σχολικος εκφοβισμος σε σχολεια των χανιων

1. ΣΧΟΛΙΚOΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ
ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ
Σνλ ηειεπηαίν θαηξό, παξαηεξνύληαη νινέλα θαη πεξηζζόηεξα πεξηζηαηηθά ελδνζρνιηθήο βίαο
θαη παξαβαηηθόηεηαο θπξίσο ζε γπκλάζηα, ιύθεηα, αιιά θαη ζε δεκνηηθά ζρνιεία, γεγνλόο πνπ
ζπγθινλίδεη θαη παληθνβάιιεη αλαξίζκεηεο νηθνγέλεηεο θπξίσο ησλ κεγάισλ πόιεσλ.
Ο ζθνπόο καο είλαη λα εξεπλήζνπκε ην θαηλόκελν ηεο ελδνζρνιηθήο βίαο όπσο απηό
παξνπζηάδεηαη ζην ζρνιείν καο, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηηο κνξθέο ηνπ, θαζώο θαη ηα αίηηα θαη ηηο
ζπλέπεηεο ηνπ ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ ζε όινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ εκπιέθνληαη ζε απηό, όπσο
ηα ζύκαηα, ηνπο ζύηεο, κέρξη θαη ηνπο κάξηπξεο/παξαηεξεηέο απηνύ ηνπ θαηλνκέλνπ.
Πεξηερόκελα
1. Οξηζκόο………………………………………………………………….…..……………ζει. 2
2.Μνξθέο Δθθνβηζκνύ…………………………………………………………...………….ζει. 3
3. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ θαηλνκέλνπ………………………………………………...………..ζει.
5
3.1 Σα παηδηά ζύηεο
3.1.1 Σν πξνθίι ησλ παηδηώλ ζπηώλ………………………………….………ζει.
5
3.1.2 Ση ληώζνπλ απηά ηα παηδηά…………………………………….………..ζει.
5
3.1.3 Οη ιόγνη πνπ ην θάλνπλ απηό………………………………….……….ζει. 5
3.2 Δκθάληζε ηνπ θαηλνκέλνπ…………………………………………….…………ζει. 5
3.2.1 Διιάδα………………………………………………….….…………..ζει. 5
3.2.2 Δμσηεξηθό/Δπξσπατθέο ρώξεο…………………………………………ζει. 6
3.3 Δπηπηώζεηο ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ……………………………………….………ζει. 7
3.3.1 Αξρηθά γηα ηα παηδηά πνπ εθθνβίδνληαη………………….……………..ζει.
7
3.3.2 ζηε ζπλέρεηα γηα ηα παηδηά πνπ εθθνβίδνπλ………………….………...ζει.
7
3.3.3 γηα ηα παηδηά παξαηεξεηέο………………………………………….…..ζει.
8
4. Έξεπλα ζε ζρνιεία ησλ Υαλίσλ (Γξάθεκα, Πίλαθεο).........................................................ζει. 8
4.1 Δηζαγσγή…………………………………………………………………..……..ζει. 8
4.2 Γξαθήκαηα…………………………………………………………………..…...ζει. 8
4.2.1 Απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο……………………………………………...……ζει. 11
4.2.1.1 ΢πκπεξάζκαηα………………………………………………………ζει.11
1

2. 5. Ο ξόινο ησλ παηδηώλ καξηύξσλ……………………………………………………...….ζει. 11
6.Παξεκβάζεηο πνπ κπνξεί λα γίλνπλ……………………….……………………………...ζει. 13
6.1 Αληηκεηώπηζε………………………………….………………………………..ζει. 14
7. Παξεκβάζεηο γηα παηδηά-ζύηεο………………………..……...………………………….ζει. 16
7.1 Γνλείο παηδηνύ πνπ εθθνβίδεη………...……….………………………………..ζει. 16
7.2 Οη ηξόπνη αληηκεηώπηζεο ηνπ ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ νθείινπλ λα είλαη θαίξηνη θαη
ζπληνληζκέλνη……………………………………………………………………………....ζει. 16
7.3 Πξνηάζεηο παξέκβαζεο………………………………………………….…......ζει. 17
8. Σέρλεκα:ζρέδην…………………………………………………………………………..ζει. 18
9. Βηβιηνγξαθία…………………………………………….……………………...………..ζει. 19
1. Οξηζκόο
Ο εθθνβηζκόο έρεη νξηζζεί σο κηα επηζεηηθή, ζθόπηκε πξάμε ή ζπκπεξηθνξά πνπ εθδειώλεηαη
από έλα άηνκν ή νκάδα αηόκσλ επαλαιακβαλόκελα, έρεη δηάξθεηα ζην ρξόλν θαη απεπζύλεηαη
ζε έλα άηνκν (ζύκα) πνπ δελ κπνξεί λα ππεξαζπηζηεί εύθνια ηνλ εαπηό ηνπ Ο νξηζκόο απηόο
ππνγξακκίδεη ηε ζθνπηκόηεηα ηνπ εθθξαζηή ηεο βίαηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηελ πξόθιεζε
θπζηθήο ή ςπρνινγηθήο βιάβεο ζηα ζύκαηα.
΢ύκθσλα κε έλαλ θιαζηθό νξηζκό ησλ Dollard, Doob, Miller, Mowrer θαη
Sears ε επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά γίλεηαη κε ζθνπό λα ζίμεη, λα πξνθαιέζεη
βιάβε ή λα ηξαπκαηίζεη ην άηνκν ζην νπνίν απεπζύλεηαη. Αληίζεηα νη Parke θαη Slaby
ππνζηήξημαλ όηη ε επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά νξίδεηαη από ηηο επηπηώζεηο ηηο , νη νπνίεο είλαη
αξλεηηθέο γηα ην ζύκα. ( ΚΑΛΑΣΝΕΖ- ΑΕΗΕΖ & ΕΑΦΔΗΡΟΠΟΤΛΟΤ, 2004)
Ο ζρνιηθόο εθθνβηζκόο/ ζπκαηνπνίεζε (θαη νη δύν όξνη έρνπλ
κεηαθξαζηεί από ηνλ αγγιηθό όξν «Bullying» ν νπνίνο παξαηεξείηαη ζην
ζρνιηθό πεξηβάιινλ θαη δπζρεξαίλνπλ ηελ πξνζαξκνγή ησλ παηδηώλ. Πην
ζπγθεθξηκέλα κε ηνλ όξν « ζπκαηνπνίεζε» απνδίδνπκε ηνλ αγγιηθό όξν
“victimization” πνπ είλαη απνηέιεζκα εθθνβηζκνύ (Bullying), δειαδή κηαο
ζπγθεθξηκέλεο κνξθήο επηζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά.
( ΚΤΡΗΟΠΟΤΛΟ΢ & ΠΑΠΠΑ, 2008). Οη βαζηθέο πξνππνζέζεηο γηα ηελ
ρξεζηκνπνίεζε ηνπ όξνπ είλαη ε επαλάιεςε απηώλ ησλ ελεξγεηώλ κε ζηαζεξή
ζπρλόηεηα θαη κεζόδεπζε πξνο ηνπο πην αδύλακνπο καζεηέο.
Δπηπιένλ, ε δηαθνξά ηνπ εθθνβηζκνύ κε ηηο ζπλεζηζκέλεο δηακάρεο κεηαμύ ησλ παηδηώλ είλαη
όηη απηόο εκθαλίδεη επαλαιεςηκόηεηα θαη όηη ππάξρεη αληζνξξνπία ηζρύνο κεηαμύ ηνπ ζύηε θαη
ηνπ ζύκαηνο, κε ηελ επηβεβαίσζε ηεο θπξηαξρίαο ηνπ ζύηε πάλσ ζην ζύκα (σο πξνο ηελ ειηθία,
ηε θπζηθή δύλακε θ.ιπ.) .
Δπίζεο, ν εθθνβηζκόο είλαη έλα δηεζλέο θαηλόκελν.Ζ έλλνηα απηή ζεκαίλεη όηη θάπνηνο ζεσξεί
πσο γηα θάπνην ιόγν είλαη αλώηεξνο,θαιύηεξνο,ηθαλόηεξνο θαη πην δπλαηόο από εζέλα,κε
απνηέιεζκα λα αζθεί πάλσ ζνπ βία...ή απιώο πξνζπάζεη θη αύηνο λα εληαρζεί κε ηνλ ηξόπν ηνπ
ζε έλα επξύηεξν θνηλσληθό ζύλνιν ΥΧΡΗ΢ όκσο αύην λα δηθαηνινγεί ηελ βίαηε ζύκπεξηθνξά
ηνπ.
Σν θαηλόκελν ηνπ εθθνβηζκνύ ζην ρώξν ηνπ ζρνιείνπ έρεη αλαγλσξηζηεί
σο κείδνλ πξόβιεκα ηεο ζρνιηθήο δσήο ζηηο ΖΠΑ, ηνλ Καλαδά, ηελ
Απζηξαιία θαη ηελ Δπξώπε, αθόκα θαη ζε ρώξεο κε δπηηθνύ ηύπνπ, όπσο ε
Ηαπσλία , ε Νόηηα Αθξηθή θαη νη ρώξεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο.(ΦΑΛΣΖ &
2

3. ΚΧΝ΢ΣΑΝΣΗΝΟΤ, 2007)
Οη Υαληδή, Υνπληνπκάδε θαη Παηεξάθε ην 2000 κειέηεζαλ ην θαηλόκελν
ηνπ εθθνβηζκνύ/ ζπκαηνπνίεζεο ζηελ Διιάδα ζε 1.312 παηδηά πνπ
θνηηνύζαλ από ηελ ηξίηε έσο ηελ έθηε ηάμε ηνπ δεκνηηθνύ ζρνιείνπ. Σα
απνηειέζκαηα ησλ εξεπλώλ ηνπο ζπκθσλνύζαλ ζε γεληθέο γξακκέο κε ηα
δηεζλή δεδνκέλα σο πξνο ηελ ζπρλόηεηα, ηελ ειηθία, ην θύιν θαη ηηο
πξαθηηθέο εθθνβηζκνύ. Βξήθαλ έηζη ινηπόλ όηη 14,7% ησλ παηδηώλ ηνπ
δείγκαηνο είραλ ππάξμεη θαηά δήισζή ηνπο ζύκαηα εθθνβηζκνύ άιισλ
παηδηώλ, 6,24% ήηαλ ζύηεο θαη 4,8% ήηαλ ζύηεο ζύκαηα.(ΚΑΛΑΝΣΕΖ –ΑΕΗΕΖ
l & ΕΑΦΔΗΡΟΠΟΤΛΟΤ2004).
Δθθνβηζκόο:
«Ζ δηαξθήο θαη επαλαιακβαλόκελε έθζεζε ηνπ αηόκνπ γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα ζε
αξλεηηθέο πξάμεηο ελόο ή πεξηζζόηεξσλ πξνζώπσλ»
→ αξλεηηθή πξάμε: όηαλ θάπνηνο πξνζπαζεί λα επηβιεζεί, λα ηξαπκαηίζεη ή λα πξνθαιέζεη
δπζθνξία ζε θάπνηνλ
(Olweus, 1994)
Ζ δηαξθήο θαη ζπζηεκαηηθή θαθνπνίεζε ηνπ άιινπ, ε νπνία κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηε ρξήζε
ιεθηηθήο ή θαη θπζηθήο βίαο ή θαη ησλ δπν κνξθώλ επηζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, κε ζθνπό ηελ
πξόθιεζε ςπρηθνύ θαη ζσκαηηθνύ πόλνπ, αηζζήκαηνο αδπλακίαο θαη απόγλσζεο ζηνλ άιιν.
2.Μνξθέο εθθνβηζκνύ
▬ Γεληθά ν ζρνιηθόο εθθνβηζκόο κπνξεί λα πάξεη δηάθνξεο κνξθέο.
Οη βαζηθόηεξεο 3 κνξθέο ελδνζρνιηθήο βίαο/εθθνβηζκνύ είλαη ε ιεθηηθή, ε ζσκαηηθή θαη ε
ειεθηξνληθή βία.
Τπάξρνπλ όκσο θαη ππνθαηεγνξίεο, όπσο:
►Άζθεζε ζσκαηηθήο βίαο
►΢πρλό εζθεκκέλν απνθιεηζκό καζεηώλ από θνηλσληθέο δξαζηεξηόηεηεο / θνηλσληθή
απνκόλσζε.
►΢εμνπαιηθή παξελόριεζε
►Απεηιέο & εθβηαζκνύο
►Κινπέο ή θαη Εεκηέο ζηα πξνζσπηθά αληηθείκελα ηνπ ζύκαηνο
►Δπηδησθόκελε απνκάθξπλζε ησλ θίισλ
►Γηάδνζε θαθνεζώλ θαη ςεπδώλ θεκώλ
►Υξεζηκνπνίεζε πβξηζηηθώλ ή πεξηπαηθηηθώλ εθθξάζεσλ, πεηξάγκαηα, παξαηζνύθιηα,
θνξντδία
3

4. ►Ζιεθηξνληθό bullying (cyber bullying).
►Ραηζηζηηθόο εθθνβηζκόο
____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ _____ __
Αναλστικότερα, οι πιο βασικές μορυές εκυοβισμού:
=> ΢σκαηηθόο: θπζηθόο ηξαπκαηηζκόο ή απεηιή ηξαπκαηηζκνύ πξνο θάπνηνλ. Δθδειώλεηαη κε
ζπξσμίκαηα, ζθνπληήκαηα, αγθσληέο, γξνζηέο θαη θινηζηέο, ηξηθινπνδηέο, ρηππήκαηα κε
αληηθείκελα, ηζηκπήκαηα θαη δαγθσληέο, πεξηνξηζκό ηνπ άιινπ κέζσ ζσκαηηθώλ πξαθηηθώλ.
=> Ο Λεθηηθόο εθθνβηζκόο αληίζηνηρα, πεξηιακβάλεη ηε ζπζηεκαηηθή ρξεζηκνπνίεζε πβξηζηηθώλ
εθθξάζεσλ, θαη
ρξεζηκνπνηεί ζηαζεξά έλα άηνκν σο ζηόρν πεηξαγκάησλ, θάλνληάο ηνλ πεξίγειν.
=> Ο ΢εμνπαιηθόο εθθνβηζκόο είλαη έλα ζρεηηθά ζπλεζηζκέλν θαηλόκελν θαη απνηειεί ζνβαξό
πξόβιεκα κέζα ζηα όξηα ηνπ ζρνιηθνύ ρώξνπ. Γπζηπρώο ε ζπγθεθξηκέλε κνξθή εθθνβηζκνύ
ζεκεηώλεη όιν θαη κεγαιύηεξε αύμεζε θαη πξαγκαηνπνηείηαη ζε όιν θαη κηθξόηεξε ειηθία.
=> Ζιεθηξνληθό bullying (cyber bullying) (Σν cyberbullying, πεξηγξάθεηαη σο: "ε
επαλαιακβαλόκελε θαη εθ πξνζέζεσλ βιάβε πνπ πξνθαιείηαη δηακέζνπ ηεο ρξήζεο
ειεθηξνληθώλ ππνινγηζηώλ, θηλεηώλ ηειεθώλσλ θαη άιισλ ειεθηξνληθώλ ζπζθεπώλ". Σν
«Cyberbulling» εκθαλίδεηαη ζπρλόηεξα ζε ηζηόηνπνπο όπνπ ζπγθεληξώλεηαη κεγάινο αξηζκόο
εθήβσλ θαη γεληθόηεξα καζεηώλ.
=> Έκκεζνο ή θνηλσληθόο: πξνζπάζεηα γηα θνηλσληθή απνκόλσζε, ή αγλόεζε αηόκνπ, γηα
άζθεζε επηξξνήο ζηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ ώζηε λα αηζζαλζνύλ αληηπάζεηα γηα θάπνην
ζπγθεθξηκέλν ζπκκαζεηή ηνπο, δηάδνζε θαθόβνπισλ θεκώλ θαη ςεπδώλ.
=> Ραηζηζηηθόο εθθνβηζκόο: δηάδνζε αξλεηηθώλ ζρνιίσλ εμαηηίαο ηεο θαηαγσγήο, ηεο
θνηλσληθήο ηάμεο, ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο, ηεο δηαθνξεηηθόηεηαο.
3.Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ θαηλνκέλνπ
3.1 ΣΑ ΠΑΗΓΗΑ ΘΤΣΔ΢
3.1.1 Σν πξνθίι ησλ παηδηώλ-ζπηώλ
Σηο πεξηζζόηεξεο θνξέο ηα παηδηά πνπ έρνπλ ην ξόιν ησλ ζπηώλ ζην πξόβιεκα ηνπ ζρνιηθνύ
εθβηαζκνύ είλαη παηδηά δεκνθηιή κε θαιέο θνηλσληθέο , ζσκαηηθέο θαη ζπαληόηεξα καζεζηαθέο
δεμηόηεηεο. Παξάιιεια έρνπλ ηελ ηθαλόηεηα λα πξνζειθύνπλ ππνζηεξηθηέο ηνπο νπνίνπο
κπνξνύλ εύθνια λα ρεηξαγσγήζνπλ Ζ ζέζε ηνπο είλαη θπξίαξρε κέζα ζηελ νκάδα ησλ
ζπλνκήιηθσλ ηνπο, έλα ζηνηρείν ηδηαίηεξα ζεκαληηθό αθνύ κπνξεί λα εληζρύζεη ή λα κεηώζεη ηελ
δύλακε ηνπο.
4

5. 3.1.2 Ση ληώζνπλ απηά ηα παηδηά
Οη ζύηεο ζπρλά είλαη παηδηά πνπ είλαη γεκάηα από ζπκό, παξόξκεζε θαη απνγνήηεπζε θαζώο
πηζηεύνπλ όηη θαλέλαο δελ κπνξεί λα ηνπο θαηαιάβεη. Γη' απηό ην ιόγν έρνπλ εθδηθεηηθέο ηάζεηο
θαη πην ζεηηθέο απόςεηο γηα ηελ βία ελώ δελ είλαη ππαξθηή ε ελζπλαίζζεζε. Δπηπιένλ κπνξεί λα
είλαη αλαζθαιείο θαη αδύλακνη ραξαθηήξεο, κε έρνληαο απηνέιεγρν θαη απηνεθηίκεζε Αθόκε
είλαη πηζαλό απηά ηα άηνκα λα πηέδνληαη από ηελ νηθνγέλεηα ή ην ζρνιείν ηνπο θάηη πνπ πηζαλόλ
ηνπο πξνθαιεί άγρνο θαη εθλεπξηζκό.
3.1.3 Οη ιόγνη πνπ ην θάλνπλ απηό
Ζ βαζηθόηεξε αηηία ηνπ θαηλνκέλνπ απηνύ από ηελ πιεπξά ησλ ζπηώλ είλαη ε αλάγθε ηνπο λα
δείμνπλ ηελ δύλακε ηνπο πάλσ ζηνπο άιινπο. ΢πλήζσο εθθνβίδνπλ γηα λα γειάζνπλ θαη λα
δηαζθεδάζνπλ ηελ αλία ηνπο γίλνληαο έηζη θαηαζηξνθηθνί θαη βίαηνη. Ο ςπρνινγηθόο
βαζαληζκόο ζηνλ νπνίν ππνβάινπλ ηα ζύκαηα ηνπο εληζρύεη ην εγώ ηνπο δειαδή δηνγθώλεηαη ε
απηνεηθόλα ηνπο θαη ηξέθεηαη έηζη ε δίςα ηνπο γηα εμνπζία θαη επηβνιή. Ννκίδνπλ όηη κε απηό
ηνλ ηξόπν πξνζηαηεύνπλ ηνλ εαπηό ηνπο
ή όηη πξνθαινύλ ζαπκαζκό θάλνληαο θάηη πνπ ζεσξνύλ όηη είλαη „καγθηά‟. Δπίζεο θάπνηεο
θνξέο νη ίδηνη νη ζύηεο κεηαηξάπεθαλ ζε ζύηεο δηόηη ήηαλ ή είλαη ζύκαηα δειαδή είλαη
παζεηηθνεπηζεηηθά άηνκα. Απηό γίλεηαη ζπρλά κέζσ ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο αλσλπκίαο πνπ
πξνζθέξεη θάλνληαο έηζη ηα άηνκα λα επηδηώθνπλ απηή ηελ ςεπδαίζζεζε πσο είλαη ηζρπξόηεξνη
από ηνπο βαζαληζηέο ηνπο.
3.2 Δκθάληζε ηνπ θαηλνκέλνπ
3.2.1 Διιάδα
Σν θαηλόκελν ηνπ ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ είλαη αξθεηά δηαδεδνκέλν παξόιν πνπ δελ
αληηκεησπίδεηαη θαηάιιεια. Σα ηειεπηαία ρξόληα έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί αξθεηέο έξεπλεο ζηε
Διιάδα αιιά θαη ζην εμσηεξηθό πνπ έρνπλ απνθαιύςεη πνιιά πεξηγξαθηθά ζηνηρεία γηα ηελ
ελδνζρνιηθή βία.
Αλαιπηηθόηεξα όζνλ αθνξά ηε ζρνιηθή βία ζηελ Διιάδα έρεη παξαηεξεζεί κηα αύμεζε
ηνπ θαηλνκέλνπ θαηά 10% ζηνπο καζεηέο πνπ εθθνβίδνληαη εθ ησλ νπνίσλ ππάξρεη κηα αύμεζε
5% ζηα αγόξηα πνπ εθθνβίδνληαη θαζεκεξηλά βάζε ηελ έξεπλα πνπ έγηλε από ηελ ΢απνπλά Μ.
ζε ζρνιεία ηεο Θεζζαινλίθεο.
Με βάζε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ αληιήζεθαλ από ην 7ν ΢πλέδξην Πεξηνδηθνύ κε ζέκα <<Ζ
Βία ζηα ζρνιεία>>, 117 καζεηέο ειηθηώλ 11-12 ρξνλώλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζηελ
αλαηνιηθή Αηηηθή , πξνέθπςε όηη ην 30% ησλ καζεηώλ είλαη ζύκαηα εθθνβηζκνύ ελώ ηα
πεξηζζόηεξα είλαη αγόξηα. Ζ έξεπλα απηή πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2007 από ηελ θ. Φάιηε θαη ηελ
θ. Κσλζηαληίλνπ.
Με έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε από ηνπο Υαηδή, Υνπληνπκάδε θαη Παηεξάθε ην
2000, δόζεθε ζε 1312 παηδηά ηάμεσο 3ε κε 6ε δεκνηηθνύ ην εξσηεκαηνιόγην ηνπ Olweus(1993)
πνπ είρε ρξεζηκνπνηεζεί θαη δηεζλώο θαη ηα απνηειέζκαηα αλαγξάθεθαλ παξόκνηα κε ηα δηεζλή
όζνλ αθνξά ην θύιν, ηελ ειηθία, ηε ζπρλόηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ θ.α. Αλαιπηηθόηεξα ν αξηζκόο
5

6. ησλ παηδηώλ ζπκάησλ αλέξρεηαη ζην 14,7% , ησλ παηδηώλ ζπηώλ ζην 6,24% ελώ ηα παηδηά πνπ
είλαη ηαπηόρξνλα ζύηεο θαη ζύκαηα αλέξρνληαη ζην 4,8%. Γηα αθόκα κηα θνξά ηα απνηειέζκαηα
απνθαιύπηνπλ όηη ηα πεξηζζόηεξα άηνκα πνπ είλαη είηε ζύηεο είηε ζύκαηα είλαη αγόξηα. Αθόκα
42,5% ησλ παηδηώλ δήισζαλ όηη έρνπλ ππνζηεί ιεθηηθή βία, ζηε ζσκαηηθή βία ην πνζνζηό
αλέξρεηαη ζην 34% ζηα αγόξηα ελώ ζην 22,83% ζηα θνξίηζηα θαη ηέινο ζε απηνύο πνπ έρνπλ
ππνζηεί άκεζε ιεθηηθή βία θαη έκκεζν εθθνβηζκό ην πνζνζηό αλέξρεηαη ζην 38%ζηα θνξίηζηα
θαη ζην 25,3% ζηα αγόξηα. Παξαηεξήζεθε ινηπόλ όηη όζν απμάλεηαη ε ειηθία ησλ παηδηώλ ηόζν
κεηώλεηαη ν αξηζκόο ησλ δξαζηώλ θαη ησλ ζπκάησλ.
Με βάζε ηελ έξεπλα ηεο Αξηηλνπνύινπ ην 2001, παξαηεξήζεθε όηη ην 43,37% ησλ
παηδηώλ ζπκάησλ αληηκεησπίδνπλ απηά ηα θαηλόκελα κέζσ ηεο άγλνηαο ελώ ην 32,7%
ρξεζηκνπνηνύλ ηελ εθδίθεζε σο κέζσ αληίδξαζεο είηε είλαη ζύηεο είηε απηνί είλαη ζύκαηα. Σα
παηδηά παξαηεξεηέο ηαπηόρξνλα δήισζαλ όηη ην 27,96% είλαη ακέηνρνη θαη απνιακβάλνπλ ην
ζέακα, ην 35,47% αλαγθάδνληαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηνλ εθθνβηζκό, ην 23,56% ζπκκεηέρνλ
απηνβνύισο, ην 60,2% δε ζέινπλ ζπλαλαζηξνθέο κε ηνπο ζύηεο ελώ πνιιά από ηα αγόξηα
δήισζαλ όηη ηνπο αξέζεη ε ζπκπεξηθνξά ησλ ζπηώλ γηαηί είλαη <<κάγθεο>>.
3.2.2 Δμσηεξηθν/Δπξσπαηθέο Υώξεο
Βάζε εξεπλώλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ από ηελ ηνπηθή εθεκεξίδα <<ΣΟ
ΒΖΜΑ>> (05/12/2012) ηα πνζνζηά ησλ παηδηώλ ζπκάησλ αλήιζαλ ζην 60,6% ζε απηνύο
πνπ έρνπλ ππνζηεί θνξντδεπηηθά ςεπδώλπκα, ζην 45,39% πνπ έρνπλ ππνζηεί
ζπξσμίκαηα θαη ρηππήκαηα θαη ζην 36,30% ζε απηνύο πνπ δέρηεθαλ ζρόιηα γηα ηελ
εμσηεξηθή ηνπο εκθάληζε. Πεξηζζόηεξν ηα αγόξηα δήισζαλ όηη είλαη ζύκαηα
εθθνβηζκνύ θαη γεληθόηεξα απηνί πνπ είλαη επαίζζεηνη θαη δελ έρνπλ ηε δπλαηόηεηα λα
ακπλζνύλ.
Όζνλ αθνξά ηηο έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνίεζε <<Σν Υακόγειν ηνπ Παηδηνύ>> ζε
Ηηαιία, Ληζνπαλία, Δζζνλία, Λεηνλία, Βνπιγαξία θαη Διιάδα ζε ζπλδπαζκό κε ηελ
<<Δπξσπατθή Κακπάληα ελάληηα ζην ζρνιηθό εθθνβηζκό>> ηα πνζνζηά ελδνζρνιηθνύ
εθθνβηζκνύ αλήιζαλ ζην 51,65% ζηε Ληζνπαλία, ζην 50,20% ζηελ Δζζνλία, ζην
34,66% ζηε Βνπιγαξία, ζην 31,98% ζηελ Διιάδα, ζην 25,21% ζηε Λεηνλία θαη ηέινο
ζην 15,09% ζηελ Ηηαιία. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζε 16.227 καζεηέο εθ ησλ νπνίσλ
νη 4.999 καζεηέο ήηαλ από 167 ζρνιεία ηεο Διιάδνο.
Βάζε δηαθόξσλ εξεπλώλ πνπ έγηλαλ ην πνζνζηό ηεο ζπρλόηεηαο ηνπ θαηλνκέλνπ
αλέξρεηαη από 5% κε 22% ελώ ε κεγάιε απόθιηζε νθείιεηαη ζηηο δηαθνξνπνηήζεηο
ειηθίαο, ζηνλ ηξόπν εμέηαζεο (εξσηεκαηνιόγηα/ζπλεληεύμεηο), κέγεζνο,
θνηλσληθννηθνλνκηθή ζηάζε δείγκαηνο θ.α.
Με βάζε ην εξσηεκαηνιόγην ηνπ Olweus (1993) πνπ δόζεθε ζε 130.000 παηδηά
ηεο Ννξβεγίαο ειηθηώλ 7-16 ρξνλώλ ην 9%ησλ παηδηώλ έρεη ππνζηεί ζρνιηθό εθθνβηζκό
ελώ ην 7% είλαη ζύηεο, εθθνβίδνληαο θαη ηαιαηπσξώληαο. Σέινο ζηελ Αγγιία ην 1/5 έρεη
εκπεηξία εθθνβηζκνύ κε βάζε ηελ έξεπλα ηνπ Smith ην 1991 ελώ ζηελ Απζηξαιία
πξαγκαηνπνηήζεθε έξεπλα κε 4229 παηδηά θαη εθήβνπο εθ ησλ νπνίσλ ην 1/7
εθθνβίδεηαη ζσκαηηθά θαη ςπρηθά 1 θνξά ηελ εβδνκάδα ηνπιάρηζηνλ, βάζε έξεπλαο ην
2000 ησλ θ.Υαηδή θαη θ.Υνπληνπκάδε.
6

7. 3.3 Δπηπηώζεηο ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ
3.3.1 αξρηθά γηα ηα παηδηά πνπ εθθνβίδνληαη
● Νηώζνπλ έληνλν άγρνο, αηζζήκαηα αλαζθάιεηαο θαη αλαπηύζζνπλ θνβίεο θαζώο ληώζνπλ
όηη είλαη εθηεζεηκέλνη ζηελ θαθή κεηαρείξηζε ηνπ θαζελόο.
● Έρνπλ πεξηζζόηεξεο πηζαλόηεηεο λα ππνθέξνπλ από θαηάζιηςε θαη ηάζεηο απηνθηνλίαο
πνπ ίζσο ηνπο ζπλνδεύνπλ κέρξη θαη ηελ ελήιηθε δσή ηνπο.
● Οδεγνύληαη ζε απνηπρία ηεο ζρνιηθήο απόδνζεο, γεγνλόο πνπ νθείιεηαη ζην όηη
παξνπζηάδνπλ ζρνιηθή άξλεζε κε απνηέιεζκα λα απνπζηάδνπλ ζπρλά από ην ζρνιείν.
Απηό ζπκβαίλεη εμαηηίαο ηνπ όηη δελ ζέινπλ λα ζπλαλαζηξέθνληαη κε άιια άηνκα θαζώο
ηόηε αηζζάλνληαη απξνζηάηεπηνη.
● Άιιε κία αηηία γηα ην όηη νδεγνύληαη ζε ζρνιηθή απνηπρία είλαη όηη παξνπζηάδνπλ
καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Μάιηζηα, πνιιέο θνξέο απνθαζίδνπλ λα δηαθόςνπλ ηειείσο ην
ζρνιείν.
● ΢πρλά εθθξάδνπλ παξάπνλα γηα ηελ πγεία ηνπο.
● Παξνπζηάδνπλ απμεκέλεο πηζαλόηεηεο βίαηεο αληίδξαζεο θαη ζπκπεξηθνξάο
● Δκθαλίδνπλ απμεκέλν ην αίζζεκα ηεο κνλαμηάο θαζώο θιείλνληαη ζηνλ εαπηό ηνπο
εμαηηίαο ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο πνπ δέρνληαη από ζπλνκήιηθνπο.
● ΢εκεηώλνληαη δηαηαξαρέο ζηνλ ύπλν θαη ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο.
● Γείρλνπλ έληνλε αδηαθνξία γηα ελαζρόιεζε κε δξαζηεξηόηεηεο πέξα από ηα ζρνιηθά
ηνπο θαζήθνληα.
● Παξνπζηάδνπλ ςπρνζσκαηηθά ζπκπηώκαηα , όπσο πνλνθέθαιν , πόλν ζηελ θνηιηά,
δεξκαηηθά πξνβιήκαηα θαη θξίζεηο παληθνύ.
● Σέινο, εηδηθόηεξα γηα ηα παηδηά δεκνηηθήο ειηθίαο είλαη δηπιάζηεο νη πηζαλόηεηεο
εκθάληζεο ςπρσηηθώλ ζπκπησκάησλ ζηελ εθεβεία , θαζώο έρνπλ βηώζεη δύζθνιεο
θαηαζηάζεηο ζε ηξπθεξή ειηθία
3.3.2 ζηε ζπλέρεηα γηα ηα παηδηά πνπ εθθνβίδνπλ
● ΢εκεηώλνληαη απμεκέλεο πηζαλόηεηεο θαηάρξεζεο αιθνόι θαη λαξθσηηθώλ νπζηώλ θαηά
ηελ εθεβεία αιιά θαη ηελ ελήιηθε δσή.
● Πνιύ ζπρλά εκπιέθνληαη ζε θαπγάδεο , βαλδαιηζκνύο, ελώ παξάιιεια απνκαθξύλνληαη
από ην ζρνιείν.
● ΢πλεζηζκέλν θαηλόκελν απνηειεί ε πξόσξε άζθεζε ηεο ζεμνπαιηθήο ηνπο
δξαζηεξηόηεηαο.
● Αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα κε ην λόκν όηαλ ελειηθηώλνληαη ,θαζώο απνθηνύλ
παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά.
● Αζθνύλ βία ζηνπο ζπληξόθνπο θαη ηα παηδηά ηνπο θαηά ηελ ελήιηθε δσή.
● Αθόκε αδπλαηνύλ λα δηαηεξήζνπλ θηιηθέο ζρέζεηο, εθόζνλ έρνπλ κάζεη λα
ζπκπεξηθέξνληαη θαη λα επηβάιινληαη ζηνπο γύξσ ηνπο κε απηό ην κέζν.
3.3.3 γηα ηα παηδηά παξαηεξεηέο:
7

8. ● Καη γηα ηα παηδηά απηά πνιιέο είλαη νη πηζαλόηεηεο θαπλίζκαηνο θαη θαηάρξεζεο
αιθννινύρσλ πνηώλ θαη λαξθσηηθώλ νπζηώλ .
● Αθόκε αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα ςπρηθήο πγείαο , όπσο θαηάζιηςε, άγρνο θ.ά.
● ΢πρλά απνπζηάδνπλ από ην ζρνιείν, θαζώο θνβνύληαη ηηο πηζαλέο απεηιέο από ηα παηδηά
ζύηεο ζε πεξίπησζε πνπ απνθαιύςνπλ ηη γλσξίδνπλ γηα ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο.
● Γεληθόηεξα, ραξαθηεξίδνληαη από ρακειή απηνεθηίκεζε θαζώο ζε ειάρηζηεο
πεξηπηώζεηο θαηαθεύγνπλ ζηνπο κεγαιύηεξνπο πξνθεηκέλνπ λα ηνπο ελεκεξώζνπλ γηα ην
θαηλόκελν.
4.Έξεπλα ζε ζρνιεία ησλ Υαλίσλ (Γξάθεκα, πίλαθεο)
4.1 Δηζαγσγή
΢ε κία έξεπλα γηα ηελ εξεπλεηηθή καο εξγαζία κε ζέκα ηελ ελδνζρνιηθή βία απεπζπλζήθακε ζε
ηξία ηνπηθά ζρνιεία δηαθνξεηηθήο βαζκίδαο εθπαίδεπζεο (13ν Γεκνηηθό ΢ρνιείν Υαλίσλ, 6ν
Γπκλάζην Υαλίσλ, 4ν Γεληθό Λύθεην Υαλίσλ) θαη ηνπο ζέζακε νξηζκέλα εξσηήκαηα ζρεηηθά κε
ην αλ έρνπλ ππάξμεη ζύκαηα ή ζύηεο ή παξαηεξεηέο ζε θάπνηα κνξθή βίαο΄θη αλ όλησο έρνπλ
αληηκεησπίζεη κηα ηέηνηα θαηάζηαζε πνηα ήηαλ ε ζπρλόηεηά ηεο,πνηνο ν ρώξνο ηεο θαη πνηνο ν
ηξόπνο αληηκεηώπηζεο ηεο .
Γξαθήκαηα
4.2
ΜΟΡΦΔ΢
΢ΥΟΛΗΚΟΤ
ΔΚΦΟΒΗ΢ΜΟΤ
8

9. ΚΟΡΟΨΓΗΑ-ΠΡΟ΢ΒΛΖΣΗΚΑ ΢ΥΟΛΗΑ
ΠΑΡΔΜΒΑ΢Ζ ΚΑΘΖΓΖΣΧΝ
9

10. ΠΑΡΔΜΒΑ΢Ζ ΜΑΘΖΣΧΝ
10

11. ΣΟΠΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΗΚΟΤ
ΔΚΦΟΒΗ΢ΜΟΤ
4.2.1 Απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο
4.2.1.1 ΢πκπεξάζκαηα
Σν κεγαιύηεξν πνζνζηό ζε κνξθή ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ εκθαλίδεηαη ζηε ρξήζε ριεπαζηηθώλ
νλνκάησλ (όπσο γηα παξάδεηγκα ηα παξαηζνύθιηα). ΢ηελ ζπλέρεηα, αθνινπζνύλ ην ζθιεξό
πείξαγκα, ν εζθεκκέλνο απνθιεηζκόο, ν ζσκαηηθόο εθθνβηζκόο θαη ηέινο κε ην κηθξόηεξν
πνζνζηό ε ζεμνπαιηθή παξελόριεζε.
Ζ ηνπνζεζία πνπ ιακβάλεη ρώξα ην θαηλόκελν απηό είλαη πην ζπρλά ζην ζρνιηθό πεξηβάιινλ
θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δηαιείκκαηνο, ιηγόηεξν ζπρλά ζην δξόκν από ην ζρνιείν ζην ζπίηη, ζην
δξόκν γηα ην ζρνιείν θαη ηέινο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο.
Όζνλ αθνξά ηελ παξέκβαζε, κεγαιύηεξε είλαη πξνζπάζεηα θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηώλ γηα
ηελ εμάιεηςε ηνπ θαηλνκέλνπ, κε κηθξή δηαθνξά ζηα πνζνζηά ζε ζρέζε κε απηά ησλ
θαζεγεηώλ.
5.Ο ξόινο ησλ παηδηώλ καξηύξσλ
●
●
●
●
●
●
●
●
●
Σα παηδηά κάξηπξεο κε ηελ ζησπεξή ηνπο ζηάζε εληζρύνπλ
ηηο ηάζεηο ησλ ζπηώλ γηα εθθνβηζκό ησλ άιισλ
Οη ζύηεο έρνπλ ηελ εληύπσζε όηη ηνπο επηβξαβεύνπλ /όηη
γίλνληαη δεκνθηιείο /όηη νη άιινη ηνπο ζέβνληαη θαη ηνπο
θνβνύληαη όηαλ ζπζηεκαηηθά εθθνβίδνπλ θαη επηβάιινληαη
ζηνπο πην αδύλακνπο
Σα παηδηά κάξηπξεο δελ παξεκβαίλνπλ δηόηη ζπλήζσο
θνβνύληαη ηηο ζπλέπεηεο
Κάπνηα παηδηά κάξηπξεο είηε αληινύλ ηθαλνπνίεζε, είηε
11

12. ●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
δηαζθεδάδνπλ από ηνλ εθθνβηζκό ζπκκαζεηώλ ηνπο, κε
ζπλεηδεηνπνηώληαο ηηο ζπλέπεηεο
Ο ξόινο ησλ παξεπξηζθόκελσλ παηδηώλ –
παηδηώλ «καξηύξσλ» (ζπλ.)
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο παξαθηλνύληαη λα κεηέρνπλ θαη
θάπνηα από απηά πξάγκαηη ζπκκεηέρνπλ ζηνλ εθθνβηζκό
/ζπκαηνπνίεζε ζπκκαζεηώλ ηνπο
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο θνβνύληαη λα θαηαγγείινπλ ην
γεγνλόο ζε εθπαηδεπηηθνύο γνλείο, όπσο ζπλήζσο θαη πνιιά
από ηα παηδηά-ζύκαηα
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο ζεσξνύλ όηη γίλνληαη «θαξθηά» όηαλ
θαηαγγέιινπλ παξόκνηα επεηζόδηα
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο ηείλνπλ λα ηαπηίδνληαη θαη λα
πξνζρσξνύλ ζηηο νκάδεο ησλ δπλαηώλ /παιηθαξάδσλ ζπηώλ
(Γεκεηξίνπ Διέλε, Δθπαηδεπηηθόο Φπζηθήο Αγσγήο Msc., Phd.
06-03-2012)
Ο ξόινο ησλ παξεπξηζθόκελσλ παηδηώλ –
παηδηώλ «καξηύξσλ»
Σα παηδηά κάξηπξεο κε ηελ ζησπεξή ηνπο ζηάζε εληζρύνπλ
ηηο ηάζεηο ησλ ζπηώλ γηα εθθνβηζκό ησλ άιισλ
Οη ζύηεο έρνπλ ηελ εληύπσζε όηη ηνπο επηβξαβεύνπλ /όηη
γίλνληαη δεκνθηιείο /όηη νη άιινη ηνπο ζέβνληαη θαη ηνπο
θνβνύληαη όηαλ ζπζηεκαηηθά εθθνβίδνπλ θαη επηβάιινληαη
ζηνπο πην αδύλακνπο
Σα παηδηά κάξηπξεο δελ παξεκβαίλνπλ δηόηη ζπλήζσο
θνβνύληαη ηηο ζπλέπεηεο
Κάπνηα παηδηά κάξηπξεο είηε αληινύλ ηθαλνπνίεζε, είηε
δηαζθεδάδνπλ από ηνλ εθθνβηζκό ζπκκαζεηώλ ηνπο, κε
ζπλεηδεηνπνηώληαο ηηο ζπλέπεηεο
Ο ξόινο ησλ παξεπξηζθόκελσλ παηδηώλ –
παηδηώλ «καξηύξσλ» (ζπλ.)
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο παξαθηλνύληαη λα κεηέρνπλ θαη
θάπνηα από απηά πξάγκαηη ζπκκεηέρνπλ ζηνλ εθθνβηζκό
/ζπκαηνπνίεζε ζπκκαζεηώλ ηνπο
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο θνβνύληαη λα θαηαγγείινπλ ην
γεγνλόο ζε εθπαηδεπηηθνύο γνλείο, όπσο ζπλήζσο θαη πνιιά
από ηα παηδηά-ζύκαηα
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο ζεσξνύλ όηη γίλνληαη «θαξθηά» όηαλ
θαηαγγέιινπλ παξόκνηα επεηζόδηα
Πνιιά παηδηά-κάξηπξεο ηείλνπλ λα ηαπηίδνληαη θαη λα
πξνζρσξνύλ ζηηο νκάδεο ησλ δπλαηώλ /παιηθαξάδσλ ζπηώλ
(Γεκεηξίνπ Διέλε, Δθπαηδεπηηθόο Φπζηθήο Αγσγήο Msc., Phd
6.Παξεκβάζεηο πνπ κπνξεί λα γίλνπλ
12

13. Αλάκεζα ζηα πνιιά θαη ζνβαξά πξνβιήκαηα πνπ καζηίδνπλ ζήκεξα ηελ θνηλσλία καο θαη
απαηηνύλ άκεζε αληηκεηώπηζε εληάζζεηαη-θαη κάιηζηα ζε πξσηαξρηθή ζέζε- θαη ν ζρνιηθόο
εθθνβηζκόο, ε ζρνιηθή βία θαη ε επηζεηηθόηεηα. Δίλαη ζεκειηαθήο ζεκαζίαο δήηεκα, αθνύ
ζρεηίδεηαη κε ηα παηδηά καο θαη ηελ πγηή ζπλαηζζεκαηηθή θαη ςπρνινγηθή ηνπο αλάπηπμε, κε ηηο
αλεζπρίεο ηνπο, ηνπο θόβνπο ηνπο, ηηο πηθξίεο ηνπο, ηα «ζέισ» ηνπο, ηηο απνγνεηεύζεηο ηνπο, ηηο
επηζπκίεο ηνπο, ηηο πξνζδνθίεο ηνπο, ηηο γεληθόηεξεο αλαδεηήζεηο ηνπο. Δπίζεο, ηνπο
πεξηνξηζκνύο πνπ ηνπο ζέηεη ην νηθνγελεηαθό θαη ην θνηλσληθό πεξηβάιινλ, ηελ ηδηαίηεξε
εμειηθηηθή θάζε αλάπηπμεο ζηελ νπνία βξίζθνληαη, ηα πξνζσπηθά ηνπο πξνβιήκαηα ζε
ζπλδπαζκό κε ηελ πξνζπάζεηα λα θάλνπλ ζεβαζηή ηελ πξνζσπηθόηεηά ηνπο, λα επηβάιινπλ ηελ
θπξηαξρία ηνπο ζηνλ ρώξν θαη λα ζσξαθίζνπλ θαη πξνζηαηεύζνπλ ηνλ εαπηό ηνπο, θαζώο θαη
άιια πνιιά. ΢νβαξόηαην ινηπόλ ην ζέκα ηεο επηζεηηθόηεηαο ζηα ζρνιεία ζήκεξα κε ηεξάζηηεο
δηαζηάζεηο θαη αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζε πνιινύο ηνκείο. Όκσο κε ηη ζρεηίδεηαη ε παξνπζία ηνπ
θαη γηαηί έρεη νμπλζεί ηόζν πνιύ ζηηο κέξεο καο; Καη ην θπξηόηεξν, ηη ζα κπνξνύζε λα γίλεη,
ώζηε λα απνθύγνπκε ηα ρεηξόηεξα; Ζ γεληθόηεξε αλαζηάησζε θαη θνηλσληθή ηαξαρή πνπ
επηθξαηεί ζήκεξα δελ ζα κπνξνύζε λα αθήζεη αλεπεξέαζηα ηα εθπαηδεπηηθά καο ηδξύκαηα,
αθνύ ην ζρνιείν είλαη έλαο βαζηθόο ζεζκόο ηεο θνηλσλίαο καο θαη σο εθ ηνύηνπ πεξλάεη θξίζε,
όπσο θαη πνιινί άιινη θαζηεξσκέλνη ζεζκνί θαζώο θαη αμίεο. Ζ κεγάιε έθηαζε πνπ έρεη πάξεη
ζηηο κέξεο καο απηό ην θαηλόκελν καξηπξά ηε δπζιεηηνπξγία θαη ηελ αζηάζεηα ζε αξθεηνύο
ηνκείο ηεο δσήο. Δίλαη ζίγνπξα δύζθνιν λα κειεηήζεη θαη λα αλαιύζεη θαλείο απηό ην
θαηλόκελν, αιιά θαίλεηαη όηη ε ζπκπεξηθνξά απηή ησλ λέσλ καο εθδειώλεηαη σο απάληεζε θαη
αληίδξαζε ζην ερζξηθό, απηαξρηθό θαη απξόζθνξν πνιιέο θνξέο πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ, ζηελ
έιιεηςε δηαιόγνπ, νξγαλσκέλσλ κέζσλ δηδαζθαιίαο, θηλήηξσλ, δεκηνπξγηθήο απαζρόιεζεο,
ζεβαζκνύ ηεο πξνζσπηθόηεηάο ηνπο, απηνλνκίαο θαη πξσηνβνπιηώλ θ.ά
Πην αλαιπηηθά ε απνηειεζκαηηθόηεηα ησλ πξνγξακκάησλ απηώλ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ
πηνζέηεζε ηεο Κνηλσληθήο-Οηθνινγηθήο πξνζέγγηζεο, κηαο νξηζηηθήο πξνζέγγηζεο, πνπ ζηνρεύεη
ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο ηνπ ζρνιείνπ, ώζηε λα κελ αλαπαξάγεη ηε βία. ΢ηα πιαίζηα ηεο
νιηζηηθήο πξνζέγγηζεο νη παξεκβάζεηο αθνξνύλ όινπο: ην ζρνιείν, ηελ ηάμε, ηνλ εθπαηδεπηηθό,
ηνπο καζεηέο, ηνπο γνλείο ηνπο θαη νιόθιεξε ηελ ηνπηθή θνηλσλία. Κάπνηεο απνηειεζκαηηθέο
πξαθηηθέο, ζε επίπεδν ζρνιείνπ θαη ηάμεο, γηα εθαξκνγή κηαο ζηξαηεγηθήο ελάληηα ζηε βία,
είλαη:
΢ε επίπεδν ζρνιείνπ:
α. ζύληαμε ΢ρνιηθήο Δπηηξνπήο ελάληηα ζηνλ εθθνβηζκό ηελ ελδνζρνιηθή βία
β. ζύληαμε Γηαθήξπμεο ηνπ ζρνιείνπ ελάληηα ζηε βία: δηθαηώκαηα - ππνρξεώζεηο θαζήθνληα γηα όια ηα κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο
γ. αύμεζε ηεο επίβιεςεο ηνπ ζρνιηθνύ ρώξνπ
δ. επαηζζεηνπνίεζε θαη ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο, πξνθεηκέλνπ λα ζηακαηήζεη ν θύθινο
αλαπαξαγσγήο θαη ελζάξξπλζεο ηεο ελδνζρνιηθήο βίαο
΢ε επίπεδν ηάμεο:
α. ζπδήηεζε ζηελ ηάμε γηα ηνλ νξηζκό ηηο κνξθέο ηεο ελδνζρνιηθήο βίαο θαη ηνπ
εθθνβηζκνύ
13

14. β. ζπδήηεζε γηα ηηο επηπηώζεηο ηνπ εθθνβηζκνύ
γ. ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ην γηαηί ε ελδνζρνιηθή βία θαη ν εθθνβηζκόο δελ είλαη απνδεθηά
από ην ζρνιείν
δ. ηξόπνη πξνηάζεηο γηα πξόιεςε θαη αληηκεηώπηζε από ηνπο καζεηέο: ζύληαμε ησλ
θαλόλσλ ηεο ηάμεο ελάληηα ζηε βία
ε. παξνρή βνήζεηαο από καζεηέο ζε άιινπο, γηα ηελ επίιπζε ησλ ζπγθξνύζεσλ πνπ ζα
κπνξνύζαλ λα νδεγήζνπλ ζε εθθνβηζκό
ζη. πξναγσγή ησλ ζπλεξγαηηθώλ αιιειεπηδξάζεσλ
δ. παξνρή επθαηξηώλ γηα ζεηηθή έθθξαζε ηεο επηζεηηθόηεηαο (π.ρ. κέζσ ησλ αζιεκάησλ)
6.1 Αληηκεηώπηζε
Κάζε κέινο ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο έρεη ξόιν θαη επζύλε γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ ζρνιηθνύ
εθθνβηζκνύ. Ο βαζκόο εκπινθήο θάζε κέινπο, ζρεηίδεηαη ηόζν κε ηελ ηδηόηεηά ηνπ, όζν θαη κε
ηε ζνβαξόηεηα, ηε ζπρλόηεηα θαη ηελ έληαζε ηνπ πεξηζηαηηθνύ εθθνβηζκνύ. Άιινο είλαη ν
ξόινο θαη ε επζύλε ηνπ δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, άιινο ηνπ δαζθάινπ, άιινο ησλ ζπκκαζεηώλ,
άιινο ησλ γνληώλ.
Χζηόζν, ζα πξέπεη όινη λα ζπλεξγαζηνύλ ζε έλα πιαίζην παξάιιεισλ δξάζεσλ, δηόηη, αθνύ ε
αηηηνινγία ηνπ εθθνβηζκνύ είλαη πνιππαξαγνληηθή θαη ε αληηκεηώπηζή ηνπ ζα πξέπεη λα είλαη
πνιπεπίπεδε.
Άκεζεο Γξάζεηο:
α. Γηεπζπληήο:
Καηαγξάςηε ην πεξηζηαηηθό, δίλνληαο πιεξνθνξίεο γηα ην πνύ θαη πόηε ζπλέβε ην πεξηζηαηηθό,
γηα ην πνηνη ζπκκεηείραλ, πνηνη παξαηεξνύζαλ, ηη κνξθή εθθνβηζκνύ αζθήζεθε θαη
πεξηγξάθνληαο ην ηη αθξηβώο έγηλε.
Γηαηεξείζηε αξρείν θαηαγξαθήο ησλ πεξηζηαηηθώλ, ώζηε λα κπνξνύλ λα έρνπλ εύθνιε
πξόζβαζε ζε απηό θαη ηα ππόινηπα ελδηαθεξόκελα κέξε.
Πξνζδηνξίζηε αλ πξόθεηηαη γηα επαλαιακβαλόκελε ζπκπεξηθνξά παξαβίαζεο ησλ θαλόλσλ
ελάληηα ζηε βία.
Αλ πξόθεηηαη γηα επαλαιακβαλόκελε εθθνβηζηηθή ζπκπεξηθνξά, επηθνηλσλήζηε κε ηνπο γνλείο
ηνπ παηδηνύ ηειεθσληθά θαη θαλνλίζηε κηα ζπλάληεζε γηα λα ζπδεηήζεηε.
Καζνξίζηε ηηο ζπλέπεηεο γηα ην παηδί πνπ εθθνβίδεη, ύζηεξα από ηε ζπδήηεζε κε ηνπο γνλείο, ην
παηδί πνπ εθθνβίδεη, ηα παηδηά-ππνζηεξηθηέο ηνπ παηδηνύ πνπ εθθνβίδεη, θαη ηε ΢ρνιηθή
Δπηηξνπή.΢ρεδηάζηε ηνλ ηξόπν παξαθνινύζεζεο ηνπ πξνβιήκαηνο ώζηε λα έρεηε επνπηεία ηεο
εμέιημεο ηεο θαηάζηαζεο.
β. Δθπαηδεπηηθνί:
Μηιήζηε ζην παηδί πνπ εθθνβίδεηαη θαη αθνύζηε κε πξνζνρή θαη ζνβαξόηεηα απηά πνπ έρεη λα
ζαο πεη. Γηαβεβαηώζηε ην παηδί όηη ζα αληαπνθξηζείηε άκεζα γηα λα ην πξνζηαηεύζεηε θαη όηη
είζηε δηαζέζηκνο λα πξνζθέξεηε θάζε δπλαηή βνήζεηα. Πείηε ζην παηδί, λα ζαο θξαηά ελήκεξν
ζρεηηθά κε νπνηαδήπνηε εμέιημε.
΢πδεηήζηε κε ηνπο γνλείο ηνπ παηδηνύ, εθθξάζηε ηηο αλεζπρίεο ζαο θαη δείμηε όηη είζηε
απνθαζηζκέλνο λα αλαιάβεηε δξάζε.
Δμαθξηβώζηε πνην παηδί είλαη απηό πνπ εθθνβίδεηαη ή απηό πνπ εθθνβίδεη.
Δμαθξηβώζηε αλ ππάξρεη νκάδα παηδηώλ ε νπνία ελζαξξύλεη ή/θαη ππνζηεξίδεη ην παηδί πνπ
εθθνβίδεη.
14

15. Οδεγήζηε ην παηδί πνπ εθθνβίδεη ζην γξαθείν ηνπ Γηεπζπληή θαη ζπδεηήζηε ζνβαξά καδί ηνπ
γηα ην πεξηζηαηηθό.
Τπνζηεξίμηε ην παηδί πνπ εθθνβίδεηαη ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Γηεπζπληή.
΢πκκαζεηέο κέζα ζηελ ηάμε:
γ. Πξνζδηνξίζηε πνηνη ζπκκαζεηέο ζαο ήηαλ παξόληεο ζην πεξηζηαηηθό εθθνβηζκνύ.
δ. Ξεθαζαξίζηε αλ ζπκκεηείραλ σο νπδέηεξνη παξαηεξεηέο ή αλ ελζάξξπλαλ ην παηδί πνπ
εθθνβίδεη.
ε. ΢πδεηήζηε καδί ηνπο γηα ην πνηα ζα ήηαλ ε θαηάιιειε ζπκπεξηθνξά ζε κηα ηέηνηα
πεξίπησζε (π.ρ. λα κηιήζνπλ ζε θάπνηνλ ελήιηθα γηα λα βνεζήζεη) θαη γηα ην πνηεο
επζύλεο έρνπλ όηαλ παξαηεξνύλ λα ζπκβαίλεη πεξηζηαηηθό εθθνβηζκνύ.
ζη. ΢πδεηήζηε ζρεηηθά κε ην ηη ζα κπνξνύζαλ λα είραλ θάλεη γηα λα απνθεπρζεί ν
εθθνβηζκόο θαη λα εμαζθαιίζνπλ έλα αζθαιέο πεξηβάιινλ ηόζν γηα ηνπο ίδηνπο όζν θαη
γηα ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο.
δ. Κάπνηα κνληέια ζπλνκειίθσλ, πνπ απνηεινύλ ζηξαηεγηθέο αληηκεηώπηζεο ησλ
πεξηζηαηηθώλ εθθνβηζκνύ από καζεηέο πξνο καζεηέο ζην πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ, είλαη
επηγξακκαηηθά:
ε. Ζ πξνζέγγηζε πνπ δελ εζηηάδεη ζην θηαίμηκν.
ζ. Πξνζεγγίζεηο ππνζηήξημεο κεηαμύ ησλ ζπλνκειίθσλ.
η. Σν κνληέιν ηνπ «ζπλνκειίθνπ πξόηππν».
ηα. Σν κνληέιν ηεο «ζπκβνπιεπηηθήο κεηαμύ ζπλνκειίθσλ».
ηβ. Σν κνληέιν ηεο «Γηακεζνιάβεζεο».
Γνλείο παηδηνύ πνπ εθθνβίδεηαη:
α. ΢πλεξγαζηείηε ζηελά κε ην ζρνιείν γηα λα πιεξνθνξεζείηε γηα ηελ έθηαζε θαη ηε
ζνβαξόηεηα ηνπ πεξηζηαηηθνύ θαζώο θαη γηα ηνπο ηξόπνπο αληηκεηώπηζήο ηνπ.
β. Παξέρεηε ζην παηδί ζαο ππνζηήξημε θαη αζθάιεηα, ρσξίο λα ην θαηαθξίλεηε.
γ. Αθνύζηε πξνζεθηηθά ηη έρεη λα ζαο πεη ην παηδί ζαο γηα ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη γηα ηηο
αλάγθεο ηνπ.
δ. Παξαθνινπζείηε ηελ εμέιημε ηεο θαηάζηαζεο αιιά θαη ηελ πγεία ηνπ παηδηνύ ζαο.
ε. Αλ ην παηδί ζαο παξαπνληέηαη γηα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα όηη έρεη ζσκαηηθνύο πόλνπο,
αλ παξαηεξείηε όηη έρεη δπζθνιίεο ζηνλ ύπλν ή αλ αξλείηαη επίκνλα λα πάεη ζην ζρνιείν,
επηζθεθηείηε έλαλ εηδηθό ςπρηθήο πγείαο γηα παηδηά.
7.ΠΑΡΔΜΒΑ΢ΔΗ΢ ΓΗΑ ΠΑΗΓΗΑ-ΘΤΣΔ΢
7.1 Γνλείο παηδηνύ πνπ εθθνβίδεη:
α. ΢πδεηήζηε κε ηνλ Γηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ γηα ην πεξηζηαηηθό εθθνβηζκνύ πνπ
πξνθιήζεθε από ην παηδί ζαο.
β. ΢πλεξγαζηείηε κε ην ζρνιείν, γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ παηδηνύ ζαο
ζρεηηθά κε ηε βία.
γ. ΢πλεξγαζηείηε κε ηνλ Γηεπζπληή θαη ηνλ δάζθαιν ηνπ παηδηνύ ζαο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ
θαλόλσλ, ησλ ζπλεπεηώλ θαη ηελ πξόιεςε ηέηνησλ ζπκπεξηθνξώλ.
15

16. δ. Παξαθνινπζήζηε ηελ εμέιημε ηεο θαηάζηαζεο θαη ζπλεξγαζηείηε ζηελά κε ην ζρνιείν.
Παξαηεξήζηε αλ ην παηδί ζαο εκπιέθεηαη ζπρλά ζε θαβγάδεο ή εθδειώλεη εθθνβηζηηθή
ζπκπεξηθνξά θαη κε ηα παηδηά ηεο γεηηνληάο ή θαη κε εζάο ζην ζπίηη. Μηιήζηε γη' απηά
ζην Γηεπζπληή θαη ην δάζθαιν ηεο ηάμεο θαη ζπλεξγαζηείηε καδί ηνπο γηα λα πάξεηε
βνήζεηα.
ε. Όια ηα παξαπάλσ απνηεινύλ θάπνηεο άκεζεο δξάζεηο ζε επίπεδν πξόιεςεο θαη
αληηκεηώπηζεο ζηηο νπνίεο κπνξεί λα πξνβεί ην ζρνιείν, από κόλεο ηνπο όκσο δε
κπνξνύλ λα δώζνπλ ιύζε ζην πξόβιεκα ηνπ εθθνβηζκνύ θαη ηεο βίαο ζην ζρνιείν.
ζη. Υξεηάδεηαη έλα νινθιεξσκέλν πξόγξακκα παξέκβαζεο, ζην νπνίν λα ζπκκεηέρεη ην
ζύλνιν ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο αιιά θαη επξύηεξνη θνηλσληθνί θνξείο, πξνθεηκέλνπ λα
ππάξμεη απνηειεζκαηηθή πξόιεςε θαη αληηκεηώπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ.
δ.
Ζ εθδήισζε εληάζεσλ, κε ηε κνξθή παξαβαηηθώλ ζπκπεξηθνξώλ, εθθνβηζκνύ/
ζπκαηνπνίεζεο θαη ζρνιηθήο βίαο απνηειεί ζύλεζεο πιένλ θαηλόκελν. Ζ ίδηα ε θύζε ηνπ
ζεζκνύ ηεο εθπαίδεπζεο είλαη απηή πνπ επηηάζζεη ηελ εθαξκνγή ησλ αλαγθαίσλ θαη
απνηειεζκαηηθώλ εθείλσλ κεζόδσλ-πξαθηηθώλ, νη νπνίεο ζα ζπλδξάκνπλ ζηε δηαρείξηζε
δηαηαξαθηηθώλ-παξαβαηηθώλ θαηλνκέλσλ θαη ζα ζπκβάινπλ απνθαζηζηηθά ζηελ
αληηκεηώπηζή ηνπο. Σνλ θπξίαξρν ιόγν θαη ηε κεγάιε επζύλε ζηελ ελεξγνπνίεζε
ηέηνησλ πξαθηηθώλ έρεη ε εθπαηδεπηηθή θνηλόηεηα, κε ηελ έκπξαθηε θαη πνιύπιεπξε
ζηήξημή ηεο ηόζν από ηελ Πνιηηεία όζν θαη από ηελ επξύηεξε θνηλσλία. Ο ξόινο ησλ
γνλέσλ, εμάιινπ, απνηειεί θαζνξηζηηθό παξάγνληα, ώζηε λα πεξηνξηζηνύλ ηα θαηλόκελα
εθθνβηζκνύ ζην ζρνιείν κε ην ζσζηό ρεηξηζκό ηνπ παηδηνύ-ζύηε αιιά θαη ηνπ παηδηνύ
ζύκαηνο, ζην νπνίν νη γνλείο πξέπεη λα δηακνξθώζνπλ κεραληζκνύο άκπλαο θαη λα ηνπ
εληζρύζνπλ ηελ απηνπεπνίζεζε. Δμππαθνύεηαη θπζηθά ε δηαξθήο θαη νπζηαζηηθή
ζπλεξγαζία ηνπ γνλέα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνύο ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο θαη ησλ
ηειεπηαίσλ κε ηα παηδηά αιιά θαη θνηλσληθνύο θνξείο πνπ κπνξνύλ λα ζπλδξάκνπλ
απνθαζηζηηθά.
7.2 Οη ηξόπνη αληηκεηώπηζεο ηνπ ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ νθείινπλ λα είλαη θαίξηνη θαη
ζπληνληζκέλνη:
α. Απαηηνύληαη δξάζεηο πξόιεςεο ηνπ θαηλνκέλνπ ζε επίπεδν ζρνιηθνύ ζπζηήκαηνο θαη
ηάμεο. Ζ αλάπηπμε νκαδνζπλεξγαηηθώλ δξάζεσλ ελζαξξύλεη ηνπο καζεηέο λα
θαιιηεξγήζνπλ ζπλαηζζήκαηα αιιειναπνδνρήο, αιιειεγγύεο θαη ππνζηήξημεο. Ζ
δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο δελ έρεη ην ζηεξεόηππν ραξαθηήξα ηεο κεηάδνζεο γλσζηηθνύ
θνξηίνπ από ηνλ εθπαηδεπηηθό αιιά δίλεηαη ε επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα πξνρσξήζνπλ
δηεξεπλεηηθά θαη αλαθαιππηηθά κε πλεύκα ζπλεξγαζίαο ζην θαηλνύξην θαη λα
πξνζεγγίζνπλ παξάιιεια κε βησκαηηθέο δηαδηθαζίεο ηελ πξνζσπηθόηεηα ησλ
ζπκκαζεηώλ ηνπο. Με ηνλ ηξόπν απηό ηα παηδηά πξνρσξνύλ εληζρπκέλα κε ιηγόηεξεο
πξνθαηαιήςεηο γηα ην δηαθνξεηηθό θαη πηνζεηνύλ κηα δηεπξπκέλε αληίιεςε γηα ηελ
απνδνρή ηνπ.
β. Ζ πξόιεςε είλαη επηηαθηηθή αλαγθαηόηεηα θαη ζε επίπεδν νηθνγελεηαθήο δνκήο. Οη
γνλείο νθείινπλ λα κεγαιώλνπλ ηα παηδηά ηνπο θαη λα δηαπιάζνπλ ην ραξαθηήξα ηνπο κε
γλώκνλα πγηείο αλζξσπηζηηθέο αμίεο θαη αξρέο. Πξέπεη λα αμηνπνηνύλ ην δηάινγν θαη λα
ελζαξξύλνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ έκθπησλ θιίζεσλ θαη ησλ ηαιέλησλ ηνπο. Δίλαη νθέιηκε
ε θαιιηέξγεηα ηνπ ζεβαζκνύ πξνο ηνπο ζπλαλζξώπνπο θαη ε επηβξάβεπζε θαη
αλαγλώξηζε ησλ πξνζπαζεηώλ ηνπο ώζηε λα εληζρύεηαη ε απηνεθηίκεζή ηνπο.
16

17. γ. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα αλαλεώλνπλ όρη κόλν ην γλσζηηθό δπλακηθό ηνπο αιιά θαη
ηηο παηδαγσγηθέο δεμηόηεηέο ηνπο θαη λα επηκνξθώλνληαη γηα ηελ αληηκεηώπηζε ησλ
θαηλνκέλσλ πνπ δηαηαξάζζνπλ ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο θαη
παξεκπνδίδνπλ ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ κειώλ ηνπ.
δ. Ζ νξζή αληηκεηώπηζε ησλ πεξηζηαηηθώλ ηνπ ζρνιηθνύ εθθνβηζκνύ απαηηεί επίζεο ηελ
αγαζηή ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθώλ, ησλ γνλέσλ θαη θεδεκόλσλ αιιά θαη ησλ
αξκόδησλ θξαηηθώλ ππεξεζηώλ θαη θνξέσλ. Δίλαη ρξήζηκε ε αμηνπνίεζε
ζπκβνπιεπηηθώλ ζηαζκώλ, θνηλσληθώλ ππεξεζηώλ ησλ δήκσλ, θέληξσλ πνπ είλαη
ζηειερσκέλα κε θαηάιιειν πξνζσπηθό (ςπρνιόγνπο, ζεξαπεπηέο, εηδηθνύο παηδαγσγνύο,
θνηλσληθνύο ιεηηνπξγνύο).
ε. Ζ έθζεζε ησλ παηδηώλ ζηε ζπλερή πξνβνιή αξλεηηθώλ θνηλσληθώλ πξνηύπσλ θαη
επηζεηηθώλ εξώσλ από ηα κέζα ελεκέξσζεο θαη ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα πξέπεη λα
ειέγρεηαη από ην γνλετθό πεξηβάιινλ θαη λα αληηθαζίζηαηαη κε δεκηνπξγηθέο δηεμόδνπο
απαζρόιεζεο όπσο αζιεηηθέο δξαζηεξηόηεηεο, θαιιηηερληθέο απαζρνιήζεηο θ.α.
7.3 Πξνηαζεηο παξεκβαζεο
α. Θεζκηθά κέηξα
1) ΢ην ππό ίδξπζε Ηλζηηηνύην Αληεγθιεκαηηθήο πνιηηηθήο λα πξνβιεθζεί ηκήκα κειέηεο
ελδνζρνιηθήο βίαο.
2) ΢ε θάζε Γήκν λα νξηζζεί Κνηλνηηθόο Γηακεζνιαβεηήο ν νπνίνο ζα ζπλδέεη ην ζρνιείν κε ηελ
θνηλόηεηα.
3) ΢ε θάζε ζρνιείν λα δεκηνπξγεζεί Δπηηξνπή Αζύινπ (ε νπνία ζα δηαρεηξίδεηαη ηηο θξίζεηο).
4) Να ιεηηνπξγήζεη ην Διιεληθό Παξαηεξεηήξην γηα ηε ζρνιηθή βία [95] (ίζσο σο δξάζε ηνπ
Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηα δηθαηώκαηα ηνπ παηδηνύ).
β. Βξαρππξόζεζκα κέηξα (Σν εθηθηό)
α) Από ην Τπνπξγείν Παηδείαο:
1) Υσξνζέηεζε ζρνιείσλ θαη αξρηηεθηνληθή, εληαγκέλεο ζηνλ θνηλσληθό ηζηό ηεο πεξηνρήο.
2) Πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο κε αλνηθηό νξίδνληα, ζύγρξνλα θη ειθπζηηθά.
3) Φηιειεπζεξνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο δσήο.
β) Από ηε Γηεύζπλζε ηνπ ΢ρνιείνπ:
1) Απνθπγή ζηηγκαηηζκνύ/ πεξηζσξηνπνίεζεο, απνκόλσζεο καζεηώλ.
2) Ώξεο ςπραγσγίαο, εθδειώζεηο δεκηνπξγίαο, ελζάξξπλζεο πξσηνβνπιηώλ.
3) Όρη ζηε γξαθεηνθξαηία, όρη ζηε ινγηθή ησλ «εγθπθιίσλ».
γ) Από ηνπο Καζεγεηέο:
1) Όρη βαζκνινγηθό άγρνο, όρη ζρέζε εμνπζίαο/ εμνπζίαζεο (δηαθξίζεηο, ηαπείλσζε).
2) Όρη ηππηθή δηδαζθαιία, αιιά κόξθσζε, δεζηαζηά, επηθνηλσλία.
3) Όρη εζηθνινγία, αιιά ζηάζε δσήο.
δ) Από ηνπο Γνλείο:
1) Απνθπγή ηεο ελδννηθνγελεηαθήο βίαο (βία ζην ζπίηη).
2) Σν δσκάηην ηνπ καζεηή σο ρώξνο ειεπζεξίαο θαη ραιάξσζεο.
3) Ζ κειέηε ζην ζπίηη όρη σο θαηαλαγθαζκόο, αιιά σο απηνπεηζαξρία.
ε) Από ηνπο θνξείο (επηζηεκνληθνύο, θνηλσληθνύο, ΟΣΑ θ.ιπ.):
1) Οπζηαζηηθή ζρέζε/ παξέκβαζε ζηε ζρνιηθή δσή (δηαιέμεηο, ζπδεηήζεηο).
2) Πξόζθιεζε ησλ καζεηώλ ζηνπο ρώξνπο επηζηήκεο, δηνίθεζεο, έξεπλαο θ.ιπ.
3) ΢πκβνιή ζηελ «εθθαζάξηζε» ησλ ρώξσλ γύξσ από ηα ζρνιεία από νπνηαδήπνηε «ζηέθηα»
πνπ ζα δεκηνπξγνύζαλ πξνβιήκαηα.
17

18. ζη) Από ηα ΜΜΔ:
1) Πξνζαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ ηειεόξαζεο ζηα σξάξηα θαη ηε δσή ησλ καζεηώλ.
2) Δθπαηδεπηηθά/ κνξθσηηθά/ ςπραγσγηθά πξνγξάκκαηα.
3) Πεξηνξηζκόο ησλ έξγσλ θαη ζθελώλ βίαο.
4) Spots θαη ζιόγθαλ θαηά ηεο ζρνιηθήο βίαο (καζθόη κε ζρνιηθό ζηπι).
δ) Από ηνπο πνιηηηζηηθνύο, πλεπκαηηθνύο ζπιιόγνπο θ.ιπ.:
1) Έθδνζε ελεκεξσηηθώλ (γηα ηε βία ζηελ Ηζηνξία, ζηνλ Κόζκν, ζηελ Σέρλε) βηβιίσλ.
2) Δπαθέο κε νκάδεο καζεηώλ θαη νξγάλσζε θαιιηηερληθώλ/ πνηεηηθώλ βξαδηώλ.
3) ΢ηέθηα λενιαίαο, Ράδην Teenagers , Cin é Gym .
γ. Μαθξνπξόζεζκα κέηξα (Ή νπηνπία;):
α) Σν ζρνιείν –νπζηαζηηθόο θξίθνο αλάκεζα ζηελ θνηλσληθνπνίεζε θαη ζηελ επαγγεικαηηθή
δσή.
β) Σν ζρνιείν –ρώξνο αλάζαο κέζα ζηελ αλζξώπηλε πόιε.
γ) Ο καζεηήο –ελεξγόο παξάγνληαο ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο.
δ) Ο δάζθαινο θαη ν γνληόο – θίινο θαη ζπκπαξαζηάηεο ζηηο δπζθνιίεο.
ε) Ζ θνηλσλία – εκςπρσηήο ηεο εηιηθξίλεηαο, ηεο θνπιηνύξαο, ηεο αιιειεγγύεο.
ζη) Ζ Πνιηηεία –ελζαξθσηήο θαη όρη ηξνρνπέδε ζηα νξάκαηα ηεο λέαο γεληάο.
8.Σέρλεκα:ζρέδην
9. Βηβιηνγξαθία
http://3dim-laris.lar.sch.gr/autosch/joomla15/images/METABLHTA/SXOLIKO_ETOS_201213/BIA.pdf )
http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=1860&Itemid=400
&lang
http://www.hfcbeatbullying.info/%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%
CE%BF%CF%82%CE%B5%CE%BA%CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%C
F%8
http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/ker/2009/KarkanakiMelpo,KaffetziPolyxeni/attacheddocument-1279269634-544117-20435/Karkanaki2009.pdf
18

19. http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/ker/2009/KarkanakiMelpo,KaffetziPolyxeni/attacheddocument-1279269634-544117-20435/Karkanaki2009.pdf
http://www.tovima.gr/society/article/?aid=487042
http://www.tovima.gr/society/article/?aid=487042
http://users.sch.gr/aparaske/docsaparaske/ekfovismos.pdf
http://users.sch.gr/aparaske/docsaparaske/ekfovismos.pdf
http://users.sch.gr/aparaske/docsaparaske/ekfovismos.pdf
http://www.bullyingandcyber.net/el/orismos/
http://www.bullyingandcyber.net/el/orismos/
http://4grkids.pbworks.com/w/page/968995/%CE%9F%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%
CF%8C%CF%82
www.epsype.gr/images/gia_ekpaideutikous.pdf
19