Luận án: Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên THCS

i
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C THÁI NGUYÊN
NGUY N THÀNH K NH
PHÁT TRI N K NĂNG D Y H C H P TÁC
CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C CƠ S
Chuyên ngành: Lý lu n và L ch s giáo d c
Mã s : 62.14.01.01
LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C
Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. PGS.TS. PH M H NG QUANG
2. GS.TSKH. NGUY N VĂN H
THÁI NGUYÊN - 2010

ii
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan r ng, ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. T t c các
ngu n s li u và k t qu nghiên c u trong lu n án này là trung th c và chưa ư c s
d ng b o v m t h c v nào. Các thông tin trích d n trong lu n án u ã ư c ch rõ
ngu n g c.
Tác gi lu n án
Nguy n Thành K nh

iii
NH NG T VI T T T TRONG LU N ÁN
T vi t t t Xin c là
C i ch ng
CBQL Cán b qu n lý
C SP Cao ng sư ph m
DHHT N D y h c h p tác nhóm
DDH dùng d y h c
GDPT Giáo d c ph thông
GS Giáo sư
GV Giáo viên
HS H c sinh
HT H c t p
HHT H c h p tác
HTHT H c t p h p tác
KN K năng
PGS Phó giáo sư
PPDH Phương pháp d y h c
SGK Sách giáo khoa
TBDH Thi t b d y h c
TCGD T p chí Giáo d c
Tp Thành ph
TD Thí d
TN Th c nghi m
TS Ti n sĩ
TSKH Ti n sĩ khoa h c
THCS Trung h c cơ s
THPT Trung h c ph thông

iv
M C L C
M U ....................................................................................................................1
1. Lý do ch n tài.......................................................................................................... 1
2. M c ích nghiên c u ................................................................................................... 2
3. Khách th và i tư ng nghiên c u ............................................................................ 2
3.1. Khách th nghiên c u........................................................................................... 2
3.2. i tư ng nghiên c u........................................................................................... 2
4. Gi thuy t khoa h c..................................................................................................... 3
5. Nhi m v nghiên c u................................................................................................... 3
5.1. Xác nh cơ s lý lu n và th c ti n c a vi c phát tri n các k năng DHHT
c a GVTHCS...................................................................................................... 3
5.2. Xác nh h th ng k năng DHHT c a GV THCS d a trên nh ng nguyên
t c và yêu c u DHHT.......................................................................................... 3
5.3. xu t các bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS trong quá
trình b i dư ng GV............................................................................................. 3
5.4. T ch c th c nghi m b i dư ng k năng DHHT cho GV THCS t i m t s
trư ng t nh Tây Ninh. ...................................................................................... 3
6. Gi i h n, ph m vi nghiên c u ..................................................................................... 3
6.1. H th ng k năng DHHT ư c gi i h n nh ng k năng chung cho các
môn h c, không dành riêng cho t ng môn h c. ................................................ 3
6.2. Bi n pháp phát tri n k năng DHHT ư c gi i h n trong ph m vi ho t
ng b i dư ng chuyên môn cho GV................................................................ 3
6.3. Th c nghi m ư c gi i h n m t s trư ng THCS c a t nh Tây Ninh,
ph m vi kh o sát th c tr ng giáo d c ư c gi i h n m t s t nh mi n
ông Nam B ..................................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên c u............................................................................................. 3
7.1. Nhóm phương pháp nghiên c u lý lu n.............................................................. 3
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên c u th c ti n..................................................... 3
7.3. Các phương pháp nghiên c u khác...................................................................... 4
8. Nh ng lu n i m c n b o v ....................................................................................... 4
9. óng góp m i c a lu n án........................................................................................... 5
9.1. V m t lý lu n ...................................................................................................... 5
9.2. V m t th c ti n ................................................................................................... 5
10. C u trúc lu n án ......................................................................................................... 5

v
Chương 1. CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A VI C PHÁT TRI N K
NĂNG D Y H C H P TÁC CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C
CƠ S .....................................................................................................6
1.1. Cơ s lý lu n v phát tri n k năng d y h c h p tác............................................... 6
1.1.1. T ng quan v n nghiên c u có liên quan n tài..................................... 6
1.1.1.1. Nghiên c u nư c ngoài..........................................................................6
1.1.1.2. Nghiên c u trong nư c..............................................................................9
1.1.2. Cơ s khoa h c c a d y h c h p tác .............................................................. 11
1.1.2.1. Cơ s tri t h c..........................................................................................11
1.1.2.2. Cơ s tâm lý h c......................................................................................12
1.1.2.3. Cơ s xã h i h c ......................................................................................13
1.1.2.4. Cơ s lý lu n d y h c ..............................................................................14
1.1.3. Các khái ni m công c .................................................................................... 15
1.1.3.1. Khái ni m h p tác....................................................................................15
1.1.3.2. Khái ni m h c t p h p tác.......................................................................15
1.1.3.3. Khái ni m d y h c h p tác......................................................................16
1.1.3.4. Khái ni m phát tri n ................................................................................17
1.1.3.5. Khái ni m b i dư ng...............................................................................18
1.1.3.6. Khái ni m k năng...................................................................................18
1.1.4. B n ch t, c u trúc, tác d ng c a DHHT N..................................................... 20
1.1.4.1. B n ch t c a DHHT N ............................................................................20
1.1.4.2. C u trúc d y h c h p tác nhóm...............................................................21
1.1.4.3. Tác d ng c a DHHT i v i c p h c THCS .........................................23
1.1.5. Phát tri n k năng d y h c h p tác cho GV THCS ....................................... 25
1.1.5.1. M c ích c a vi c phát tri n k năng DHHT cho GV THCS...............26
1.1.5.2. N i dung phát tri n k năng DHHT cho GV THCS..............................26
1.1.5.3. Hình th c phát tri n k năng DHHT cho GV THCS.............................26
1.2. Cơ s th c ti n c a vi c phát tri n k năng DHHT cho GV trung h c cơ s ...... 27
1.2.1. Th c tr ng s d ng các PPDH và i m i PPDH, s hi u bi t v
DHHT, HTHT và ho t ng b i dư ng phát tri n k năng DHHT cho GV
THCS qua kh o sát.............................................................................................. 27
1.2.1.1. T ch c kh o sát......................................................................................27
1.2.1.2. K t qu kh o sát.......................................................................................28
1.2.2. K t lu n chung v th c tr ng qua kh o sát..................................................... 40
1.3. K t lu n chương 1................................................................................................... 40

vi
Chương 2. BI N PHÁP PHÁT TRI N K NĂNG D Y H C H P TÁC
CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C CƠ S ...........................................42
2.1. Các nguyên t c xây d ng bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS.... 42
2.1.1. Nguyên t c m b o tính m c ích................................................................ 42
2.1.2. Nguyên t c m b o tính h th ng................................................................. 43
2.1.3. Nguyên t c m b o tính th c ti n................................................................. 43
2.1.4. Nguyên t c m b o tính hi u qu toàn di n ................................................. 44
2.2. Bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS............................................ 44
2.2.1. Nhóm bi n pháp 1: Xây d ng n i dung b i dư ng k năng DHHT cho
GV THCS............................................................................................................. 45
2.2.1.1. M c ích ý nghĩa.....................................................................................45
2.2.1.2. N i dung...................................................................................................45
2.2.1.3. i u ki n th c hi n nhóm bi n pháp......................................................60
2.2.2. Nhóm bi n pháp 2: Hư ng d n th c hi n k năng DHHT và ng d ng
th c hành, rèn luy n k năng DHHT t i trư ng THCS...................................... 61
2.2.2.1. M c ích ..................................................................................................61
2.2.2.2. N i dung nhóm bi n pháp.......................................................................61
2.2.3. i u ki n th c hi n nhóm bi n pháp.............................................................. 75
2.3. M i liên h gi a các nhóm bi n pháp.................................................................... 75
2.4. K t lu n chương 2................................................................................................... 76
Chương 3. ÁNH GIÁ CÁC BI N PHÁP PHÁT TRI N K NĂNG D Y H C
H P TÁC CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C CƠ S ...........................77
3.1. Th c nghi m sư ph m............................................................................................ 77
3.1.1. M c ích.......................................................................................................... 77
3.1.2. Ti n hành th c hi n......................................................................................... 77
3.1.3. N i dung th c nghi m..................................................................................... 79
3.1.4. Phương pháp th c nghi m.............................................................................. 79
3.1.4.1. L a ch n các l p th c nghi m và i ch ng..........................................79
3.1.4.2. L a ch n GV d y các l p th c nghi m và i ch ng............................79
3.1.4.3. Trao i v i GV v phương pháp th c nghi m......................................79
3.1.4.4. Th i gian th c nghi m.............................................................................80
3.1.4.5. Cách ánh giá k t qu h c t p c a h c sinh ...........................................80
3.1.5. K t qu th c nghi m....................................................................................... 80
3.1.5.1. K t qu th ng kê t ng h p môn Văn 7 c 3 trư ng............................80

vii
3.1.5.2. K t qu th ng kê t ng h p môn Toán l p 9 c 3 trư ng ....................84
3.1.5.3. K t qu th ng kê t ng h p môn a 9....................................................87
3.2. Quan sát, ánh giá s phát tri n k năng DHHT c a GV..................................... 92
3.2.1. N i dung quan sát............................................................................................ 92
3.2.2. Ti n hành th c hi n quan sát .......................................................................... 92
3.2.3. a i m quan sát............................................................................................ 92
3.2.4. Tiêu chí ánh giá k t qu quan sát.................................................................. 93
3.2.5. K t qu t ng h p............................................................................................. 93
3.2.6. Nh n xét chung v quan sát, ánh giá k t qu phát tri n k năng DHHT.... 94
3.3. H i ý ki n chuyên gia............................................................................................. 94
3.3.1. ánh giá tính kh thi và tính hi u qu c a các bi n pháp phát tri n k
năng DHHT ......................................................................................................... 94
3.3.1.1. M c ích ..................................................................................................94
3.3.1.2. N i dung và phương pháp ti n hành.......................................................95
3.3.1.3. K t qu .....................................................................................................95
3.3.2. ánh giá vi c phát tri n k năng DHHT c a GV THCS (Sau khi d
l p b i dư ng) ..................................................................................................... 96
3.3.2.1. M c ích ..................................................................................................96
3.3.2.2. N i dung và phương pháp.......................................................................96
3.3.2.3. K t qu .....................................................................................................96
3.4. K t lu n chương 3.................................................................................................100
K T LU N VÀ KHUY N NGH .........................................................................101
1. K t lu n ....................................................................................................................101
2. Khuy n ngh .............................................................................................................102
CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG B LIÊN QUAN N LU N ÁN.........................104
DANH M C TÀI LI U THAM KH O ...............................................................105
PH L C .............................................................................................................113

viii
DANH M C CÁC SƠ , BI U
Sơ 1.1. Mô hình lý thuy t v DHHT N................................................................... 20
Bi u 1.1. Thâm niên c a CBQL và GV tham gia kh o sát ....................................... 29
Bi u 1.2. K t qu kh o sát th c tr ng i m i PPDH............................................... 32
Bi u 1.3. K t qu GV và CBQL tr l i v HTHT và DHHT.................................... 34
Bi u 1.4. K t qu kh o sát v th c tr ng k năng DHHT c a CBQL, GV THCS .... 36
Bi u 3.1. T n su t c a hai l p TN và C u vào..................................................... 80
Bi u 3.2. T n su t c a hai l p TN và C u ra ....................................................... 81
Bi u 3.3. ư ng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C...................... 81
Bi u 3.4. Bi u bi u di n k t qu x p lo i t ng h p c a môn Văn 7.................... 82
Bi u 3.5. ư ng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C trư ng
THCS Chu Văn An..................................................................................... 83
THCS M c nh Chi .................................................................................. 83
THCS Th tr n Tân Biên............................................................................. 83
Bi u 3.8. Bi u bi u di n ư ng t n su t c a hai l p TN và C u vào ............ 84
Bi u 3.9. ư ng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C...................... 84
Bi u 3.10. Bi u bi u di n k t qu x p lo i t ng h p c a môn Toán 9 .................. 85
THCS Chu Văn An..................................................................................... 86
THCS M c nh Chi .................................................................................. 86
Bi u 3.14. Bi u bi u di n ư ng t n su t c a hai l p TN và C u vào ............ 87
Bi u 3.15. Bi u bi u di n ư ng t n su t c a hai l p TN và C u ra............... 87
Bi u 3.16. ư ng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C u ra........... 88
Bi u 3.17. Bi u bi u di n k t qu x p lo i t ng h p c a môn a lý 9................. 88
THCS Chu Văn An..................................................................................... 90
THCS M c nh Chi .................................................................................. 90
Bi u 3.21. T ánh giá k năng DHHT....................................................................... 98

ix
DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. B ng t ng h p x p lo i môn Văn 7.............................................................. 81
B ng 3.2. B ng t n su t (fi ): s HS t i m xi ............................................................ 84
B ng 3.3. B ng t n su t (fi ): s HS t i m xi ............................................................ 89
B ng 3.4. B ng t ng h p các thông s th ng kê........................................................... 91
B ng 3.5. T ng h p k t qu quan sát nhóm 1 ( ã qua b i dư ng) ........................... 93
B ng 3.6. T ng h p k t qu quan sát nhóm 2 (chưa qua b i dư ng) ....................... 94
B ng 3.7. Tính kh thi và hi u qu c a các bi n pháp.................................................. 95
B ng 3.8. K t qu t ánh giá v phát tri n k năng DHHT........................................ 97

1
M U
1. LÝ DO CH N TÀI
Ngh quy t TW2 khóa VIII c a ng C ng s n Vi t Nam xác nh giáo d c là
qu c sách hàng u, ã kh ng nh v trí vai trò c a giáo d c i v i s nghi p công
nghi p hóa và hi n i hóa t nư c.
V i Quan i m nh hư ng chi n lư c mà ng và Nhà nư c ã nêu ra, s
nghi p giáo d c c n thi t ph i có s hoàn thi n, i m i v t t c các phương di n: m c
tiêu, cơ c u, h th ng, n i dung, chương trình, i ngũ ngư i d y, cơ s v t ch t, t ch c
qu n lý giáo d c,... nh m t t i ch t lư ng hi u qu , áp ng ư c yêu c u c a s phát
tri n kinh t - xã h i.
Các văn b n c a ng và Nhà nư c ch o cho ngành Giáo d c như: Ch th s
14/CT-TTg ngày 11/6/2001 c a Th tư ng Chính ph ban hành v vi c i m i chương
trình giáo d c ph thông th c hi n Ngh quy t s 40/2000/QH10 c a Qu c h i; Ch th
s 18/2001-TTg ngày 27/8/2001 c a Th tư ng Chính ph v m t s bi n pháp c p
bách, nâng cao ch t lư ng i ngũ nhà giáo c a h th ng giáo d c qu c dân ã t ra cho
ngành giáo d c và ào t o nhi m v có tính chi n lư c trong vi c nâng cao ch t lư ng
i ngũ nhà giáo và cán b qu n lý giáo d c trong giai o n hi n nay.
Có nhi u y u t nh hư ng n ch t lư ng giáo d c, nhưng trong ó ch t lư ng
i ngũ Giáo viên (GV) ph i là y u t ư c quan tâm u tiên. Ch t lư ng GV ngày
nay ư c hi u y hơn trư c, bao g m o c ngh nghi p, tư tư ng chính tr ,
năng l c sư ph m và năng l c chuyên môn, trong ó năng l c sư ph m và năng l c
chuyên môn là nh ng y u t ng nh t, b i nó ph i áp ng thư ng xuyên yêu c u i
m i chương trình giáo d c các c p h c. i u ó cũng có nghĩa là n n t ng năng l c
ngh nghi p ư c ào t o trư ng sư ph m c a GV ph i ư c phát tri n không ng ng
theo s thay i c a m c tiêu, n i dung và phương pháp d y h c trong nhà trư ng,
b ng vi c b sung hoàn thi n nh ng k năng phù h p hơn, hi u qu hơn, d a trên các
quan i m d y h c hi n i.
Chương trình giáo d c ph thông hi n nay th hi n r t rõ nh hư ng v n d ng
các mô hình phương pháp d y h c (PPDH) hi n i, có tính năng ng và có tính xã h i
hóa cao, có ch c năng tích c c hóa ngư i h c, khuy n khích h c t p, phát tri n k năng
xã h i c a ngư i h c. Có như v y, d y h c m i giúp hình thành H c sinh (HS) k
năng h c t p hi u qu , k năng s ng trong sinh ho t và ho t ng th c ti n. K năng
s ng c a HS ph thông ư c c ng ng th gi i xem như y u t h t nhân c a ch t lư ng
giáo d c. Thi u k năng s ng, ngư i h c không th ư c xem là ã ư c giáo d c t t.
áp ng yêu c u i m i PPDH c p trung h c cơ s (THCS) GV và HS u
ph i i m i cách d y, cách h c nh m nâng cao ch t lư ng d y h c. D y h c h p tác

2
(DHHT) là m t trong nh ng hư ng ti p c n quan tr ng trong i m i PPDH hi n nay
nư c ta. Nó có nh hư ng tích c c n k t qu h c t p cũng như phát tri n năng l c xã
h i c a ngư i h c, ng th i cũng tác ng m nh m t i s phát tri n ngh nghi p c a
chính GV. Mu n th c hi n DHHT thành công, GV c n có nh ng k năng d y h c nh t
nh, HS c n có nh ng k năng h c t p nh t nh và nh ng k năng y u ph i thích
h p v i các nguyên t c và yêu c u DHHT.
G n ây các nhà trư ng ã xu t hi n nhi u kinh nghi m v i m i PPDH
nh vi c áp d ng nh ng mô hình và k thu t d y h c như: th o lu n nhóm, thi t k bài
gi ng i n t , d y cách h c t p gi i quy t v n ... c bi t các thành ph (Tp)l n
như Hà N i, Tp. H Chí Minh, à N ng, Bà R a - Vũng Tàu... Các d án phát tri n giáo
d c u nh n m nh i m i PPDH theo hư ng ki n t o, tìm tòi, tham gia, h p tác, phát
huy tính tích c c c a ngư i h c, nâng cao tính ch ng, sáng t o và hi u qu h c t p.
Tuy nhiên, ó m i là nh ng phương hư ng, nh ng cách ti p c n chung trong lĩnh v c,
PPDH, trong khi ó c t lõi c a i m i phương pháp chính là k năng d y h c c a GV.
Không có k năng ti n hành PPDH theo lý lu n hay mô hình m i thì s không có
phương pháp i m i.
V n k năng d y h c còn ít ư c quan tâm, nh t là k năng d y h c nh m tích
c c hóa h c t p nói chung và trong các môn h c nói riêng, như thi t k bài d y, ki m tra,
ánh giá, sáng t o PPDH phù h p ti n hành d y h c theo nh ng chi n lư c DHHT,
h c t p tìm tòi, h c nhóm nh , h c t p theo d án, h c t p gi i quy t v n ... Riêng v
k năng DHHT trư ng trung h c cơ s (THCS) ư c xem là v n còn b tr ng trong
nh ng năm v a qua.
V i nh ng lý do nêu trên, chúng tôi s i sâu nghiên c u v n : "Phát tri n k
năng d y h c h p tác cho giáo viên trung h c cơ s " và l y ó làm tài th c hi n
lu n án ti n sĩ.
2. M C ÍCH NGHIÊN C U
Xây d ng bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS trong ho t ng
b i dư ng GV c p t nh.
3. KHÁCH TH VÀ I TƯ NG NGHIÊN C U
3.1. Khách th nghiên c u
Ho t ng b i dư ng nghi p v sư ph m cho GV THCS c p t nh và t i trư ng
THCS.
3.2. i tư ng nghiên c u
Quá trình phát tri n và b i dư ng k năng DHHT cho GV THCS hư ng vào i
m i PPDH c p h c này.

3
4. GI THUY T KHOA H C
D y h c h p tác các trư ng THCS s góp ph n nâng cao ch t lư ng và hi u
qu d y h c, n u chúng có ư c m t h th ng bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho
i ngũ GV d a trên cơ s lý lu n d y h c xác áng và nh ng c i m ho t ng b i
dư ng GV t s GD- T, phòng GD- T n các trư ng THCS.
5. NHI M V NGHIÊN C U
5.1. Xác nh cơ s lý lu n và th c ti n c a vi c phát tri n các k năng DHHT c a
GVTHCS.
5.2. Xác nh h th ng k năng DHHT c a GV THCS d a trên nh ng nguyên t c và yêu
c u DHHT.
5.3. xu t các bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS trong quá trình b i
dư ng GV.
5.4. T ch c th c nghi m b i dư ng k năng DHHT cho GV THCS t i m t s trư ng
t nh Tây Ninh.
6. GI I H N, PH M VI NGHIÊN C U
6.1. H th ng k năng DHHT ư c gi i h n nh ng k năng chung cho các môn h c,
không dành riêng cho t ng môn h c.
6.2. Bi n pháp phát tri n k năng DHHT ư c gi i h n trong ph m vi ho t ng b i
dư ng chuyên môn cho GV.
6.3. Th c nghi m ư c gi i h n m t s trư ng THCS c a t nh Tây Ninh, ph m vi
kh o sát th c tr ng giáo d c ư c gi i h n m t s t nh mi n ông Nam b .
7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
7.1. Nhóm phương pháp nghiên c u lý lu n
- Phân tích tư li u lý lu n trong và ngoài nư c tìm hi u tình hình nghiên c u có
liên quan.
- Phương pháp l ch s và logic nh m xây d ng quan ni m c a tài và nh ng
quan i m lý lu n cơ b n c a v n nghiên c u.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên c u th c ti n
- Phương pháp i u tra giáo d c b ng quan sát d y h c, kh o sát th c tr ng k
năng DHHT b ng b ng h i, quan sát và ph ng v n.

4
- Phương pháp t ng k t kinh nghi m ánh giá th c tr ng i m i PPDH, th c
tr ng phát tri n k năng d y h c c a GV THCS.
- Phương pháp nghiên c u tài li u h sơ giáo d c c a nhà trư ng.
- Phương pháp th c nghi m sư ph m nh m ki m tra tác d ng c a bi n pháp b i
dư ng phát tri n k năng DHHT và tính h p lý c a h th ng k năng ư c xây d ng.
7.3. Các phương pháp nghiên c u khác
- Phương pháp l y ý ki n chuyên gia v h th ng k năng DHHT và ánh giá th c
tr ng phát tri n k năng DHHT.
- X lý s li u và ánh giá b ng th ng kê toán h c.
8. NH NG LU N I M C N B O V
8.1. i m i PPDH nhà trư ng ch có th t t i hi u qu khi có s k t h p m t cách
h p lý, khoa h c gi a ho t ng d y c a GV và ho t ng h c c a HS. DHHT
không ch tuân theo các quan i m và lý thuy t gi ng d y, mà c n ph i tôn tr ng và
phù h p v i các lý thuy t h c t p. M t trong nh ng lý thuy t h c t p hi n i, có
hi u qu cao là HTHT.
8.2. HTHT có nh ng yêu c u và nguyên t c sư ph m rõ ràng nh ó mà t o nên ho c
phát huy ư c nh ng giá tr quan tr ng trong h c t p như tính trách nhi m, quan h
thân thi n, tính xã h i, tính c ng tác, hi u qu h c t p cao, môi trư ng và cơ h i h c
t p a d ng... Nh ng c i m ó là nhu c u c a HS, òi h i nhà trư ng ph i trang
b cho i ngũ GV các k năng tương ng trong quá trình i m i PPDH.
8.3. M t trong nh ng y u t c t lõi i m i PPDH là i m i k năng d y h c. D y h c
theo chi n lư c hay phương pháp nào thì GV ph i có nh ng k năng d y h c phù
h p v i chi n lư c hay phương pháp ó. Th c hi n mô hình DHHT, dư i s ch
o c a GV, HS cũng ph i d n thích ng v i ki u h c t p như v y có nh ng k
năng HTHT tương ng.
8.4. DHHT òi h i GV ph i có nh ng k năng d y h c c thù t khâu thi t k gi ng
d y, lên l p cho n qu n lý h c t p và ánh giá k t qu h c t p.
8.5. Có th phát tri n các k năng DHHT cho GV trư ng THCS thông qua ho t ng b i
dư ng GV c p t nh, dư i s h tr v lý lu n và k thu t c a các chuyên gia, cán
b ch o, GV c t cán.

5
9. ÓNG GÓP M I C A LU N ÁN
9.1. V m t lý lu n
- Xác nh m t cách có h th ng quan i m lý lu n v k năng DHHT, có ý nghĩa
sư ph m trong i m i PPDH c p h c THCS.
- V n d ng và phát tri n lý lu n v năng l c và k năng d y h c, lý thuy t HTHT
xây d ng h th ng k năng DHHT phù h p v i GV THCS. H th ng này có th ư c
xem như khung k thu t chung tham kh o khi phát tri n nh ng nghiên c u ti p t c và
sâu s c hơn v lĩnh v c k năng d y h c.
9.2. V m t th c ti n
- Qua kh o sát th c tr ng i m i PPDH và th c tr ng k năng d y h c m t s
trư ng THCS thu c các t nh mi n ông Nam b , phát hi n m t s ưu i m và b t c p v
nh n th c, nhu c u i m i cách d y, cách h c.
- D a trên nh n th c lý lu n v HTHT xác l p ư c m t h th ng k năng DHHT
phù h p v i GV và ho t ng d y h c trư ng THCS.
- Xây d ng bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS bao g m 7 bi n
pháp (chia thành 2 nhóm). Nh ng bi n pháp này ư c th c nghi m qua quá trình thi t k
bài h c, ti n hành gi ng d y và t ch c cho HS h c t p c a GV, tương ng v i các nhóm
k năng d y h c mà GV ư c b i dư ng. Các bi n pháp cũng ư c th m nh qua ý
ki n chuyên gia, cán b qu n lý giáo d c và GV trư ng THCS.
10. C U TRÚC LU N ÁN
Ngoài ph n m u, k t lu n và khuy n ngh , lu n án có 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n và th c ti n c a vi c phát tri n k năng DHHT cho
GV THCS.
Chương 2: Các bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS.
Chương 3: ánh giá các bi n pháp phát tri n k năng DHHT cho GV THCS.

6
Chương 1
CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A VI C
PHÁT TRI N K NĂNG D Y H C H P TÁC
CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C CƠ S
1.1. CƠ S LÝ LU N V PHÁT TRI N K NĂNG D Y H C H P TÁC
1.1.1. T ng quan v n nghiên c u có liên quan n tài
1.1.1.1. Nghiên c u nư c ngoài
T th k XVIII, lý thuy t v h c t p h p tác (HTHT) ã th c hi n khá ph
bi n các nư c tư b n. Th i kỳ này có Joseph Lancaster và Andrew Bell ã th c
nghi m và tri n khai r ng rãi vi c HTHT nhóm Anh qu c và vào kho ng cu i th k
XIX M ã cao HTHT, i n hình có Fancis Parker, hi u trư ng m t trư ng công
bang Massachusetts ã ưa ra các quan ni m nh m bi n h cho lý thuy t HTHT,
ph n i ki u h c t p c nh tranh mang màu s c c a xã h i tư b n. Theo Fancis Parker
n u quá trình h c t p ư c th c hi n trên tinh th n chia s nhóm, l p v i c tình c m
và trí tu thì vi c h c s không bao gi b nhàm chán; ni m vui l n nh t c a HS là cùng
nhau chia s thành qu h c t p v i các b n trong tương tác h c t p v i tinh th n giúp
l n nhau [103].
Ti p t c Parker, John Dewey ã vi t m t cu n sách có t a “N n Dân ch và
Giáo d c” Ông cho r ng con ngư i có b n ch t s ng h p tác, tr c n ư c d y bi t c m
thông, tôn tr ng quy n c a ngư i khác, làm vi c cùng nhau gi i quy t v n theo l
ph i và c n ư c tr i nghi m quá trình s ng h p tác ngay t trong nhà trư ng. Ông cũng
cho r ng cu c s ng l p h c ph i là hi n thân c a dân ch , không ch trong vi c HS t
do l a ch n cách h c và th c hi n các d án h c t p cùng nhau mà còn c trong vi c HS
h c cách quan h v i ngư i khác [113].
Các công trình nghiên c u c a các nhà khoa h c như Devries.D. và Edwards.K.
trung tâm t ch c xã h i, các trư ng h c ã k t h p h c h p tác nhóm (HHT N) tranh
ua gi a các nhóm và các trò chơi h c t p v n d ng vào th c ti n ho t ng trong l p
h c; E. Cohen ã xây d ng m t phương pháp HTHT d a trên nh ng lý thuy t, nh ng
phát bi u mong i. W. Glasser ã nghiên c u thúc y vi c s d ng các m i quan h
h p tác gi a HS v i nhau. Nh ng nghiên c u trên cũng như các công trình khác c a các
nhà nghiên c u giáo d c, khoa h c xã h i M , Canada… ã i tiên phong trong vi c
nghiên c u và tri n khai các bài h c, chương trình, chi n lư c và k năng DHHT [113].

7
Albert Bandura ưa ra lý thuy t h c t p mang tính xã h i: “S làm vi c ng
i”. Lý thuy t này ư c xây d ng trên nguyên t c ph bi n: HS n l c th c hi n nh ng
nhi m v thì s ư c khen thư ng, còn n u không hoàn thành s không ư c khen ho c
b chê. Tư tư ng chính c a thuy t này là khi các cá nhân làm vi c cùng nhau hư ng t i
m c tiêu chung thì s ph thu c l n nhau s thúc y h ho t ng tích c c hơn, qua ó
giúp nhóm và chính b n thân mình t n k t qu h c t p mong mu n [95].
Jean Piaget v i h c thuy t “S gi i quy t mâu thu n” cho r ng, thúc y s
phát tri n trí tu cho HS, GV s p t t ng c p HS có quan i m i l p v i nhau v cách
gi i quy t v n thành m t nhóm và yêu c u t ng c p hai em này ho t ng cùng nhau
cho n khi nh t trí ho c có câu tr l i chung thì khi ó m i i n k t lu n v bài h c.
Sau khi các em th ng nh t, GV ki m tra riêng t ng em và luôn th y r ng nh ng em lúc
u còn kém c i v m t v n nào ó thì bây gi có th t mình gi i quy t m t cách
úng n, không khác v i cách gi i quy t c a b n mình [81].
Các tác gi Palincsar và Brown xây d ng và phát tri n phương pháp d y l n nhau.
Theo phương pháp này, HS và GV thay phiên nhau óng vai trò ngư i d y sau khi cùng
nghiên c u tài li u h c t p. GV làm m u ưa ra cách th c và các v n , t các câu h i,
cách tóm t t, cách phân tích làm sáng t v n … HS h c cách làm c a GV và áp d ng
vào trong nhóm h c t p c a mình. Các thành viên khác c a nhóm tham gia th o lu n nêu
ra các câu h i, tr l i, bình lu n, tìm ki m nh ng t ng chính xác, thích h p, khái quát
và rút ra nh ng k t lu n. Vai trò c a t ng thành viên ư c luân phiên thay i [114].
Vào nh ng năm 1980 tr l i ây, vi c nghiên c u v DHHT ã ư c ti p t c y
m nh các nư c Tây Âu. Các nghiên c u này hư ng vào xây d ng mô hình và chi n
lư c d y h c theo nhóm h p tác m t cách có hi u qu . Chúng ta có th k n các công
trình nghiên c u tiêu bi u như Brown và Palincsar năm 1989 [114], Rosenshine, Meister
năm 1994 [123], Slavin năm 1990 [125] và Renkl năm 1995 [122]. Các Ông cho r ng
DHHT t o l p và c i thi n nh ng m i quan h xã h i gi a các thành viên, v i nh ng c
thù xã h i và ph m ch t cá nhân.
Raja Roy Singh, nhà giáo d c c a n trong cu n sách “N n giáo d c cho th
k XXI: Nh ng tri n v ng c a Châu Á - Thái Bình Dương”, tác gi ã c p t i nhi u
n i dung cho giáo d c th k XXI, song v n c n t p trung hơn c v giáo d c con
ngư i là hình thành cho h năng l c sáng t o, có k năng h p tác chung s ng v i ngư i
khác, bi t g n bó con ngư i v i xã h i trong th gi i toàn c u hóa và s ph thu c l n
nhau ngày càng sâu r ng. Theo ông m t trong nh ng PPDH t t i m c tiêu trên, ó là mô
hình DHHT, h c t p t b n bè, t c ng ng, t lao ng và các ho t ng xã h i. Ông

8
còn cho r ng “S hoàn thi n c a ho t ng h c là s chia s , ngư i ta càng h c càng khát
khao ư c chia s … H c t t i s ch c ch n là chu n b cho s chia s ” [84].
các nư c xã h i ch nghĩa, t p th luôn ư c xem là môi trư ng th c hi n
m c tiêu giáo d c con ngư i phát tri n toàn di n. C. Mác kh ng nh: “Ch có trong c ng
ng cá nhân m i có ư c nh ng phương ti n phát tri n toàn di n nh ng năng khi u
c a mình và do ó, ch có trong c ng ng m i có t do cá nhân” [10]. B ng vi c ánh
giá cao vai trò c a t p th , các nhà kinh i n c a Ch nghĩa Mác - Lênin cho r ng, giáo
d c con ngư i trong t p th là m t nguyên lý cơ b n c a n n giáo d c xã h i ch nghĩa.
D a trên quan i m Mác - Lê Nin v giáo d c, nhi u nhà khoa h c Liên Xô và
các nư c ông Âu trư c ây ã i sâu nghiên c u v DHHT và áp d ng thành công
trong th c ti n giáo d c. Trư c tiên có th k t i công trình nghiên c u c a Vưgôtsky.
Theo Ông, m i ch c năng tâm lý cao c p u có ngu n g c xã h i và xu t hi n trư c h t
c p liên cá nhân, trư c khi ư c chuy n vào trong và t n t i c p n i cá nhân.
Ông cho r ng “Trong s phát tri n c a tr , m i ch c năng tâm lý cao c p u xu t hi n
hai l n, l n th nh t như là m t ho t ng t p th , m t ho t ng xã h i, nghĩa là như
m t ch c năng liên tâm lý; l n th hai như là m t ho t ng cá nhân, như là m t ch c
năng tâm lý bên trong”. Vưgôtsky ã ưa ra khái ni m xây d ng lý thuy t v vùng phát
tri n g n, theo ó d y h c ch có hi u qu v vùng phát tri n khi tác ng c a nó n m
vùng phát tri n g n c a HS. Ph i làm sao kích thích và làm th c t nh quá trình chuy n
vào trong và ho t ng bên trong c a a tr và nh ng quá trình như v y ch di n ra
trong ph m vi m i quan h v i ngư i xung quanh và s h p tác v i b n bè. Các quá
trình hư ng n i này s t o nên nh ng k t qu bên trong c a b n thân tr . " i u tr em
cùng v i nhau hôm nay, chúng s t làm ư c vào ngày mai". Quan i m c a Vưgôtsky
ã ch ra s c n thi t c a m i quan h tương tác gi a ngư i h c v i môi trư ng, gi a
ngư i h c v i nhau [129].
D y h c nêu v n theo hình th c h p tác nhóm cũng ư c ti n hành nghiên c u
v i qui mô l n Ba Lan vào nh ng năm 1950-1960 v i các công trình nghiên c u c a
Bozdanxky, Rot, Kupixevich, Palatopxky… các tác gi u kh ng nh: D y h c nêu
v n theo hình th c h p tác nhóm có hi u qu hơn h n so v i d y h c nêu v n l p
ho c theo cá nhân. Trong cu n chuyên kh o “D y h c nêu v n ” Ôkôn, V. ã ti n
hành t ng k t các hình th c và các giai o n d y h c theo nhóm, m t khác cũng ch rõ
vi c t ch c DHHT nhóm s ư c di n ra như th nào trong hoàn c nh c th tương ng
v i m c ích môn h c, ti t h c và vào tài ngh sư ph m c a GV [76].

9
1.1.1.2. Nghiên c u trong nư c
Vi t Nam v i truy n th ng hi u h c và oàn k t dân t c, tinh th n h c t p h p
tác truy n th tri th c, kinh nghi m c a ngư i i trư c cho th h sau ã th hi n b ng
nhi u hình th c linh ho t và sau này phát tri n thành các phong trào bình dân h c v , b
túc văn hóa, h c cùng nhau, h c b n, h c nhóm.
Vào nh ng năm 1960, chi n tranh di n ra ác li t nhưng vi c nghiên c u khoa h c
giáo d c cũng ư c quan tâm nh m tìm ra các gi i pháp phát huy tính tích c c, ch ng
h c t p c a HS. Kh u hi u “bi n quá trình ào t o thành quá trình t ào t o” cũng ã i
vào các trư ng sư ph m t th i i m ó. Nhưng ph i n nh ng năm 1980 v n phát
huy tính tích c c c a HS m i tr thành m t trong nh ng phương hư ng c a c i cách
giáo d c và ư c tri n khai trong ho t ng th c t các trư ng ph thông. Tuy nhiên
nh ng chuy n bi n trong giáo d c v n còn nhi u h n ch .
Song ph i t i nh ng năm cu i c a th k XX, nh hư ng n y m i th c s có
chuy n bi n rõ r t. Nhi u tài li u giáo d c và d y h c c p t i vi c chuy n t d y h c
l y GV làm trung tâm sang d y h c l y HS làm trung tâm. M t trong nh ng phương
pháp ư c x p vào các PPDH theo hư ng l y HS làm trung tâm có hi u qu ó là
phương pháp DHHT. Nhi u công trình nghiên c u cũng như nhi u bài vi t quan tâm t i
PPDH mang tính h p tác. i n hình có m t s tác gi sau:
Tác gi Thái Duy Tuyên i sâu nghiên c u v n v PPDH, trong cu n sách
“Phương pháp d y h c truy n th ng và i m i”. Trên cơ s khái quát v b n ch t,
c i m, ý nghĩa c a DHHT, Ông ã xu t qui trình t ch c d y h c theo phương
pháp DHHT [95].
Theo Nguy n H u Châu, trong cu n sách “Nh ng v n cơ b n v chương trình
và quá trình d y h c” ã c p n DHHT như là m t quan i m d y h c m i. Theo
ông, DHHT là vi c s d ng các nhóm nh HS làm vi c cùng nhau nh m t i a hóa
k t qu h c t p c a b n thân cũng như c a ngư i khác. Ông ã nh n m nh n vai trò to
l n c a DHHT “Không ch ơn thu n là m t cách th c gi ng d y mà là còn là s thay
i v c u trúc t ch c nh hư ng t i m i khía c nh i s ng h c ư ng” [13].
Tác gi Tr n Bá Hoành, trong cu n sách “ i m i phương pháp d y h c, chương
trình và sách giáo khoa” g m t p h p 26 bài vi t c p n nh ng v n ph c v công
cu c i m i PPDH ang di n ra sôi n i t i các trư ng h c ó là d y h c l y HS làm
trung tâm, phát tri n các phương pháp tích c c, tăng cư ng phương pháp h c t p, t h c.
Trong cu n sách này tác gi cũng ã ch r DHHT là m t trong nh ng chi n lư c d y
h c hư ng v ngư i h c, phát huy có hi u qu tính tích c c sáng t o c a ngư i h c [36].

10
Tác gi ng Thành Hưng, trong cu n sách "D y h c hi n i" khi c p v
DHHT ã kh ng nh “Các quan h c a d y h c hi n i s phát tri n theo xu th tăng
cư ng s tương tác, h p tác và c nh tranh, tham gia và chia s ”; “Trong quan h th y trò,
tính ch t h p tác là xu th n i b t”; “Quan h gi a ngư i h c v i nhau trong quá trình
d y h c hi n i nói chung mang tính h p tác và c nh tranh tương i” [43].
DHHT còn ư c c p n trong cu n “Sách tr giúp gi ng viên cao ng sư
ph m”c a t p th tác gi Nguy n H u Châu, Nguy n Văn Cư ng, Tr n Bá Hoành,
Nguy n Bá Kim, Lâm Quang Thi p thu c d án ào t o GV THCS. ây là cu n sách
tr giúp thư ng xuyên v m t PPDH cho gi ng viên các trư ng cao ng sư ph m, giúp
h b i dư ng chuyên môn, ti p c n các PPDH hi n i trong ó cũng ã nh n m nh n
v n DHHT nhóm [14].
Ngoài ra còn r t nhi u bài vi t v nh ng khía c nh khác nhau c a ki u DHHT
như Tác gi Lê Văn T c ã ăng bài vi t “M t s v n v cơ s lý lu n h c h p tác
nhóm” trên t p chí giáo d c (TCGD) s 81 (3/2004), n i dung bài vi t c p n khái
ni m c a DHHT, cơ s lý lu n c a DHHT cũng như các bư c th c hi n HHT N trong
quá trình d y h c. Bài vi t “M t s trao i v HHT trư ng ph thông” c a tác gi
Tr n Th Bích Hà trên TCGD s 146 (9/2006). Các bài vi t “M t s v n lý lu n v k
năng h c theo nhóm c a HS” c a tác gi Ngô Th Thu Dung trên TCGD s 46 (2002);
bài “T ch c ho t ng h p tác trong h c t p theo hình th c th o lu n nhóm” c a tác gi
Nguy n Thi H ng Nam trên TCGD s 26 (3/2002); bài “K thu t chia nhóm và i u
khi n nhóm HTHT trong d y h c toán ti u h c” c a tác gi Tr n Ng c Lan trên
TCGD s 157 (3/2007)...
T t c các công trình nghiên c u khoa h c như chúng tôi ã nêu trên u có m t
i m chung nh t ó là xác nh n s t n t i c a mô hình DHHT như là con ư ng cơ b n
nh m tích c c hoá ho t ng c a ngư i h c, phát tri n các k năng xã h i cho ngư i
h c; v n d ng DHHT vào d y h c các b c h c, môn h c khác nhau là phù h p v i xu
th d y h c hi n i, em l i hi u qu thi t th c trong quá trình i m i giáo d c nư c
ta hi n nay. Tuy nhiên nh ng công trình ó m i c p ch y u n nh ng v n lý
lu n chung ch chưa i sâu nghiên c u vi c phát tri n k năng DHHT, cũng như chưa
có bi n pháp c th phát tri n k năng này cho GV.
Xem xét l ch s phát tri n v nh ng quan i m lý lu n d y h c có liên quan n
DHHT, chúng tôi nh n th y: Tư tư ng DHHT xu t hi n r t s m. Hi n nay, DHHT ang
ư c ti p t c nghiên c u, ng d ng r ng rãi nhi u nư c trên th gi i c bi t trong các
nư c có n n giáo d c phát tri n, cho dù v n còn t n t i nhi u cách ti p c n khác nhau v
DHHT, song i m chung c a các công trình nghiên c u nư c ngoài u ánh giá cao
vai trò to l n c a DHHT trong vi c phát tri n trí tu , thái và k năng xã h i cho ngư i
h c. K t qu nghiên c u v DHHT c a các tác gi nư c ngoài ã góp ph n làm phong

11
phú thêm lý lu n d y h c, t o d ng cơ s cơ s lý lu n h t s c quan tr ng vào vi c tri n
khai trên th c t trư c ây và hi n nay v các phương pháp tích c c hóa ho t ng h c
t p c a HS trong ho t ng d y h c. Tuy nhiên, m t s nghiên c u cũng ã ưa ra
nh ng b ng ch ng v h n ch c a vi c HTHT như nghiên c u c a Renkl năm 1995 ã
c p n i u ki n c a vi c HHT N, cũng như m t s h n ch c a hình th c h c t p
này, theo Ông: “S c n thi t, s mong mu n hi u qu c a vi c HTHT không ng nghĩa
v i v trí c tôn c a phương pháp này. Trái l i, c n b sung m t h th ng các hình th c
h c t p cá nhân và hình th c h c t p khác do GV i u khi n” [122].
Qua nghiên c u v DHHT trong nư c cũng cho th y nh ng m t h n ch các
y u t : ngư i d y, ngư i h c, môi trư ng, i u ki n cơ s v t ch t, thói quen d y h c
theo l l i cũ; s nh hư ng c a tư tư ng phong ki n và tác ng c a n n kinh t th
trư ng i v i quan h gi a HS v i GV và HS v i nhau… có chi ph i n vi c i m i
PPDH theo hư ng HTHT.
Tuy nhiên vi c k th a nh ng thành t u v DHHT, HTHT các nư c trên th
gi i và trong nư c là n n t ng quan tr ng giúp cho chúng tôi có cơ s ti p t c nghiên
c u, v n d ng, phát tri n lý thuy t HTHT xây d ng h th ng k năng DHHT nh m
b i dư ng phát tri n k năng d y h c cho GV THCS.
1.1.2. Cơ s khoa h c c a d y h c h p tác
1.1.2.1. Cơ s tri t h c
H c là quá trình n y sinh và gi i quy t các mâu thu n bên trong và bên ngoài,
t ó t o ra n i l c và ngo i l c thúc y s phát tri n c a b n thân ngư i h c. Tri t h c
duy v t bi n ch ng ã kh ng nh: “M i s v t, hi n tư ng trong th gi i khách quan
u v n ng và phát tri n không ng ng”. Nguyên nhân c a s v n ng và phát tri n
này là n y sinh và gi i quy t liên t c các mâu thu n bên trong và bên ngoài, mà mâu
thu n bên trong là s thúc y ch y u [102].
S phát tri n s t n trình cao nh t khi vi c gi i quy t các mâu thu n bên
trong và bên ngoài c ng hư ng v i nhau t o thành m t h p l c.
Theo qui lu t phát tri n, ngo i l c ch ư c coi là y u t thúc y, còn n i l c
m i là y u t quy t nh. T cơ s lý lu n này cho th y, trong quá trình d y h c, HS ph i
là ch th tích c c t giác c a ho t ng h c t p, có nhu c u t bên trong. i u này òi
h i ngư i h c ph i bi t t h c. Tuy nhiên trên th c t cho th y, năng l c t h c s
khó có th phát tri n n u thi u s hư ng d n t ch c c a GV và s h p tác c a các b n
cùng h c. H c t p c n k t h p n i l c v i ngo i l c, cá nhân hóa v i xã h i hóa nh m
ti n t i trình cao nh t c a s phát tri n là c ng hư ng ngo i l c - d y, h p tác v i
n i l c - h c. Quá trình t nghiên c u, cá nhân hóa vi c h c ph i bi t k t h p v i vi c
h p tác v i các b n cùng nhóm, l p và quá trình d y c a GV t c là quá trình xã h i hóa

12
vi c h c, i u này òi h i ngư i h c c n có nh ng k năng h c t p nh t nh phù h p
v i yêu c u HTHT.
1.1.2.2. Cơ s tâm lý h c
Các nhà tâm lý h c xã h i khi xây d ng mô hình lý gi i cho vi c h c thư ng
nghiên c u các mâu thu n x y ra trong các cu c tranh lu n c a ch th v i nh ng tương
tác xã h i n tư duy. Các mâu thu n nh n th c làm cho các quan i m b phân tán và do
ó ch th ph i ý th c v cách hành ng c a b n thân. S tương tác xã h i bu c ch th
ph i l ng nghe phân tích ch n l c, suy lu n, k t h p ý tư ng, quan i m và hành ng
c a mình v i các thành viên khác. Các mâu thu n ư c gi i quy t thông qua s h p tác
v i t p th s làm cho ch th xác l p nh n th c c a mình [65].
Theo Michel Develay, d y h c c n làm n y sinh mâu thu n bên trong cá nhân.
Mâu thu n ư c khơi d y xu t phát t nh ng bi u tư ng i l p nhau trong các tranh
lu n t p th . HS thư ng tích c c h c t p khi g p tình hu ng v i ki n th c và kinh
nghi m hi n có c a mình không gi i quy t, t c là xu t hi n mâu thu n bên trong.
Các mâu thu n này ch a ng nh ng v t c n mà HS ph i vư t qua b ng chính s c
g ng và n i l c b n thân. T t nhiên các mâu thu n này ph i v a s c v i HS, ti m c n v i
“vùng tương c n c a s phát tri n”. xác nh “vùng tương c n c a s phát tri n”
tương ng v i n i dung h c c th và có gi i h n nh t nh, cách t t nh t là d a vào các
bi u tư ng khác nhau c a HS v ch h c t p. Khi ó “vùng tương c n c a s phát
tri n” s tr thành kho ng không gian sư ph m mà GV t o nên các ý tư ng khác nhau
c sát v i nhau t o thành mâu thu n và m i cá nhân s d a vào v t c n xu t gi i
pháp, t ó có th giúp h vư t qua. Gi i quy t các mâu thu n bên trong t o nên k t qu
h c t p v i khuôn kh nh ng tình hu ng ã cho [65].
Nghiên c u v tâm lý h c l a tu i còn cho th y, HS THCS ang tu i c a
th i kỳ quá chuy n t tr ng thái tr em sang ngư i l n. l a tu i này có s chuy n
bi n c bi t v tâm lý, th ch t, s phát d c và hình thành nh ng ph m ch t m i c a
nhân cách. S xu t hi n nh ng y u t m i c a tr ng thái trư ng thành là k t qu bi n i
cơ th , c a quan h v i ngư i l n, v i b n bè, c a ho t ng xã h i và ho t ng h c t p.
Theo các nhà tâm lý h c, y u t u tiên và cơ b n nh t nh hư ng n s phát
tri n nhân cách c a HS THCS là s hình thành và phát tri n m nh m tính tích c c xã
h i c a chính b n thân các em. Nh các y u t này mà các em lĩnh h i ư c các giá tr ,
các chu n m c xã h i, xây d ng ư c nh ng quan h tho áng v i ngư i l n, b n bè và
cu i cùng hư ng vào b n thân, thi t l p nhân cách và tương lai c a mình v i ý tư ng
th c hi n các m c ích, ý nh, nhi m v … m t cách c l p.
HS THCS khao khát ư c quan h và giao ti p v i m i ngư i xung quanh, c
bi t là v i b n, vui thích ư c ho t ng cùng nhau, ư c s ng t p th và có b n bè thân

13
thi t, tin c y. Theo Lê Văn H ng, công tác giáo d c ph i t o i u ki n cho các em giao
ti p v i nhau, hư ng d n và ki m tra các quan h c a các em, tránh tình tr ng ngăn c m,
h n ch s giao ti p l a tu i này và ông còn cho r ng qua giao ti p HTHT giúp cho các
em “nh n th c ư c b n thân mình và ngư i khác, ng th i qua ó phát tri n m t s k
năng như k năng so sánh, phân tích khái quát hành vi c a b n và c a b n thân, làm
phong phú thêm nh ng bi u tư ng v nhân cách c a b n và c a b n thân [39].
N m ư c c i m tâm lý l a tu i HS THCS ng th i n m v ng b n ch t và
v n d ng có hi u qu các nguyên t c, c i m c a DHHT s phát huy ư c tính tích
c c h c t p c a HS, là m c tiêu c n t c a i m i PPDH hi n nay.
1.1.2.3. Cơ s xã h i h c
H p tác là m t y u t không th thi u ư c trong cu c s ng. V m t xã h i, s
h p tác di n ra trong su t cu c i c a m i con ngư i, trong gia ình, trong c ng ng.
Ngày nay, s h p tác trên qui mô l n ã t o ra nh ng k t qu v khoa h c-công ngh và
nh ng công trình có b n s c văn hóa r t a d ng, nó là trung tâm c a các m i quan h
liên cá nhân, gia ình, các h th ng kinh t , pháp lý. S ph thu c l n nhau trên bình
di n qu c t là m t th c t d a trên công ngh , kinh t , sinh thái và chính tr xuyên qu c
gia trong m t th gi i h i nh p.
Theo Thái Duy Tuyên, h p tác óng vai trò quan tr ng trong cu c s ng con
ngư i, nó quy t nh s thành b i c a m i cá nhân trong xã h i và Ông cho r ng c n rèn
luy n cho HS các k năng h p tác t khi còn ng i trên gh nhà trư ng, c n chú ý coi
tr ng vi c d y k năng h p tác như vi c d y ki n th c và k năng cơ b n khác [97].
Tri t lý d y h c c a phương pháp DHHT xu t phát t nh ng quan ni m m i v
b n ch t h c t p nói chung và vi c t ch c h c t p trư ng h c hi n nay. M i phương
pháp d y h c hay m t nhóm phương pháp d y h c g n nhau u xu t phát t m t tri t lý
d y h c nh t nh. ó là quan i m nhìn nh n vi c h c và ngư i h c, nhìn nh n n
nh ng tác ng c a ngư i d y i v i vi c h c và ngư i h c. Phương pháp DHHT có
ngu n g c t phương pháp giáo d c xã h i. D a trên b n ch t xã h i c a vi c h c,
nguyên t c c t l i hay tri t lý c a phương pháp DHHT là s d ng các m i quan h xã
h i mang tính tương tác tr c ti p, a chi u, gi a nhi u c p các ch th h c t
ch c d y h c. M i quan h này th hi n hai m t: M t n i dung nói lên tính ch t c a các
quan h xã h i trong h c ư ng, ó là tính h p tác và tính c nh tranh lành m nh. M t
hình th c bao g m t ng th các m i quan h xã h i phong phú, a d ng gi a các ch th
h c trong h c ư ng. M t n i dung c a phương pháp DHHT c p n s huy ng
h p tác gi a các ch th h c, s c ng hư ng ý tư ng c a nhi u ngư i t o nên s c
m nh c a trí tu . Vi c h c c a m i ngư i không ch là vi c thu nh n ki n th c cho cá
nhân mà th hi n tính ch th c a b n thân ngư i h c trong m i quan h v i các ch th

14
khác, v i xã h i và hoàn c nh c th di n ra vi c h c. Vi c thu nh n ki n th c th hi n rõ
tính ch th , b n s c văn hóa c a m i ngư i. Nó òi h i con ngư i ph i n l c u tranh
vươn lên. Tuy nhiên, nh ng ki n th c mà cá nhân thu nh n ư c không ph i ch là k t
qu ho t ng riêng bi t c a cá nhân ngư i h c mà là nh ng i u HS thu nh n ư c
thông qua quá trình c sát, chia s , h p tác. N u không có quan h , không có s thúc y
hoàn c nh s ng, c a xã h i, c a b n h c, thì s không có ng l c h c.
1.1.2.4. Cơ s lý lu n d y h c
Trong quá trình tìm ki m con ư ng i m i PPDH cho nhà trư ng Vi t Nam,
tư tư ng d y h c hư ng v ngư i h c, phát huy dân ch trong d y h c là m t trong
nh ng tư tư ng quan tr ng nh t trong vi c i m i PPDH. i u này cũng ã th hi n rõ
trong tư tư ng H Chí Minh v tinh th n dân ch trong d y h c ch , c n gi i thích cho
h c sinh hi u rõ m c ích và nhi m v h c t p tr thành nh ng con ngoan, trò gi i,
nh ng ngư i ch tương lai c a nư c nhà, có ư c nh ng ph m ch t và năng l c cách
m ng, ng viên ngư i h c tích c c tham gia th o lu n, tranh lu n v n i dung và
phương pháp h c t p. ó là i u ki n cơ b n giúp cho ngư i h c th c s tr thành
ch th c a quá trình h c t p, phát huy tinh th n làm ch c a mình.
Chúng ta ã bi t r ng, giáo d c óng vai trò ch o, nhưng chính s ho t
ng c a cá nhân m i là y u t tr c ti p quy t nh s phát tri n nhân cách. V v n
này, H Chí Minh ã t ng nói trong thư cu i cùng c a Ngư i g i ngành giáo d c
“Trong nhà trư ng c n có dân ch . i v i m i v n , th y và trò cùng nhau th o
lu n, ai có ý ki n gì u th t thà phát bi u. i u gì chưa th ng nh t thì h i, bàn cho
thông su t. Dân ch nhưng trò ph i kính th y, th y ph i quý tr ng trò, ch không ph i
là cá i b ng u…” [66].
ngư i h c có th tham gia th o lu n m t cách dân ch và thành th t, theo
H Chí Minh: “Ngư i h c ph i t nguy n, t giác, tích c c, t ng hoàn thành k ho ch
h c t p, nêu cao tinh th n ch u khó, c g ng không lùi bư c trư c b t kỳ khó khăn nào
trong vi c h c t p” [68]. Ngoài ra, ngư i th y c n phát tri n cho h c sinh s suy nghĩ
c l p và t do tư tư ng. H Chí Minh ã ch ra r ng: “Ph i nêu cao tác phong c l p
suy nghĩ và t do tư tư ng, c tài li u c n ph i tìm hi u k , không tin mù quáng vào
t ng câu m t trong sách, có v n chưa thông su t thì m nh d n ra và th o lu n cho
v l ” [67].
ngư i h c có th tham gia th o lu n m t cách dân ch thì ngư i d y và ngư i
h c ph i oàn k t trong m t t p th v ng ch c nh m th c hi n m c tiêu d y h c. Trư c
h t th y và trò ph i xem nhau như là b n, ng nghi p trong ho t ng d y h c. Trong
b c thư g i các cán b , giáo viên, nhân viên và h c sinh các trư ng ph thông, i h c và
chuyên nghi p, H chí Minh ã khuyên r ng: “Giáo d c là s nghi p c a qu n chúng,

15
c n phát huy dân ch XHCN, xây d ng quan h thân thi t, oàn k t th t ch t ch gi a
th y v i th y, gi a th y và trò, gi a trò và trò v i nhau” [68].
m b o các m i quan h t t gi a th y và trò, trư c h t, ngư i th y ph i có
quan i m qu n chúng trong công tác d y h c. Theo tư tư ng H Chí Minh, ngư i th y
ph i tin tư ng vào các ưu th , ph m ch t và năng l c t t p c a h c sinh, ph i bi t t
ch c h c sinh, bi t tâm lý c a h , bi t gi i thích và bàn b c v i h , bi t t t c vì h c
sinh thân yêu “Th y và trò ph i là b n, là ng chí, th y còn ph i bi t khai thác nh ng
kinh nghi m c a h c sinh, bi t t ch c sao cho h c sinh có th h c l n nhau và h c
nhân dân” [68].
1.1.3. Các khái ni m công c
1.1.3.1. Khái ni m h p tác
S h p tác là linh h n c a cu c s ng xã h i. T i n bách khoa Vi t Nam cho
r ng “H p tác là cùng chung s c, giúp l n nhau trong m t công vi c, m t lĩnh v c
nào ó, nh m m t m c ích chung’’[93].
T vi c nghiên c u các quan ni m c a nh ng nhà khoa h c trong và ngoài nư c
v khái ni m h p tác, chúng tôi rút ra nh ng c i m: h p tác có m c ích chung trên
cơ s cùng có l i; bình ng, tin tư ng l n nhau và t nguy n cùng làm vi c...; cùng
chung s c, giúp h tr và b sung cho nhau.
Bi u hi n h p tác chính là s t ng h p s c m nh c a các c i m nêu trên trong
m t th th ng nh t và có m i liên h ch t ch v i nhau.
Trong lu n án này, khái ni m h p tác ư c hi u là s t nguy n c a các cá nhân
cùng nhau làm vi c m t cách bình ng trong m t t p th (nhóm). Các thành viên trong
nhóm ti n hành ho t ng nh m m c ích và l i ích chung, ng th i t ư c m c ích
và l i ích riêng c a m i thành viên trên cơ s n l c chung. Ho t ng c a t ng cá nhân
trong quá trình tham gia công vi c ph i tuân theo nh ng nguyên t c nh t nh và có s
phân công trách nhi m c th cho các thành viên trong nhóm.
1.1.3.2. Khái ni m h c t p h p tác
ây là m t quan i m h c t p r t ph bi n các nư c ang phát tri n và em l i
hi u qu cao. Quan i m h c t p này yêu c u s tham gia, óng góp tr c ti p c a ngư i
h c vào quá trình h c t p, ng th i yêu c u ngư i h c ph i làm vi c cùng nhau t
ư c k t qu h c t p chung.
Trong quá trình h p tác, m i ngư i h c s tìm th y l i ích cho chính mình và cho
t t c các thành viên trong t ch c (t , nhóm, l p). HS h c b ng cách làm ch không ch

16
h c b ng cách nghe GV gi ng. HTHT m c tiêu ho t ng là chung, nhưng m i ngư i l i
có nhi m v riêng, các ho t ng c a t ng cá nhân ư c t ch c ph i h p t m c
tiêu chung. Thông qua ho t ng trong t p th nhóm, l p, các ý ki n ph n ánh quan ni m
c a m i cá nhân ư c i u ch nh và qua ó, ngư i h c nâng mình lên m t trình m i.
Ho t ng trong t p th s làm cho t ng thành viên quen d n v i s phân công h p tác,
nh t là lúc gi i quy t nh ng v n gay c n, lúc xu t hi n th c s nhu c u ph i h p gi a
các cá nhân hoàn thành công vi c. Trong ho t ng t p th , tính cách, năng l c c a
m i cá nhân ư c b c l , u n n n, phát tri n tình b n, ý th c t ch c k lu t, tương tr
l n nhau, ý th c c ng ng, t o nên môi trư ng thân thi n, có trách nhi m gi a GV - HS,
HS - HS v i nhau.
Trong lu n án này, chúng tôi s d ng khái ni m h c t p h p tác theo ý nghĩa sư
ph m: H c t p h p tác (Cooperative Learning) là khái ni m dùng ch phương th c
hay chi n lư c h c t p d a trên s h p tác c a nhóm ngư i h c ư c s hư ng d n,
giám sát, giúp c a GV. HTHT có m c tiêu chung, n l c h c t p chung c a nhóm,
thành t u và trách nhi m h c t p cá nhân hài hòa v i nhau, có s chia s ngu n l c, k t
qu và l i ích h c t p, có tính xã h i và thân thi n trong h c t p.
1.1.3.3. Khái ni m d y h c h p tác
DHHT ó là chi n lư c d y h c ư c xây d ng d a trên nh ng c i m và
nguyên t c c a HTHT. Trong DHHT i u c bi t là luôn luôn ph i có s h p tác gi a
ngư i d y và ngư i h c, gi a nh ng ngư i h c v i nhau. Theo ki u DHHT, ngư i h c
s ư c chia thành nh ng nhóm nh th c hi n các ho t ng h c t p như th o lu n,
óng vai, gi i quy t v n , là ch th tích c c trong vi c lĩnh h i ki n th c, k năng
thông qua s h p tác v i GV và s h p tác gi a HS v i nhau trong quá trình h c t p, t
ó t ư c m c tiêu cá nhân, ng th i góp ph n t o ra s thành công c a nhóm. M i
thành viên không ch có trách nhi m th c hi n các ho t ng chung c a nhóm mà còn
ph i có trách nhi m h p tác, giúp cho các thành viên trong nhóm hoàn thành các
nhi m v ư c phân công. GV là ngư i hư ng d n, theo dõi, giám sát giúp HS ti p
thu ki n th c m i, phát tri n k năng HTHT và là ngư i tr ng tài khoa h c.
Theo chúng tôi, DHHT ư c hi u là d y h c theo hư ng h c t p h p tác, trong ó
GV t ch c cho HS cùng h c t p v i nhau; m c ích, n i dung h c t p, mô hình t ch c
d y h c ư c ti n hành d a trên c i m nguyên t c c a HTHT. DHHT v a t o ra môi
trư ng thu n l i cho HS h c t p ti p thu ki n th c, phát huy ti m năng trí tu , góp ph n
t o ra s thành công c a nhóm; ng th i hư ng d n h bi t cách rèn luy n, phát tri n
k năng h p tác trong ho t ng h c t p.
Trong DHHT GV c n m b o 5 y u t : xây d ng các bài t p b t bu c HS ph i tư
duy; oàn k t các thành viên trong nhóm t o s tin tư ng l n nhau cùng h p tác làm

17
vi c; m b o cho các thành viên trong nhóm u ho t ng; ph i quan sát ngư i h c
làm vi c như th nào, bi t nh ng gì; d y ngư i h c cách ánh giá, cách suy nghĩ, cách
l ng nghe và ti p nh n ý ki n ngư i khác.
T nh ng nghiên c u trên, chúng ta có th nh n th y nh ng c i m n i b t
sau ây c a DHHT:
- V m c ích, DHHT không ch truy n th cho HS nh ng ki n th c trong
chương trình mà còn hư ng vào vi c phát tri n tư duy, hình thành các k năng h p tác,
k năng th c hành sáng t o, chu n b cho HS thích ng hòa nh p v i i s ng xã h i.
- V n i dung, DHHT ngoài nh ng ki n th c qui nh trong chương trình còn bao
g m các bài t p nh n th c dư i d ng tình hu ng, th c hành tìm tòi, gi i quy t v n .
- V phương pháp, coi tr ng vi c rèn luy n cho HS thói quen t h c, ho t ng
c l p cá nhân ho c h p tác trong t p th thông qua th o lu n nhóm và th c hành.
- V hình th c t ch c d y h c, DHHT s d ng ph i h p và linh ho t các d ng t
ch c d y: nhóm - t p th , nhóm - cá nhân. Trong ó d ng t ch c d y h c nhóm - cá
nhân có nhi u ưu th trong vi c tích c c hóa ho t ng h c t p và h p tác c a HS.
Không gian t ch c d y h c, thi t b d y h c, bàn gh ư c b trí cơ ng và linh ho t.
- V ánh giá, HS t ch u trách nhi m v k t qu h c t p c a mình, cho nên cùng
v i vi c ki m tra, ánh giá c a GV, HS ư c tham gia vào quá trình ánh giá, t ánh
giá và ánh giá l n nhau.
1.1.3.4. Khái ni m phát tri n
Thu t ng phát tri n có nhi u cách nh nghĩa, xu t phát t nh ng c p xem xét
khác nhau. c p chung nh t, phát tri n ư c hi u là:
- Quá trình chuy n bi n t tr ng thái này sang tr ng thái khác hoàn thi n hơn;
chuy n t tr ng thái ch t lư ng cũ sang tình tr ng ch t lư ng m i, t ơn gi n n ph c
t p, t th p n cao [77].
- Phát tri n là s tr i qua quá trình tăng trư ng hay l n lên t nhiên, phân hóa ho c
ti n hóa t nhiên v i nh ng thay i liên t c k ti p nhau [93].
- Phát tri n là s tăng trư ng, m r ng, ti n hóa m t cách t t ho c là k t qu c a
nh ng nguyên nhân [130].
Chúng tôi ti p c n khái ni m phát tri n theo hư ng c i thi n tình tr ng ch t lư ng
cũ sang tình tr ng ch t lư ng m i cho nh ng i tư ng c n ư c phát tri n, giúp h
nâng cao v nh n th c và k năng ho t ng trên cơ s , nh ng ki n th c, k năng ã có,
thông qua h c t p, rèn luy n b sung, hoàn thi n, phát tri n năng l c và k năng ho t
ng theo yêu c u, m c tiêu c n t.

18
1.1.3.5. Khái ni m b i dư ng
V b i dư ng, theo quan ni m c a UNESCO: B i dư ng v i ý nghĩa nâng cao
ngh nghi p, quá trình này ch di n ra khi cá nhân và t ch c có nhu c u nâng cao ki n
th c ho c k năng chuyên môn, nghi p v c a b n thân nh m áp ng nhu c u lao ng
ngh nghi p [127]. i T i n Ti ng Vi t do Nguy n Như Ý ch biên: B i dư ng là
làm tăng thêm năng l c ho c ph m ch t… [112].
Chúng tôi cho r ng: B i dư ng chính là quá trình b sung ki n th c, chuyên môn,
nghi p v và các k năng tương ng nh m phát tri n năng l c và ph m ch t cho i
tư ng b i dư ng. Ch th b i dư ng là nh ng ngư i ã ư c ào t o và có m t trình
chuyên môn nh t nh. B i dư ng th c ch t là quá trình c p nh t ki n th c, k năng m i
nh m nâng cao trình chuyên môn, nghi p v trong lĩnh v c ho t ng. N u như
trư ng sư ph m, GV là s n ph m ào t o ư c trang b ki n th c, chuyên môn, nghi p
v làm n n t ng ban u thì b i dư ng là quá trình hoàn thi n, phát tri n năng l c, k
năng d y h c cho GV sau ào t o nh m áp ng yêu c u c a th c ti n.
1.1.3.6. Khái ni m k năng
Cho n nay ã có nhi u công trình nghiên c u v k năng và ưa ra nhi u khái
ni m khác nhau, qua nghiên c u chúng tôi th y n i lên hai khuynh hư ng sau:
- Khuynh hư ng th nh t:
K năng ư c xem xét nghiêng v k thu t hành ng phù h p v i m c ích và
i u ki n ho t ng mà con ngư i ã n m v ng. Ngư i có k năng ho t ng nào ó là
ngư i n m ư c các tri th c v ho t ng và th c hi n hành ng theo úng yêu c u c a
nó mà không c n tính n k t qu c a hành ng.
Quan i m này có các tác gi như: Kruchexky,V.A., Côvaliôp, A.G., Rudin, V.X..
Theo Kruchexky, V.A. thì “K năng là các phương th c ho t ng nh ng cái gì con
ngư i ã n m v ng”, Ông cho r ng, khi n m v ng phương th c hành ng là con ngư i
ã có k năng, không c n n k t qu c a hành ng [18]. Theo tác gi Côvaliôp, A.G.,
k năng là phương th c th c hi n hành ng phù h p v i m c ích và i u ki n c a
ho t ng [12].
- Khuynh hư ng th hai:
Xem xét k năng nghiêng v m t năng l c con ngư i, kh ng nh k năng ư c
xem như m t thành t quan tr ng th c hi n m t công vi c có k t qu v i ch t lư ng
c n thi t và v i m t th i gian tương ng trong i u ki n c th . K năng không ch là
m t k thu t c a hành ng mà là bi u hi n c a năng l c. Khuynh hư ng này chú ý n
k t qu c a hành ng. Có th k t i các nhà khoa h c tiêu bi u cho khuynh hư ng này

19
như: Lêvitôv, N.D. Ông cho r ng k năng là s th c hi n có k t qu m t ng tác nào ó
hay m t ho t ng ph c t p b ng cách áp d ng hay l a ch n nh ng cách th c úng n
có tính n nh ng i u ki n nh t nh, theo Ông, m t ngư i có k năng hành ng là
ph i n m ư c và v n d ng úng n các cách th c c a hành ng và th c hi n hành
ng có k t qu [61]. Platônôv, K.K. cũng kh ng nh: “Cơ s tâm lý c a k năng là
s th u hi u m i liên h gi a m c ích và hành ng, các i u ki n và phương th c
hành ng [83]. Pêtrôxki, A.V. cũng nh nghĩa: “K năng là s v n d ng tri th c, k
x o ã có l a ch n và th c hi n nh ng phương th c hành ng tương ng v i m c
ích ra [79].
Theo ng Thành Hưng, k năng là nh ng d ng chuyên bi t c a năng l c nh m
th c hi n hành ng cá nhân. Năng l c luôn ư c xem xét trong m i quan h v i m t
d ng ho t ng nh t nh. Năng l c ph i ư c c u thành b i ba thành t căn b n: Tri
th c v lĩnh v c ho t ng và cách ti n hành; K năng ti n hành ho t ng; Nh ng i u
ki n tâm lý t ch c th c hi n tri th c và k năng trong m t cơ c u th ng nh t và có
nh hư ng c th [44].
M t trong 3 c u t o tâm lý nói trên khi tách riêng ra u là nh ng d ng chuyên
bi t c a năng l c: Có lo i năng l c d ng tri th c (năng l c hi u bi t), có lo i năng l c
d ng k năng (năng l c làm vi c, ho t ng) và có lo i năng l c d ng xúc c m (năng
l c bi u c m).
Chúng tôi ti p c n k năng nghiêng v năng l c c a con ngư i th c hi n các
công vi c có k t qu trong ó bao hàm c quan ni m k năng là k thu t hành ng.
i u này ã ch ra cho ta th y khi s v n d ng tri th c vào th c ti n m t cách thu n th c
thì m i t ư c k t qu công vi c có ch t lư ng t t. Mu n có k năng, trư c h t ph i có
ki n th c làm cơ s cho vi c hi u bi t v n i dung công vi c mà k năng hư ng vào và
tri th c v b n thân k năng như qui trình luy n t p t ng thao tác riêng l cho n khi
th c hi n m t hành ng úng v i m c ích ra.
Xét v t ng quát k năng ư c hi u là s th c hi n ho t ng m t cách thành
th o, linh ho t sáng t o phù h p v i các m c tiêu trong nh ng i u ki n khác nhau. Con
ngư i ch có th hành ng có hi u qu khi bi t s d ng tri th c và v n d ng tri th c
trong hành ng th c hi n nhi m v tương ng. Như v y trong k năng có tri th c,
không ch có tri th c v phương th c hành ng mà còn là tri th c v giá tr c a hành
ng. K năng bao gi cũng g n v i m t hành ng hay m t ho t ng nào ó, th hi n
s ch n l a và v n d ng tri th c, nh ng kinh nghi m ã có th c hi n hành ng cho
phù h p v i m c tiêu và i u ki n c th .

20
1.1.4. B n ch t, c u trúc, tác d ng c a DHHT N
1.1.4.1. B n ch t c a DHHT N
Lu n án nghiên c u theo mô hình DHHT N bao g m các thành t : GV, HS và
n i dung h c t p.
Ba thành t nói trên v a t n t i c l p v a tác ng qua l i v i nhau trong môi
trư ng “nhóm”. T ch c DHHT N th hi n theo trình t sau:
GV hình thành các nhóm → Phân công nhi m v cho t ng nhóm → Cá nhân
trong t ng nhóm ti n hành công vi c → Th o lu n trong nhóm → Th o lu n gi a các
nhóm → K t lu n c a GV.
Như v y: DHHT N v b n ch t là quá trình t ch c và i u khi n m i quan h
gi a các thành t : GV- Nhóm HS nh m th c hi n n i dung bài h c.
T m i quan h c a các thành t nêu trên ta có th ưa ra mô hình lý thuy t v
DHHT- N như sau:
Sơ 1.1. Mô hình lý thuy t v DHHT N
- B n ch t c a DHHT có nh ng i m khác bi t v i d y h c truy n th ng, nó th
hi n rõ nh t ho t ng c a ngư i d y, ho t ng c a ngư i h c và s tương tác c a ba
thành t , ó là ngư i d y, ngư i h c và môi trư ng. Các ho t ng nhóm h p tác ph i
ư c thi t k sao cho cá nhân th hi n ư c trách nhi m c a mình i v i công vi c
ư c giao. Kh i lư ng công vi c ph i tương ng v i s lư ng thành viên trong nhóm.
HS1
HS3HS2
NHT1
NHT 2 NHT 3
i
tư ng
h c t p
Thy

21
- T ch c d y h c theo phương th c h p tác nhóm (HT N), ngư i h c th c hi n
nhi m v h c t p ph i gi i quy t các m i quan h xã h i như: quan h v i các cá nhân
trong m t nhóm, quan h v i các nhóm khác, v i GV,… nhóm h c t p không ch là nhân
v t trung gian mà còn là m t ch th h c t p. Trong nhóm h c t p, HS có cơ h i th hi n
b n thân mình (th hi n các giá tr như tính c c cao, tính ch th qua các ho t ng h c
t p và ho t ng giao ti p), trách nhi m cá nhân, cơ h i h c t p và s óng góp c a b n
thân vào k t qu ho t ng chung c a nhóm, ư c ánh giá bình ng, khách quan.
Trong gi h c, ch th h c t p c a ho t ng h c t p nhóm là các nhóm h c t p. Các
nhóm h c t p tương tác v i nhau và v i GV. Như v y, nhóm h c t p là phương ti n
GV chuy n các tác ng n cá nhân HS. Các tác ng d y h c c a GV n HS b khúc
x qua nhóm. i v i HS, nhóm h c t p không ch là môi trư ng h c t p tích c c (các
em ph i h p v i nhau gi i quy t nhi m v h c t p, là nơi các em giao ti p, chia s ,…)
mà nhóm h c t p còn là i tư ng h c t p c a HS (h c gi i quy t các m i quan h trong
nhóm, trong c ng ng; h c cách t ch c, l p k ho ch, h c k năng xã h i). Thông qua
nhóm h c t p, tác ng d y h c c a GV n HS ư c khu ch i lên nhi u l n. Vì v y,
hi u qu d y h c s cao hơn r t nhi u so v i vi c GV tác ng tr c ti p vào m i HS.
Hơn n a, nó còn tác ng ư c n t ng cá nhân HS, m b o s cá bi t hóa d y h c,
i u mà trong d y h c các hình th c khác GV r t khó th c hi n.
1.1.4.2. C u trúc d y h c h p tác nhóm
C u trúc n n t ng theo phương th c DHHT N g m 5 y u t cơ b n dư i ây:
Y u t cơ b n th nh t: Tính ph thu c tích c c.
S ph thu c tích c c bi u hi n ch : các thành viên c a nhóm s c g ng giúp
nhóm t ư c m c ích chung; chia s s ph n chung v i nhau; quan tâm n s ti n
b c a nh ng thành viên khác; chia s thành công c a nhóm; chia s tư cách c a nhóm;
t giác th c hi n nhi m v c a mình.
Khi có s ph thu c tích c c s di n ra các hành vi như: ch m u nhau bàn b c
và chuy n trò v i nhau; tr b thu hút vào công vi c chúng ang ti n hành; c vũ l n
nhau, chia s k t qu làm vi c; chia s tài li u v i nhau.
S ph thu c tích c c t o nên s n i k t i v i s thành công c a m i ngư i
cũng như c a m t ngư i. i u này cũng chính là linh h n c a HHT N. Không có s ph
thu c tích c c l n nhau thì không có s h p tác.
- Y u t cơ b n th hai: S tương tác tr c di n
Tương tác tr c di n nh m: Thu hút m i thành viên m t cách tích c c vào ho t
ng nhóm; tăng cư ng ng cơ h c t p, làm n y sinh nh ng h ng thú; kích thích s

22
giao ti p; s chia s nh ng tư tư ng, ngu n l c và áp án; nâng cao ý th c oàn k t; phát
tri n m i quan h g n bó quan tâm l n nhau.
M c ích c a vi c d y h c theo quan i m HTHT N là làm cho các thành viên tr
thành các cá nhân tích c c hơn. i u ó có nghĩa là các thành viên h c t p cùng nhau và
d n d n s t o d ng cho h kh năng gi i quy t và trình bày v n t t hơn v i tư cách là
nh ng cá nhân.
- Y u t cơ b n th ba: Trách nhi m và công vi c cá nhân
Nhóm h p tác ư c t ch c không có s ch ng chéo, l n tránh trách nhi m h c
t p. M i ngư i u có công vi c c a mình và các công vi c này ràng bu c v i nhau. M i
thành viên u ph i h c, chia s ngu n l c, ng viên nhau, óng góp ph n mình vào
công vi c và thành công c a nhóm. M i thông báo u ư c ưa ra rõ ràng và ư c t t
c các thành viên ti p nh n.
HS c n ư c th c hi n các ho t ng h c t p m t cách tích c c. Khuy n khích s
tác ng qua l i gi a các thành viên hơn là tác ng tr c di n t phía GV n HS.
- Y u t cơ b n th tư: S d ng nh ng k năng h p tác trong nhóm
HTHT-N v n ph c t p hơn quá trình h c t p c nh tranh hay cá nhân, vì nó òi h i
HS ph i nh n th c ư c nhi m v h c t p cũng như các k năng ho t ng cá nhân và
nhóm có ch c năng là m t ph n c a ho t ng t p th . Các thành viên c a nhóm ph i
bi t t o ra s lãnh o hi u qu , ưa ra quy t nh, xây d ng s trung th c, t o ra n i k t,
gi i quy t mâu thu n và t t y u ph i có ng cơ th c hi n úng. GV ph i d y cho HS
các k năng làm vi c theo nhóm chính xác, có m c ích và xem ó như là nh ng k
năng c n ph i h c.
- Y u t th năm: X lý tương tác nhóm
X lý tương tác nhóm c n ư c xem như m t b ph n h u cơ c a m i bài hay
ch HTHT. Sau khi k t thúc công vi c, HS ph i th o lu n ánh giá nhóm mình làm
vi c v i nhau có t t không, nên ti p t c th nào t hi u qu cao hơn. Vi c này giúp
HS h c ư c k năng h p tác v i ngư i khác m t cách hi u qu . Có th ti n hành x lý
tương tác nhóm trong khi ho t ng ho c lúc g n k t thúc ho t ng h c nhóm.
Nh n xét:
Năm y u t cơ b n trên ây c n ph i ư c th c hi n m t cách ng b trong quá
trình d y h c t o ra nh ng i u ki n cho ho t ng h p tác có hi u qu . GV c n ph i
thành l p nhóm và ưa ra tình hu ng h c t p h p lý HS hi u ư c r ng h nh t thi t
ph i tr c di n làm vi c cùng nhau, ưa ra s tương tr , ng h và ph i có trách nhi m cá
nhân khi ti n hành công vi c. ng th i, HS ph i h c kh i lư ng ki n th c theo yêu
c u, v a h c các k năng làm vi c nhóm, liên k t cá nhân và sáng t o c i thi n hi u

23
qu ho t ng nhóm HTHT. Chính nh ng y u t này t o nên s phân bi t gi a HTHT
nhóm v i l p h c truy n th ng.
1.1.4.3. Tác d ng c a DHHT i v i c p h c THCS
a. c i m ho t ng c a c p h c THCS
Theo Ngh nh 90/CP ngày 24/11/1993, giáo d c ph thông nư c ta bao g m
giáo d c ti u h c và giáo d c trung h c, trong ó giáo d c trung h c bao g m THCS
và THPT.
- M c tiêu giáo d c THCS ã ghi rõ t i i u 23 Lu t giáo d c: “Giáo d c THCS
nh m giúp HS c ng c và phát tri n k t qu c a giáo d c ti u h c, có trình h c v n
ph thông cơ s và nh ng hi u bi t ban u v k thu t và hư ng nghi p ti p t c h c
THPT, trung h c chuyên ban, h c ngh ho c i vào cu c s ng lao ng”.
- N i dung d y h c bao g m các môn h c áp ng nhu c u giáo d c toàn di n,
m b o m i quan h GDPT, giáo d c k thu t t ng h p, giáo d c hư ng nghi p và tăng
cư ng giáo d c nhân văn chu n b cho HS tr thành công dân, ngư i lao ng năng
ng, sáng t o, tham gia tích c c vào ho t ng xã h i ang i m i và phát tri n.
- Phương pháp và hình th c t ch c: Phát huy ư c tính tích c c, t giác, ch
ng sáng t o c a HS; phù h p v i c trưng môn h c, c i m i tư ng HS. Các hình
th c t ch c giáo d c ph i m b o cân i, hài hòa gi a d y h c các môn h c và ho t
ng giáo d c; gi a d y h c theo l p, nhóm và cá nhân. Ho t ng giáo d c ư c ti n
hành th c hi n theo t ng môn h c dư i s ch o c a GV b môn. Như v y HS ư c
ti p xúc v i nhi u GV khác nhau và nhi u cách d y cùng v i nh ng phong cách giao
ti p khác nhau. ây là i u ki n thu n l i giúp cho HS m r ng t m hi u bi t và t ó
cũng òi h i HS luôn quan tâm n vi c c i ti n phương pháp h c t p c a mình có th
thích ng nhanh v i hoàn c nh d y h c luôn bi n i.
Trong th i kỳ hi n nay, nư c ta ang h i nh p v i n n kinh t th gi i, s phát
tri n kinh t -xã h i òi h i con ngư i ph i có nh ng ph m ch t n i b t như năng l c
thích ng; năng l c h p tác làm vi c nhóm; năng l c ho t ng th c ti n... Các yêu c u
này t ra nhi m v h t s c n ng n cho ngành giáo d c. Chính vì v y vi c i m i giáo
d c, nâng cao ch t lư ng ngu n nhân l c là yêu c u c p bách mà n n t ng là giáo d c
ph thông, trong ó i ngũ GV là m t trong nh ng y u t quy t nh.
nâng cao ch t lư ng giáo d c c p h c THCS, GV c n ư c ti p c n v i các
mô hình day h c tiên ti n như: h p tác, tham gia, ki n t o... Riêng v DHHT là mô hình
d y h c có hi u qu cao có th áp d ng r ng r i, chính vì v y vi c b i dư ng ki n th c,
năng l c h p tác, phát tri n k năng DHHT cho GV THCS là vi c làm r t có ý nghĩa,
c bi t là GV THCS nh ng vùng khó khăn.

24
b. Tác d ng c a DHHT
M i phương th c d y h c u có nh ng m t m nh và m t h n ch . Song, tùy
thu c vào nh ng i u ki n c th v m c tiêu c n t t i trong gi ng d y môn h c và c
i m c a n i dung h c v n, ngoài s ph i h p c n có gi a các PPDH, ki u PPDH nào có
ưu i m vư t tr i, áp ng nh ng òi h i c a phát tri n xã h i, mang l i hi u qu trong
ào t o ngu n nhân l c, th a mãn nh ng òi h i chính áng cho s phát tri n cá nhân thì
ki u phương pháp ó ư c quan tâm, v n d ng r ng rãi trong th c ti n ho t ng d y
h c cũng như nghiên c u lý lu n. V i quan i m ó, chúng tôi cho r ng ki u DHHT n u
ư c t ch c t t s th c hi n ư c nh ng ch c năng và công d ng vư t tr i so v i d y
h c toàn l p ó là:
- DHHT có ưu th n i tr i t o ra s ng thu n trong s phát tri n c a con ngư i
gi a nhà trư ng và xã h i. Trong DHHT, HS ư c coi là ngư i quy t nh th c hi n
m c tiêu h c, quy t nh s phát tri n nhân cách c a b n thân.
- DHHT giúp GV có th x lý m t l p h c có nhi u HS v i nh ng nhu c u khác
nhau. HS h c t p trong môi trư ng tương tác v i nhau, có th giúp l n nhau, t o l p,
c ng c các m i quan h xã h i và s không c m th y ph i ch u nhi u áp l c t phía GV.
Th c hi n t t qui trình DHHT s mang l i hi u qu h c t p cao hơn không ch riêng cho
m i cá nhân HS mà còn mang l i hi u qu chung cho c t p th [28].
- DHHT t ra cho m i HS s kiên nh c a lý trí, duy trì s tham gia tích c c
c a b n thân, luôn có ý th c và mong mu n ư c tham gia, ư c th hi n kinh nghi m
và v n s ng c a mình trư c t p th , trư c ngư i d y và i u ó cũng có nghĩa là trong
DHHT, ngư i h c luôn ý th c ư c và n l c t gi i quy t nhi m v h c t p. Trong môi
trư ng HTHT ngư i h c phát huy năng l c, kh năng t ch , c l p, sáng t o, ch ng l i
thói chây lư i, d a d m, t o nên ý chí “dám nghĩ, dám làm, dám ch u trách nhi m”. M t
khi có h ng thú, có trách nhi m, có s c sát v i t p th , ư c khuy n khích, ư c s tôn
tr ng c a th y, c a b n, hay nói m t cách khác có s phát tri n c a cá nhân trong môi
trư ng t t p thì i u ó s là cơ h i thu n l i cho quá trình hình thành nhân cách c a
con ngư i. S ng thu n trong vi c xây d ng m i quan h thân thi n gi a ào t o con
ngư i c a nhà trư ng v i i s ng xã h i chính là s th u hi u nh ng gì v n có c a i
s ng xã h i v n d ng nh ng nhân t t t p giúp ích cho quá trình ào t o c a nhà
trư ng nh m t o ra nh ng s n ph m, nh ng nhân cách bi t làm ch xã h i, làm ch b n
thân, bi t mình, bi t ngư i hòa nh p.
- DHHT là m t trong nh ng phương hư ng chi n lư c quan tr ng nh m góp
ph n nâng cao ch t lư ng giáo d c. Năng l c h p tác, k năng giao ti p xã h i s ư c
phát tri n t t qua HTHT. ây là năng l c quan tr ng c n thi t trong vi c chu n b nh ng

25
công dân tương lai c a xã h i có tính ph thu c l n nhau cao và xu th toàn c u hóa
m nh m .
- DHHT bao g m s tham gia c a m i HS, c a t p th ngư i h c vào vi c chi m
lĩnh n i dung h c v n, s khuy n khích ng viên, t ch c t o d ng môi trư ng cho
ngư i h c c a GV là c n thi t và ph i ư c ph bi n r ng rãi trong quá trình d y h c
các trư ng ph thông. Trong giai o n hi n nay, khi các cơ s giáo d c ang ti n hành
cu c v n ng xây d ng “Trư ng h c thân thi n, HS tích c c” do B Giáo d c và ào
t o xu t thì vi c v n d ng ki u DHHT s t o ra cơ h i thu n ti n cho vi c th c hi n
ch trương này b i tính ng thu n c a nó v m t lý lu n và th c ti n.
1.1.5. Phát tri n k năng d y h c h p tác cho GV THCS
Nghiên c u v k năng cho th y b n ch t c a s t p luy n k năng là hư ng n
vi c hình thành k năng, hoàn thi n, c ng c phát tri n k năng t n m c m i hơn
v “ch t”. Hình thành, rèn luy n k năng trong h c t p là m t ho t ng có nh hư ng
ư c luy n t p nhi u l n v i m c ích hoàn thi n các k năng giúp con ngư i lao ng
hi u qu hơn. Tác gi Gônôbôlin, F.N. cho r ng s luy n t p không trùng h p v i s ào
t o v t ng th mà ch là m t m t c a nó, nhưng m t này không tách r i kh i quá trình
ào t o xét v t ng th [30].
Mu n phát tri n k năng, con ngư i ph i luy n t p theo m t qui trình nh t nh và
ph i tr i qua nhi u giai o n khác nhau. V các giai o n phát tri n k năng theo cách
phân chia c a Platônôp, K.K. và Gôlubep, G.G. [83] có 5 giai o n: Giai o n u tiên:
Có k năng sơ ng; Giai o n th hai: Bi t cách làm nhưng không y ; Giai o n
th ba: Có nh ng k năng chung nhưng còn mang tính ch t riêng l ; Giai o n th tư:
Có k năng phát tri n cao; Giai o n th năm: Có tay ngh .
T nh ng quan i m lý lu n và các khái ni m công c ã trình bày trên, chúng
tôi cho r ng: K năng DHHT là s th c hi n có k t qu các thao tác c a hành ng
gi ng d y t m c tiêu d y h c b ng cách l a ch n, v n d ng nh ng tri th c, nh ng
cách th c ho t ng c a ngư i d y d a trên lý thuy t HTHT và c i m, yêu c u
DHHT. M i khâu c a quá trình DHHT có nh ng nhóm k năng tương ng phù h p v i
mô hình d y h c ư c ti n hành.
Phát tri n k năng DHHT cho GV THCS ph i d a trên cơ s k năng d y h c
chung c a c p h c, thông qua quá trình tác nghi p, GV ư c h c t p, b i dư ng, rèn
luy n k năng DHHT hoàn thi n k năng ã có nhưng chưa hoàn ch nh, ho c b sung
nâng cao nh n th c lý lu n và phát tri n k năng d y h c theo mô hình DHHT.

26
1.1.5.1. M c ích c a vi c phát tri n k năng DHHT cho GV THCS
Nâng cao năng l c gi ng d y c a GV THCS theo hư ng ti p c n mô hình d y
h c h p tác, nh m c i thi n tình tr ng d y h c hi n nay áp ng yêu c u i m i PPDH.
1.1.5.2. N i dung phát tri n k năng DHHT cho GV THCS
Lu n án xu t xây d ng n i dung b i dư ng phát tri n k năng DHHT cho GV
THCS ư c thi t k thành h th ng g m ba nhóm k năng:
- Nhóm k năng thi t k bài h c g m có các k năng: Thi t k m c tiêu, n i dung,
phương pháp, phương ti n gi ng d y và thi t k ho t ng.
- Nhóm k năng ti n hành gi ng d y g m các k năng: K năng thành l p nhóm;
k năng t ch c ho t ng nhóm; k năng gi i thích m c tiêu và nhi m v c a HS trong
HTHT nhóm; k năng nh n xét ánh giá tương tác nhóm.
- Nhóm k năng h tr ti n hành DHHT g m các k năng: S d ng phi u h c
t p; s d ng câu h i; s d ng l i nói.
Ngoài 3 nhóm k năng nêu trên, do tính ch t c thù c a k năng vì v y chúng tôi
ưa vào bi n pháp hư ng d n th c hành rèn luy n g m: K năng xây d ng s ph thu c
tích c c gi a các thành viên trong HTHT; Rèn luy n HS hình thành k năng HTHT; Thi t
k qui trình DHHT nhóm. 3 k năng này v n là n i dung thu c h th ng k năng c n b i
dư ng cho GV THCS.
H th ng k năng DHHT nêu trên ư c c th hóa thành các yêu c u c n t b i
dư ng cho GV và ó cũng chính là tiêu chu n ánh giá v s phát tri n k năng DHHT
c a GV THCS. Nh ng v n này ư c trình bày c th ph n chương 2 lu n án.
1.1.5.3. Hình th c phát tri n k năng DHHT cho GV THCS
Lu n án xác nh vi c phát tri n k năng DHHT cho GVTHCS b ng các hình
th c sau:
- Phát tri n k năng DHHT cho GV THCS ư c ti n hành thông qua ho t ng
b i dư ng.
Ho t ng b i dư ng ph i ư c xác nh rõ m c ích, nhi m v , n i dung,
phương pháp b i dư ng; l c lư ng tham gia, th i gian, a i m ti n hành b i dư ng;
các ngu n l c m b o cho công tác b i dư ng; ánh giá k t qu b i dư ng theo yêu c u
phát tri n.
N i dung b i dư ng ư c xác nh là h th ng k năng DHHT, k t h p v i các
tài li u v lý thuy t HTHT, các h c thuy t, cơ s khoa h c liên quan n mô hình DHHT
do lu n xu t ư c biên so n theo trình t th c hi n các k năng m t cách h p lý.

27
Th i lư ng dành cho b i dư ng n i dung phát tri n k năng DHHT cho GV
THCS c n 120 ti t, trong ó có 60 ti t th c hành. Các cơ quan qu n lý giáo d c c p t nh
(S GD- T), huy n (Phòng GD- T) có th ti n hành b i dư ng cho GV theo hình th c
t p trung t nh hay c m huy n. Tùy theo c i m c a t ng a phương, t ng trư ng
ho c do tính ch t c a n i dung c n b i dư ng, có th chia n i dung ra t ng nhóm, t ng
k năng c th h c t p rèn luy n cho GVTHCS theo nh ng i u ki n và th i gian
thich h p. B i dư ng phát tri n k năng DHHT cho GV THCS ư c ánh giá s phát
tri n theo tiêu chu n ư c xác l p trong lu n án này (xem ph l c s 8).
- Phát tri n k năng DHHT thông qua quá trình t h c, t rèn luy n
T h c, t rèn luy n là y u t quan tr ng trong vi c nâng cao ki n th c
và k năng DHHT, là i u ki n c ng c , nâng cao năng l c, k năng s n có. Vì v y c n
khuy n khích GV ý th c t h c, t rèn luy n thư ng xuyên trong ho t ng chuyên
môn; c n trang b phương pháp và t o i u ki n thu n l i GV ti n hành t h c, t rèn
luy n m t cách có hi u qu .
- Ti n hành sinh ho t chuyên môn cơ s trư ng h c
Có th phát tri n các k năng DHHT cho GV thông qua ho t ng chuyên môn
cơ s trư ng h c b ng các bi n pháp nâng cao ch t lư ng ho t ng chuyên môn như
t ch c seminar i sâu vào các chuyên i m i PPDH, nâng cao ch t lư ng gi ng
d y, th c hành, ng d ng k năng DHHT; d gi quan sát, ánh giá trao i kinh
nghi m; t ch c cho GV i tham quan h c t p nh ng i n hình tiên ti n v th c hi n
mô hình DHHT.
1.2. CƠ S TH C TI N C A VI C PHÁT TRI N K NĂNG DHHT CHO GV
TRUNG H C CƠ S
1.2.1. Th c tr ng s d ng các PPDH và i m i PPDH, s hi u bi t v DHHT,
HTHT và ho t ng b i dư ng phát tri n k năng DHHT cho GV THCS qua
kh o sát
1.2.1.1. T ch c kh o sát
a. M c ích kh o sát
- Tìm hi u th c tr ng v vi c s d ng, m c s d ng các PPDH và vi c i
m i PPDH c a GV THCS.
- Tìm hi u s nh n th c c a GV v HTHT và DHHT.
- Tìm hi u th c tr ng b i dư ng CM-NV và th c tr ng phát tri n k năng DHHT
c a GV THCS.

28
b. i tư ng, a bàn, ph m vi và th i gian kh o sát
Chúng tôi ti n hành kh o sát 3 t nh thu c mi n ông Nam b : Tây Ninh,
Bình Dương, Bình Phư c. i tư ng ư c ch n kh o sát là CBQL và GV trư ng THCS.
Th i gian ti n hành: năm h c 2007-2008.
c. N i dung kh o sát
- Vi c s d ng các PPDH c a GV.
- M c s d ng các PPDH .
- GV t ánh giá vi c s d ng PPDH; c i m phù h p và không phù h p trong
i m i PPDH trư ng THCS.
- Nh n th c v i m i PPDH, th c hi n i m i PPDH và k t qu i m i PPDH
c a GVTHCS.
- S nh n th c c a GV, CBQL trư ng THCS v nh ng c i m, bi u hi n v
DHHT, HTHT và th c tr ng s d ng k năng DHHT.
- N i dung, hình th c, i u ki n b i dư ng CM-NV cho GV THCS.
- Th c tr ng phát tri n k năng DHHT cho GV THCS.
d. Phương pháp kh o sát
- Trao i, ph ng v n lãnh o các s GD- T, lãnh o phòng GD- T, Hi u
trư ng trư ng C SP.
- Nghiên c u tài li u, báo cáo t ng k t ánh giá v ho t ng b i dư ng GV.
- i u tra b ng b ng h i i v i hi u trư ng, GV trư ng THCS và cán b ph
trách chuyên môn S GD T và phòng GD T (xem ph l c 1 và ph l c 2).
1.2.1.2. K t qu kh o sát
S phi u i u tra ã phát ra 449. T ng s phi u thu l i trong t kh o sát là 397,
trong ó Bình Phư c 100 phi u, Tây Ninh 177 phi u, Bình Dương 120 phi u. Có 52
ngư i không tr l i chi m 11,58%; 345 ngư i ư c kh o sát có ý ki n tr l i câu h i
chi m t l 88,42% ( i tư ng cán b qu n lý 63 ngư i, t l 14,04%; GV tr c ti p
gi ng d y 282, t l 74,38%).
S ngư i không tr l i chi m t l g n 12% i u này cũng có th suy lu n r ng có
th s ngư i này không hi u bi t nhi u v DHHT nên h ng i tr l i.

29
V thâm niên: s GV và CBQL t 15 năm tr lên chi m t l cao nh t 42,8% và
t 5 n 10 năm là 30,3%, còn l i là s ngư i có thâm niên t 1-5 năm và t 10-15 năm.
i u này cho th y s GV & CBQL l n tu i chi m a s do ó có nh hư ng nh t nh
n vi c i m i PPDH. Lý do là l a tu i này GV có tâm lý ng i thay i, do ó s
không h ng thú v i vi c áp d ng các PPDH m i.
V chuyên môn nghi p v : Trong s ngư i tr l i có 58,8% có trình i
h c và 41,2% có trình cao ng. Như v y t t c GV và CBQL có trình chu n
và trên chu n.
Bi u 1.1. Thâm niên c a CBQL và GV tham gia kh o sát
Phân tích s li u chung c a c GV và CBQL và k t qu thu ư c các nơi
kh o sát cho th y không có s khác bi t l n v k t qu tr l i các câu h i gi a 3 t nh
Bình Dương, Bình Phư c và Tây Ninh. Vì th chúng tôi ch trình bày k t qu t ng h p
c a c 3 t nh như sau:
a. K t qu kh o sát th c tr ng s d ng các PPDH c a GV THCS
* M c s d ng các PPDH
K t qu kh o sát cho th y các PPDH mà GV thư ng xuyên s d ng là thuy t
trình v i 99,68% s GV thư ng xuyên s d ng, tr c quan là 76,14% và v n áp 71,56%.
Các PPDH mà h u như r t ít GV s d ng là các PPDH: d y h c theo d án (97,16% GV
chưa t ng th c hi n), s d ng tình hu ng (96,37% GV chưa th c hi n), d y h c theo
nhóm (87,36% GV chưa th c hi n), cùng tham gia (98,20% GV chưa th c hi n), trò
chơi óng vai (95,26% GV chưa th c hi n), th o lu n nhóm (74,88% GV chưa th c
hi n). Phương pháp nêu v n có 27,17% GV thư ng xuyên s d ng nhưng có 43,76%
GV chưa t ng s d ng, s còn l i s d ng không thư ng xuyên.

30
* V kh năng s d ng các PPDH
V i các PPDH mà GV thư ng s d ng thì phương pháp tr c quan ch có 29,06%
GV cho r ng s d ng thành th o, 59,72% GV cho r ng kh năng s d ng còn h n ch .
Phương pháp v n áp ch có 15,64% s d ng thành th o, 69,04% s d ng còn h n ch
v n còn 15,32% GV cho r ng chưa có k năng. Phương pháp thuy t trình thì GV có kh
năng s d ng t t hơn v i 56,71% GV. Qua kh o sát còn cho th y vi c th c hi n các
PPDH theo các mô hình d y h c tiên ti n thì h u như GV t ánh giá là không có k
năng,c th như: d y h c theo d án (99,84% cho là không có k năng), d y h c theo
nhóm (96,37%), s d ng theo tình hu ng (97,63%), cùng tham gia (97,63), th o lu n
nhóm (92,42%), trò chơi óng vai (93,84%).
* ánh giá v th c tr ng s d ng PPDH
Các k t qu kh o sát cho th y: GV THCS ch y u v n s d ng các PPDH truy n
th ng như thuy t trình, tr c quan, v n áp; các PPDH m i như d y h c theo phương
pháp d án, s d ng tình hu ng, trò chơi óng vai, th o lu n nhóm… thì ít ư c GV s
d ng. Các PPDH mà GV cho r ng hay s d ng thì s GV s d ng thành th o các
phương pháp này v n còn ít, ch riêng phương pháp thuy t trình có trên 50% s GV cho
r ng s d ng thành th o. c bi t các PPDH m i qua kh o sát cho th y h u như GV
chưa h có k năng. Th c t này cho th y vi c i m i PPDH hi n nay v n còn nhi u
khó khăn.
b. K t qu kh o th c tr ng v i m i PPDH
* Nh n th c c a GV & CBQL trư ng THCS v i m i PPDH
Trong ph n này chúng tôi ưa ra 14 c i m trong ó có 9 c i m mà chúng
tôi cho là phù h p và 5 c i m không phù h p v i nh hư ng i m i PPDH tìm
hi u nh n th c c a GV và CBQL v i m i PPDH (xem ph l c s 2). Nhìn chung a
s ngư i tham gia kh o sát hi u úng nh ng c i m phù h p v i nh hư ng i m i
PPDH hi n nay. Trong ó s phi u nh n ư c s nh t trí cao l n lư t là “K t h p nhi u
phương pháp khác nhau: Thuy t trình, th o lu n nhóm nh , s d ng tình hu ng, gi i
quy t v n , tr c quan, th c hi n d án, tham quan, th c t p, s d ng phi u h c t p...”
v i 97,3% s ngư i ng ý; “GV t o i u ki n và khuy n khích HS phát huy tính tích
c c, ch ng trong h c t p” v i 96,4% ý ki n ng ý; “GV là ngư i t ch c, hư ng
d n, khuy n khích, HS là ngư i ho t ng chi m lĩnh ki n th c” v i 95,1% ý ki n
ng ý. Nh ng c i m nh n ư c s ng ý th p nh t là “Tuy t i không s d ng
phương pháp thuy t trình”, “Luôn luôn ph i thi t k và s d ng bài gi ng i n t ”, “D y
h c ch tuân theo nhu c u cá bi t c a t ng HS”, v i s ng ý l n lư t là 16,7%; 8,2% và

31
4,9%. Nh ng c i m này úng là nh ng c i m không phù h p v i nh hư ng i
m i PPDH. Tuy nhiên có m t c i m cũng không phù h p v i nh hư ng i m i
PPDH nhưng l i có khá nhi u ý ki n ng tình ó là “B t bu c ph i có tài li u tr c quan
trong gi ng d y” có 62,9% ý ki n ng ý.
V i nh ng s li u thu ư c ã giúp chúng tôi i t i k t lu n: GV và CBQL ã
hi u tương i úng v i m i PPDH nhưng s hi u bi t này chưa hoàn toàn y và
chính xác.
* K t qu kh o sát Th c tr ng v th c hi n i m i PPDH trư ng THCS
K t qu kh o sát cho th y, GV bư c u ã th c hi n m t s công vi c có liên
quan t i v n i m i PPDH. Nh ng công vi c mà nhi u GV ã th c hi n là “D gi ,
trao i ý ki n và chia s kinh nghi m d y h c nhi u hơn v i ng nghi p”, “Thư ng
xuyên t ánh giá PPDH c a mình thay i”, “Tích c c tham kh o nhi u ngu n tài
li u khi so n gi ng” v i t l th c hi n tương ng là 94,8%, 90,6% và 90,3% GV. M t
s công vi c như “Chuy n sang ánh giá HS hoàn toàn b ng tr c nghi m”, “H c thu c
và luy n t p thành th o các bài m u áp d ng úng bài b n” có s ít GV th c hi n v i
t l tương ng là 23,4%, 18,8% i u này cho th y GV hi u úng ó không ph i là i
m i PPDH nên không th c hi n. Các công vi c c n thi t khác i m i PPDH thì cũng
có khá nhi u GV ã th c hi n, chi m hơn m t n a s GV tham gia tr l i. Qua ó ch ng
t r ng GV các trư ng ư c kh o sát ã quan tâm th c hi n i m i PPDH. Tuy nhiên
v i yêu c u “D a vào nh ng HS gi i hay c t cán nâng cao hi u qu d y h c” là m t
trong nh ng công vi c c n thi t ph i th c hi n i m i PPDH thì ch có r t ít GV th c
hi n (21,3%). Và v i ý ki n “Còn h n ch v k năng th c hi n các PPDH” thì ch có
24,0% GV ng ý, có nghĩa là GV và CBQL cho r ng h ã có k năng i m i PPDH
tuy nhiên qua vi c tr l i các câu h i trên chúng tôi cho r ng các k năng c a h là chưa
ư c y và v ng ch c.
K t lu n v th c tr ng i m i PPDH: Có th nói GV và CBQL ã th c hi n i
m i PPDH trong quá trình d y h c song v n chưa ph i là ã hoàn thi n như yêu c u, b i
vì v n còn m t s n i dung c n thi t ph i ti n hành i m i PPDH nhưng GV v n
chưa th c hi n. a s GV và CBQL cho r ng ã có nh n th c v k năng th c hi n các
PPDH, nhưng vi c áp d ng vào th c ti n d y h c trên l p chưa ư c nhu n nhuy n,
chưa t yêu c u cao.
* Kh o sát v k t qu i m i PPDH c a GV trư ng THCS:
Có 90,3% ý ki n cho r ng k t qu c a i m i PPDH giúp cho “HS có h ng thú
h c t p hơn”, 83,0% cho r ng “GV năng ng hơn và d y h c hi u qu hơn” và v i ý
ki n “Phân bi t rõ hơn trình h c t p và phát tri n c a HS” có 79,6% s ngư i ng ý.

32
M t s bi u hi n như “Quan h gi a GV và HS tr nên khô khan, ít thi n c m hơn”, “K
lu t h c t p trên l p c a HS kém i” có s ngư i ng tình r t ít (l n l ơt là 2,7% và
11,9%). Qua m t s nh n nh trên cho th y a s GV và CBQL ã th y ư c k t qu
c a vi c i m i PPDH. Tuy nhiên h cũng chưa th c s hi u úng v nh ng khó khăn
c a i m i PPDH vì v i nh ng nh n nh “Ch o chuyên môn g p khó khăn nhi u
hơn” ch có 10,0% s ngư i ng ý và “U n n n, d y b o HS khó hơn vì các em t do
hơn” cũng ch có 14,9% s ngư i ng ý, và “ i v i GV năng l c chuyên môn còn h n
ch thì th y khó khăn hơn trong i m i PPDH” có 48% ng ý, trong khi rõ ràng là n u
i m i PPDH thì nh ng khó khăn như v y là t t y u x y ra.
* K t lu n chung v th c tr ng i m i PPDH
73.1% 72.0% 71.0%
26.9% 28.0% 29.0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Nh nth c Th c hi n K t qu
Có
Không
Bi u 1.2. K t qu kh o sát th c tr ng i m i PPDH
Qua xem xét bi u 1.2 cho th y:
- Nh n th c v i m i PPDH: a s GV và CBQL hi u úng v i m i PPDH
(73,1%), nhưng v n còn m t s hi u bi t chưa chính xác v i m i PPDH;
- Th c hi n i m i PPDH: Có 72% GV và CBQL ã th c hi n i m i PPDH
m t s k năng d y h c như thi t k bài h c, ti n hành gi ng d y, phương pháp s d ng
DDH. M c dù v y v n có nh ng vi c quan tr ng c n ph i th c hi n trong i m i
PPDH thì GV v n chưa làm ư c.
- K t qu c a vi c i m i PPDH: Có 71% s ngư i tham gia kh o sát hi u úng
v k t qu c a vi c i m i PPDH, ch y u là nh ng tác ng tích c c. V n còn nhi u
GV và CBQL chưa nh n th c úng v nh ng khó khăn do yêu c u i m i PPDH t ra.

33
c. K t qu kh o sát v th c tr ng nh n th c, k năng HTHT, DHHT c a GV,
CBQL trư ng THCS và th c tr ng b i dư ng phát tri n k năng DHHT cho GV THCS
* K t qu kh o sát nh n th c v HTHT c a GV và CBQL trư ng THCS
N u hi u HTHT là “HS cùng nhau h c t p ti n b như nhau” là hoàn toàn sai
v y mà có 56,2% s ngư i ư c h i ng ý. “HS cùng nhau h c t p cùng ti n b v i
k t qu cá nhân không như nhau” là m t trong nh ng k t qu quan tr ng c a HTHT b i
vì th c ch t không ph i t t c HS u có kh năng h c t p như nhau, v y mà tiêu chí này
ch có 41,6% ngư i ư c h i ng ý, i u ó ch ng t h cũng chưa hi u y v
HTHT. M t s c i m khác c a HTHT ư c a s ngư i ư c h i ng ý cao là “HS
v a có trách nhi m cá nhân v a có trách nhi m v i nhóm”, “HS tương tr , giúp l n
nhau, phân chia công vi c v i nhau trong h c t p”, “HS và GV c ng tác v i nhau trong
gi h c t ư c m c tiêu bài h c”, “HS ư c trao i tr c ti p v i nhau v bài h c”
v i s ngư i ng ý l n lư t là 86,9%, 84,4%, 83,0, 82,1%. Nh ng t l này cho th y
bư c u h ã có hi u bi t nh t nh v HTHT.
Nh n nh: Nhìn chung GV và CBQL ã hi u khá y nh ng c i m c a
HTHT nhưng v n còn m t s c i m r t quan tr ng khác thì h chưa nh n di n úng.
* K t qu kh o sát nh n th c v DHHT c a GV và CBQL trư ng THCS
V i cách hi u DHHT "Là cách d y h c có m c ích giúp cho HS v a h c t t bài
h c v a rèn luy n ư c kh năng HTHT" có 82,2% ng ý và "Là cách d y h c trong ó
GV và HS c ng tác v i nhau ti n hành d y h c" có 67,2% ng ý. Tuy nhiên cũng
v i m t s cách hi u úng khác v DHHT như: " ó là chi n lư c d y h c giúp HS h p
tác v i nhau trong h c t p", " ó là d y cho HS cách h c t p theo ki u h p tác", "DHHT
cũng chính là HTHT" thì s ý ki n ng ý l i không cao l n lư t 59,9%, 40,4% và
47,1% cho th y a s GV và CBQL chưa th c s hi u úng v DHHT, và cách hi u
DHHT là "Là cách d y h c trong ó ho t ng gi ng d y và ho t ng HTHT k t h p
v i nhau" là hoàn toàn sai thì l i có a s ý ki n ng ý v i 78,1%.
Như v y có th nh n nh r ng a s GV và cán b qu n lý bư c u ã có
m t s hi u bi t v DHHT, tuy nhiên s hi u bi t này chưa y và chưa hoàn toàn
chính xác.
* K t qu kh o sát th c tr ng v th c hi n k năng DHHT trư ng THCS
Theo k t qu thu ư c t kh o sát, h u h t GV và CBQL u ã áp d ng m t s
yêu c u c a DHHT: 82,7% GV ã th c hi n vi c "T o môi trư ng h c t p c i m HS
t do trao i ý ki n v i GV và c nhóm"; 81,5% "T ch c HS thành nhóm nh h c

34
t p"; 78,4% "T o cơ h i cho m i HS t do phát bi u ý ki n c a mình"; v i các công vi c
khác th c hi n DHHT thì a s GV tr l i ã th c hi n v i t l 70%. Tuy nhiên l i
có 95,4% ngư i ư c h i cho r ng h chưa t ng th c hi n DHHT. Như v y hi n nay
bư c u GV và CBQL ã bi t n DHHT và ã th c hi n m t s công vi c c a DHHT,
tuy nhiên s hi u bi t này chưa y và chưa hoàn toàn chính xác, và th c t GV chưa
d y h c theo úng c i m nguyên t c, qui trình DHHT.
T ó có th ưa ra k t lu n: a s GV và CBQL chưa hi u y và chính xác
v DHHT và HTHT và cũng chưa th c hi n DHHT m t cách úng n. i u n y ch ng
t r ng vi c DHHT v n là v n chưa th c s quen thu c v i GV, do ó t t nhiên h
cũng không th có các k năng v DHHT ư c.
* K t qu kh o sát v tính hi u qu c a DHHT
Theo nh ng ngư i tham gia kh o sát thì DHHT nhìn chung mang l i k t qu tích
c c: 85,4% cho r ng “Quan h sư ph m gi a GV và HS tr nên tích c c và hi u qu
hơn”, 83,9% ng ý. DHHT “Làm cho m i HS ph i suy nghĩ và ho t ng nhi u hơn do
ó có th phát huy kh năng c a t ng em”... 80,9% ý ki n ng ý “HS có h ng thú h c
t p hơn trư c” và v i n i dung này k t qu c a DHHT là có s ý ki n ng ý th p nh t
cũng là 56,2%.
Như v y h u h t s GV và CBQL u cho r ng DHHT rõ ràng mang l i k t qu
tích c c.
K t lu n chung v th c tr ng nh n th c, th c hi n k năng DHHT c aGV THCS
72.0%
54.1%
74.6% 73.0%
27.0%25.4%
28.0%
45.9%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Nh nth c h c t p Nh n th c d y h c Th c hi n K t qu
Có
Không
Bi u 1.3. K t qu GV và CBQL tr l i v HTHT và DHHT

Luận án: Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên THCS

Luận án: Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên THCS

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (15)

Similar to Luận án: Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên THCS

Similar to Luận án: Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên THCS (20)

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Luận án: Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên THCS