Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Dân Sự Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Toà Án.

DỊCH VỤ VIẾT THUÊ ĐỀ TÀI TRỌN GÓI ZALO TELEGRAM : 0917 193 864
TẢI FLIE TÀI LIỆU – VIETKHOALUAN.COM
1
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI: GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ
THẨ M VỤ ÁN DÂN SỰ VÀ
THỰ C TIỄ N ÁP DỤNG TẠI TOÀ
ÁN
CHUYÊN NGÀNH : LUẬT DÂN SỰ
TPHCM - 2023

2
PHẦN MỘT
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Trong những năm trở lại đây, xã hội nước ta ngày càng phát triển
kéo theo những quan hệ xã hội nảy sinh và ngày càng phức tạp. Đó cũng là
một trong những nguyên nhân dẫn đến các tranh chấp, các mâu thuẫn, các
sự việc xảy ra trong xã hội gia tăng dẫn đến vi phạm pháp luật ngày càng
phổ biến. Trong đó phải kể đến các tranh chấp trong lĩnh vực dân sự. Sự
phức tạp của các vụ án dân sự thể hiện ở chỗ các tranh chấp dân sự không
chỉ đơn thuần trong một lĩnh vực nhất định mà ở trong các lĩnh vực khác
nhau như tranh chấp về kinh doanh, thương mại; tranh chấp về lao động;
tranh chấp về đất đai; tranh chấp về hôn nhân gia đình,…đã gây ra không ít
khó khăn, vướng mắc cho cơ quan có chức năng trong quá trình giải quyết.
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, sau Hiến pháp 1992, Bộ luật
dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự 2004 ra đời đã góp phần giải quyết những
vướng mắc, khó khăn trong quá trình giải quyết các vụ án dân sự trong
những năm gần đây. Bộ luật tố tụng dân sự đã quy định rõ thẩm quyền,
cách thức giải quyết các vụ án dân sự thuộc tất cả các lĩnh vực dân sự khác
nhau, khắc phục được một phần lớn những vướng mắc đã gặp phải khi giải
quyết các vụ án dân sự.
Như đã đề cập ở trên, các vụ án dân sự ngày càng có chiều hướng
gia tăng, chính vì vậy cần phải áp dụng pháp luật để giải quyết các vụ án
này. Một trong những giai đoạn giải quyết đó thì giai đoạn xét xử là giai
đoạn rất quan trọng trong thủ tục giả quyết án dân sự. Giải quyết đúng pháp
luật là đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của các đương sự. Trong hoạt
động tư pháp thì Tòa án giữ vai trò trung tâm và là cơ quan duy nhất có

3
quyền nhân danh Nhà nước tiến hành xét xử các vụ án nói chung và sơ
thẩm các vụ án dân sự theo pháp luật nói riêng. Trong những năm qua việc
xét xử của Tòa án đã góp phần giải quyết được những tranh chấp về các
lĩnh vực dân sự tránh được những tranh chấp nghiêm trọng xảy ra và đảm
bảo được quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sự trong các vụ án. Bên
cạnh những mặt đạt được trong xét xử sơ thẩm vụ án dân sự thì còn một số
hạn chế trong quá trình áp dụng pháp luật tố tụng dân sự trong quá trình xét
xử dẫn đến tình trạng một số án dân sự sơ thẩm không thi hành được trên
thực tế, tồn đọng án chưa xử, một số vụ còn dây dưa kéo dài,... làm ảnh
hưởng đến quyền và lợi ích của các đương sự.
Ở địa bàn huyện Nghĩa Đàn trong những năm gần đây, số vụ án dân
sự tăng lên đáng kể. Đặc thù của vụ án dân sự là đa dạng về cả nội dung lẫn
hình thức. Chính vì vậy, việc áp dụng pháp luật trong giai đoạn xét xử
những vụ án này gặp không ít khó khăn. Hàng năm, Tòa án huyện Nghĩa
Đàn đã thụ lý và giải quyết hang chục vụ về lĩnh vực dân sự, góp phần giải
quyết được một phần rất lớn các tranh chấp thuộc các lĩnh vực dân sự trên
địa bàn, mang lại quyền lợi và lấy lại lợi ích cho những đương sự đã bị mất
đi và quan trọng nhất là đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, góp phần
xây dựng chế độ nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh những
thành tựu đã đạt được trong quá trình xét xử vụ án dân sự thì Tòa án nhân
dân huyện Nghĩa Đàn vẫn còn mắc phải một số thiếu sót dẫn đến một số án
còn tồn đọng chưa xét xử kịp thời ảnh hưởng tới quyền lợi của người dân
và ảnh hưởng tới tính nghiêm minh của pháp luật.
Chính vì những lẽ trên tôi chọn đề tài “Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ
án dân sự theo pháp luật Việt Nam và thực tiễn áp dụng tại Tòa án nhân
dân huyện Nghĩa Đàn” làm khóa luận tốt nghiệp. Qua đề tài này tôi mong
muốn làm rõ thêm về trình tự tiến hành trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ

4
án dân sự, tìm ra những bất cập và vướng mắc trong pháp luật cũng như
trên thực tiễn và từ đó tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng xét xử các vụ
án dân sự của pháp luật nói chung và thực tiễn tại Tòa án nhân dân huyện
Nghĩa Đàn nói riêng.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
+ Nghiên cứu lý luận về giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án dân sự theo
pháp luật Việt Nam.
+Xem xét và đánh giá thực tiễn xét xử các vụ án dân sự tại Tòa án
nhân dân huyện Nghĩa Đàn.
+ Tìm ra những vướng mắc và bất cập trong quá trình vận dụng pháp
luật vào thực tiễn xét xử để từ đó tìm ra những giải pháp phù hợp để nâng cao
chất lượng xét xử của Tòa án nhân dân nói chung và Tòa án nhân dân huyện
Nghĩa Đàn nói riêng, đáp ứng nhu cầu cải cách tư pháp của nước nhà.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để thực hiện được những mục đích nêu trên, khóa luận cần phải thực
hiện một số nhiệm vụ sau:
+ Đưa ra khái niệm giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án dân sự, nêu đặc
diểm, nội dung và các giai đoạn khác nhau của cả quá trình xét xử sơ thẩm
vụ án dân sự theo pháp luật hiện hành.
+ Đánh giá kết quả đạt được, những ưu điểm, hạn chế của hoạt động
xét xử sơ thẩm các vụ án dân sự theo pháp luật của Tòa án nhân dân huyện
Nghĩa Đàn và chỉ ra những nguyên nhân khách quan và chủ quan của hạn
chế nêu trên.

5
+ Đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng xét xử các vụ
án dân sự đối với Tòa án nói chung và Tòa án nhân dân huyện Nghĩa Đàn
nói riêng.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu:
+ Là việc xét xử các vụ án dân sự theo pháp luật và thực tiễn xét xử
của Tòa án nhân dân huyện Nghĩa Đàn.
 Phạm vi nghiên cứu:
+ Phạm vi nghiên cứu của đề tài là giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
dân sự theo quy định của pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân
huyện Nghĩa Đàn.
+ Thời gian nghiên cứu từ năm 2008 đến năm 2011.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu.
 Cơ sở lý luận:
Khóa luận được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam
về Nhà nước và pháp luật, trong đó có vấn đề xét xử sơ thẩm các vụ án dân
sự theo pháp luật.
 Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận sử dụng phương pháp nghiên cứu của triết học Mác –
Lênin về duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp lịch sử và lôgic;
phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn; phương pháp phân tích,
tổng hợp, thống kê, so sánh.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của khóa luận

6
- Khóa luận là đề tài nghiên cứu về lý luận cũng như thực tiễn của giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án dân sự theo pháp luật do đó sẽ góp phần nghiên
cứu những vấn đề lý luận về giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án dân sự theo
pháp luật, làm phong phú thêm những vấn đề lý luận trong lĩnh vực này.
- Khóa luận giúp làm rõ thêm những khó khăn vướng mắc trong thực
tiễn áp dụng pháp luật vào giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án dân sự và góp
phần tìm ra những giải pháp nhằm ngày càng hoàn thiện hơn nữa hệ thống
pháp luật tố tụng dân sự trong lĩnh vực xét xử sơ thẩm vụ án dân sự.
- Kết quả nghiên cứu của khóa luận góp phần cung cấp cơ sở lý luận
và cơ sở thực tiễn cho những người trực tiếp làm công tác xét xử sơ thẩm
các vụ án dân sự theo pháp luật tại các Tòa án nói chung và Tòa án nhân
dân huyện Nghĩa Đàn nói riêng.
6. Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo khóa
luận gồm 2 chương.
Chương 1: Pháp luật Việt Nam về xét xử sơ thẩm vụ án dân sự.
Chương 2: Thực tiễn xét xư sơ thẩm vụ án dân sự tại TAND huyện
Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An từ năm 2008 đến năm 2011.

7
PHẦN HAI
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1
PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ XÉT XỬ VỤ ÁN DÂN SỰ
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của vụ án dân sự.
Vụ án dân sự là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức có tranh chấp và yêu
cầu Tòa án là có căn cứ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ dân sự, hôn nhân gia
đình, kinh doanh thương mại, lao động của mình hoặc của cá nhân, cơ
quan, tổ chức khác.
Vụ án dân sự có những đặc điểm sau đây:
Một là, chỉ là vụ án dân sự khi có đơn khởi kiện ra Tòa án yêu cầu
được giải quyết. Nghĩa là, khi các bên phát sinh tranh chấp sau đó gửi đơn
lên Tòa án yêu cầu Tòa án giải quyết. Tòa án sẽ xem xét đơn kiện đó và chỉ
khi Tòa án thụ lý thì tranh chấp đó mới được coi là một vụ án dân sự.
Hai là, khi có tranh chấp xảy ra mà các bên không thể tự thỏa thuận
được và đều có mong muốn khởi kiện ra Tòa án để bảo vệ quyền lợi ích
của mình. Khi các bên phát sinh tranh chấp về một vấn đề nào đó mà không
thể tự thỏa thuận được và đều có mong muốn được Tòa án giải quyết.
Ba là, vụ án dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Nghĩa
là vụ án này phải thuộc thẩm quyền của Tòa án giải quyết theo quy định
của pháp luật. Bởi vì có một số vụ án trước khi đưa ra Tòa án giải quyết thì
phải qua cấp giải quyết trung gian, nếu không giải quyết được thì Tòa án
mới giải quyết nếu có yêu cầu của đương sự.
Bốn là, được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự, được quyết định
bằng một bản án và bắt buộc các bên phải thực hiện. Khi vụ án đã được
Tòa án thụ lý thì có nghĩa là việc giải quyết tranh chấp đó phải tuân theo

8
trình tự giải quyết mà pháp luật đã quy định và bản án, quyết định mà Tòa
án đã tuyên có giá trị pháp lý và buộc các bên phải thực hiện theo bản án,
quyết định đó.
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm của xét xử sơ thẩm vụ án dân sự.
Xét xử sơ thẩm vụ án dân sự là việc Tòa án tiến hành xem xét các tài
liệu, chứng cứ mà đương sự đã cung cấp và tiến hành phiên tòa xét xử sơ
thẩm để từ đó đưa ra quyết định giải quyết vụ án đảm bảo quyền lợi hợp
pháp cho các bên đương sự.
Xét xử sơ thẩm vụ án dân sự có những đặc điểm sau đây:
Một là, đây là vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp cơ sở.
Hai là, đây là phiên tòa đầu tiên giải quyết đơn khởi kiện tranh chấp
của các bên đương sự;
Ba là, đây không phải là phán quyết cuối cùng, đương sự có quyền
khiếu nại bản án, quyết định của Tòa án trong vòng 15 ngày kể từ ngày Tòa
án ra bản án hay quyết định.
1.2. Các giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án dân sự theo pháp luật
hiện hành.
1.2.1. Khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự
1.2.1.1. Khởi kiện vụ án dân sự.
Khởi kiện vụ án dân sự là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức hoặc các
chủ thể khác theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự nộp đơn yêu cầu
Tòa án có thẩm quyền bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hay của
người khác.
Hiến pháp năm 1992 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam,
tại chương V đã quy định rằng: “ Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, các quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội

9
được tôn trọng, thể hiện ở các quyền công dân và được quy định trong Hiến
pháp và luật” [1]. Trong các quyền con người đã được Hiến pháp ghi nhận,
quyền dân sự của công dân có ý nghĩa rất quan trọng. Theo đó, công dân
được phép xử sự theo một cách nhất định hoặc được yêu cầu người khác
thực hiện những hành vi nhất định để thỏa mãn lợi ích của mình. Quyền
năng này được bảo đảm bằng sự cưỡng chế của Nhà nước. Sử dụng quyền
dân sự, cá nhân và các chủ thể khác được thực hiện quyền tự do kinh doanh
và các hoạt động hợp pháp khác làm ra của cải, tài sản và các thu nhập hợp
pháp khác để đáp ứng tốt hơn các lợi ích vật chất và văn hóa tinh thần ngày
càng cao của mỗi người. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
bảo hộ quyền dân sự chính đáng ấy. Vì vậy, BLDS 2005 chính thức ghi
nhận quyền này và cho phép cá nhân và các chủ thể khác được chủ động
thực hiện biện pháp để tự bảo vệ mình. Để bảo hộ cho các quyền dân sự
của các chủ thể, Nhà nước quy định nhiều biện pháp, cách bảo vệ khác
nhau như bảo vệ bằng các biện pháp hình sự, bảo vệ bằng biện pháp hành
chính... Đặc biệt hơn trong số các biện pháp bảo vệ quyền dân sự là biện
pháp khởi kiện vụ án dân sự theo trình tự tố tụng dân sự. Thực hiện phương
thức này, cá nhân, cơ quan, tổ chức và các chủ thể khác có quyền dân sự bị
xâm phạm có quyền khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án có thẩm
quyền buộc người có hành vi xâm phạm quyền dân sự phải chấm dứt hành
vi trái pháp luật hoặc phải bồi thường thiệt hại hoặc phải chịu chế tài phạt
vi phạm... Như vậy, trong các biện pháp bảo hộ của Nhà nước đối với
quyền dân sự thì quyền khởi kiện vụ án dân sự là một biện pháp hữu hiệu
quan trọng có tính khả thi cao. Tại Điều 161 chương VII Bộ luật tố tụng
dân sự 2004 quy định về quyền khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức
như sau: “Cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền tự mình hoặc thông qua

10
người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án (sau đây gọi chung là người khởi
kiện) tại Tòa án có thẩm quyền và lợi ích hợp pháp của mình”.
Để đảm bảo hơn nữa quyền khởi kiện của cá nhân thì pháp luật nước
ta còn quy định cho một số cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện trong một
số lĩnh vực nhất định để bảo vệ quyền và lợi ích của chủ thể. Điều này đã
được cụ thể hóa trong Điều 162 Bộ luật tố tụng dân sự 2004. Theo quy định
tại điều này thì cơ quan dân số, gia đình và trẻ em, hội liên hiệp phụ nữ
trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có quyền khởi kiện về vụ án
hôn nhân và gia đình trong trường hợp do luật Hôn nhân và gia đình quy
định. Công đoàn cấp trên của công đoàn cơ sở có quyền khởi kiện vụ án lao
động trong trường hợp cần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể
người lao động do pháp luật quy định. Cơ quan, tổ chức trong phạm vi
nhiệm vụ quyền hạn của mình có quyền khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu
Tòa án bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc lĩnh vực mình
phụ trách.
Ý nghĩa của việc khởi kiện vụ án dân sự
Khởi kiện vụ án dân sự là hành vi đầu tiên của cá nhân, pháp nhân và
các chủ thể khác tham gia vào quan hệ pháp luật tố tụng dân sự, là cơ sở
pháp lý làm phát sinh quan hệ pháp luật tố tụng dân sự. Không có hoạt
động khởi kiện thì cũng không có quá trình tố tụng dân sự cho các giai
đoạn tiếp theo. Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ án dân sự khi có đơn khởi
kiện của các chủ thể. Đặc trưng của phương thức khởi kiện là trao cho
đương sự quyền tự do hành động cùng với quyền tự định đoạt của các chủ
thể khởi kiện làm cơ sở tố tụng. Theo đó, khởi kiện là phương thức để các
chủ thể có thể hành động ngay tức khắc để tự bảo vệ các quyền dân sự của
mình tránh nguy cơ xâm phạm xảy ra, như khởi kiện đòi lại tài sản... Với
hành vi khởi kiện kịp thời như vậy, các cơ quan tố tụng sẽ có hành động

11
can thiệp kịp thời, các quyền và lợi ích hợp pháp được bảo vệ, thiệt hại sớm
được khắc phục, ngăn chặn và chấm dứt hành vi trái pháp luật và sớm khôi
phục lại mối quan hệ thiện chí, cởi mở giao hòa giữa các bên trong đời
sống dân sự.

12
 Điều kiện khởi kiện vụ án dân sự
Một là, về chủ thể khởi kiện.
Chủ thể khởi kiện vụ án dân sự là các chủ thể theo quy định của pháp
luật được tham gia vào quan hệ pháp luật tố tụng dân sự. Các chủ thể này
bao gồm cá nhân, cơ quan hoặc tổ chức đáp ứng được những điều kiện do
pháp luật quy định.
Đối với những cá nhân không có năng lực hành vi tố tụng mà có
quyền lợi cần phải được bảo vệ thì họ không thể tự mình khởi kiện vụ án
được mà phải do người đại diện thay mặt để thực hiện việc khởi kiện vụ án.
Theo Điều 161 Bộ luật tố tụng dân sự thì pháp luật cũng đòi hỏi cá
nhân khi khởi kiện vụ án dân sự phải là người có quyền, lợi ích hợp pháp bị
xâm phạm. Quy định này hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc tự định đoạt
trong tố tụng dân sự, nó không cho phép người không phải là chủ thể của
quan hệ pháp luật lợi dụng quyền khởi kiện để rồi lại xâm phạm đến quyền,
lợi ích hợp pháp của người khác.
Cá nhân khi đã có năng lực chủ thể đầy đủ thì có thể tự mình khởi
kiện hoặc làm giấy ủy quyền cho một người khác có năng lực hành vi thay
mặt mình khởi kiện, trừ việc li hôn.
Các cơ quan, tổ chức khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền, lợi
ích hợp pháp của mình trong trường hợp bị xâm phạm hoặc tranh chấp.
Ngoài ra, các cơ quan, tổ chức còn khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền,
lợi ích hợp pháp của người khác theo quy định của pháp luật. Ngoài những
trường hợp các cá nhân, cơ quan tổ chức khác được khởi kiện những vụ án
về hôn nhân và gia đình theo quy định tại các điều 55, 56 Luật hôn nhân và
gia đình, Bộ luật tố tụng dân sự còn quy định các cơ quan, tổ chức khác
trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có quyền khởi kiện vụ án dân

13
sự để yêu cầu Tòa án bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc
lĩnh vực mình phụ trách.
 Hai là, vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
Luật sửa đổi bổ sung BLTTDS quy định các tranh chấp về dân sự
thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án được bổ sung 02 loại là: Tranh
chấp liên quan đến yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu và Tranh
chấp liên quan đến tài sản bị cưỡng chế để thi hành án theo quy định của
pháp luật về thi hành án dân sự.
Vụ việc chưa được Tòa án giải quyết bằng một bản án hay quyết định
đã có hiệu lực pháp luật, trừ trường hợp có quy định khác của pháp luật.
Nếu một vụ án đã được Tòa án của Việt Nam giải quyết bằng một
bản án hay quyết định đã có hiệu lực pháp luật thì đương sự không được
khởi kiện lại đối với vụ án đó nữa.
Ba là, vụ án vẫn còn thời hiệu khởi kiện.
Việc pháp luật quy định thời hiệu khởi kiện vừa có ý nghĩa bảo vệ
quyền lợi hợp pháp của cá nhân, pháp nhân không bị xâm phạm vừa bảo
đảm giải quyết vụ án dân sự được thuận lợi. Vì vậy, việc khởi kiện vụ án
phải được tiến hành trong thời hiệu khởi kiện. Việc xác định đúng thời hiệu
khởi kiện có ý nghĩa rất quan trọng trong hoạt động giải quyết tranh chấp
của cơ quan Tòa án. Tuy nhiên, quy định của pháp luật về thời hiệu khởi
kiện vụ án dân sự còn nhiều điểm bất cập, tạo nên nhiều cách hiểu khác
nhau, gây khó khăn cho thực tiễn áp dụng, ảnh hưởng không ít đến quyền
lợi của đương sự.
Điều 159 BLTTDS quy định thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ
thể được quyền khởi kiện yêu cầu Tòa giải quyết vụ án dân sự bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm; nếu thời hạn đó kết thúc thì mất

14
quyền khởi kiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Như vậy, thời
hiệu khởi kiện là thời hạn mà đương sự được quyền yêu cầu cơ quan Tòa
án giải quyết vụ việc nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị
xâm phạm. Quy định về thời hiệu khởi kiện buộc các đương sự phải ý thức
được việc bảo vệ quyền lợi của mình và sớm có yêu cầu cơ quan có thẩm
quyền giải quyết, tránh tình trạng khởi kiện tuỳ hứng.
Trong trường hợp pháp luật không có quy định khác về thời hiệu
khởi kiện, thì thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự
là hai năm, kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ
chức, lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước bị xâm phạm. Như vậy, để
xác định đúng thời hiệu khởi kiện, phải xác định được quan hệ tranh chấp
đó có được văn bản pháp luật nào khác quy định về thời hiệu khởi kiện hay
không. Điều quan trọng thứ hai là phải xác định đúng ngày nào được coi là
ngày có quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm để bắt đầu tính thời hiệu khởi
kiện.Tuy nhiên việc xác định thời hiệu khởi kiện của một vụ án trên thực tế
không phải dễ dàng. Mỗi vụ án thuộc những lĩnh vực khác nhau lại mang
những đặc thù riêng của thời hiệu khởi kiện vụ án. Chính vì vậy mà gặp rất
nhiều bất cập khi xác định thời hiệu khởi kiện của từng loại tranh chấp.
 Phạm vi khởi kiện vụ án dân sự
Phạm vi khởi kiện vụ án dân sự là giới hạn những vấn đề khởi kiện
trong một vụ án dân sự
Để đảm bảo việc giải quyết các vụ án dân sự của Tòa án nhanh
chóng và đúng đắn, Bộ luật tố tụng dân sự đã quy định phạm vi khởi kiện
vụ án dân sự, cụ thể được quy định tại điều 163 BLTTDS.
Cá nhân, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quy định tại điều 162
BLTTDS có thể khởi kiện đối với một hoặc nhiều cá nhân, cơ quan, tổ

15
chức khác về một quan hệ pháp luật hoặc nhiều quan hệ pháp luật có liên
quan với nhau để giải quyết trong cùng một vụ án.
Các yêu cầu liên quan đến nhau là những yêu cầu phát sinh từ một quan
hệ pháp luật hoặc các quan hệ pháp luật có liên quan đến nhau. Trong trường
hợp đương sự khởi kiện về những yêu cầu không liên quan đến nhau thì Tòa
án phải thụ lý giải quyết các yêu cầu của họ trong từng vụ án riêng.
 Hình thức khởi kiện và việc gửi đơn khởi kiện vụ án dân sự.
- Hình thức khởi kiện vụ án dân sự
Vụ án dân sự phát sinh chủ yếu là do cá nhân, pháp nhân thực hiện
quyền khởi kiện của mình bằng việc nộp đơn khởi kiện tại Tòa án.
Để các đương sự nắm rõ về hình thức và nội dung của đơn khởi kiện
thì pháp luật đã quy định rõ hình thức và nội dung của đơn khởi kiện căn
cứ theo điều 164 Bộ luật tố tụng dân sự. Theo đó thì cá nhân, cơ quan tổ
chức muốn khởi kiện thì phải làm đơn khởi kiện. Đơn khởi kiện yêu cầu
Tòa án giải quyết vụ án phải rõ ràng, đầy đủ. Nội dung đơn khởi kiện phải
trình bày được những vấn đề cơ bản theo quy định tại khoản 2 Điều 164
BLTTDS.
Người khởi kiện gửi đơn cho Tòa án có thẩm quyền bằng cách nộp
trực tiếp tại Tòa án hoặc gửi đến Tòa án qua bưu điện. Ngày khởi kiện
được tính từ ngày đương sự nộp đơn tại Toà án hoặc ngày có dấu bưu điện
nơi gửi. Trong thời hạn năm ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi
kiện, Toà án phải xem xét và quyết định vụ án có thuộc thẩm quyền giải
quyết của mình hay không, vụ án còn thời hiệu khởi kiện hay không.
- Việc gửi đơn khởi kiện vụ án dân sự
Theo quy định tại Điều 166 BLTTDS, người khởi kiện vụ án gửi đơn
khởi kiện vụ án gửi đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo đến Tòa

16
án có thẩm quyền giải quyết vụ án bằng phương thức nộp trực tiếp tại Tòa
án hoặc gửi đến Tòa án qua bưu điện.
Ngày khởi kiện được tính từ ngày đương sự nộp đơn tại Tòa án hoặc
ngày có dấu bưu điện nơi gửi.
1.2.1.2. Thụ lý vụ án dân sự.
Thứ nhất, khái niệm thụ lý vụ án dân sự
Thụ lý vụ án là việc Tòa án nhận đơn khởi kiện của người khởi kiện
và vào sổ thụ lý vụ án dân sự để giải quyết.
 Thời hạn thụ lý vụ án
- Trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp tiền
tạm ứng án phí, án phí thì Toà án phải thụ lý sau khi nhận được đơn khởi
kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo (khoản 4 Điều 171 BLTTDS).
Việc thụ lý trong trường hợp này cũng không phải là ngay sau khi nhận
đơn và tài liệu, cũng không phải bắt buộc trong thời hạn 5 ngày theo quy
định tại khoản 1 Điều 167 BLTTDS. Vì nó còn phụ thuộc vào quy định tại
khoản 1 Điều 169 BLTTDS.
Như vậy, thời hạn tối đa trong trường hợp này là 35 ngày (5 ngày
của K1Đ167 + 30 ngày của K1Đ169). Nếu cần phải gia hạn thì thời hạn là
50 ngày.
- Trường hợp người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí, thì
ngoài thời hạn theo điểm "1." nói trên, thì cộng thêm 15 ngày của việc
thông báo nộp tiền tạm ứng án phí ( khoản 2 Điều 171 BLTTDS).
Thời hạn 15 ngày này lại tính từ ngày người khởi kiện nhận được thông báo
chứ không phải từ ngày Toà án ra thông báo. Nhưng không phải khi nào họ
cùng nhận được ngay nên lại phải cộng thêm thời gian từ ngày Toà án ra
thông báo đến ngày họ nhận được thông báo. Lại còn có thêm quy định Toà

17
án thụ lý khi người khởi kiện nộp biên lai nộp tiền tạm ứng án phí (khoản
3 Điều 171 BLTTDS - trong vòng 15 ngày kể từ ngày nhận thông báo).
 Ý nghĩa của thụ lý vụ án dân sự
Thụ lý vụ án là công việc đầu tiên của Tòa án trong quá trình tố tụng.
Nếu không có việc thụ lý vụ án của Tòa án sẽ không có các bước tiếp theo
của quá trình tố tụng. Thụ lý vụ án dân sự bao gồm hai hoạt động cơ bản là
nhận đơn khởi kiện xem xét và vào sổ thụ lý vụ án dân sự để giải quyết.
Việc thụ lý vụ án dân sự có ý nghĩa pháp lý quan trọng vì nó đặt
trách nhiệm cho Tòa án phải giải quyết vụ án trong thời gian luật định. Sau
khi thụ lý vụ án, thẩm phán phải triệu tập các đương sự đến Tòa án để xác
minh và hòa giải; đối với những việc pháp luật quy định không được hòa giải
thì phải khẩn trương hoàn thiện hồ sơ để đưa vụ án ra xét xử tại phiên tòa.
Thụ lý vụ án dân sự còn có ý nghĩa thiết thực bảo đảm việc bảo vệ kịp
thời những quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể trong các lĩnh vực dân
sự, kinh tế, lao động và hôn nhân gia đình; giải quyết kịp thời các mâu thuẫn,
tranh chấp trong nội bộ nhân dân, tạo niềm tin của dân vào các cơ quan bảo vệ
pháp luật,trong đó Tòa án là cơ quan trực tiếp thụ lý giải quyết.
Ngoài ra, việc thụ lý vụ án sẽ là một trong những căn cứ để xác định
các thời hạn tố tụng như quy định tại Điều 157 BLTTDS.
Thứ hai, thủ tục thụ lý vụ án dân sự
Một là, nhận đơn khởi kiện.
Theo quy định tại điều 167 BLTTDS, Tòa án phải nhận đơn khởi
kiện do đương sự nộp trực tiếp tại Tòa án hoặc gửi qua bưu điện và phải
ghi vào sổ nhận đơn. Trong thời hạn năm ngày làm việc, kể từ ngày nhận
được đơn khởi kiện, Tòa án phải xem xét tính hợp lệ của đơn khởi kiện để

18
có thể đưa ra quyết định có thụ lý hay là trả lại đơn khởi kiện cho người
khởi kiện.
Hai là, yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện.
Theo quy định tại điều 169 BLTTDS, trong trường hợp đơn khởi
kiện không có đủ các nội dung quy định tại khoản 2 Điều 164 BLTTDS thì
Tòa án thông báo cho người khởi kiện biết để họ sửa đổi, bổ sung trong
một thời hạn do Tòa án ấn định nhưng không được quá 30 ngày; trong
trường hợp đặc biệt, Tòa án có thể gia hạn nhưng không quá 15 ngày.
Trong trường hợp người khởi kiện đã sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện theo
đúng quy định tại khoản 2 Điều 164 của Bộ luật này thì Tòa án tiếp tục thụ
lý vụ án; nếu họ không sửa đổi, bổ sung theo yêu cầu của Tòa án thì Tòa án
trả lại đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo cho người khởi kiện.
Ba là, xác định tiền tạm ứng án phí và thông báo cho người khởi kiện.
Án phí là khoản phí mà đương sự (nguyên đơn, bị đơn, người liên
quan) trong một vụ án phải đóng theo phán quyết của Tòa án (được ghi
trong bản án). Mức án phí như thế nào căn cứ theo qui định tại Pháp lệnh
án phí, lệ phí Tòa án và phụ thuộc vào việc Tòa có chấp nhận yêu cầu của
đương sự hay không.
Có các loại án phí: án phí dân sự sơ thẩm đối với vụ án dân sự có giá
ngạch, không có giá ngạch, án phí dân sự phúc thẩm.
Vụ án dân sự không có giá ngạch là vụ án mà trong đó yêu cầu của
đương sự không phải là một số tiền hoặc không thể xác định được giá trị
bằng một số tiền cụ thể. Ví dụ: một đương sự nộp đơn kiện yêu cầu Tòa án
giải quyết việc truy nhận cha. Như vậy, trong vụ án này không liên quan gì
đến chuyện tiền bạc, tài sản – nên không có “giá ngạch”.

19
Vụ án dân sự có giá ngạch là vụ án mà trong đó yêu cầu của đương sự
là một số tiền hoặc là tài sản có thể xác định được bằng một số tiền cụ thể.
Mức án phí sơ thẩm đối với các vụ án về tranh chấp dân sự có giá ngạch:
Giá trị tài sản có tranh chấp Mức án phí
4 triệu đồng trở xuống 200 ngàn đồng
Trên 4 triệu – 400 triệu đồng 5% giá trị tài sản có tranh chấp
Trên 400 triệu - 800 triệu đồng
20 triệu đồng + 4% của phần giá
trị tài sản có tranh chấp vượt quá
400 triệu đồng
Trên 800 triệu – 2 tỷ đồng
trị tài sản có tranh chấp vượt quá
800 triệu đồng
Trên 2 tỷ - 4 tỷ đồng
trị tài sản có tranh chấp vượt quá 2
tỷ đồng
Trên 4 tỷ đồng
112 triệu đồng + 0,1% của phần
giá trị tài sản có tranh chấp vượt
quá 4 tỷ đồng.
Loại án phí Mức án phí
Dân sự sơ thẩm: vụ án về tranh chấp dân
sự , hôn nhân và gia đình, lao động không
có giá ngạch
200 ngàn đồng
Dân sự sơ thẩm: vụ án tranh chấp kinh
doanh, thương mại không có giá ngạch
2 triệu đồng

20
[21]. Tòa án dự tính số tiền tạm ứng, ghi vào phiếu báo và giao cho
người khởi kiện để họ nộp tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn 15 ngày, kể
từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí,
người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí. Về nơi đóng tạm ứng án phí
(và cả án phí) : đó là tại cơ quan thi hành án nơi Tòa án thụ lý giải quyết sơ
thẩm vụ án ( Hiện nay gọi là Chi cục thi hành án dân sự) . Tòa án sau khi
nhận đơn sẽ hướng dẫn và viết giấy giới thiệu để đương sự qua cơ quan thi
hành án đóng tạm ứng án phí.
 Vào sổ thụ lý vụ án dân sự
Khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai nộp tiền tạm ứng án phí
thì Tòa án ra quyết định thụ lý vụ án và vào sổ thụ lý vụ án dân sự.
Trong trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp
tiền tạm ứng án phí, án phí thì Tòa án phải thụ lý vụ án khi nhận được đơn
khởi kiện và tài liệu chứng cứ kèm theo.

21
1.2.2. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự.
Thời hạn chuẩn bị xét xử
Thời hạn chuẩn bị xét xử được tính từ ngày Tòa án vào sổ thụ lý vụ
án đến ngày Tòa án ban hành quyết định đưa vụ án ra xét xử. Tùy theo tính
chất của từng loại vụ án mà thời hạn chuẩn bị xét xử được tính khác nhau.
Điều 179 BLTTDS đã quy định khá rõ về thời hạn chuẩn bị khởi kiện, tuy
nhiên tại điều này có quy định “trong thời hạn một tháng kể từ ngày có
quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa; trong trường hợp
có lý do hợp lý chính đáng thì thời hạn này là hai tháng”[3]. Đối với những
vụ án có tính chất phức tạp hoặc do trở ngại khách quan quy định tại điểm a
và điểm b khoản 1 Điều 179 của BLTTDS mà thời hạn gần hết (thời hạn
chuẩn bị xét xử còn lại không quá 5 ngày) mà Thẩm phán được phân công
giải quyết vụ án thấy rằng vụ án phức tạp nên chưa thể ra được một trong
những quyết định quy định tại khoản 2 Điều 179 của BLTTDS, thì cần phải
báo ngay với Chánh án Toà án để ra quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị
xét xử. Việc gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử không được quá thời hạn quy
định tại đoạn cuối khoản 1 Điều 179 của BLTTDS. Hết thời hạn được gia
hạn, Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án phải ra một trong những
quyết định quy định tại khoản 2 Điều 179 của BLTTDS.
a. “Những vụ án có tính chất phức tạp” là những vụ án có nhiều
đương sự, có liên quan đến nhiều lĩnh vực; vụ án có nhiều tài liệu, có các
chứng cứ mâu thuẫn với nhau cần có thêm thời gian để nghiên cứu tổng
hợp các tài liệu có trong hồ sơ vụ án hoặc tham khảo ý kiến của các cơ
quan chuyên môn hoặc cần phải giám định kỹ thuật phức tạp; những vụ án
mà đương sự là người nước ngoài đang ở nước ngoài hoặc người Việt Nam
đang cư trú, học tập, làm việc ở nước ngoài, tài sản ở nước ngoài cần phải
có thời gian uỷ thác tư pháp cho cơ quan lãnh sự, ngoại giao của Việt Nam

22
ở nước ngoài, cho Toà án nước ngoài…Tuy nhiên, đối với trường hợp cần
phải chờ ý kiến của các cơ quan chuyên môn, cần phải chờ kết quả giám
định kỹ thuật phức tạp hoặc cần phải chờ kết quả uỷ thác tư pháp mà đã hết
thời hạn chuẩn bị xét xử (kể cả thời gian gia hạn), thì Thẩm phán căn cứ
vào khoản 4 Điều 189 của BLTTDS ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết
vụ án dân sự.
b. “Trở ngại khách quan” là những trở ngại do hoàn cảnh khách quan
tác động như: thiên tai, địch hoạ, nhu cầu chiến đấu, phục vụ chiến đấu…
làm cho Toà án không thể giải quyết được vụ án trong thời hạn quy định.
c. “Lý do chính đáng” quy định tại khoản 3 Điều 179 của BLTTDS
được hiểu là các sự kiện xảy ra một cách khách quan, không lường trước
được như: cần phải có sự thay đổi, phân công lại người tiến hành tố tụng có
tên trong quyết định đưa vụ án ra xét xử mà người có thẩm quyền chưa cử
được người khác thay thế; vụ án có tính chất phức tạp đã được xét xử nhiều
lần ở nhiều cấp Toà án khác nhau, nên không còn đủ Thẩm phán để tiến
hành xét xử vụ án đó mà phải chuyển vụ án cho Toà án cấp trên xét xử
hoặc phải chờ biệt phái Thẩm phán từ Toà án khác đến… nên cản trở Toà
án tiến hành phiên toà trong thời hạn quy định. [7]
Việc chuẩn bị xét xử
Từ khi thụ lý vụ án dân sự, Tòa án chính thức xác nhận thẩm quyền
và trách nhiệm của mình trong việc giải quyết vụ án dân sự. Nếu hòa giải
không thành, Tòa án phải củng cố hoàn thiện hồ sơ vụ án để đưa vụ án ra
xét xử ở tại phiên tòa. Các hoạt động này của Tòa án được gọi là chuẩn bị
xét xử. Các công việc chuẩn bị xét xử chủ yếu của Tòa án bao gồm: phân
công thẩm phán giải quyết vụ án; thông báo việc thụ lý vụ án; quyết định
đưa vụ án ra xét xử và triệu tập những người tham gia tố tụng đến tham gia
phiên tòa.

23

24
 Phân công thẩm phán giải quyết vụ án
Thẩm phán là người có vai trò đặc biệt quan trọng trong phiên tòa,
chính vì vậy, trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Toà án có thẩm quyền đã thụ
lý vụ án phải phân công một thẩm phán phụ trách giải quyết vụ án. Việc
phân công này là cơ sở để thẩm phán toàn tâm toàn ý với vụ án đã được
giao, để thẩm phán thực hiện đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn được quy định
tại Điều 41 BLTTDS, đảm bảo giải quyết vụ án nhanh chóng, khách quan,
đúng pháp luật.
Bên cạnh đó, để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án được đảm bảo
luật pháp còn quy định thêm rằng:
“Chánh án Toà án cấp huyện có thể tự mình hoặc uỷ nhiệm cho một
Phó Chánh án phân công Thẩm phán giải quyết vụ án.
Chánh án Toà án cấp tỉnh có thể uỷ nhiệm cho một Phó Chánh án
hoặc uỷ quyền cho Chánh toà hoặc Phó Chánh toà phân công Thẩm phán
giải quyết vụ án...”. [7]
 Thông báo thụ lý vụ án
Sau khi đã tiến hành các công việc thụ lý, Tòa án phải thông báo
bằng văn bản cho bị đơn, cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ
liên quan đến việc giải quyết vụ án để họ biết được vụ án đã được thụ lý.
Tòa án cũng phải thông báo cho viện kiểm sát cùng cấp về việc Tòa án đã
thụ lý vụ án để viện kiểm sát thực hiện chức năng kiểm sát của mình đối
với việc giải quyết vụ án. Theo qui định tại Điều 174 BLTTDS, trong thời
hạn ba ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ án Tòa án phải gửi thông báo
cho các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan đến việc giải quyết vụ án
dân sự. Văn bản thông báo phải có các nội dung chính như quy định tại
Điều 174 BLTTDS.

25
Người được thông báo có trách nhiệm nộp cho tòa án văn bản ghi ý
kiến của mình về yêu cầu của nguyên đơn hay người khởi kiện cùng các tài
liệu, chứng cứ kèm theo trong thời hạn nhất định, đó là thời gian 15 ngày
kể từ ngày nhận được thông báo. Trong trường hợp cần gia hạn thì người
được thông báo phải có đơn xin gia hạn gửi cho Tòa án nêu rõ lý do; nếu
việc xin gia hạn là có căn cứ thì Tòa án phải gia hạn nhưng không quá 15
ngày nữa. Người được thông báo có quyền thể hiện quan điểm của mình về
yêu cầu của người khởi kiện trước Tòa án là đồng ý hay bác bỏ yêu cẩu
này; có quyền yêu cầu Tòa án cho xem, ghi chép, sao chụp đơn khởi kiện
và tài liệu, chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện.
Cùng với việc phải nộp cho Tòa án văn bản ghi ý kiến của mình đối
với yêu cầu của người khởi kiện và các chứng cứ, tài liệu kèm theo, theo
Điều 176 BLTTDS bị đơn có quyền yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn, vì
vậy có thể xem xét để giải quyết trong cùng một vụ án để sớm kết thúc việc
giải quyết tranh chấp. Việc Tòa án xem xét, giải quyết yêu cầu độc lập của
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là nhằm đảm bảo cho việc giải
quyết các tranh chấp dân sự được nhanh chóng triệt để, tránh được việc Tòa
án phải mở phiên tòa riêng để giải quyết yêu cầu đó trong một vụ án khác.
 Lập hồ sơ vụ án dân sự
Để lập hồ sơ vụ án, căn cứ vào yêu cầu khởi kiện của người khởi
kiện, Tòa án xác định các chứng cứ, tài liệu liên quan đến vụ án yêu cầu
các đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện cung cấp. Khi nhận được
các chứng cứ, tài liệu do các đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức cung cấp,
Tòa án phải đưa chúng vào hồ sơ vụ án. Thủ tục giao nhận các chứng cứ tài
liệu phải được thực hiện đúng theo quy định tại Điều 84 BLTTDS. Các tài
liệu có trong vụ án dân sự phải được sắp xếp theo thứ tự nhất định để thuận

26
tiện cho việc nghiên cứu, sử dụng và phải có danh mục ghi lại các tài liệu
trong hồ sơ vụ án.
Trong tố tụng dân sự, các đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ
chứng minh cho yêu cầu của mình.
Hoạt động chứng minh trong tố tụng dân sự là một quá trình gồm
hoạt động của Tòa án, viện kiểm sát và những người tham gia tố tụng trong
việc cung cấp, thu thập, nghiên cứu và đánh giá chứng cứ làm cơ sở cho
yêu cầu, phản đối yêu cầu của mình và phán quyết của Tòa án trên cơ sở
quy định của pháp luật.
Hoạt động chứng minh trong tố tụng dân sự có ba đặc điểm cơ bản
Một là, hoạt động chứng minh trong tố tụng dân sự là một quá trình
nhận thức diễn ra suyên suốt vụ án dân sự, được bắt đầu khi có quyết định
thụ lý đơn khởi kiện cho đến khi Tòa án ra phán quyết. Khởi đầu là việc
chứng minh của nguyên đơn cho yêu cầu của mình thông qua đơn khởi
kiện, tiếp đến là hoạt động chứng minh của bị đơn bác yêu cầu của nguyên
đơn, yêu cầu phản tố (nếu có), hoạt động chứng minh của người có quyền
lợi, nghĩa vụ liên quan, của Viện kiểm sát (nếu có)… và kết thúc khi Tòa
án chứng minh cho phán quyết của mình thông qua một bản án có giá trị
bắt buộc thi hành.
Hai là, bản chất của chứng minh chính là việc sử dụng chứng cứ.
Hai yếu tố cấu thành vụ án dân sự là yếu tố chủ quan (đương sự) và
yếu tố khách quan (bao gồm đối tượng – mục đích khởi kiện và nguyên
nhân – cách thức bảo vệ quyền của các chủ thể trước Tòa án). Hoạt động
chứng minh được xếp vào các yếu tố thuộc mặt khách quan của vụ án. Điều
này có nghĩa là yếu tố cấu thành vụ án đã vốn có, vốn đã tồn tại, nay chỉ đi
tìm lại, diễn đạt lại một cách đầy đủ nhất, đúng đắn nhất. Hay nói cách

27
khác, hoạt động chứng minh là hoạt động thông qua việc sử dụng chứng cứ
để tái hiện lại sự thật khách quan của vụ án.

28
Ba là, quá trình chứng minh không có gì khác ngoài việc sử dụng
chứng cứ đúng đắn (thỏa mãn ba yêu cầu về tính khách quan, tính liên quan
và tính hợp pháp) bao gồm bốn giai đoạn khác nhau là cung cấp, thu thập,
nghiên cứu, đánh giá chứng cứ. Các giai đoạn này có mối liên hệ mật thiết
với nhau, chỉ có giai đoạn trước mới có giai đoạn sau, và giai đoạn sau sẽ là
cơ sở để đánh giá tính đúng đắn và triệt để của giai đoạn trước. Phải có
hoạt động thu thập, cung cấp chứng cứ thì mới phát sinh hoạt động nghiên
cứu, đánh giá chứng cứ và kết quả của họat động nghiên cứu, đánh giá
chứng cứ sẽ phát sinh những nhận thức từ vụ án dân sự, nhận thức này có
đúng đắn, khách quan và toàn diện hay không hoàn toàn phụ thuộc vào việc
cung cấp, thu thập chứng cứ có đầy đủ và đúng hay không. Bốn giai đoạn
này kéo dài, nối tiếp và đan xen nhau, không thể tách bạch cơ học từ thời
điểm nào đến thời điểm nào là giai đoạn cung cấp, thu thập, nghiên cứu hay
đánh giá chứng cứ. Nhưng có thể nhận thấy rằng những giai đoạn này kéo
dài suyên suốt quá trình giải quyết vụ án dân sự, nó chỉ kết thúc khi Tòa án
ra phán quyết. Mặc dù có thể tòa án cấp dưới đã ra quyết định giải quyết vụ
án nhưng bản án này lại được giải quyết tiếp theo trình tự phúc thẩm, giám
đốc thẩm, tái thẩm thì lại phát sinh hoạt động chứng minh mới độc lập với
hoạt động chứng minh trước đây.
Tuy vậy, trong những trường hợp đương sự không thể tự mình thu
thập được chứng cứ để cung cấp cho Tòa án và có yêu cầu thì Tòa án có thể
áp dụng các biện pháp thu thập cứng cứ do pháp luật quy định để đảm bảo
cho việc giải quyết vụ án dân sự được đúng đắn. Việc thu thập chứng cứ
của Tòa án được thực hiện theo quy định tại các điều, từ Điều 85 đến Điều
94 BLTTDS, tòa án chỉ tham gia thu thập trong một số ít trường hợp như
như lấy lời khai của người làm chứng khi xét thấy cần thiết (khoản 1 Điều
87 BLTTDS), đối chất khi thấy có sự mâu thuẫn trong lời khai của các

29
đương sự, người làm chứng (khoản 1 Điều 88 BLTTDS), định giá tài sản
trong trường hợp các bên thỏa thuận mức giá thấp nhằm mục đích trốn thuế
hoặc giảm mức đóng án phí (điểm b khoản 1 Điều 92 BLTTDS ). Còn lại,
các biện pháp thu thập chứng cứ khác được quy định tại chương VII
BLTTDS – chứng cứ và chứng minh, đều thuộc về đương sự như: đương
sự có quyền được khai báo (Điều 86), yêu cầu lấy lời khai của người làm
chứng (Điều 87), yêu cầu đối chất (Điều 88), giám định, giám định bổ xung
(Điều 90), yêu cầu định giá tài sản (Điều 92).
Nhìn chung, việc thu thập chứng cứ là trách nhiệm của đương sự đối
với yêu cầu của mình, họ có sự chủ động trong các thao tác thu thập, yêu
cầu thu thập. Tuy nhiên không thể nói là việc thu thập không có sự can
thiệp của nhà nước bởi nếu không can thiệp sẽ gây ra tình trạng lộn xộn và
đôi khi chứng cứ thu thập được không có giá trị pháp lý. BLTTDS đã quy
định đầy đủ trình tự và điều kiện để đương sự thực hiện quyền năng này,
đây chính là vấn đề về thủ tục. Khi vi phạm về thủ tục luật định thì chứng
cứ do đương sự thu thập được cũng sẽ không được chấp nhận, tạo ra tính
công bằng giữa các bên.
 Quyết định đưa vụ án ra xét xử
Khi việc hòa giải vụ án không đạt được kết quả và không có căn cứ
để tạm đình chỉ hoặc đình chỉ giải quyết vụ án thì Tòa án phải ra quyết định
đưa vụ án ra xét xử. Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án có thẩm
quyền ra quyết định này. Quyết định đưa vụ án ra xét xử phải có các nôi
dung theo quy định tại khoản 1 Điều 195 BLTTDS. Quyết định đưa vụ án
ra xét xử phải được gửi cho các đương sự, Viện kiểm sát cùng cấp ngay sau
khi ra quyết định. Trong trường hợp Viện kiểm sát tham gia phiên tòa đối
với những vụ án do Tòa án thu thập chứng cứ mà đương sự có khiếu nại thì
Tòa án phải gửi hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát cùng cấp; trong thời hạn 15

30
ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ vụ án Viện kiểm sát phải nghiên cứu và
trả lại hồ sơ cho Tòa án.
Căn cứ vào quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án làm giấy triệu tập
những người tham gia tố tụng đến tham gia phiên tòa. Trường hợp nhận
được yêu cầu thay đổi những người tiến hành tố tụng hoặc người tham gia
tố tụng trước ki mở phiên tòa thì tùy trường hợp Chánh án tòa án hoặc Viện
trưởng viện kiểm sát sẽ xem xét quyết định.
 Tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự
Trong quá trình chuẩn bị xét xử, nếu có căn cứ do pháp luật quy định
để tạm ngừng giải quyết vụ án dân sự thì Tòa án sẽ quyết định tạm ngừng
giải quyết vụ án dân sự - Quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự.
Tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là việc tòa án quyết định tạm
ngừng việc giải quyết vụ án dân sự khi có những căn cứ do pháp luật quy định.
Đặc điểm việc tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là cơ quan tiến
hành tố tụng chỉ tạm thời cho ngừng việc giải quyết vụ án dân sự chứ
không phải cho ngừng hẳn việc giải quyết vụ án dân sự.Tính chất gián đoạn
tạm thời này sẽ được khắc phục, mọi hoạt động tố tụng sẽ được khôi phục
khi nguyên nhân của việc tạm đình chỉ không còn nữa. Các căn cứ tạm đình
chỉ việc giải quyết vụ án dân sự được quy định tại Điều 189 BLTTDS.
Tạm đình chỉ giải quyết vụ án không phải là chấm dứt việc giải
quyết vụ án và đình chỉ tố tụng mà bản than quá trình giải quyết vụ án chỉ
tạm thời bị gián đoán trong một thời gian nhất định. Vì vây, sau khi có
quyết định tạm dình chỉ giải quyết vụ án, Tòa án không xóa sổ thụ lý đói
với vụ án này mà chỉ ghi chú vào sổ thụ lý số, ngày, tháng, năm của quyết
định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự đó.

31
Thời hạn tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự, pháp luật không quy
định cụ thể. Tuy nhiên sau khi có quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án,
nếu thấy lý do hay căn cứ tạm đình chỉ không còn thì Tòa án lại tiếp tục
giải quyết vụ án.

32
 Đình chỉ giải quyết vụ án
Trong quá trình chuẩn bị xét xử, nếu có căn cứ do pháp luật quy định
để ngừng việc giải quyết vụ án dân sự thì Tòa án sẽ quyết định ngừng giải
quyết vụ án dân sự - Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự.
Đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là việc Tòa án quyết định ngừng
việc giải quyết vụ án dân sự khi có những căn cứ do pháp luật quy định.
Đình chỉ là một phương thức xử lý đặc biệt của Tòa án trong quá
trình giải quyết vụ việc dân sự. Trước đây, trong PLTTGQCVADS,
PLTTGQCVAKT hay PLTTGQCVALĐ chỉ quy định một loại đình chỉ
duy nhất là đình chỉ giải quyết vụ án dưới hình thức “Quyết định đình chỉ
giải quyết vụ án”. Hiện nay, BLTTDS quy định nhiều loại đình chỉ khác
nhau tương ứng với từng giai đoạn tố tụng và từng loại căn cứ khác nhau,
theo đó Tòa án sẽ ra nhiều loại quyết định đình chỉ khác nhau: đình chỉ giải
quyết vụ án dân sự trong thủ tục sơ thẩm, đình chỉ giải quyết vụ án dân sự
trong thủ tục phúc thẩm, đình chỉ xét xử phúc thẩm, đình chỉ xét xử yêu cầu
của đương sự.
Đặc điểm của việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là sau khi có
quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự, các hoạt động tố tụng giải
quyết vụ án dân sự được ngừng lại.
Tính chất của loại đình chỉ giải quyết vụ án dân sự này là chấm dứt
hoạt động tố tụng. Đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong thủ tục sơ thẩm là
một phương thức giải quyết vụ án dân sự. Bởi vì, một vụ án dân sự sẽ được
giải quyết qua một trong ba phương thức là hòa giải thành công, đình chỉ
giải quyết vụ án và mở phiên tòa xét xử. Các căn cứ đình chỉ giải quyết vụ
án được quy định cụ thể tại Điều 192 BLTTDS.

33
Cụ thể hóa những căn cứ nêu trên trong BLTTDS, TANDTC đã có
nghị quyết hướng dẫn cụ thể về nội dung của từng căn cứ. Tuy nhiên, cần
lưu ý đối với căn cứ “vụ án không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa
án” thì không phải trong mọi trường hợp sau khi thụ lý vụ án nếu phát hiện
không thuộc thẩm quyền thì Tòa án cấp sơ thẩm sẽ đình chỉ giải quyết vụ
án, mà tùy từng trường hợp không thuộc thẩm quyền, Tòa án có thể chuyển
vụ án cho Tòa án khác giải quyết, vẫn tiến tục giải quyết vụ án nhưng phải
ghi ký hiệu loại án cho phù hợp hoặc đình chỉ giải quyết vụ án. Còn đối với
căn cứ “hết thời hạn được thông báo để nộp tiền tạm ứng án phí mà người
khởi kiện không nộp hoặc không đến Tòa án làm thủ tục thụ lý vụ án, trừ
trường hợp có lý do chính đáng” [3] thì về mặt từ ngữ, không thể áp dụng
là căn cứ đình chỉ giải quyết vụ án, bởi vì lúc này Tòa án chưa thụ lý vụ án.
Mà căn cứ này cần phải được hiểu là, nếu đương sự không nộp tiền tạm
ứng án phí mà không thuộc trường hợp không phải nộp hoặc được miễn án
phí nhưng Tòa án đã thụ lý giải quyết thì sau đó phải đình chỉ giải quyết vụ
án dân sự.
Về thời điểm áp dụng, đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong thủ tục
sơ thẩm được Tòa án cấp sơ thẩm áp dụng từ sau khi Tòa án thụ lý sơ thẩm
giải quyết vụ án đến trước khi ra bản án, quyết định sơ thẩm. Nói cách
khác, Tòa án cấp sơ thẩm có thể đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong giai
đoạn chuẩn bị xét xử hoặc tại phiên tòa sơ thẩm. Tuy nhiên, nhận định này
rút ra từ suy luận trong các Điều luật tương ứng bởi lẽ BLTTDS không có
một quy định cụ thể nào về thời điểm áp dụng đình chỉ giải quyết vụ án dân
sự. Đó là Điều 192 BLTTDS trong phần “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm” quy
định về đình chỉ giải quyết vụ án là “sau khi thụ lý vụ án...”, và Điều 210
BLTTDS trong phần “Phiên tòa sơ thẩm” quy định “đình chỉ giải quyết vụ
án... được thông qua tại phòng nghị án”.

34
Hình thức của việc đình chỉ giải quyết vụ án trong thủ tục sơ thẩm là
Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự. Nội dung, mẫu quyết định này
đã được quy định cụ thể tại Nghị quyết số 02/2006/NQ-HĐTP của Hội
đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. Theo quy định tại khoản 1 Điều
194 BLTTDS thì thẩm quyền ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự
thuộc về thẩm phán được phân công giải quyết vụ án đó. Điều luật này
không quy định rõ thẩm phán có thẩm quyền ra quyết định đình chỉ giải
quyết vụ án dân sự trong giai đoạn nào của quá trình tố tụng, nhưng thực tế
thẩm quyền này chỉ được thực hiện trong giai đoạn chuẩn bị xét xử. Bởi vì
theo quy định tại khoản 2 Điều 210 BLTTDS thì các quyết định tại phiên
tòa sơ thẩm, trong đó có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự phải
được thảo luận, thông qua tại phòng nghị án. Như vậy thẩm quyền ra quyết
định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự tại phiên tòa sơ thẩm thuộc về Hội
đồng xét xử.
Về hậu quả pháp lý, quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự
trong thủ tục sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật ngay mà có thể bị kháng
cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Nếu không bị kháng cáo, kháng
nghị, quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự có hiệu lực pháp luật và
làm chấm dứt tố tụng. Hơn nữa, việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự
không chỉ chấm dứt về mặt tố tụng mà đồng thời nội dung vụ án cũng được
giải quyết nhưng bằng phương thức Tòa án từ chối phân xử tranh chấp.
Khác với các vụ án phải qua xét xử thì Tòa án áp dụng pháp luật nội dung
để giải quyết tranh chấp, tuyên bố sự đúng sai, trách nhiệm của các đương
sự trong vụ án... nhưng khi đình chỉ giải quyết vụ án, Tòa án tuyên bố tranh
chấp giữa các bên đương sự không được Tòa án giải quyết, không áp dụng
pháp luật nội dung để phân xử tranh chấp giữa các bên. Nói cách khác, đối
tượng xét xử của Tòa án trong vụ án dân sự là yêu cầu của các đương sự đã

35
không được Tòa án giải quyết khi đình chỉ giải quyết vụ án. Chẳng hạn, khi
vụ án bị đình chỉ vì lý do đã hết thời hiệu khởi kiện thì Tòa án sẽ không
xem xét đến yêu cầu của nguyên đơn có căn cứ hay không, nội dung tranh
chấp đó như thế nào... mà chỉ quyết định chấm dứt giải quyết vụ án. Hệ quả
là vụ án bị đình chỉ sẽ làm chấm dứt tố tụng, mặc dù các quyền lợi về mặt
nội dung của các đương sự chưa được giải quyết nhưng các đương sự cũng
không thể khởi kiện lại để yêu cầu Tòa án giải quyết một lần nữa. Tuy
nhiên, khoản 1 Điều 193 BLTTDS cũng quy định một số ngoại lệ theo đó
các đương sự vẫn có thể khởi kiện lại một vụ án mới mặc dù trước đó đã bị
đình chỉ giải quyết vụ án.
Sau khi có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự, đương sự
không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết lại vụ án dân sự đó,
trừ các trường hợp quy định tại các điểm c, e và g khoản 1 Điều 192
BLTTDS và các trường hợp pháp luật có quy định khác. Đối với các
trường hợp này, khi khởi kiện lại vụ án đã bị Tòa án đình chỉ người khởi
kiện phải tuân thủ các quy định về khởi kiện và phải nộp tiền tạm ứng án
phí như mới khởi kiện lần đầu.
Đánh giá một cách khách quan, quy định của BLTTDS về các trường
hợp đương sự có quyền khởi kiện lại như trên là chưa hợp lý. Cụ thể, đối
với trường hợp người khởi kiện không có quyền khởi kiện thì đáng lẽ trong
mọi trường hợp họ không thể khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án
dân sự, bất kể thời điểm nào. Nếu tại thời điểm khởi kiện đó họ không có
quyền khởi kiện và bị đình chỉ nhưng sau đó họ lại có quyền khởi kiện vì
đã hội đủ những điều kiện nhất định thì đây là trường hợp người khởi kiện
“chưa có đủ điều kiện khởi kiện” đã được quy định tại điểm đ khoản 1 Điều
168 BLTTDS.
1.2.3. Phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự

36
Khái niệm và ý nghĩa của phiên tòa sơ thẩm
 Khái niệm phiên tòa sơ thẩm
Sau khi hòa giải không thành hoặc đối với những vụ án dân sự pháp
luật quy định không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải được, Tòa
án phải tiến hành phiên xét xử vụ án dân sự. Phiên xét xử này được gọi là
phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự.
Phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự là phiên xét xử vụ án dân sự lần đầu
của Tòa án.
Tất cả các vụ án dân sự nếu đã phải đưa ra xét xử thì đều phải trải
qua việc xét xử tại phiên tòa sơ thẩm. Phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự được
tiến hành trong một thời điểm, thời gian nhất định. Tại phiên tòa sơ thẩm
tập trung các hoạt động tố tụng của những người tiến hành tố tụng và
những người tham gia tố tụng như Thẩm phán, Hội thẩm, Thư kí tòa án,
đương sự và người bảo vệ quyền lợi của đương sự… Hội đồng xét xử thực
hiện việc xét xử qua việc nghe các bên đương sự trình bày, tranh luận; kiểm
tra, xác minh các tài liệu, chứng cứ của vụ án một cách tòa diện và khách
quan; áp dụng đúng pháp luật quyết định giải quyết vụ án. Khác với việc
hòa giải vụ án Tòa án chỉ tập trung vào những vấn đề cơ bản, ở phiên tòa sơ
thẩm, Tòa án phải giải quyết tất cả các vấn đề của vụ án.
Điều 15 BLTTDS quy định việc xét xử của Tòa án được tiến hành
công khai. Vì vậy, mọi hoạt động tố tụng ở phiên tòa của các cơ quan tiến
hành tố tụng và những người tham gia tố tụng phải được công khai hóa,
mọi người đều có quyền tham dự phiên tòa.
Tòa án chỉ được căn cứ vào những tài liệu, chứng cứ đã được thẩm
tra, xem xét, đánh giá tại phiên tòa để giải quyết vụ án chứ không được căn
cứ vào những tài liệu, tin tức chưa được xem xét tại phiên tòa. Hội đồng xét

37
xử quyết định giải quyết mọi vấn đề thuộc về nội dung vụ án cũng như
thuộc về thủ tục tố tụng tòa án bằng việc biểu quyết theo đa số.
 Ý nghĩa của phiên tòa sơ thẩm
Phiên tòa sơ thẩm là phiên xử lần đầu nhưng có ý nghĩa rất quan
trọng đối với việc giải quyết vụ án dân sự. Tại phiên tòa sơ thẩm Tòa án sẽ
quyết định giải quyết các vấn đề của vụ án, xác định quyền và nghĩa vụ của
các đương sự làm cơ sở cho việc thi hành án. Sau khi Tòa án tiến hành
phiên tòa sơ thẩm việc giải quyết vụ án dân sự kết thúc, trừ trường hợp có
kháng cáo, kháng nghị.
Phiên tòa sơ thẩm cũng là nơi Tòa án thực hiện việc giáo dục pháp
luật. Thông qua hoạt động xét xử của Tòa án, những người tham dự phiên
tòa biết rõ hơn các quy định của pháp luật được Tòa án áp dụng giải quyết
vụ án từ đó nâng cao được ý thức pháp luật của họ.
Hoạt động xét xử của Tòa án ở phiên tòa sơ thẩm là để thực hiện
chức năng, nhiệm vụ của cơ quan xét xử, thực hiện đường lối, chính sách
của Đảng và Nhà nước. Nếu hoạt động này được tiến hành tốt sẽ làm tăng
thêm tác dụng của công tác giáo dục chính trị, giáo dục pháp luật, nâng cao
được ý thức pháp luật cho nhân dân. Ngược lại, thì kết quả của công tác
giáo dục sẽ bị hạn chế, gây ảnh hưởng xấu, làm cho mọi người thiếu tin
tưởng vào hoạt động xét xử của Tòa án.
 Những quy định chung về phiên tòa sơ thẩm
- Nguyên tắc tiến hành phiên tòa sơ thẩm
Để giải quyết đúng được các vụ án dân sự, việc tiến hành phiên tòa
sơ thẩm phải được thực hiện một cách chu đáo, nghiêm túc, phải tuân thủ
đầy đủ các nguyên tắc của tố tụng dân sự được quy định tại các điều, từ
Điều 3 đến Điều 24 BLTTDS. Ngoài ra, vì sự có mặt của các bên đương sự

38
trong vụ án là rất cần thiết cho nên phiên tòa sơ thẩm phải được tiến hành
đúng thời gian, địa điểm đã được ghi trong quyết định đưa vụ án ra xét xử
hoặc trong giấy báo mở lại phiên tòa trong trường hợp phải hoãn phiên tòa
(Điều 196 BLTTDS). Từ đó, bảo đảm cho các đương sự tham gia phiên tòa
thực hiên được đầy đủ các quyền và nghĩa vụ tố tụng bảo vệ quyền, lợi ích
hợp pháp của mình, tránh được sự phiền hà và tổn thất về thời gian, tiền
bạc cho đương sự do theo kiện.
Ngoài yêu cầu nêu trên, BLTTDS còn quy định phiên tòa sơ thẩm
dân sự phải dược tiến hành theo phương thức xét xử trực tiếp, bằng lời nói
và liên tục (Điều 197 BLTTDS). Thực hiện việc xét xử trực tiếp và bằng lời
nói nhằm đảm bảo cho Tòa án thẩm định và xác minh được đầy đủ, chính
xác các tài liệu, chứng cứ của vụ án và đánh giá chúng một cách toàn diện.
Theo quy định này, Tòa án phải trực tiếp xác định những tình tiết của vụ án
bằng cách hỏi và nghe lời trình bày của nguyên đơn, bị đơn, người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người đại diện hợp pháp, người
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và những người tham gia tố
tụng khác; xem xét, kiểm tra tài liệu, chứng cứ đã thu thập được; nghe kiểm
sát viên phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án, trong
trường hợp có kiểm sát viên tham gia phiên tòa; nghe các bên đương sự và
đại diện của họ tranh luận về chứng cứ cũng như về việc áp dụng pháp luật.
Bản án chỉ được căn cứ vào kết quả tranh tụng, việc hỏi tại phiên tòa và các
chứng cứ đã được xem xét, kiểm tra tại phiên tòa.
Việc xét xử tại phiên tòa phải được tiến hành liên tục, trừ thời gian nghỉ.
Các thành viên của Hội đồng xét xử phải xét xử vụ án từ khi bắt đầu cho đến
khi kết thúc, trừ trường hợp không thể tham gia xét xử được phải thay đổi.
Trong trường hợp đặc biệt do BLTTDS quy định thì việc xét xử có
thể tạm ngừng không quá 5 ngày làm việc. Hết thời hạn tạm ngừng, việc

39
xét xử vụ án được tiếp tục (khoản 2 Điều 197). Sở dĩ BLTTDS quy định
việc xét xử bằng lời nói và phải được tiến hành liên tục là nhằm bảo đảm
cho Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng dễ dàng nhớ được
các tình tiết của vụ án và giải quyết dứt điểm từng vụ. Tòa án phải xét xử
xong từng vụ án một rồi mới được xét xử đến vụ án khác, không được làm
thủ tục khai mạc phiên tòa chung cho nhiều vụ án hoặc tuyên án cung một
lúc cho nhiều vụ án.
- Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm
Điều 52 BLTTDS quy định Hội đồng sơ thẩm vụ án dân sự gồm một
Thẩm phán và hai Hội thẩm nhân dân. Trong trường hợp đặc biệt thì Hội
đồng xét xử sơ thẩm có thể gồm hai Thẩm phán và ba Hội thẩm nhân dân.
Trong quá trình xét xử, nếu có một thành viên nào của Hội đồng xét
xử vì lý do đặc biệt, không thể tham gia xét xử vụ án được nữa, thì việc
thay thế thành viên đó sẽ được thực hiện theo quy định tại Điều 198
BLTTDS.
- Những người tham gia phiên tòa sơ thẩm.
Để vụ án được giải quyết nhanh chóng, chính xác và đồng thời bảo
đảm cho việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự và bảo đảm cho
việc xét xử, trực tiếp, liên tục, bằng lời nói thì Tòa án mở phiên tòa để xét
xử vụ án, tất cả những người tham gia tố tụng phải được triêu tập tham gia
phiên tòa.
Theo quy định tại các điều, từ Điều 199 đến Điều 207 BLTTDS,
những người tham gia tố tụng tại phiên tòa gồm có: Nguyên đơn, bị đơn,
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, người đại diện của đương sự, người
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người
giám định và người phiên dịch. Ngoài ra, theo quy định tại khoản 2 Điều 21

40
BLTTDS Viện kiểm sát nhân dân tham gia phiên tòa đối với những vụ án
do Tòa án thu thập chứng cứ mà đương sự có khiếu nại, các việc dân sự
thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
- Hoãn phiên tòa sơ thẩm
Hoãn phiên toà là việc chuyển thời điểm tiến hành phiên toà dân sự
đã định sang thời điểm khác muộn hơn.
Xuất phát từ tính chất quan trọng đối với sự tham gia tố tụng tại
phiên tòa của các chủ thể quan hệ pháp luật tố tụng dân sự, Bộ Luật tố tụng
dân sự (BLTTDS) quy định các trường hợp Hội đồng xét xử phải hoãn
phiên tòa. Theo đó, phiên tòa dân sự sơ thẩm có thể bị hoãn khi phải thay
đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký tòa án, Kiểm sát viên, người
giám định, người phiên dịch hoặc do sự vắng mặt của các bên đương sự,
những người tham gia tố tụng khác hoặc các trường hợp quy định tại khoản
2 Điều 51, khoản 2 Điều 72, các Điều 199, 200, 201, 203, 204, 205, 206,
207, 215 và khoản 4 Điều 230 BLTTDS.
Có thể nói quy định về hoãn phiên tòa trong BLTTDS là chế định
được pháp điển hóa từ các công văn hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối
cao khi thực hiện PLTTGQCVADS, PLTTGQCVAKT cũng như
PLTTGQCTCLĐ và từ chính các quy định của các Pháp lệnh tố tụng này.
BLTTDS với nhiều quy định mới, chi tiết và toàn diện hơn so với các Pháp
lệnh trước đây đã đánh dấu bước tiến trong kỹ thuật lập pháp và sự hoàn
thiện hơn về thủ tục tố tụng đối với việc ban hành quyết định hoãn phiên
tòa của Hội đồng xét xử cùng các căn cứ được xác định cụ thể hơn trong
Luật. Tuy nhiên, dưới khía cạnh lý luận, một số quy định của BLTTDS về
căn cứ hoãn phiên tòa vẫn gây nhiều tranh cãi, nhiều quy định về bản chất
là những quy định không có tính khả thi trong việc áp dụng.

41
- Các trường hợp hoãn phiên tòa
Về quy định tại Điều 202 BLTTDS “Xét xử trong trường hợp đương
sự vắng mặt tại phiên tòa”.
Đương sự là thành phần quan trọng của vụ án dân sự phải có mặt tại
phiên tòa khi Tòa án xét xử vụ án dân sự. Do tính chất quan trọng về địa vị
tố tụng của đương sự mà Pháp luật tố tụng dân sự quy định Hội đồng xét
xử phải hoãn phiên tòa trong trường hợp nguyên đơn, bị đơn, người có
quyền lợi nghĩa vụ liên quan, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
đương sự vắng mặt lần thứ nhất có lý do chính đáng như quy định tại các
Điều 199, 200, 201 và 203 BLTTDS. Tòa án chỉ xét xử vắng mặt đương sự
khi rơi vào một trong các trường hợp được quy định tại Điều 202 BLTTDS.
Thực tế tố tụng, các vụ kiện dân sự có nhiều trường hợp bị đơn
không chấp hành giấy triệu tập, cố tình trốn tránh, thậm trí có tư tưởng ỷ lại
làm cho vụ kiện bị kéo dài, gây khó khăn cho Tòa án giải quyết vụ kiện đặc
biệt với những vụ kiện phức tạp có nhiều nguyên đơn, nhiều bị đơn hoặc
nhiều người có quyền, nghĩa vụ liên quan. Theo quy định tại
PLTTGQCVADS, PLTTGQCVAKT, PLTTGQCTCLĐ được ban hành
trước đây, khi các đương sự vắng mặt lần thứ nhất dù có lý do chính đáng
hay không, Tòa án đều phải hoãn phiên toà, Tòa án tiến hành xét xử vắng
mặt bị đơn nếu “bị đơn được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai [3] mà vẫn
vắng mặt không có lý do chính đáng. Đây là một trong những nguyên nhân
góp phần làm cho phiên toà sơ thẩm có thể bị hoãn nhiều lần vì bị đơn viện
dẫn những lý do gọi là chính đáng khi họ gặp những trở ngại khách quan
không thể khắc phục được như ốm đau, thiên tai, bão lụt, hoặc đi công tác
đột xuất…Để khắc phục tình trạng này, tại khoản 1 Điều 200 BLTTDS quy
định: “Bị đơn phải có mặt tại phiên tòa theo giấy triệu tập của Tòa án; nếu
vắng mặt lần thứ nhất có lý do chính đáng thì phải hoãn phiên tòa”, tương

42
tự vậy khoản 1 Điều 201 BLTTDS quy định: ‘Người có quyền lợi nghĩa vụ
liên quan phải có mặt tại phiên tòa theo giấy triệu tập của Tòa án; nếu
vắng mặt lần thứ nhất có lý do chính đáng thì phải hoãn phiên tòa”. Như
vậy, nếu theo quy định này thì Tòa án chỉ phải hoãn phiên tòa khi nguyên
đơn (khoản 1 Điều 199 BLTTDS), bị đơn, người có quyền lợi và nghĩa vụ
liên quan vắng mặt lần thứ nhất có lý do chính đáng, trường hợp nguyên
đơn, bị đơn, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan vắng mặt lần thứ nhất
không có lý do chính đáng thì vụ án được xét xử vắng mặt đương sự là bị
đơn, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.
Tuy nhiên, khoản 3 Điều 202 BLTTDS quy định về việc xét xử vắng
mặt được dẫn chiếu tới quy định tại khoản 2 Điều 200 và khoản 2 Điều 201
BLTTDS, cụ thể là Tòa án chỉ có thể xét xử vắng mặt bị đơn và người có
quyền lợi và nghĩa vụ liên quan khi họ đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ
hai mà vẫn vắng mặt. Chúng ta thấy ngay sự mâu thuẫn từ chính các điều
khoản khác nhau của cùng một điều luật. Khoản 2 của Điều 200 phủ định
hiệu lực của khoản 1 Điều 200 BLTTDS, khoản 2 Điều 201 tương tự vậy
cũng phủ định việc áp dụng khoản 1 Điều 200 BLTTDS. Tức là, tại phiên
tòa, tất cả các trường hợp nguyên đơn, bị đơn và người có quyền lợi nghĩa
vụ liên quan vắng mặt lần thứ nhất dù họ không có lý do chính đáng thì
Tòa án cũng đều phải hoãn phiên tòa mà không được xét xử vắng mặt họ.
Tại hướng dẫn mục 1.1 phần III về chương XIV BLTTDS của Nghị
quyết số 02/2006/NQ-HĐTP khẳng định thêm điều kiện chắc chắn về việc
áp dụng khoản 2 Điều 200 và Điều 201 BLTTDS mà không áp dụng khoản
1 của hai điều luật này: “Khi nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi nghĩa
vụ liên quan vắng mặt tại phiên tòa lần thứ nhất theo quy định tại khoản 1
Điều 199, khoản 1 Điều 200 và khoản 1 Điều 201 của BLTTDS dù không
có lý do chính đáng, thì Tòa án vẫn hoãn phiên tòa”.[3] Như vậy, nếu vụ

43
án có nhiều nguyên đơn, bị đơn hoặc nhiều người có quyền lợi và nghĩa vụ
liên quan thì mỗi nguyên đơn, mỗi bị đơn, mỗi người có quyền lợi nghĩa vụ
liên quan vắng mặt lần thứ nhất (có lý do chính đáng hoặc không có lý do
chính đáng) Tòa án đều phải hoãn phiên tòa một lầnThứ hai, về việc hoãn
phiên tòa theo quy định tại khoản 4 Điều 230.
Khoản 4 Điều 230 BLTTDS quy định như sau:
“Khi có người tham gia tố tụng không đồng ý với kết luận giám định
được công bố tại phiên tòa và có yêu cầu giám định bổ sung hoặc giám
định lại, nếu xét thấy việc giám định bổ sung, giám định lại là cần thiết cho
việc giải quyết vụ án thì Hội đồng xét xử quyết định giám định bổ sung,
giám định lại; trong trường hợp này Hội đồng xét xử quyết định hoãn
phiên tòa”.
Theo nội dung của Điều luật, điều kiện cần và đủ để Hội đồng xét xử
áp dụng khoản 4 Điều 230 BLTTDS là trong giai đoạn chuẩn bị xét xử
đương sự đã phải có yêu cầu giám định, quyết định trưng cầu giám định
của Tòa án và có kết luận giám định. Trường hợp đây là yêu cầu giám định
mới lần đầu tiên đưa ra tại phiên tòa thì không thuộc căn cứ để Hội đồng
xét xử hoãn phiên tòa.
- Thời hạn hoãn phiên tòa
Như đã phân tích và trình bày ở các phần trên, phiên tòa xét xử dân
sự có thể bị hoãn khi phải thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư kí
tòa án, Kiểm sát viên, người giám định, người phiên dịch hoặc do sự vắng
mặt của các bên đương sự, những người tham gia tố tụng khác hoặc các
trường hợp theo quy định tại khoản 2 Điều 51, khoản 2 Điều 72, các Điều
199, 200, 201, 203, 204, 205, 206, 207, 215 và khoản 4 Điều 203 BLTTDS

44
thì thời hạn hoãn phiên tòa sơ thẩm không qua 30 ngày, kể từ ngày ra quyết
định hoãn phiên tòa.
- Quyết định hoãn phiên tòa
Việc hoãn phiên tòa do Hội đồng xét xử quyết định. Quyết định hoãn
phiên tòa phải được lập thành văn bản. Trong quyết định hoãn phiên tòa
phải nêu đầy đủ các nội dung theo quy định tại Điều 208 BLTTDS.
Quyết định hoãn phiên tòa phải được chủ tọa phiên tòa thay mặt Hội
đồng xét xử kí tên và thông báo công khai cho những người tham gia tố
tụng biết; đối với người vắng mặt thì Tòa án gửi ngay cho họ quyết định đó
đồng thời gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp.
- Nội quy phiên tòa
Nội quy phiên tòa là các quy định về quy tắc xử sự của các chủ thể ở
tại phiên tòa. Những quy định cụ thể của nội quy phiên tòa được quy định
tại Điều 209 BLTTDS. Nội quy phiên tòa có hiệu lực bắt buộc mọi người
phải tuân theo khi tham gia tố tụng tại phiên tòa hoặc tham dự phiên tòa.
Trước khi khai mạc phiên tòa, theo Điều 212 BLTTDS, Thư hý tòa án có
nhiệm vụ phổ biến nội quy phiên tòa cho những người tham gia tố tụng và
tham dự phiên tòa biết để họ thực hiện thực hiện.
- Bản án sơ thẩm
Bản án sơ thẩm dân sự là văn kiện được tuyên nhân danh Nhà nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khi có hiệu lực pháp luật phải được
các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, các đơn vị vũ trang
nhân dân và mọi công dân tôn trọng; những người và đơn vị hữu quan phải
nghiêm chỉnh chấp hành (theo Điều 136 Hiến pháp 1992, Điều 12
LTCTAND và Điều 19 BLTTDS).

45
Bản án kết thúc toàn bộ quá trình xét xử, xác định những vấn đề chủ
yếu của vụ án cần phải giải quyết. Đối với các vụ án dân sự, bản án phân
tích chính xác những quyền, lợi ích hợp pháp bị xân phạm và Tòa án đưa ra
phán quyết có tình, có lý. Bản án giúp cho mọi người nhận thức rõ đường
lối và pháp luật được vận dụng vào thực tiễn. Bản án là công cụ bảo vệ chế
độ, bảo vệ trật tự xã hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân. Bản
án có tác dụng giáo dục đương sự, giáo dục quần chúng tin tưởng vào hoạt
động xét xử, nâng cao ý thức pháp luật, góp phần củng cố, xác lập nếp sống
mới trong xã hội. Vì vậy, bản án phải được Hội đồng xét xử thảo luận và
thông qua tại phòng Nghị án.
Cơ cấu bản án gồm có ba phần: phần mở đầu; phần nội dung vụ án
và nhận định của Tòa án; phần quyết định.
Trong từng phần của vụ án, Tòa án phải ghi đầy đủ các nội dung
theo quy định tại Điều 238 BLTTDS.
- Biên bản phiên tòa
Biên bản phiên tòa phản ánh mọi diễn biến của phiên tòa. Do đó,
Thư ký tòa án phải có mặt thường xuyên, liên tục tại phòng xử án để ghi
biên bản. Biên bản phiên tòa là một trong những căn cứ quan trọng để Viện
kiểm sát, Tòa án có thẩm quyền kiểm tra, kiểm sát lại việc xét xử của Tòa
án nên phải được ghi vào những tờ giấy riêng lưu vào trong hồ sơ vụ án.
Biên bản phiên tòa phải ghi đầy đủ các nội dung theo quy định tại Điều 211
BLTTDS.

Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Dân Sự Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Toà Án.

Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Dân Sự Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Toà Án.

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Dân Sự Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Toà Án.

Similar to Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Dân Sự Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Toà Án. (20)

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Vietkhoaluan.com / Zalo : 0917.193.864

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Vietkhoaluan.com / Zalo : 0917.193.864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (19)

Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Dân Sự Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Toà Án.