируулгын реостат холбоод эсэргүүцлийг нь өөрчлөх замаар
хөдөлгүүрийн хурдыг намуухан тохируулдаг. Гэхдээ энэ үед тохируулгын
реостатад ихээхэн дулаан ялгарч алдагдал гардаг муу талтай байдаг.
Хөдөлгүүрийн тэжээгч хүчдэлийг өөрчлөх эамаар гулсалтыг өөрчилж
хурдыг бага хязгаарт тохируулж бас болно.
Хос туйлын тоог өөрчлөх замаар хурд тохируулахын тулд
хөдөлгүүрийн статорт 2 өөр туйлын тоотой 2 ороомог хийх, ороомгийн
секцүүдийг сэлгэн холбох аргыг дагнаж, эсвэл хослуулж хэрэглэнэ. Энэ
зарчмаар хийгдсэн олон хурдтай (Жишээ нь: 3000/1500/1000/750 эр/мин)
хөдөлгүүрүүд практикт өргөн ашиглагддаг. Энэ аргын дутагдалтай тал нь
хурдыг намуун бус шатлан өөрчилдөгт оршино.
Давтамжийн өөрчлөлтөөр хурд тохируулах аргыг орчин үед өргөн хэрэглэж
эхэлж байна. Энэ нь орчин үеийн хүчний хагас дамжуулагчдын хөгжилтэй
уялдан харьцангуй хямд үнэтэй, хангалттай өндөр чадалтай давтамжийн
тиристорт хувиргуур буй болсонтой холбоотой. Энэ аргаар хурдыг өргөн
хязгаарт маш намуун тохируулах болсноор цахилгаан дамжлагад редуктор,
хурдны хайрцаг ашиглах шаардлагагүй боллоо.

21. Зураг 15 Зураг 16
Давтамж хувиргуураар тоноглогдсон богино холбогдсон ротортой
асинхрон хөдөлгуүр хурд тохируулах талаар тогтмол гүйдлийн хөдөлгүүртэй
өрсөлдөж эхэлж байна.
Зарим үед хөдөлгүүрийн эргэлтийн чиглэлийг өөрчлөх шаардпага
гардаг. Үүнийг реверс гэдэг. Хөдөлгүүрт реверс хийхийн тулд статорын
соронзон орны эргэлтийн чиглэлийг өөрчлөх хэрэгтэй. Соронзон орны
эргэлтийн чиглэлийг өөрчлөхийн тулд статорын ороомгийн фазын
дарааллыг өөрчлөх хэрэгтэй гэдгийг 1-р бүлэгт тэмдэглэсэн билээ. Реверс
хийх бүдүүвчийг зураг 15 дээр үзүүлэв. С сэлгэгчийг сэлгэх замаар реверс
хийнэ.
Асинхрон хөдөлгүүрийн ажлын хамаарамж
Асинхрон хөдөлгүүрийн эргэлтийн хурд -n, эргүүлэх момент-М,
чадлын коэффициент - Cosϕ1 , а.ү.к.-η ), статорын гүйдэл- I1 гулсалт-S болон
хөдөлгүүрийн гол дээрх ашигтай механик-Р2 чадлын хоорондын хамаарлыг
ажлын хамаарамж гэнэ. Ажлын хамаарамжийг U1 = U хэв хүчдэл, f = f хэв
давтамжийн үед авч байгуулна (зураг 16).

22. Хурдны хамаарамж n = f (M ) механик хамаарамжийн адил хатуу
байна. Учир нь P2 ≈ Pмех , Pмех = MΩ ( Ω -роторын өнцөг хурд).
Хөдөлгүүрийн эргүүлэх момент
М=М2+М0 ,
энд М2 - гол дээрх ашигтай момент, Мо - хоосон явалтын момент (соронзон
болон механик алдагдлаас үүсэх моментыг давахад эарцуулагдана). Голын
өнцөг хурд бага зэрэг буурдаг учир M = f (P ) хамаарал дээш хазайж байна.
Хоосон явалтын үед Р2=0 учир η =0 байна. Гол дээрх ачаалал өсөхөд
η өссөөр хэвийн ачааллын 75% ачаалалтай байхад максималь утгаа аваад
P2 хэв хүртэл бараг тогтмол байна.
Хоосон явалтын үед ϕ1 өнцөг их учир Cosϕ1 бага (0.1-0.15) байна. Гол
дээрх ачаалал өсөхөд I, гүйдлийн актив бүрдүүлэгч өснө Энэ үед сүлжээний
хүчдэлээр тодорхойлогддог үндсэн соронзон урсгал өөрчлөгдөхгүй учир
реактив гүйдэл бараг өөрчлөгдөхгүй. Ачаалал өссөөр хэвийнхээс их
болоход сарнилтын соронзон урсгал хүчтэй өссөнөөс рвактив гүйдэл өсч
Cosϕ1 буурна. Иймээс ачаалал өсөхөд ϕ1 өнцөг буурч Cosϕ1 өснө. Чадлын
коэффициентийн хамгийн их утга ( 0.8 ÷ 0.9 ) хэвийн ачааллын үед байдаг
учир асинхрон хөдөлгуүрийн чадлыг зөв сонгох шаардлагатай.
Нэг фазын асинхрон хөдөлгүүр
Нэг фазын хөдөлгүүрийн статор дээр синуслэг гүйдлээр тэжээгдэж
агааран завсарт лугших соронзон орон үүсгэдэг ганц ороомог байрласан
байна.
Зураг 17

23. Зураг 17 дээр лугшигч Φ = Φ m Sinωt соронзон урсгалыг харилцан эсрэг
Φm
чиглэлд ω өнцөг хурдтай эргэж буй Φ1 = Φ 2 = = const модультай хоёр
2
соронзон урсгал болгон задалж болохыг харуулав.
Ротор хөдөлгөөнгүй үед Ф, ба Ф2 соронзон урсгалуудын үйлчлэлээр
харилцан эсрэг чиглэсэн шууд Мш ба урвуу Му эргүүлэх момент үүсч
ерөнхий момент тэгтэй тэнцэх учир бие даан эргэлтэд орж чадахгүй.
Роторыг гаднын хүчээр n хурдтай эргүүлье. Тэгвэл роторын гулсалт
шууд соронзон орны хувьд
S Ш = (n1 − n ) / n1
урвуу соронзон орны хувьд
n1 + n n1 + (1 − S Ш )n1
Sу = = = 2 − SШ
n1 n1
Роторт шууд болон урвуу соронзон орноор индукцлэгдэх гүйдлийн
давтамж f1S Ш ба f1 (2 − S Ш ) болно. Ийнхүү хэрэв сүлжээний гүйдлийн
давтамж f1 =50Гц, S Ш =0.021 гэвэл
f Ш = S Ш f1 = 50 ⋅ 0.02 = 1 Гц
f y = f1 (2 − S Ш ) =50(2-0.02)=99 Гц болно.
Роторын ороомгийн урвуу гүйдэлд үзүүлэх индуктив эсэргүүцэл X 2 y = 2πf y L2
шууд гүйдэлд үзүүлэх индуктив X 2 Ш = 2πf Ш L2 эсэргүүцлээс олон дахин
(бараг 100 дахин) их байна. Үүний улмаас шууд гүйдэл болон шууд Мш
момент урвуу гүйдэл болон урвуу Му моментоос давуу их болох учир ротор
тогтвортой эргэлдэх болно.
Асаалтын момент үүсгэхийн тулд нэг фазын хөдөлгүүрийн статорт
нэмэлт асаалтын ороомог байрлуулдаг. Энэ ороомгийг конденсатораар
дамжуулан тэжээх учир гүйдэл нь үндсэн ороомгийн гүйдлээс фазын
шилжилттэй байна.

24. Зураг 18
Үүссэн 2 фазын эргэлдэгч соронзон орон роторыг эргэлтэд оруулна. Асаалт
дууссаны дараа асаалтын ороомгийг салгах хэрэгтэй.
Зарим хөдөлгүүрийн туслах ороомог байнга залгаатай ажилладаг
бөгөөд тэдгээрийг конденсаторт хөдөлгүүр гэнэ.
Нэг фазын асинхрон хөдөлгүүрүүд ахуйн хэрэгслүүдэд (хөргүүр,
угаалгын машин г.м) өргөн хэрэглэгдэнэ. Тэдгээр хөдөлгүүр 500Вт хүртэл
чадалтай байдаг.
Заримдаа гурван фазын хөдөлгүүрийг нэг фазын сүлжээнээс тэжээн
ажиллуулах шаардлага гардаг (зураг 20)
Од холболтын үед асаалтын кондөнсаторын багтаамж, мкФ:
P ⋅ 109
C=
314U 2
энд Р- хөдөлгүүрийн чадал, кВт, V- сулжээний хүчдэл, В.
Гурвалжин холболтын үед асаалтын багтаамж дээрхээс 3 дахин их байна.
фазын горимд 3 фазын хөдөлгүүр хэвийн чадлынхаа 60 - 70% ачаалалтай
ажиллаж чадна. Эдгээр бүдүүвчийн дутагдалтай тал нь гурвалжин
холболтын үед чадлын 100Вт бүрд 10 мкФ ноогдох их багтаамжтай
кондөнсатор шаардагддагт оршино.

25. Зураг 19
Жишээ 1: Асинхрон хөдөлгүүрийн ротор 50Гц давтамжтай лугшиж буй
соронзон орон дотор 2850 эр/мин хурдтай эргэлдэж байна. Шууд ба урвуу
соронзон орны гулсалтыг ол.
Бодолт. n=2850 эр/мин учир n1 =3000 эр/мин болно.
n1 − n 3000 − 2850
SШ = = = 0.05
Тэгвэл: n 3000
S y = 2 − S Ш = 2 − 0.0167 = 1.95