Profesor Wiesław Babik

1. ? - Informacja – różne ujęcia
Prof. dr hab. Wiesław Babik
Uniwersytet Jagielloński
w.babik@uj.edu.pl
Uniwersytet Otwarty AGH – Panel informatyczny. Kraków 25 października 2016

2. Badanie wzajemnego oddziaływania człowieka i
informacji – podmiotu i przedmiotu (produktu) nie jest
projektem prostym. Wymaga uwzględnienia różnych
perspektyw.
Ponieważ mamy do czynienia z efektami działań
człowieka oraz wzajemnym (zwrotnym) wpływem tych
pierwszych na swoich twórców i użytkowników, można i
trzeba ten obszar analizować z różnych perspektyw.

3. Tytuł prezentacji nie jest przypadkowy. Ma ona pokazać
różne ujęcia i podejścia do informacji, czyli do tego
samego przedmiotu.
Zostały wybrane najnowsze podejścia do informacji.

4. Informacja
Słowo informacja wywodzi się z języka łacińskiego.
Przez informację rozumiemy własność wiadomości
polegającą na zmniejszeniu nieokreśloności lub
niepewności co do stanu lub dalszego rozwoju sytuacji,
której ta wiadomość dotyczy.
Informacja jest odpowiedzią na powstałą wątpliwość bądź
pytanie.
[S.E. DWORECKI, J.S. BERNY: Logistyka racjonalnego działania (Zarządzanie strumieniami
przepływów). Radom 2005, s. 237]

5. Informacja
Informacja to ilość przekazywanej wiadomości
(R.W. GRIFFIN. Podstawy zarządzania informacją. Warszawa 2002, s. 676).
Informacja jako zawiadomienie przekazane przez
informującego i przyjęte przez informowanego do
wiadomości o czymś, co informowanemu nie było znane,
bywa przekazywana zawsze za pośrednictwem ludzi lub
rzeczy, które są ich nośnikami.
Definicja ta sprawia, że problem przekazywania informacji
jest w samej istocie analogiczny do problemu
przekazywania towarów w transporcie przez sieć
przewozową.
[S.E. DWORECKI, J.S. BERNY: Logistyka racjonalnego działania (Zarządzanie strumieniami
przepływów). Radom 2005, s. 238]
Informacja to taki rodzaj zasobów, który pozwala na
zwiększenie naszej wiedzy o nas i otaczającym nas świecie.
[J. KISIELNICKI, H. SROKA. Systemy informacyjne biznesu. Warszawa 1999, s. 13].

6. Informacja
Podstawowe cechy informacji w systemach informatycznych:
Informacja jest niezależna od obserwatora (obiektywna);
Informacja przejawia cechę synergii;
Informacja jest różnorodna;
Informacja jest niewyczerpywalnym zasobem;
Informacja może być powielana, przenoszona w czasie i
przestrzeni;
Informację można przetwarzać nie powodując jej zniszczenia
(zużycia);
Ta sama informacja ma różne znaczenie dla różnych
użytkowników (subiektywność oceny);
Każda jednostka informacji opisuje obiekt tylko ze względu na
jego jedną cechę.
[B. STEFANOWICZ. Informacyjne systemy zarządzania. Warszawa 1997, s. 25].

7. Obecnie duże zainteresowanie wielu badaczy budzą nie
tylko informacja i wiedza w ujęciu przedmiotowym, lecz
także kwestie potrzeb i zachowań informacyjnych, w tym
także wykorzystanie informacji, zarządzanie nią, jej
aksjologia i estetyka (m.in. pewne aspekty wizualizacji),
architektura oraz kultura informacji.

8. Mapa drogowa
Wprowadzenie
Architektura informacji
Logistyka informacji
Antropologia informacji
Kultura informacji
Podsumowanie
Bibliografia

9. Architektura informacji (AI)
Podstawowe źródła:
ROSENFELD, Louis, MORVILLE, Peter. Architektura informacji w serwisach internetowych, Gliwice 2003.
SKÓRKA, Stanisław. Architektura informacji. Nowy kierunek rozwoju informacji naukowej, „Biuletyn
EBIB” 2002, nr 11, http://www.ebib.pl/2002/40/skorka.php (odczyt: 09.02.2015).

10. W prezentacji zamieszczono zdjęcia wykonane przez autora prezentacji w Rio de Janeiro

11. Architektura informacji
Początki jej powstania najlepiej obrazują słowa
Jesse’a Jamesa Garretta: „Architektura informacji
jest tak stara, jak stara jest komunikacja
międzyludzka, tam gdzie jest informacja jest
architektura”.
[J. J. GARRETT. The Information Architecture of Everyday Things, 2002,
www.jjg.net/ia/files/jjg_ everyday_031702.ppt (odczyt 09.02.2015)].

12. Architektura informacji
Pierwsze znane próby nadania informacji określonej
struktury podjęto już kilkaset lat pne. Dowodem na to są
odnalezione z czasów starożytnych, uszeregowane
tematycznie i bibliograficznie zwoje i zbiory glinianych
tabliczek.
Lata 90. ubiegłego wieku i związany z nimi szybki rozwój
Internetu, przyczyniły się do zmian w rozumowaniu i
zastosowaniu AI, która początkowo skoncentrowana na
projektowaniu przekazów informacyjnych, stała się
elementem bazowym w budowaniu serwisów
internetowych.
Obecność AI możemy także zauważyć w codziennym,
otaczającym nas świecie, np. w budowie książki, czyli
tytuł, autor, rozdziały lub hasła, segregacji owoców i
warzyw na targu albo w sposobie rozłożenia towarów w
supermarkecie.

13. Architektura informacji
W najprostszym ujęciu AI jest sposobem organizowania
jakiejś treści, co nie jest możliwe bez umiejętnego
operowania językiem i odpowiedniego sposobu prezentacji
informacji. Odpowiedniego, to znaczy tak samo jasnego i
kompletnego dla wszystkich odbiorców.
Jednak należy zaznaczyć, że po pierwsze, żadna forma
zobrazowania jakiejś treści nie odda w pełni myśli i
intencji autora, a po drugie, dwóch różnych odbiorców nie
odczyta tego samego przekazu w ten sam sposób.
Wszystko to, a więc m.in. wielość sposobów i środków
przekazu oraz wielość sposobów jego rozumienia przez
adresatów o zróżnicowanych potrzebach i umiejętnościach,
sprawia, że AI jest definiowana w różny sposób.

14. Architektura informacji
Zdaniem Stanisława Skórki, krajowego ambasadora
stowarzyszenia ASIS&T European Information Architecture
Summit, istnieje obecnie blisko dziewięćset terminów AI.
Większość z nich zainicjowali eksperci dziedzinowi podczas
pierwszego zjazdu architektów informacji w 2000 r., w
Bostonie.
W kontekście terminologicznym AI czerpie z różnych
dziedzin ( m.in. nauka o informacji) i dostosowuje je do
własnych potrzeb – marketing internetowy, środowisko
(systemy) informacyjne i metody ich projektowania,
personalizacja i doświadczenia użytkownika (z ang. user
experience).

15. Architektura informacji
Oficjalnie za autora terminu AI uznaje się Richarda Saula
Wurmana, który użył go po raz pierwszy w 1976 r., na
określenie kontekstu w jakim występuje informacja w
społeczności miejskiej, a także sposobów jej gromadzenia,
zarządzania i prezentowania. R. S. Wurman stworzył także
pojęcie architekta informacji, którego określił jako
organizatora informacji służącej powiększeniu wiedzy
użytkownika.
E. REISS. Wszyscy jesteśmy architektami informacji – wywiad z prof. Ericem Reissem, rozm. przepr. S.
Skórka, „Konspekt” 2007, nr 3-4, http://www.wsp.krakow.pl/konspekt/30/index.php?i=023 (odczyt:
09.02.2015).
S. SKÓRKA. Architektura informacji. Dziedzina wiedzy czy rzemiosło?,
http://www.slideshare.net/skorkas/skorka-stanislaw-ai-dziedzina-czy-rzemioso (odczyt: 10.02.2015).
A. DILLON. Information Architecture in JASIST. Just Where Did We Come From?, „The Journal of the
Society for Information Science and Technology” 2002, nr 10, s. 821-823.

16. Architektura informacji
Wśród pionierów AI występuje także John A. Zachman,
amerykański założyciel konsultingowej i edukacyjnej
firmy Zachman International oraz twórca Siatki Zachmana
(ang. Zachman framework). Według niego AI jest
rodzajem logicznej konstrukcji niezbędnej do określania i
kontrolowania interfejsów oraz integracji wszystkich
elementów danego systemu. Według J. A. Zachmana AI
służy kreowaniu i opisywaniu struktur ściśle związanych z
systemami informatycznymi.
J. A. ZACHMAN. A Framework for information systems architecture, „IBM System Journal” 1987,
nr 3, s. 454, http://links.enterprisearchitecture.dk/links/files/Zachman_s_Original_1987_Paper.pdf
(odczyt: 10.02.2015).

17. Architektura informacji
Jedna z najczęściej cytowanych i najbardziej wyczerpujących
definicji AI należy do Louisa Rosenfelda i Petera Morville’a,
według których jest ona składową czterech obszarów.
Po pierwsze, rozumiana jest jako „połączenie sposobu
organizacji informacji, nadawania nazw rozpoznawczych
(etykietowania elementów informacyjnych) i schematów
przeszukiwania w systemie informacyjnym”.
Po drugie, stanowi „strukturalne projektowanie przestrzeni
informacyjnej, służące ułatwieniu kompletowania informacji i
udostępnianiu jej użytkownikom”.

18. Architektura informacji
Po trzecie, jest to „sztuka oraz nauka nadawania struktur i
klasyfikowania serwisów (stron) internetowych i
intranetowych, mające na celu ułatwienie ludziom znajdowanie
informacji i ich wykorzystanie”
i po czwarte, występuje w znaczeniu „dyscypliny poznawczej
i praktycznej zajmującej się dostarczaniem zasad
projektowania i tworzenia konstrukcji w krajobrazie
wirtualnym”.
Autorzy sformułowali także definicję architekta informacji
określając go mianem „internetowego bibliotekarza”
umożliwiającego społeczeństwu odnalezienie poszukiwanej
informacji.
[L. ROSENFELD, P. MORVILLE, s. 20-25].

19. Architektura informacji
Według L. Rosenfelda i P. Morvilla AI składa się z systemów, które
można przyporządkować do czterech podstawowych grup. Są nimi:
- systemy organizacyjne,
- systemy etykietowania,
- systemy nawigacyjne,
- systemy wyszukiwawcze.
Systemy organizacyjne są ściśle związane z nawigacją, indeksowaniem i
nadawaniem etykiet, w związku z czym stanowią podstawę dla
systemów nawigacyjnych i systemów etykietowania. Systemy
organizacyjne opierają się na klasyfikowaniu informacji i składają się ze
schematów, odpowiadających za wspólne właściwości danych obiektów
i ich logiczny układ oraz struktur, określających relacje i zależności
między obiektami. Schematy dzielą się na dokładne: alfabetyczny,
chronologiczny, geograficzny i niejednoznaczne: temat, zadanie,
audytorium i hybrydy (połączenie różnych schematów).

20. Architektura informacji
Wśród elementów znajdują się: użyteczność (z ang. usability) –
odpowiada za prostotę i wygodę w użyciu, funkcjonalność (z ang.
usefulness) – zaspokojenie potrzeb informacyjnych użytkowników,
dostępność (z ang. accesibility) – powszechność, elastyczność,
wiarygodność (z ang. credibility) – zdobycie zaufania wśród klientów,
pożądanie (z ang. desirability) – nawiązanie do przyjaznego
interfejsu, grafika i wizerunek serwisu, znajdowalność (z ang.
findability) – skuteczność wyszukiwania informacji w serwisie i
wyszukania samego serwisu w sieci. Wszystkie te elementy wpływają
na wartościowość serwisu (z ang. valuable), czyli gwarantują zysk i
sukces serwisu.
User experience design…, http://uxdesign.pl/architektura-pozytywnych-doswiadczen/ (odczyt:
21.02.2015).

21. Architektura informacji
AI jako sztukę i naukę organizowania informacji rozumie także
Peter Stiglich – przewodniczący Clarity Solution Group
zajmującej się modelowaniem, zarządzaniem i integracją
danych. Definiuje on AI jako działalność jakiegoś
przedsiębiorstwa, która przejawia się w tworzeniu architektury
danych oraz zarządzaniu metadanymi.
Bardziej skondensowaną definicję AI przedstawia wspominany
już J. J. Garrett, według którego jest ona zestawieniem
poszczególnych elementów informacji w celu przekazania
odpowiedniego znaczenia.

22. Architektura informacji
Inaczej o AI pisze S. Skórka, którego zdaniem występuje ona w
trzech kontekstach, mianowicie: wielka AI (ang. big IA –
Information Architecture), stanowiąca zbiór teoretycznych i
praktycznych zagadnień związanych z opracowywaniem,
projektowaniem i zarządzaniem AI, potocznie nazywana w tym
sensie meta-dziedziną wiedzy oraz mała AI (ang. little IA), czyli
szczegółowe zagadnienia praktyczne, tzw. rzemiosło, a więc
dokumentacja, prace zespołowe, projekty i schematy. Architekci
informacji będący jednolitym zespołem praktyków, badaczy i
specjalistów w dziedzinie projektowania systemów
informacyjnych stanowią trzeci kontekst AI.
P. STIGLICH. Data architecture vs. Information architecture, 2007,
http://searchdatamanagement.techtarget.com/answer/Data-architecture-vs-information-architecture (odczyt:
10.02.2015).
J. J. GARRETT. www.jjg.net/ia/files/jjg_everyday_031702.ppt (odczyt: 09.02.2015).
S. SKÓRKA. Rola i zadania architekta informacji w społeczeństwie wiedzy, IX Forum PTIN, Zakopane 2007,
http://www.ptin.org.pl/konferencje/9forum/repoz/skorka.pdf (odczyt: 09.02.2015).

23. Funkcje architektury informacji
AI stanowi fundament dobrej i przynoszącej korzyści metody
reprezentowania informacji w sieci. Wynika to z funkcji jakie
spełnia. Do najważniejszych z nich zaliczyć można:
- zapobieganie przeładowaniu informacyjnemu,
- wpływ na użyteczność informacji w Internecie,
- projektowanie doświadczeń użytkownika.
Komitet Badań Naukowych, ePolska - Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w
Polsce na lata 2001-2006, s. 67-68, http://kbn.icm.edu.pl/cele/epolska.html (odczyt: 20.02.2015).
P. KONIGER, K. JANOWITZ. Drowning in Information, but Thirsty for Knowledge, „International Journal
of Information Management” 1995, vol. 15, nr 1, s. 5-16.
S. SKÓRKA. Architektura informacji. Dziedzina…, http://www.slideshare.net/skorkas/skorka-stanislaw-ai-
dziedzina-czy-rzemioso (odczyt: 20.02.2015).

24. Architektura informacji

25. Logistyka informacji
Podstawowe źródła:
BABIK, Wiesław: Information Logistics: Usability in Knowledge Organization. [In:] Knowledge Organization for a
Sustainable World: Challenges and Perspectives for Cultural, Scientific, and Technological Sharing in a Comnnected
Society. Ed. by J.Guimarães, S. Milani, V. Dodebei. Würzburg: Ergon Verlag 2016, p. 451-459.
GRIFFIN, Ricky W.: Podstawy zarządzania informacją. Warszawa: PWN 2002.

27. Logistyka – proces planowania, realizowania i
kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie
przepływu surowców, materiałów, wyrobów gotowych oraz
odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu
konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta.
Działania logistyczne mogą obejmować (choć nie muszą się
do nich ograniczać): obsługę klienta, prognozowanie
popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności
manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności
reparacyjne i zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów
produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe,
pakowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami,
transport i składowanie.
[https://pl.wikipedia.org/wiki/Logistyka]

28. Uproszczoną „definicję” logistyki przedstawia reguła „7R” (ang.) w Polsce
przetłumaczona na 7W:
right product (właściwy produkt),
right quantity (właściwa ilość),
right condition (właściwy stan),
right place (właściwe miejsce),
right time (właściwy czas),
right customer (właściwy klient),
right price (właściwa cena).
Mówi się również o formule 4C związanej z klientem (customer):
jego potrzeby, koszty, wygoda zakupu, dostarczone informacje.
W ramach przedsiębiorstwa mówi się o systemie logistycznym.
Można wyróżnić dwa podejścia logistyczne:
podejście klasyczne (patrzenie na interesy poszczególnych elementów z
osobna)
podejście integracyjne (całościowe) patrzenie przez pryzmat całości.
[https://pl.wikipedia.org/wiki/Logistyka]

29. Logistyka informacji
Najogólniej logistyka to proces planowania, implementacji i
kontrolingu skutecznego, wydajnego, efektywnego przepływu i
składowania towarów i usług w celu zaspokojenia potrzeb klientów,
zgodnie z ich wymogami i życzeniami oraz związanej z tym
informacji, od punktu ich pochodzenia do punktu konsumpcji.
Realizuje więc zadania transferu dóbr materialnych.
[https://pl.wikipedia.org/wiki/Logistyka]
W sytuacji, gdy informacja i wiedza są postrzegane jako towar a więc i
produkt efektywne sterowanie ich przepływem staje się problemem
logistycznym.
Zadaniem logistyki w tym przypadku staje się organizacja i
koordynacja procesów przepływu informacji i wiedzy w kanałach i
łańcuchach logistycznych.
Takie podejście jest zbieżne z rozumieniem logistyki jako koordynacji
zbioru określonej klasy procesów (tu procesów informacyjnych i
wiedzotwórczych) przebiegających w środowisku informacji,
identyfikowanym w ramach jednego lub wielu różnych układów
odniesienia.

30. Logistyka informacji
Dotychczasowe badania funkcjonowania systemów
informacyjnych potwierdzają tezę, że procesy
informacyjne z jednej strony nasiąknięte są zbędnymi
zasobami informacji, z drugiej zaś strony z punktu
widzenia użytkownika ujawniają często jej brak lub
niewłaściwy rodzaj.
W racjonalizacji zaopatrzenia informacyjnego w postaci
odpowiedniej organizacji informacji i wiedzy jest bardzo
przydatna logistyka informacji jako jedno z efektywnych
narzędzi organizacji informacji i wiedzy.

31. Logistyka informacji
Potrzeba rozwijania procesu obsługi informacyjnej
zorientowanej na potrzeby potencjalnego odbiorcy
informacji mocno wiąże się z logistyką informacyjną,
różniącą się od tradycyjnej logistyki funkcjonalnej, gdyż ta
nie jest w stanie sprostać współczesnym potrzebom.
Inteligentna logistyka informacji bazuje na nowej jakości
w procesach zaopatrzenia informacyjnego. Nową jakość
zaopatrzenia informacyjnego zapewnia decentralizacja
podaży informacji, co stanowi podstawę do działania
dynamicznych sieci tworzących przedsiębiorstwa
wirtualne. Jest to wyraz kreatywnej funkcji logistyki
informacji.

32. Logistyka informacji
Logistyka informacji zajmuje się więc optymalizacją dystrybucji informacji.
Zatem można sformułować ogólne kryterium jakościowe dla zaopatrzenia
w informację, a mianowicie, że informacja powinna być dostosowana do
potrzeb odbiorcy. Sprawia to, że powinno unikać się zjawiska redundancji.
Postać przekazywanych informacji powinna być zaprojektowana w sposób
jak najbardziej odpowiedni dla jej odbiorców. Powinno zachęcać się do
daleko idącej powtarzalności formy postaci przekazywanych informacji
zapewniając w ten sposób lepszą ich absorpcję przez odbiorców. System
logistyki informacji powinien być odporny na manipulowanie informacją i
przekłamania.
Logistyka informacji powinna być zbliżona w swojej strategii do just in
time – właściwego zaopatrzenia w informacje, we właściwym czasie i
właściwego odbiorcę. Trzeba mieć świadomość, że potrzeby informacyjne
są dla użytkownika ex ante podczas gdy systemy logistyczne stwarzają
możliwość rozwoju szczegółowej analityki informacji ex post. Należy to
odwrócić, aby informacja wcześniej stała się istotnym elementem oferty
skierowanej i docierającej do użytkownika.

33. Logistyka informacji
Zadaniem logistyki informacji jest oczyszczenie systemów
informacyjnych z nieracjonalnych powiązań
informacyjnych, z nadmiaru informacji (eliminacja
zbytniej redundancji), projektowanie zawartości
merytorycznej pakietów informacyjnych oraz czasów
zaopatrzenia informacyjnego wszystkich elementów
strukturalnych danej jednostki organizacyjnej i
potencjalnych użytkowników informacji.

34. Logistyka informacji
Znaczenie logistyki informacji wynika nie tylko w
postępującej hiperkonkurencji w globalizującym się rynku
informacyjnym oraz niepokojąco rozszerzającej się
asymetrii informacji rynkowej, lecz także z potrzeby
wdrażania zrównoważonego rozwoju w różnych
dziedzinach życia i działalności człowieka.
Stąd logistykę postrzega się jako szansę na obniżenie
kosztów obiegu informacji przy wszechstronnym wsparciu
tego procesu technologiami informatycznymi.

35. Logistyka informacji
Procesy informacyjne, mające na celu zaspokojenie
potrzeb informacyjnych wymagają przygotowania
informacji do jej konsumpcji.
Połączenia między procesami wytwarzania i
konsumpcji/odbioru informacji noszą nazwę procesów
logistycznych. Dotyczy to procesów gromadzenia,
opracowania i udostępniania informacji. Zaś systemy, w
których one zachodzą są określane jako systemy
logistyczne. Systemy informacyjne są więc systemami
logistycznymi.

36. Logistyka informacji
Obecnie w logistyce informacji następuje przejście z postrzegania
funkcjonalnego w zarządzaniu zasobami na postrzeganie procesowe
lub zorientowane na przepływ, co bardzo odpowiada obecnemu
zapotrzebowaniu istniejących procesów informacyjnych. Ten
paradygmat znajduje wyraz w strategii logistycznej. Realizacja
przyjętej strategii logistycznej dokonuje się w postaci
zoptymalizowanego łańcucha lub procesu logistycznego, w którym
upatruje się stały i niedościgniony ideał integracji wszelkich
przepływów informacji.
W logistyce informacji wykorzystuje się różnego rodzaju struktury, jak
klasyfikacje, które pozwalają na uporządkowanie dużych zbiorów
informacji, typologie, folksonomie, chmury tagów itd.
Logistyka informacji obejmuje projektowanie i tworzenie systemów
technicznych, organizacyjnych i informacyjnych, w tym tworzenie
struktur informacji oraz planowanie, sprawną realizację i wzajemną
koordynację procesów informacyjnych.

37. Logistyka informacji
W logistyce istotną rolę odgrywają potrzeby informacyjne, których
zaspokojenie jest niezbędne do realizacji wszystkich funkcji
zarządzania. Ich zaspokojenie jest możliwe tylko w sytuacji ciągłego
zapewnienia dostępu do aktualnych, dokładnych i wiarygodnych
informacji.
Zarządzanie logistyczne informacją polega na kompleksowym
zarządzaniu wszystkimi czynnościami w czasie przepływu strumieni
informacji, od ich powstania do ich odbioru. Dotyczy więc sterowania
i koordynowania oraz kontroli przepływów strumieni zasilania
informacyjnego za pomocą łańcuchów logistycznych, aby były one
efektywne. Racjonalne zarządzanie przepływem strumieni informacji
przyczynia się do poprawy jakości obsługi użytkowników informacji
poprzez zaspokojenie ich potrzeb zgodnie z ich oczekiwaniami.

38. Logistyka informacji
Funkcje logistyki rozciągnięte na sferę procesów
informacyjnych obejmują przede wszystkim aspekty
czysto organizacyjne nazywane organizacją informacji i
wiedzy.
Prowadzi w szczególności do optymalizacji strumieni i
przepływów zasobów informacyjnych. Integracja tych
procesów może zapewnić pożądaną jakość obsługi
informacyjnej użytkowników przy takiej organizacji
informacji i wiedzy, która pozwala uzyskać optymalny
poziom wykorzystania informacji i uzyskać dodatkową
wartość dodaną w postaci wiedzy.

39. Logistyka informacji
Nowa jakość obsługi informacyjnej może być uzyskana
dzięki decentralizacji podaży informacji z istniejących baz
danych i baz wiedzy stanowiących fundament
dynamicznych sieci tworzących wirtualne środowisko
informacyjne. Jest to ewidentny wyraz kreatywnej funkcji
logistyki informacji.
Wykorzystanie logistyki informacji pozwala na nowe
ujęcie procesów informacyjnych, które może wzbogacić
organizację informacji i wiedzy.

40. Antropologia informacji
Podstawowe źródło:
KISIELOWSKA, Małgorzata. Kultura informacji. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2016.

42. Antropologia informacji
Antropologia i aksjologia informacji „całościowo ujmują
relacje człowieka do otaczającego go świata w kontekście
jego potrzeb, wyzwań i wartości poznawczych, w
kontekście potrzeb zintegrowanej wizji siebie i świata”
[S. JASKUŁA, L. KORPOWICZ. Wychowawcze wyzwania…, s. 228].
Kognitywna analiza informacji jako przedmiotu
interpretacji – zdaniem tych autorów – może być
przedmiotem badania antropologii symbolicznej,
zajmującej się kulturowym zróżnicowaniem percepcji,
postaw wobec informacji oraz jej wartościowania
[Tamże, s. 231].

43. Antropologia informacji
Wśród cech specyficznych, prowokujących do
proponowania nowego spojrzenia na informację, można –
parafrazując M. Kisilowską - wymienić:
- bodźcowy charakter informacji, ów imperatyw
informacyjny, kształtujący ludzkie zachowania;
- decydujący wpływ informacji (dostępu do,
wykorzystania) na sposób i jakość życia człowieka, ściśle
związany z opisywaną przez Manuela Castellsa
sieciowością;
- zmianę (wynikającą z dwóch pierwszych) codziennego
funkcjonowania ludzi w kontekście dostępności informacji
i wykorzystania jej potencjału.

44. Antropologia informacji
Nic więc dziwnego, że zachowania informacyjne
człowieka w życiu codziennym, przygotowanie go do
życia w świecie zdominowanym przez informację, jego
kompetencje informacyjne, zamiany kanałów dostępności
treści – to dziś coraz częściej podejmowane tematy.

45. Antropologia informacji
Antropologia informacji to perspektywa badawcza
skoncentrowana na tych cechach informacji, które
kształtują zachowania człowieka i zachowaniach, które
szczególnie i nierozerwalnie wiążą się z informacją.
Większość takich zachowań ma charakter komunikacyjny,
część natomiast – decyzyjny, w innych mimo ich
faktycznego komunikacyjnego nastawienia – nie chodzi o
pozyskanie informacji niezbędnych w realizacji różnych
procesów życia codziennego czy zawodowego, ale o
zaspokojenie wykształconego imperatywu
komunikacyjnego nieustannego obcowania z nowymi
treściami i informacjami.

46. Antropologia informacji
W antropologii informacji czynnikiem decydującym o
jakości poznania jest człowiek w obu swoich rolach –
twórcy i odbiorcy informacji. Jest on autorem
komunikatów (treści w nich zawartych), lecz także
projektantem schematów komunikacyjnych, zasad
organizacji informacji i wiedzy, agentów (programów)
generujących/dobierających/ udostępniających informacje
automatycznie. Jest też adresatem i odbiorcą informacji, a
jakość jego strategii i zachowań informacyjnych oddziałuje
zwrotnie na aktywność twórczą i nadawczą.
Produkty informacyjne, z których człowiek korzysta
bardziej lub mniej świadomie kształtują jego sposób
myślenia i dalsze zachowania.

47. Antropologia informacji
Nowy wymiar przestrzeni informacyjnej to dziś sieciowe
relacje międzyludzkie, które silnie oddziałują na układy
rzeczywiste w skali mikro i makro. Pisał już o tym w
swojej trylogii informacyjnej Manuel Castells.
Bycie częścią wybranej przestrzeni informacyjnej na
skutek własnej decyzji, a nie z przypadku, zmienia
poczucie podmiotowości, kontroli nad sytuacją. Gdy
człowiek bywa zaskoczony rozwojem wydarzeń, gdy
wymykają się mu one spod kontroli, gdy nie panuje nad
ilością dostępnych treści, horyzont informacyjny niknie mu
z oczu, zacierają się granice dostępnej przestrzeni
informacyjnej, a działania stają się chaotyczne.

48. Antropologia informacji
W antropologii informacji można wyróżnić dwa wymiary
analizy:
- relację człowieka w stosunku do (wytwarzanej przez i dla
niego) „kultury informacji;
- relację człowieka z innymi ludźmi, przestrzeń
komunikacji zmieniającą się w zależności od jej gęstości
informacyjnej, od komunikacyjnych celów i funkcji
obiektów informacyjnych.

49. Kultura informacji
Podstawowe źródła:
BABIK, Wiesław (w druku): Kultura informacji z punktu widzenia ekologii informacji.
BABIK, Wiesław: Kultura informacyjna – spojrzenie z punktu widzenia ekologii informacji. „Bibliotheca
Nostra” 2012, nr 2 (28), s.
KISIELOWSKA, Małgorzata: Kultura informacji. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2016.

51. Kultura informacji
Postęp technologiczny w zakresie społecznej komunikacji,
wzrost mobilności ludzi i poziom wykształcenia wzmogły
przepływ i dostęp do informacji w skali globalnej. Zjawiska
te nie pociągają jednak za sobą znacznego przyrostu wiedzy
człowieka o świecie.
Osobisty zasób informacji człowieka jest uzależniony od
informacji pozyskiwanych głównie z jego środowiska
informacyjnego. Ważną rolę w tym procesie odgrywa kultura
informacji. To dzięki niej powstający w umysłach człowieka
obraz świat pełni istotną rolę porządkującą, wspierającą
świadomość egzystencji w środowisku informacyjnym.
Podobnie jak oralność, piśmienność i medialność, tak i
kultura informacji generują specyficzne zachowania,
wytwarza nowe role i instytucje kulturowe.
[GODLEWSKI, Grzegorz. Słowo-pismo-sztuka słowa. Perspektywa antropologiczna. Warszawa:
Wydawnictwa UW 2008, s. 155].

52. Kultura informacji
Aby uzyskać odpowiedź na pytanie czym jest kultura
informacji należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, czym
jest kultura i jak można ją zdefiniować? Podobnie jak
pojęcie ‘kultura’ odnosi się do człowieka i jego sfery
materialno-duchowej, tak i kultura informacji jest ściśle
związana z użytkownikiem informacji oraz środowiskiem,
w którym on funkcjonuje oraz przejawia odpowiednie
zachowania informacyjne.
Współczesna kultura stała się całością nieuporządkowaną,
o strukturze mozaikowej, gdzie przemieszane są elementy
różnych wartości. W przeciwieństwie do dawnej kultury
humanistycznej, której głównym przekaźnikiem była
szkoła, kultura mozaikowa jest przede wszystkim dziełem
mediów, które ją upowszechniają.

53. Kultura informacji
W literaturze przedmiotu pojęcie ‘kultury informacji’ jest rozpatrywane w
kontekście szeroko rozumianej kultury, której głównym obszarem
zainteresowania jest funkcjonowanie człowieka w cywilizacji cyfrowej, w
świecie ryzyka i katastrof, w świecie zaburzonej równowagi pomiędzy
podmiotowością a przedmiotowością jednostki.
Problematyka kultury informacji jest więc związana z problematyką
funkcjonowania społeczeństwa w ogóle, społeczeństwa o określonej
kulturze, strukturze społecznej, systemie wartości, gospodarce,
infrastrukturze technologiczno-informacyjnej.
Małgorzata Kisilowska zaproponowała na określenie sposobu
świadomego i aktywnego funkcjonowania człowieka w środowisku
informacyjnym (infosferze) oraz opisu konsekwencji takiego w nim
funkcjonowania pojęcie ‘kultura informacji’[1].
[1] M. KISILOWSKA: Kultura informacji – definicje, możliwe interpretacje, potencjał badawczy.
W: Nauka o informacji w okresie zmian. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2013, s.192.

54. Kultura informacji
Zakłada ono, że świadome funkcjonowanie w cywilizacji technicznej
wymaga posiadania odpowiedniej wiedzy, rozwijania i zdobywania coraz
to nowych kompetencji informacyjnych, korzystania z dostępnej oferty i
aktywnej postawy polegającej na inicjowaniu działań na rzecz
współtworzenia środowiska informacyjnego. Rzeczownikowa forma
przydawki – analogicznie jak w „kulturze pisma, „kulturze książki” czy
„kulturze druku” jej zdaniem sugeruje, „wytwarzanie się” pewnej kultury
wokół pewnego zjawiska/obiektu”, natomiast forma przymiotnikowa
(rzeczownik z przydawką przymiotną) – kultura informacyjna – sugeruje
kompetencyjny charakter, posiadanie wybranych umiejętności”[2] .
W tym rozumieniu kultura informacji jest kulturą człowieka potrafiącego
korzystać z różnych źródeł informacji, a także uczestniczyć w całym
procesie informacyjnym, czyli selekcjonować, analizować, oceniać,
tworzyć, gromadzić, wyszukiwać, opracowywać, przetwarzać,
przechowywać, udostępniać, dzielić się, prezentować, wdrażać,
wykorzystywać uzyskane informacje.
[2] M. KISILOWSKA: Kultura informacji – definicje, możliwe interpretacje, potencjał badawczy.
W: Nauka o informacji w okresie zmian. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2013, s.194.

55. Kultura informacji
Z kulturą informacji mamy do czynienia wówczas, gdy
człowiek oprócz posiadania świadomości informacyjnej
potrafi racjonalnie korzystać z informacji i panować nad
informacją, w tym nad jej nadmiarowością.
To pozwala mu uniezależnić się od niepożądanych
wpływów informacji, zwłaszcza w zakresie
manipulowania informacją, postawami i zachowaniami
informacyjnymi. Jest to możliwe, gdyż docierające do
odbiorców informacje często są niepełne i nietrwałe,
czasami ze względu na ułomność ludzkiego umysłu, a
czasami ze względu na niedoskonałość przekazu.

56. Kultura informacji
Kultura informacji to swoistego rodzaju savoir-vivre w
świecie informacji, gdyż opiera się na etyce korzystania z
informacji. Stanowi ona rodzaj „zewnętrznych dyrektyw”
postępowania z informacją. Dotyczy norm i zasad
zachowania się w „sytuacjach informacyjnych”, tradycji i
powszechnie akceptowanych sposobów postępowania z
informacją.
W tym zakresie już istnieje wiele kodeksów, na przykład:
Netykieta – dobre obyczaje Internetu, Etykieta e-maili,
Netykieta 2.0, Cytowanie prac naukowych i zasobów
elektronicznych, Mobilna etykieta, czy Kodeks dobrych
obyczajów UNESCO i Kodeks etyki pracownika
naukowego.

57. Kultura informacji
Bazują one na:
- posiadaniu przez człowieka odpowiedniej wiedzy
dotyczącej istoty i funkcji informacji a także
akceptowanych sposobów postępowania z informacją;
- świadomości roli i znaczenia informacji w życiu
osobistym i społecznym;
- umiejętności poprawnego posługiwania się pojęciami i
terminami odnoszącymi się do procesów informacyjnych;
- umiejętności poprawnej interpretacji i wykorzystania
informacji;

58. Kultura informacji
- umiejętności selekcji informacji pochodzących z różnych
źródeł;
- znajomości umiejętności wyboru odpowiednich źródeł i
metod i konwencjonalnie akceptowanych społecznie
sposobów tworzenia, przechowywania i
rozpowszechniania informacji;
- poszanowaniu informacji jako cudzej własności i dobra
prywatnego i ogólnoludzkiego.
Jest to więc rodzaj „pragmatyki” i „filozofii” postępowania w
świecie informacji.

59. Kultura informacji
Kultura informacji charakteryzuje poziom rozwoju społeczeństwa
informacyjnego, uwarunkowany przez wpływ technologii
informacyjnych i komunikacyjnych. Składnikami kultury informacji są
różnorodne artefakty oraz wiedza i umiejętności korzystania z
informacji za pomocą odpowiednich technologii. Do kultury
informacji należy m.in. umiejętność dostrzegania w środowisku
informacyjnym istniejących zagrożeń i odpowiedniego reagowania na
nie. Ekologiczne spojrzenie na kulturę informacji oznacza
poszukiwanie w szeroko rozumianej kulturze elementów i związków
pomiędzy nimi, które pozwalają tworzyć zasady ochrony przez
zgubnym (niekorzystnym) oddziaływaniem informacji i/lub pozwalają
chronić informację przed niszczycielskim działaniem człowieka [1].
Wtedy mamy do czynienia z ekokulturą informacji.
[1] W. BABIK: Kultura informacyjna – spojrzenie z punktu widzenia ekologii
informacji. „Bibliotheca Nostra” 2012, nr 2 (28), s. 36 oraz W. BABIK: Refleksja
ekologiczna w nauce o informacji. [W:] Nauka o informacji w okresie zmian. Koncepcja,
metody, badania, praktyki. Praca zbiorowa pod red. B. Sosińskiej-Kalaty przy udziale
M. Przastek-Samokowej i Z. Wiorogórskiej. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2014, s. 76
[Dokument w postaci elektronicznej].

60. Kultura informacji
Kultura informacji będąca jednym z istotnych elementów systemu
komunikowania jest ściśle związana ze środowiskiem kultury
człowieka. Związek ten polega na tym, że środowisko informacyjne
kształtuje kulturę informacji, odciskając się na świadomości ludzi i
sposobie postrzegania przez nich świata. Środowisko informacyjne nie
tylko kształtuje kulturę informacji mającą przełożenie na zbiorową
świadomość i wspólnotę kulturową, lecz także jest źródłem wiedzy o
informacji i zasadach oraz faktach kulturowych z nią związanych[1].
Również odwrotnie, środowisko informacyjne wpływa na sposób
funkcjonowania i treść przekazów kulturowych. Między środowiskiem
informacyjnym a kulturą informacji istnieje wzajemna zależność.
Analiza środowiska informacyjnego umożliwia rozpoznanie kultury
informacji, która stanowi podstawę i swoistego rodzaju kontekst do
interpretacji informacji.
[1] M. FILIPIAK: Homo communicans. Wprowadzenie do teorii masowego komunikowania.
Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2003, s. 80.

61. Kultura informacji
Elementem kultury informacji powinna być na przykład
wiedza o charakterystycznych cechach publikatorów, w
tym publikatorów komercyjnych, które promują krótsze
wypowiedzi niż w mediach publicznych, obarczone
przeważnie silnym ładunkiem emocji ukierunkowanych na
pesymizm lub katastrofizm w spojrzeniu na prezentowane
informacje, co może prowadzić do zniekształcania
przestrzeni świata poprzez nadreprezentowanie zjawisk w
wybranych obszarach i jednoczesne posługiwanie się
emocjami wyolbrzymiającymi skutki zdarzeń.

62. Kultura informacji
Uważam, że kultura informacji dotyczy także języka, w
tym słownictwa wykorzystywanego przez twórców
komunikatów, klarowności budowanych wypowiedzi,
zachowań werbalnych i niewerbalnych, komunikatywności
rozumianej jako umiejętność dostosowania zwrotów do
odbiorcy. Ale dopiero odpowiednia aktywność odbiorcy
informacji przejawiająca się w kulturze informacji jest
szansą na unikanie chaosu informacyjnego. Inaczej zgubi
się on w informacjach, nawet jeśli będzie rozumiał każdą z
osobna, co jak wiadomo, nie jest powszechne.

63. Kultura informacji
Edukacja w tym zakresie, oparta na zdroworozsądkowej
formie operowania informacją na wszystkich etapach
procesu informacyjnego, powinna uświadamiać
użytkownikom informacji nie tylko skalę ciągle rodzących
się problemów informacyjnych, lecz także zasady
funkcjonowania w świecie informacji, w tym zmierzać do
budowania kultury wokół informacji, czyli kultury
informacji.

65. Podsumowanie
Informacja jest wielowymiarowa.
Informację należy traktować kompleksowo.
Możliwość stosowania różnych podejść do informacji
świadczy o jej dużym potencjale, zarówno badawczym, jak
i poznawczym.
Z informacją należy obchodzić się ostrożnie.

66. Bibliografia (1)
Babik, W.: Kultura informacji z punktu widzenia ekologii informacji (w druku).
Babik, W.: Kultura informacyjna – spojrzenie z punktu widzenia ekologii informacji. „Bibliotheca Nostra. Śląski
Kwartalnik Naukowy” 2012, nr 2 (28), s. 31-40.
Babik, W.: Refleksja ekologiczna w nauce o informacji. [W:] Nauka o informacji w okresie zmian. Koncepcja,
metody, badania, praktyki. Praca zbiorowa pod red. B. Sosińskiej-Kalaty przy udziale M. Przastek-Samokowej i
Z. Wiorogórskiej. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2014 [Dokument w postaci elektronicznej].
Babik, W.: Information Logistics: Usability in Knowledge Organization. [In:] Knowledge Organization for a
Sustainable World: Challenges and Perspectives for Cultural, Scientific, and Technological Sharing in a
Comnnected Society. Ed. by J.Guimaraes, S. Milani, V. Dodebei. Wurzburg: Ergon Verlag 2016, p. 451-459.
Batorowska, H.: Od alfabetyzacji informacyjnej do kultury informacyjnej. Rozważania o dojrzałości
informacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2013.
Dillon, A.: Information Architecture in JASIST. Just Where Did We Come From?, „The Journal of the Society for
Information Science and Technology” 2002, nr 10, s. 821-823.
Dworeczki, S. E., Berny, J. S.: Logistyka racjonalnego działania (Zarządzanie strumieniami przepływów).
Radom: Wydawnictwo Reprograf 2005.
Filipiak, M.: Homo communicans. Wprowadzenie do teorii masowego komunikowania. Lublin: Wydawnictwo
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2003.
Garrett J.J. (2002): The Information Architecture of Everyday Things. www.jjg.net/ia/files/jjg_
everyday_031702.ppt (odczyt 09.02.2015)].
Griffin, R.W.: Podstawy zarządzania informacją. Warszawa: PWN 2002.
Hafter, D.; Kajtazi, M. (2009): What is Infomation Logistics. http://lnu.diva-portal.org/smash/get/diva2:344139/
FULLTEXT01.
Hetmański, M.: Świat informacji. Warszawa: Difin 2015.
Jaskuła, S.; Korporowicz, L.: Wychowawcze wyzwania społeczeństwa informacyjnego. [W:] Jaka informacja?
Red. L. Dyczewski. Lublin-Warszawa: Wydawnictwo KUL 2009, s. 227-248.
Godlewski, Grzegorz. Słowo-pismo-sztuka słowa. Perspektywa antropologiczna. Warszawa: Wydawnictwa UW
2008.

67. Bibliografia (2)
Kisielnicki, J; Sroka, H.: Systemy informacyjne biznesu. Informatyka dla zarządzania. Warszawa: Agencja
Wydawnicza Placet 1999.
Kisilowska, M.: Kultura informacji. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2016.
Kisilowska, M.: Kultura informacji – definicje, możliwe interpretacje, potencjał badawczy. W: Nauka o
informacji w okresie zmian. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2013.
Komitet Badań Naukowych, ePolska - Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na
lata 2001-2006, s. 67-68, http://kbn.icm.edu.pl/cele/epolska.html (odczyt: 20.02.2015).
Koniger, P; Janowitz, K.: Drowning in Information, but Thirsty for Knowledge, „International Journal of
Information Management” 1995, vol. 15, nr 1, s. 5-16.
Logistyka. Teoria i praktyka. Red. nauk. Stanisław Krawczuk. Warszawa: Difin S.A. 2011.
Reiss, E.: Wszyscy jesteśmy architektami informacji – wywiad z prof. Ericem Reissem, rozm. przepr. S. Skórka,
„Konspekt” 2007, nr 3-4, http://www.wsp.krakow.pl/konspekt/30/index.php?i=023 (odczyt: 09.02.2015).
Rosenfeld, L; Morville, P.: Architektura informacji w serwisach internetowych, Gliwice: Helion 2003.
Skórka, S.: Architektura informacji. Nowy kierunek rozwoju informacji naukowej, „Biuletyn EBIB” 2002, nr 11,
http://www.ebib.pl/2002/40/skorka.php (odczyt: 09.02.2015).
Skórka, S.: Rola i zadania architekta informacji w społeczeństwie wiedzy, IX Forum PTIN, Zakopane 2007,
http://www.ptin.org.pl/konferencje/9forum/repoz/skorka.pdf (odczyt: 09.02.2015).
Skórka, S.: Architektura informacji. Dziedzina wiedzy czy rzemiosło?, http://www.slideshare.net/skorkas/skorka-
stanislaw-ai-dziedzina-czy-rzemioso (odczyt: 10.02.2015).
Stefanowicz, B.: Informacyjne systemy zarządzania. Przewodnik. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa 1997.
Stiglich, P.: Data architecture vs. Information architecture, 2007,
http://searchdatamanagement.techtarget.com/answer/Data-architecture-vs-information-architecture (odczyt:
10.02.2015).
User experience design…, http://uxdesign.pl/architektura-pozytywnych-doswiadczen/ (odczyt: 21.02.2015).
Zachman, J. A.: A Framework for information systems architecture, „IBM System Journal” 1987, nr 3,
http://links.enterprisearchitecture.dk/links/files/Zachman_s_Original_1987_Paper.pdf (odczyt: 10.02.2015).

68. ...
Bardzo dziękuję
za uwagę!

69. ? - Informacja – różne ujęcia
Prof. dr hab. Wiesław Babik
Uniwersytet Jagielloński
w.babik@uj.edu.pl
Uniwersytet Otwarty AGH – Panel informatyczny. Kraków, 25 października 2016